ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΛΕΞΗ 2η Η Μέτρηση των Βασικών Μακροοικονομικών Μεγεθών

Η Μέτρηση των Βασικών Μακροοικονομικών Μεγεθών Να μάθουμε πως οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν συνολικές μετρήσεις για να ανιχνεύσουν την απόδοση της οικονομίας. Τι είναι το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ΑΕΠ και οι τρεις τρόποι υπολογισμού του. Τη διαφορά μεταξύ πραγματικού και ονομαστικού ΑΕΠ.

Η δυνατότητα ικανοποίησης των αναγκών μιας κοινωνίας εξαρτάται από το αποτέλεσμα της παραγωγής της οικονομίας της. Όσο περισσότερα και καλύτερα αγαθά και υπηρεσίες παράγει τόσο μεγαλύτερη μπορεί να είναι η παρούσα και μελλοντική της κατανάλωση και τόσο υψηλότερο το επίπεδο ευημερίας της (;) (Η απόκτηση προϊόντων μέσω δανεισμού από το εξωτερικό έχει συνήθως παροδικό χαρακτήρα. Ανάγκη αποπληρωμής του χρέους)

Στη μικτή οικονομία φορείς οικονομικής δραστηριότητας: Το Οικονομικό Κύκλωμα Παραγωγή: αποτέλεσμα συνδυασμού συντελεστών παραγωγής- εργασίας, κεφαλαίου, φυσικών πόρων και επιχειρηματικής δραστηριότητας- οι οποίοι μετατρέπονται σε αγαθά και υπηρεσίες που μπορούν να καταναλωθούν ή να αυξήσουν το κεφάλαιο της οικονομίας. Στη μικτή οικονομία φορείς οικονομικής δραστηριότητας: Επιχειρήσεις Νοικοκυριά Δημόσιο

Από τα Νοικοκυριά ξεκινάν τρεις χρηματικές ροές: Μια για κατανάλωση, μέρος της οποίας κατευθύνεται στις εισαγωγές Μία για αποταμίευση που διοχετεύεται προς τις τράπεζες Μία για την πληρωμή φόρων προς το δημόσιο τομέα. Για την ικανοποίηση των καταναλωτικών τους αναγκών τα Νοικοκυριά χρησιμοποιούν αγαθά και υπηρεσίες που παράγονται από εγχώριες επιχειρήσεις, το δημόσιο τομέα ή εισαγωγές Το εισόδημα των νοικοκυριών προέρχεται από εισπράξεις από τη διάθεση παραγωγικών συντελεστών στις επιχειρήσεις και στο δημόσιο τομέα

Για τις επιχειρήσεις: Τα επιχειρηματικά έσοδα προέρχονται από πωλήσεις προϊόντων στα νοικοκυριά και στον δημόσιο τομέα καθώς και από εξαγωγές Για την παραγωγή και τις επενδύσεις τους χρησιμοποιούν εισροές που προέρχονται από τα νοικοκυριά, τον δημόσιο τομέα, τις τράπεζες και άλλα χρηματοδοτικά ιδρύματα

Οι Τράπεζες και τα άλλα χρηματοδοτικά ιδρύματα: Ο Δημόσιος τομέας: Αντλεί τα έσοδά του από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και τους προσφέρει διάφορες υπηρεσίες Αποκτάει με πληρωμή παραγωγικούς συντελεστές από τα νοικοκυριά και αγαθά και υπηρεσίες από τις επιχειρήσεις Οι Τράπεζες και τα άλλα χρηματοδοτικά ιδρύματα: -Ενεργούν ως ενδιάμεσοι μεταξύ αποταμιευτών και επενδυτών

Για την παρακολούθηση της κατάστασης και της πορείας της οικονομίας μιας χώρας διαχρονικά είναι απαραίτητη η ύπαρξη ενός συστήματος Εθνικών Λογαριασμών, οι οποίοι τηρούνται με συγκεκριμένες αρχές, που σε μεγάλο βαθμό είναι κοινές σε όλες τις χώρες (σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών (ESA, π.χ Λογαριασμός Παραγωγής, Κεφαλαίου, κ.ά)

Με τους Εθνικούς Λογαριασμούς γνωρίζουμε: την αξία του προϊόντος που έχει παραχθεί στην οικονομία σε μια ορισμένη χρονική περίοδο, τη συνολική κατανάλωση, την μεταβολή των οικονομικών μεγεθών από την προηγούμενη χρονική περίοδο, το ποσό των φόρων που πληρώθηκε στο κράτος κλπ.

