Ισοζύγιο Ενέργειας Και Έλεγχος Βάρους ΠΕΨΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΕΞΑΜΗΝΟ Γ’ Ισοζύγιο Ενέργειας Και Έλεγχος Βάρους ΠΕΨΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΕΞΑΜΗΝΟ Γ’

ΤΟ ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Σκοπός του, η απορρόφηση και η διάσπαση των συστατικών της τροφής σε απλά μόρια που είναι απαραίτητα για την αντικατάσταση των συνεχώς φθαρμένων κυττάρων. Επεξεργάζεται την τεμαχισμένη τροφή, μετατρέποντας την σε απλούστερα χημικά συστατικά που μπορούν να απορροφηθούν από το λεπτό έντερο. Για την καλύτερη λειτουργία η διάταξη του πεπτικού ή γαστρεντερικού σωλήνα μηχανισμοί που επιστρατεύονται Απαιτείται : Ομαλή διακίνηση της τροφής Έκκριση πεπτικών υγρών Απορρόφηση προϊόντων πέψης, νερού και ηλεκτρολυτών Κυκλοφορία του αίματος του πεπτικού συστήματος για την παραλαβή των θρεπτικών ουσιών απ΄αυτό. Έλεγχος από το νευρικό σύστημα και το σύστημα των ενδοκρινών αδένων(ορμόνες)

Πεπτικός Σωλήνας Έχει μεγάλη σημασία διότι: Το είδος και το μέγεθος της ορμονικής, κινητικής και εκκριτικής απάντησης είναι ανάλογο με το είδος και την ποσότητα της προσλαμβανόμενης τροφής Μπορεί να πέψει και να απορροφήσει στερεές και υγρές παρά την τεράστια ποικιλία τους Έχει τη μεγαλύτερη επιφάνεια, το μεγαλύτερο αριθμό ανοσοποιητικών κυττάρων και τη μεγαλύτερη ποσότητα παραγομένων ορμονών από όλα τα όργανα Προστατεύει τους ιστούς από ισχυρά οξέα και ένζυμα που χρησιμεύουν στην πέψη, από αντιγόνα, από δυνητικά τοξικές ουσίες και από μεγάλες συγκεντρώσεις μικρόβιων που επιβιώνουν στο παχύ έντερο Έχει επίσης: Ρυθμιστικές, μεταβολικές και ανοσολογικές λειτουργίες οι οποίες επηρεάζουν όλο τον οργανισμό.

Πεπτικό Σύστημα στοματική κοιλότητα σιελογόνοι αδένες φάρυγγας οισοφάγος στόμαχος ήπαρ χοληδόχο κύστη πάγκρεας λεπτό έντερο παχύ έντερο

Η υγεία του οργανισμού εξαρτάται απόλυτα από την υγεία του πεπτικού (γαστρεντερικού) σωλήνα Τα κύτταρα του πεπτικού σωλήνα είναι ευπαθή λόγο της έντονης μεταβολικής δραστηριότητας όταν υπάρχουν μικροανεπάρκειες θρ. συστατικών, βλάβες από τοξίνες, φάρμακα κ.α. Ο γαστρεντερικός σωλήνας ατροφεί μετά από λίγες μέρες νηστείας (ελαττώνεται η επιφάνεια απορρόφησης, οι λειτουργίες της έκκρισης, η σύνθεση ουσιών, η ροή του αίματος και η απορρόφηση) Επαναφέρεται η λειτουργία μέσα σε λίγες μέρες ακόμα και μικρή ποσότητα θερμίδων Η σωστή λειτουργία του πεπτικού σωλήνα εξαρτάται από τη σταθερή παροχή τροφής παρά από την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας με παρατεταμένη νηστεία

ΠΕΨΗ Η πέψη των τροφών είναι η διαδικασία με την οποία ο οργανισμός διασπά τις τροφές στα βασικά συστατικά τους, τα οποία απορροφώνται ακολούθως και εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος. Μηχανική πέψη (περισταλτικές κινήσεις) και χημική πέψη (υδρόλυση – ένζυμα)

ΠΕΨΗ ΣΤΟ ΣΤΟΜΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΙΣΟΦΑΓΟ Αρχικά γίνεται η μάσηση την τροφής από τα δόντια και συγχρόνως η ανάμιξη της με την σίελο (~1,5 lt/d) που παράγεται απ' τους σιελογόνους αδένες: Παρωτίδα – Υπογνάθιος - Υπογλώσσιος Έτσι η τροφή μετατρέπεται σε βλωμό και αρχίζει η διάσπαση του αμύλου. ΑΜΥΛΑΣΗ – πολυσακχαρίτες Μετά ο βλωμός μεταφέρεται μέσω της κατάποσης στον οισοφάγο απ όπου προωθείται αμέσως στο στόμαχο.

