H πολιτική οικονομία της πολιτικής εμπορίου Κεφάλαιο 9 H πολιτική οικονομία της πολιτικής εμπορίου

Περίγραμμα Οι θέσεις υπέρ του ελεύθερου εμπορίου Οι θέσεις κατά του ελεύθερου εμπορίου Πολιτικά υποδείγματα εμπορικής πολιτικής Διεθνείς διαπραγματεύσεις για την εμπορική πολιτική και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ)

Οι θέσεις υπέρ του ελεύθερου εμπορίου Το πρώτο επιχείρημα υπέρ του ελεύθερου εμπορίου είναι ότι οι παραγωγοί και οι καταναλωτές κατανέμουν τους πόρους πιο αποδοτικά όταν οι κυβερνήσεις δεν στρεβλώνουν τις τιμές της αγοράς μέσω της εμπορικής πολιτικής. Η εθνική ευημερία μιας μικρής χώρας είναι η υψηλότερη δυνατή όταν το εμπόριο είναι ελεύθερο. Όταν το εμπόριο περιορίζεται, οι καταναλωτές πληρώνουν υψηλότερες τιμές. Όταν το εμπόριο περιορίζεται, οι στρεβλωμένες τιμές οδηγούν σε υπερπαραγωγή, είτε από τις υφιστάμενες επιχειρήσεις που παράγουν περισσότερο, είτε με την είσοδο νέων επιχειρήσεων στον κλάδο.

Σχ. 9-1: Το επιχείρημα αποδοτικότητας του ελεύθερου εμπορίου Σχ. 9-1: Το επιχείρημα αποδοτικότητας του ελεύθερου εμπορίου

Οι θέσεις υπέρ του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Ωστόσο, επειδή οι δασμοί είναι ήδη χαμηλοί στις περισσότερες χώρες, τα εκτιμώμενα οφέλη από το ελεύθερο εμπόριο αποτελούν ένα μικρό μόνο ποσοστό του εθνικού εισοδήματος των περισσότερων χωρών.

Πίνακας 9-1: Οφέλη από τη μετάβαση στο ελεύθερο διεθνές εμπόριο (ως ποσοστό του ΑΕΠ)

Οι θέσεις υπέρ του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Ωστόσο, όταν αντί των δασμών χρησιμοποιούνται ποσοστώσεις, το κόστος μπορεί να μεγεθυνθεί μέσω της προσοδοθηρίας. Οι οικονομικές μονάδες χρειάζεται να δαπανήσουν χρόνο και άλλους πόρους στην αναζήτηση αδειών ποσοστώσεων ή δικαιωμάτων για την πώληση ενός περιορισμένου αριθμού εισαγωγών. Επομένως, ένας άλλος λόγος που το εμπόριο κατανέμει τους πόρους αποδοτικά είναι ότι αποτρέπει την απώλεια πόρων μέσω της προσοδοθηρίας.

Οι θέσεις υπέρ του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Ένα δεύτερο επιχείρημα για το ελεύθερο εμπόριο είναι ότι επιτρέπει στις επιχειρήσεις ή τον κλάδο να εκμεταλλευθούν οικονομίες κλίμακας. Ένα τρίτο επιχείρημα για το ελεύθερο εμπόριο είναι ότι προσφέρει ανταγωνισμό και ευκαιρίες για καινοτομίες. Αυτά είναι δυναμικά οφέλη, σε αντίθεση με τα στατικά οφέλη της εξάλειψης των απωλειών αποδοτικότητας εξαιτίας των στρεβλωμένων τιμών και της υπερπαραγωγής.

Οι θέσεις υπέρ του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Ένα τέταρτο επιχείρημα, που ονομάζεται πολιτικό επιχείρημα υπέρ του ελεύθερου εμπορίου, λέει ότι το ελεύθερο εμπόριο είναι η καλύτερη πολιτική στην πράξη, παρότι μπορεί να υπάρχουν καταρχήν καλύτερες πολιτικές. Κάθε πολιτική που αποκλίνει από το ελεύθερο εμπόριο θα χειραγωγείται γρήγορα από ομάδες συμφερόντων, με συνέπεια τη μείωση της εθνικής ευημερίας.