Τα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη που υπολογίζονται με τους Εθνικούς Λογαριασμούς: Εθνικό Προϊόν (National Product) Εθνικό Εισόδημα (National Income) Προσωπικό Εισόδημα (Personal Income) Προσωπικό Διαθέσιμο Εισόδημα (Personal Disposable Income)

Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) Το εθνικό προϊόν είναι η συνολική αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης χρονικής περιόδου (έτος), από συντελεστές παραγωγής που ανήκουν σε μόνιμους κατοίκους της χώρας, ανεξάρτητα από τη χώρα όπου βρίσκονται οι συντελεστές παραγωγής.

Τι δεν Περιλαμβάνεται στο ΑΕΠ α) οι υπηρεσίες της νοικοκυράς β) οι δραστηριότητες μέσα στο νοικοκυριό που δεν φτάνουν στην αγορά (do it yourself) γ) το τεκμαρτό ενοίκιο από ιδιόκτητες κατοικίες δ) οι αμοιβές σε είδος ε) η παρακράτηση μέρους της παραγωγής (αγροτικής) για ίδια κατανάλωση.

Σύνθεση του Εθνικού Προϊόντος Α. ΕΘΝΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ Ένας τρόπος έκφρασης του Εθνικού προϊόντος είναι σε δαπάνες από τους 4 τομείς μιας οικονομίας: α. ιδιωτικός τομέας β. δημόσιος γ. τομέας επενδύσεων δ. εξωτερικός τομέας

Ακαθάριστη Εθνική Δαπάνη της Ελλάδας 1995 – 2000 α/α Αιτιολογία   1995 2000 1 Κατανάλωση 70,6 103,48 Ιδιωτική 58,36 84,87 Δημόσια 12,24 18,61 2 Ακαθάριστες Επενδύσεις Παγίων 14,85 28,11 3 Αυξομείωση Αποθεμάτων 0,24 0,04 4 Εγχώρια Τελική Ζήτηση 85,69 131,6 5 Ισοζύγιο Αγαθών & Υπηρεσιών -8,84 -10,98 6 Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν 76,85 120,7 7 Καθαρό Εισόδημα από την Αλλοδαπή 2,52 2,87 8 Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν 79,37 123,5

Η Εθνική Δαπάνη αποτελείται ιδιωτική κατανάλωση δημόσια κατανάλωση ακαθάριστες επενδύσεις (με την αφαίρεση των αποσβέσεων = καθαρές) καθαρές εξαγωγές (Χ-Μ) Ακαθάριστο Εγχώριο και Εθνικό Προϊόν   ότι παράγεται στην επικράτεια + εισροές - εκροές από την αλλοδαπή

Σύνθεση του Εθνικού Προϊόντος Β. ΕΘΝΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ Το Εθνικό Προϊόν μπορεί να εκφραστεί και ως το σύνολο των αμοιβών των συντελεστών παραγωγής που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία στη διάρκεια ενός έτους.

Εθνικό εισόδημα ως κόστος παραγωγής του προϊόντος είναι: Μισθοί και Ημερομίσθια Πρόσοδος επιχειρηματικής δράσης ιδιωτών Ενοίκια Τόκοι Κέρδη Α. Ε.

Οι τρείς όψεις του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος Παραγωγή Δαπάνη Εισόδημα   Κατανάλωση Αξία νοικοκυριών Αμοιβές τελικών αγαθών επένδυση εργασίας και υπηρεσιών επιχειρήσεων σε τιμές = κρατικές αγοράς δαπάνες καθαρές εξαγωγές κεφαλαίου

ΠΩΣ ΜΕΤΡΑΜΕ ΤΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ? που είναι ένας καλός δείκτης του βιοτικού επιπέδου μιας οικονομίας. Προβλήματα η ανομοιογένεια των προϊόντων η μεταβολή των τιμών τελικά προϊόντα ενδιάμεσα προϊόντα προστιθέμενη αξία

Τρείς Μέθοδοι Μέτρησης του Α. Ε. Π. Α. Μέθοδος προστιθέμενης αξίας Για τον υπολογισμό του τελικού προϊόντος, αθροίζονται οι αξίες που προστίθενται κατά την παραγωγή του από τους διάφορους κλάδους και τις δραστηριότητες κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης χρονικής περιόδου

Α. Μέθοδος προστιθέμενης αξίας Η προστιθέμενη αξία από μια επιχείρηση είναι η διαφορά των πωλήσεων και των αγορών που πραγματοποιεί και αντιπροσωπεύει τη συμβολή της επιχείρησης στην παραγωγή του προϊόντος και δείχνει το σύνολο των εισοδημάτων που δημιουργούνται από την παραγωγική της δραστηριότητα. Το άθροισμα των προστιθέμενων αξιών από όλες τις επιχειρήσεις στην οικονομία δείχνει την αξία του προϊόντος που παράγεται ή το σύνολο των εισοδημάτων που δημιουργούνται από την παραγωγή του Πλεονέκτημα της μεθόδου για την αποφυγή του κινδύνου πολλαπλού υπολογισμού των ίδιων προϊόντων.