ΠΕΨΗ ΣΤΟ ΣΤΟΜΑΧΟ Στο στόμαχο η τροφή παραμένει 2-4* ώρες ανάλογα την σύστασή της. Εκεί εκκρίνεται το γαστρικό υγρό (2000-2500ml καθημερινά) που βοηθά στην διάσπαση των τροφών. ΥΔΡΟΧΛΟΡΙΚΟ ΟΞΥ (παράγεται από τα τοιχωματικά κύτταρα του θόλου & του σώματος) ΠΕΨΙΝΗ (PRO) μεταβάλει το σχήμα και το μέγεθος ΓΑΣΤΡΙΚΗ ΛΙΠΑΣΗ (LIP) σχηματισμό ελεύθερων λιπαρών οξέων ΛΙΠΑΣΗ (LIP) σχηματισμό μονογλυκεριδίων Με τη πέψη η τροφή μετατρέπεται σε ημίρρευστη μάζα (~50% Η20) Οι εκκρίσεις του στομάχου βοηθούν στην απορρόφηση της Β12, Fe, Zn Θόλος Σώμα στομάχου Άντρο Πυλωρός *1-2h υδαρή γεύματα 2-4 στερεά γεύματα

ΠΕΨΗ ΣΤΟ ΣΤΟΜΑΧΟ Το όξινο περιβάλλον του στομάχου (pH 1,0-4,0), η δράση των πρωτεολυτικών ενζύμων και το υδροχλωρικό οξύ μειώνουν τον αριθμό των εισερχόμενων μικροβίων Η ποσότητα (μερικά ml) που απομακρύνεται από τον πυλωρό διαφέρει ανάλογα τον όγκο και το είδος της τροφής: CHO απομακρύνονται γρηγορότερα οι ακολουθούν PRO, LIP και ΦΙ Στα μικτά γεύματα εξαρτάται από το συνολικό όγκο και τη σύσταση Τα υγρά γρηγορότερα από τα στερεά Τα μικρότερα κομμάτια γρηγορότερα από τα μεγαλύτερα

ΠΕΨΗ ΣΤΟ ΛΕΠΤΟ ΕΝΤΕΡΟ Το κύριο όργανο της πέψης των θρ. συστατικών Η τροφή προωθείται στο δωδεκαδάχτυλο, το αρχικό τμήμα του λεπτού εντέρου, σε μορφή χυλού. Δωδεκαδάκτυλος (~0,5m) Νήστιδα (2-3m) Ειλεός (3-4m) Το μεγαλύτερο μέρος της πεπτικής διαδικασίας γίνεται στο δωδεκαδάκτυλο και το ανώτερο μέρος της νήστιδας Το παγκρεατικό υγρό που διασπά CHO, PRO και LIP. Επίσης, μαζί με το παγκρεατικό υγρό χύνεται και η χολή στο δωδεκαδάκτυλο, η οποία βοηθά στην απορρόφηση του λίπους. Παγκρεατική λιπάση Πρωτεολυτικά ένζυμα: Θρυψίνη, χυμοθρυψίνη,καρβοξυπεπτιδάση κ.α Παγκρεατική αμυλάση Παραμένει η τροφή γύρω στις 4 με 5-ώρες περίπου, όπου ο χυμός αναμιγνύεται με το εντερικό υγρό όπου βοηθά στο να διασπαστεί περισσότερο η τροφή και να απορροφηθεί από τις λάχνες. Τα υπολείμματα μεταφέρονται στο παχύ έντερο και αποβάλλεται.