Οι θέσεις κατά του ελεύθερου εμπορίου Για μια «μεγάλη» χώρα, ένας δασμός ή μια ποσόστωση μειώνει την τιμή των εισαγωγών στις παγκόσμιες αγορές και δημιουργεί οφέλη από τους όρους εμπορίου. Αυτό το όφελος μπορεί να είναι μεγαλύτερο από τις απώλειες που προκαλούν οι στρεβλώσεις στην παραγωγή και την κατανάλωση. Στην πραγματικότητα, ένας χαμηλός δασμός θα οδηγήσει στην αύξηση της εθνικής ευημερίας για μια μεγάλη χώρα. Αλλά μετά από ένα συγκεκριμένο ύψος δασμού, η εθνική ευημερία θα αρχίσει να μειώνεται καθώς οι απώλειες της οικονομικής αποδοτικότητας θα είναι μεγαλύτερες από το όφελος από τους όρους εμπορίου.

Σχ. 9-2: Tο άριστο επίπεδο δασμού

Οι θέσεις κατά του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Ένας δασμός που είναι απόλυτα απαγορευτικός για τις εισαγωγές χειροτερεύει τη θέση μιας χώρας, αλλά μπορεί να υπάρχει ένας δασμός t0 που μεγιστοποιεί την εθνική ευημερία: ένας άριστος δασμός.

Οι θέσεις κατά του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Ένας φόρος εξαγωγών (μια αρνητική επιδότηση εξαγωγών) που είναι απόλυτα απαγορευτικός για τις εξαγωγές χειροτερεύει της θέση μιας χώρας, αλλά μπορεί να υπάρχει ένας φόρος εξαγωγών που μεγιστοποιεί την εθνική ευημερία μέσω των όρων του εμπορίου. Μια επιδότηση εξαγωγών μειώνει τους όρους εμπορίου για μα μεγάλη χώρα, ενώ ένας φόρος εξαγωγών αυξάνει τους όρους εμπορίου για μια μεγάλη χώρα. Ένας φόρος εξαγωγών μπορεί ν’ αυξήσει την τιμή των εξαγωγών στην παγκόσμια αγορά, αυξάνοντας τους όρους εμπορίου.

Αντεπιχείρημα Για ορισμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, ένας δασμός εισαγωγών ή ένας φόρος εξαγωγών μπορεί να βελτιώσει την εθνική ευημερία σε βάρος άλλων χωρών. Αλλά αυτό το επιχείρημα αγνοεί την πιθανότητα ότι οι άλλες χώρες μπορεί να προβούν σε αντίποινα σε βάρος των μεγάλων χωρών, επιβάλλοντας τους δικούς τους εμπορικούς περιορισμούς.

Οι θέσεις κατά του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Ένα δεύτερο επιχείρημα σε βάρος του ελεύθερου εμπορίου είναι ότι μπορεί να υπάρχουν ανεπάρκειες στην εγχώρια αγορά που έχουν ως αποτέλεσμα το ελεύθερο εμπόριο να μην είναι η άριστη πολιτική. Οι μετρήσεις της απώλειας οικονομικής αποδοτικότητας με βάση τα πλεονάσματα παραγωγού και καταναλωτή θεωρούν ότι οι αγορές λειτουργούν εύρυθμα.

Οι θέσεις κατά του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Οι ανεπάρκειες της αγοράς περιλαμβάνουν: Επίμονα υψηλή υποαπασχόληση των εργατών πλεονάσματα που δεν εξαλείφονται στην αγορά εργασίας, διότι δεν προσαρμόζονται οι μισθοί Επίμονα υψηλή υποαπασχόληση των υποδομών, του μηχανολογικού εξοπλισμού και άλλων μορφών κεφαλαίου πλεονάσματα που δεν εξαλείφονται στην αγορά κεφαλαίου, διότι δεν προσαρμόζονται οι τιμές Τεχνολογικά οφέλη για την κοινωνία που οφείλονται στην ιδιωτική παραγωγή, αλλά οι ιδιωτικές επιχειρήσεις δεν μπορούν να τα εκμεταλλευτούν πλήρως Περιβαλλοντικό κόστος για την κοινωνία που προκαλείται από την ιδιωτική παραγωγή, αλλά δεν πληρώνεται πλήρως από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις

Οι θέσεις κατά του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Οι ανεπάρκειες της αγοράς περιλαμβάνουν: Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας δεν καθορίζονται με ακρίβεια ή δεν επιβάλλονται με αποτελεσματικότητα Υπάρχουν πωλητές που δεν είναι καλά πληροφορημένοι για το κόστος (ευκαιρίας) της παραγωγής ή αγοραστές που δεν είναι καλά πληροφορημένοι για την αξία της κατανάλωσης

Οι θέσεις κατά του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Οι οικονομολόγοι υπολογίζουν το οριακό κοινωνικό όφελος για να προσδιορίσουν το επιπρόσθετο όφελος για την κοινωνία από την ιδιωτική παραγωγή. Όταν η αγορά είναι ανεπαρκής, το οριακό κοινωνικό όφελος δεν υπολογίζεται με ακρίβεια από το πλεόνασμα παραγωγού των ιδιωτικών επιχειρήσεων, με συνέπεια οι υπολογισμοί για την απώλεια οικονομικής αποδοτικότητας να είναι παραπλανητικοί. Είναι πιθανό όταν ένας δασμός αυξάνει την εγχώρια παραγωγή, να αυξηθεί το όφελος για την εγχώρια κοινωνία, λόγω της ανεπάρκειας της αγοράς.

Σχ. 9-3: Tο επιχείρημα της ανεπάρκειας της εγχώριας αγοράς υπέρ της δασμολογικής προστασίας

Οι θέσεις κατά του ελεύθερου εμπορίου (συνέχεια) Το επιχείρημα της ανεπάρκειας της εγχώριας αγοράς κατά του ελεύθερου εμπορίου είναι ένα παράδειγμα ενός πιο γενικού επιχειρήματος που ονομάζεται θεωρία της δεύτερης καλύτερης επιλογής. Σύμφωνα μ’ αυτήν τη θεωρία, η κρατική παρέμβαση που στρεβλώνει τα κίνητρα σε μια αγορά μπορεί ν’ αυξήσει την εθνική ευημερία αντισταθμίζοντας τις συνέπειες της ανεπάρκειας της αγοράς αλλού. Η καλύτερη πολιτική θα ήταν οι ανεπάρκειες της αγοράς να διορθωθούν από μόνες τους, αλλά αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε η κρατική παρέμβαση σε μια άλλη αγορά μπορεί να αποτελεί τη «δεύτερη καλύτερη» επιλογή για την επίλυση του προβλήματος.

Αντεπιχειρήματα Οι οικονομολόγοι που υποστηρίζουν το ελεύθερο εμπόριο αντιτείνονται ότι οι ανεπάρκειες της εγχώριας αγοράς πρέπει να διορθώνονται από μια πολιτική «άριστης επιλογής»: μια εγχώρια πολιτική που θα στοχεύει άμεσα στην πηγή του προβλήματος. Αν το πρόβλημα είναι η επίμονη υποαπασχόληση της εργασίας, τότε το κόστος της εργασίας ή η παραγωγή προϊόντων έντασης εργασίας θα πρέπει να επιδοτούνται από το δημόσιο. Μ’ αυτές τις επιδοτήσεις μπορεί να αποφευχθούν οι απώλειες οικονομικής αποτελεσματικότητας από την επιβολή ενός δασμού.

Αντεπιχειρήματα (συνέχεια) Επειδή στον πραγματικό κόσμο δεν είναι σαφές πότε και σε ποιο βαθμό μια αγορά είναι ανεπαρκής, δεν είναι σαφές πότε και σε ποιο βαθμό πρέπει να αντιδράσει η κρατική πολιτική. Οι κρατικές πολιτικές για την αντιμετώπιση των ανεπαρκειών της αγοράς είναι πιθανό να χειραγωγηθούν από πολιτικά ισχυρές ομάδες. Επειδή η εμπορική πολιτική στρεβλώνει τα κίνητρα των παραγωγών και των καταναλωτών, μπορεί να έχει ακούσιες συνέπειες που θα χειροτερεύσουν μια κατάσταση, αντί να την καλυτερεύσουν.