Στάδια Παραγωγής Αξία Πώλησης Προστιθέμενη Αξία 1ο Σιτάρι 8 2ο Αλευροποίηση 11 3 3ο Αρτοποίηση 20 9 4ο Πώληση ψωμιού 30 10

) Β. Μέθοδος Τελικής Αξίας (ως το άθροισμα της δαπάνης ) Β. Μέθοδος Τελικής Αξίας (ως το άθροισμα της δαπάνης Ιδιωτική κατανάλωση + Ακαθάριστη ιδιωτική επένδυση πάγιου κεφαλαίου + Δημόσια δαπάνη + Καθαρές εξαγωγές (Χ – Μ) (αν αρνητικές αφαιρούνται)

Γ. Εισοδηματική Μέθοδος Το σύνολο των επιμέρους εισοδημάτων που δημιουργούνται σε μια οικονομία από την παραγωγή του προϊόντος, με βάση στοιχεία από τις φορολογικές ή άλλες αρχές Η διαφορά μεταξύ αγορών και πωλήσεων, δηλ. η προστιθέμενη αξία από μια επιχ. Αποτελείται από: α) τις αμοιβές των συντελεστών παραγωγής (δηλ. μισθοί (για την εργασία), τόκοι (για το κεφάλαιο), έγγειος πρόσοδος (για τη γη και το φυσικό περιβάλλον και κέρδη (για την επιχειρηματική δραστηριότητα και πρωτοβουλία) β) τις αποσβέσεις γ) τους έμμεσους φόρους μειωμένους κατά τις αποσβέσεις, αν υπάρχουν Τα οποία μπορούν να προστεθούν για να εκτιμηθεί το τελικό προϊόν ή το συνολικό εισόδημα που δημιουργείται από την παραγωγή του

Τι δεν περιλαμβάνει ο δείκτης του Α. Ε. Π. Τις συναλλαγές από παράνομες δραστηριότητες την ιδιοκατανάλωση είναι ποσοτικός και όχι ποιοτικός αγνοεί τη σύνθεση και την κατανομή της παραγωγής

Καθαρό και Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Για την παραγωγή του προϊόντος μιας ορισμένης χρονικής περιόδου αναλώνεται μέρος του κεφαλαίου που υπάρχει στην οικονομία: Απόσβεση Το προϊόν όπως έχει υπολογιστεί με τις προηγούμενες μεθόδους περιλαμβάνει την Απόσβεση και άρα μιλάμε για υπολογισμό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) (Gross Domestic Product) Καθαρό Εγχώριο Προϊόν= Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν – Απόσβεση Λόγω της δυσκολίας υπολογισμού της απόσβεσης, συχνά χρησιμοποιείται το ΑΕΠ, ως μέτρο επίδοσης της οικονομίας.

Καθαρό και Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Διάκριση μεταξύ Εγχώριου και Εθνικού Προϊόντος Εγχώριο Προϊόν (Gross Domestic Product): το προϊόν που παράγεται μέσα στην επικράτεια μιας χώρας, ανεξάρτητα από τη μόνιμη κατοικία των ιδιοκτητών των συντελεστών παραγωγής Εθνικό Προϊόν (Gross National Product) : το προϊόν που παράγεται από συντελεστές παραγωγής που ανήκουν στους μόνιμους κατοίκους μιας χώρας και το οποίο μπορεί να παράγεται στην επικράτεια μιας χώρας ή σε άλλη χώρα Η διαφορά μεταξύ Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος είναι το καθαρό εισόδημα από την αλλοδαπή (=διαφορά μεταξύ του εισοδήματος ή προϊόντος που έχει παραχθεί στο εξωτερικό από συντελεστές παραγωγής που ανήκουν στους μόνιμους κατοίκους της χώρας και εκείνου που έχει παραχθεί στη χώρα από συντελεστές παραγωγής που ανήκουν σε μόνιμους κατοίκους άλλων χωρών) Σήμερα χρησιμοποιείται διεθνώς ως μέτρο αξίας του προϊόντος το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ)