ΠΑΧΥ ΕΝΤΕΡΟ Απορροφάται η υπόλοιπη ποσότητα του Η2Ο και των αλάτων, γίνεται βακτηριακή ζύμωση, σύνθεση μικρής ποσότητας βιταμινών και έκκριση ουσιών. Έχει μήκος ~1,5m Τυφλό Κόλον Ορθό Η βλέννη προστατεύει από τη δράση των βακτηρίων και βοηθάει στο σχηματισμό των κοπράνων*. Από τα 500-1000ml χυλού αποβάλλονται 50-200ml κόπρανα. Η αφόδευση μπορεί να κυμαίνεται από τρεις φορές την ημέρα μέχρι μία φορά κάθε τρεις ή περισσότερες μέρες. Ο μέσος χρόνος που χρειάζεται η τροφή από το στόμα να μεταφερθεί στο πρωκτό είναι 18-72 ώρες. Δίαιτα που περιλαμβάνει σε υψηλό ποσοστό φρούτα, λαχανικά και διαιτητικές ίνες έχει μικρότερο διάστημα μεταφοράς, συχνότερες κενώσεις , μεγαλύτερα και πιο μαλακά κόπρανα. *Αποτελούνται εκτός από Η2Ο, τα 2/3 βακτήρια, γαστρεντερικά και κυτταρικά υπολείμματα, βλέννη και άπεπτη τροφή.

ΠΕΨΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ Στόμα με τον σίελο που περιέχει πτυαλίνη (αμυλάση) προκαλεί την διάσπαση του αμύλου. (3-5% άμυλο σε μαλτόζη, μαλτοτριόζη και δεξτρίνες) Γαστρεντερικό σύστημα, πυθμένα στομάχου(1h) στη συνέχεια το HCL(γαστρικό υγρό) αναστέλλει τη δράση της πτυαλίνης Στο Δωδεκαδάκτυλο → παγκρεατική αμυλάση(30min) Λεπτό έντερο, τα επιθυλιακά κύτταρα του λεπτού εντέρου (λακτάση, σακχαράση, μαλτάση, α-δεξτρινάση) διασπούν τους δισακχαρίτες Τα τελικά προϊόντα της πέψης των υδατανθράκων είναι όλα μονοσακχαρίτες (80% γλυκόζη) απορροφούνται από το αίμα της πυλαίας φλέβας.

ΠΕΨΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ Στομάχι → πεψίνη (↑ pH 2-3 (HCL) ↓ pH >5) → PRO σε πεπτόνες και μεγάλα πολυπεπτίδια Δωδεκαδάκτυλο και νήστιδα → παγκρεατικά υγρά (μεγαλύτερο μέρος της πέψης των PRO) Θρυψίνη, χυμοθρυψίνη και καρβοξυλοπεπτιδάση → μικρά πολυπεπτίδια Λεπτό έντερο → αμινοπεπτιδάση, διπεπτιδάση → αμινοξέα Τελικά προϊόντα πέψης των PRO είναι κατά 99% μεμονωμένα αμινοξέα.

Τριγλυκερίδια σε λιπαρά οξέα και γλυκερίνη ΠΕΨΗ ΛΙΠΩΝ Πέψη κυρίως στο λεπτό έντερο 1η βαθμίδα πέψης του λίπους (γαλακτωματοποίηση) Διαλυτές ουσίες: χολή, χολικά άλατα και η λεκιθίνη Παγκρεατική λιπάση: διάσπαση τριγλυκεριδίων (αναστρέψιμη ) Τριγλυκερίδια σε λιπαρά οξέα και γλυκερίνη Η πέψη της χοληστερόλης & των φωσφολιπιδίων στο έντερο Χωρίς τη λειτουργία των μικκυλίων των χολικών αλάτων η χολιστερόλη δεν απορροφάται ενώ τα τριγλυκερίδια απορροφούνται κατά 60%

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟ ΣΩΛΗΝΑ Όλο το 24ωρο ο γαστρεντερικός σωλήνας απορροφά 1,5lt(προσλαμβανόμενο) συν 9lt (πεπτικά υγρά) περίπου και απορροφάται από το λεπτό έντερο ενώ μόνο 1,5lt διαφεύγει από την ειλεοκολική βαλβίδα προς το παχύ έντερο. Ο στόμαχος δεν έχει τις ειδικές λάχνες για απορρόφηση. Ουσίες με μεγάλη διαλυτότητα στα λιπίδια (οινόπνευμα και ασπιρίνη) μπορούν να απορροφηθούν σε μικρή ποσότητα από τον στόμαχο. Η απορρόφηση στην επιφάνεια του βλεννογόνου του εντέρου γίνεται στις εντερικές λάχνες. Βασικοί μηχανισμοί απορρόφησης Η ενεργητική μεταφορά Διάχυση

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΣΤΟ ΛΕΠΤΟ ΕΝΤΕΡΟ Κατά την διάρκεια του 24ώρου : Λίγες εκατοντάδες γραμμάρια CHO 100 gr LIP 50-100gr αμινοξέα 50-100gr ανόργανα ιόντα 7-8 lt H2O …….με περιθώρια μεγαλύτερης απορρόφησης Στο παχύ έντερο απορροφάται το νερό, ανόργανα ιόντα και θρεπτικές ουσίες (Βιταμίνη Κ, Β12).