Παραοικονομία Απόκρυψη μέρους της οικονομικής δραστηριότητας και ως εκ τούτο μη εμφάνιση στους εθνικούς λογαριασμούς και στις επίσημες στατιστικές με σκοπό την αποφυγή φορολογικών και άλλων επιβαρύνσεων όπως οι υποχρεωτικές εργοδοτικές εισφορές. Σε πολλές χώρες φτάνει το 20-40% της επίσημης οικονομικής δραστηριότητας. Στη χώρα μας σημαντική και αυξανόμενη δραστηριότητα στην παραοικονομία. Ως αίτια αναφέρονται: Οι υψηλές φορολογικές επιβαρύνσεις Οι υψηλές υποχρεωτικές εισφορές για την ασφάλιση των εργαζομένων Με αποτέλεσμα αποφυγή δήλωσης παραγωγής, πωλήσεων , απασχόλησης και άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων. Έτσι: απώλεια εσόδων για το κράτος και δημοσίων οργανισμών (π.χ ΙΚΑ) και υποβολή υψηλότερων συντελεστών για αντιστάθμιση απωλειών και στη συνέχεια νέα παραοικονομική συμπεριφορά: φαύλος κύκλος Υποεκτίμηση προϊόντος-εισοδήματος

Ονομαστικά και Πραγματικά Μεγέθη Τα μακροοικονομικά μεγέθη εκφράζονται σε χρηματικές μονάδες Λόγω όμως της μεταβολής των τιμών, η αξία του χρήματος μεταβάλλεται με το χρόνο Μια μεταβολή ενός οικονομικού μεγέθους εκφρασμένου σε τρέχουσες τιμές μπορεί να οφείλεται σε πραγματική μεταβολή του ή σε μεταβολή του επιπέδου των τιμών Επομένως η διαχρονική σύγκριση των μεγεθών δεν μπορεί να γίνει σε τρέχουσες τιμές αλλά αφού αφαιρεθεί προηγουμένως η επίδραση της μεταβολής των τιμών, άρα η σύγκριση πρέπει να γίνει σε σταθερές τιμές

Για το λόγο αυτό Χρειάζεται να επιλεγεί ένα έτος ως βάση και να εκφραστούν τα διάφορα μεγέθη σε τιμές του έτους αυτού. Έτσι, οι τιμές διατηρούνται σταθερές και τα μεγέθη γίνονται συγκρίσιμα Οικονομική ανάπτυξη ή ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης: Ετήσια ποσοστιαία μεταβολή του πραγματικού ΑΕΠ

Ονομαστικό και Πραγματικό Α. Ε. Π Έτος Q ψωμί Ρ ψωμί Q κρασί Ρ κρασί 2000 40 2 30 5 2005 80 2,7 60 6

Ονομαστικό και Πραγματικό Α. Ε. Π ΑΕΠ2000 = (40*2) + (30*5) = 230 ΑΕΠ2005 = (80*2,7) + (60*6) = 575 Η παραγωγή στην 5ετία διπλασιάστηκε ενώ το ΑΕΠ = 2,5 Απάντηση: αύξηση του επιπέδου τιμών Αν οι ποσότητες του 2005 μεταφραστούν σε αξία με τιμές 2000 θα είναι: (80*2) + (60*5) = 460 (2πλάσια) Άρα το 460 μας δίνει το πραγματικό ΑΕΠ Ενώ το 575 είναι το ονομαστικό ΑΕΠ.

Εύρεση του Δείκτη Τιμών ΔΤ (έτους χ)=επίπεδο τιμών έτους χ/επίπεδο τιμών έτους βάσης x100 ή  ΔΤ (έτους χ) = ΑΕΠον / ΑΕΠπραγ *100 ΑΕΠπρχ = ΑΕΠονχ / ΔΤχ *100

Κατά κεφαλήν πραγματικό και ονομαστικό εισόδημα Το κκΑΕΠπραγματικό χρησιμοποιείται συχνά σαν ένα από τα κριτήρια για την κατάταξη μιας χώρας από πλευράς σταδίου οικονομικής ανάπτυξης και κατ επέκταση ως δείκτης οικονομικής ευημερίας. κκΑΕΠπρ = ΑΕΠπρ / Πληθυσμός    Στο έτος βάσης: ΔΤ = 100 και ΑΕΠον = ΑΕΠπρ