Αδένες του Πεπτικού Συστήματος Οι μεγάλοι αδένες του πεπτικού συστήματος είναι οι σιελογόνοι αδένες, το ήπαρ και το πάγκρεας και συμμετέχουν στη πέψη. Όλοι οι αδένες είναι εξωκρινείς εκτός από το πάγκρεας που είναι αδένας με ενδοκρινή και εξωκρινή μοίρα. Σιελογόνοι Αδένες Οι σιελογόνοι αδένες είναι τρία ζευγάρια αδένων (παρωτίτιδες, υπογνάθιοι και υπογλώσσιοι αδένες. Παράγουν το σάλιο το οποίο χρησιμοποιείται για τον σχηματισμό και την κατάποση του βλωμού.

Ήπαρ Το ήπαρ είναι ο μεγαλύτερος αδένας της πέψης, στο κάτω μέρος του οποίου βρίσκεται η χοληδόχος κύστη. Το ήπαρ παράγει συνεχώς χολή μέχρι 1000ml την ημέρα. Η σπουδαιότερες λειτουργίες του ήπατος είναι: Μεταβολισμός των υδατανθράκων, λιπών και πρωτείνων Μεταβολισμός και αδρανοποίηση ορμονών και τοξινών Αποθήκευση γλυκογόνου, σιδήρου και βιταμινών Παραγωγή και έκκριση χολής

Πάγκρεας Το πάγκρεας είναι ένας επιμήκης ενδοκρινής αδένας, μήκους περίπου 15cm και βάρους 80g. Μικτός αδένας γιατί είναι ενδοκρινής και εξωκρινής Ενδοκρινής έκκριση: ινσουλίνη, γλυκογόνο Εξωκρινής έκκριση: παγκρεατικό υγρό Ενζυμα Παγκρεατικού υγρού: Θρυψίνη και χυμοθρυψίνη διασπούν πρωτεΐνες σε αμινοξέα και ολιγοπεπτίδια Παγκρεατική αμυλάση διασπά το άμυλο και το γλυκογόνο σε μαλτόζη Παγκρεατική λιπάση διασπά τα τριγλυκερίδια σε ελεύθερα λιπαρά οξέα και μονογλυκερίδια

Παράγοντες που επηρεάζουν την πέψη Ψυχολογικοί παράγοντες Η επεξεργασία της τροφής

Κύρια Σημεία Με ελάχιστες εξαιρέσεις, το ΓΣ του ανθρώπου είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό: ο άνθρωπος μπορεί να προσλάβει ποικιλία τροφίμων σε τυχαίους συνδυασμούς χωρίς να επηρεάζεται σημαντικά η διαδικασία της πέψης Η φύση των εκκρίσεων μεταβάλλεται ως προς την ποσότητα και τον τύπο, ανάλογα με τα τρόφιμα που προσλαμβάνονται Το ΓΣ διαθέτει μηχανισμούς αυτορρύθμισης προκειμένου να συντονίζει τις διαδικασίες της πέψης, της ανοσοαπάντησης, της απέκκρισης ουσιών και της απορρόφησης Οι διατροφικές παρεκτροπές προκαλούν παροδική διατάραξη των ομοιοστατικών αυτών μηχανισμών. Καταστάσεις όπως δυσθρεψία, ασθένεια, χειρουργική επέμβαση ή τραύμα έχουν ως αποτέλεσμα μεγαλύτερης διάρκειας δυσλειτουργία

Βιβλιογραφία Mahan, K. L., & Escott-Stump, S. (2014). Krause's Κλινική Διατροφή. Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας. Χασαπίδου, Μ., & Φαχαντίδου, Α. (2002). Διατροφή για Υγεία, 'Ασκηση & Αθλητισμό. Θεσσαλονίκη: Επιστημονικές Εκδόσεις UNIVERSITY STUDIO PRESS.