Πολιτικά υποδείγματα εμπορικής πολιτικής Πώς προσδιορίζεται η εμπορική πολιτική; Υποδείγματα που απαντούν σ’ αυτήν την ερώτηση: Θεώρημα του διάμεσου ψηφοφόρου Συλλογική δράση Ένα υπόδειγμα εμπορικής πολιτικής που συνδυάζει πλευρές της συλλογικής δράσης και του θεωρήματος του διάμεσου ψηφοφόρου

Θεώρημα του διάμεσου ψηφοφόρου Σύμφωνα με το θεώρημα του διάμεσου ψηφοφόρου, τα δημοκρατικά πολιτικά κόμματα μπορεί να αλλάζουν τις πολιτικές τους για να προσελκύσουν τους ψηφοφόρους στο μέσο του ιδεολογικού φάσματος (δηλαδή, το διάμεσο ψηφοφόρο). Υποθέστε ότι αυτό το ιδεολογικό φάσμα ορίζεται μόνο από μια πολιτική για το ύψος ενός δασμού. Και υποθέστε ότι οι ψηφοφόροι μπορούν να ταξινομηθούν ανάλογα με το αν επιθυμούν υψηλούς ή χαμηλούς δασμούς.

Θεώρημα του διάμεσου ψηφοφόρου (συνέχεια) Υποθέσεις υποδείγματος: Υπάρχουν δύο ανταγωνιστικά πολιτικά κόμματα. Αντικειμενικός στόχος κάθε κόμματος είναι η εκλογή του από την πλειοψηφία των ψηφοφόρων (όχι η διατήρηση της ιδεολογικής του καθαρότητας). Τι πολιτικές θα υποσχεθούν να ακολουθήσουν τα κόμματα; Και τα δύο κόμματα θα προσφέρουν την ίδια δασμολογική πολιτική για να προσελκύσουν τον διάμεσο ψηφοφόρο (τον ψηφοφόρο στο μέσο του φάσματος), ώστε να αποσπάσουν όσο το δυνατό περισσότερες ψήφους σε κάθε πλευρά του διάμεσου ψηφοφόρου.

Σχ. 9-4: Πολιτικός ανταγωνισμός

Θεώρημα του διάμεσου ψηφοφόρου (συνέχεια) Επομένως, το θεώρημα του διάμεσου ψηφοφόρου υποδηλώνει ότι η εμπορική πολιτική μιας δημοκρατίας με δύο κόμματα θα διενεργείται με βάση τον αριθμό των ψηφοφόρων που θα ευχαριστεί. Πρέπει να ακολουθείται μια πολιτική που εξαναγκάζει τους λίγους (τους παραγωγούς που ανταγωνίζονται τις εισαγωγές) σε μεγάλες απώλειες, αλλά ωφελεί τους πολλούς (καταναλωτές). Αλλά η εμπορική πολιτική δεν φαίνεται να ακολουθεί αυτήν την πρόβλεψη.

Συλλογική δράση Η πολιτική δραστηριότητα συχνά περιγράφεται ως ένα πρόβλημα συλλογικής δράσης: Ενώ οι καταναλωτές σαν ομάδα έχουν κίνητρο να υποστηρίζουν το ελεύθερο εμπόριο, κάθε μεμονωμένος καταναλωτής δεν έχει κίνητρο, διότι το όφελός του δεν είναι μεγάλο σε σύγκριση με το κόστος και τον χρόνο που απαιτούνται για την υποστήριξη του ελεύθερου εμπορίου. Επομένως, οι πολιτικές που επιβάλλουν μεγάλες απώλειες για την κοινωνία ως σύνολο, αλλά μικρές απώλειες για κάθε μεμονωμένο άτομο μπορεί να μην αντιμετωπίζουν ισχυρή αντίθεση.

Συλλογική δράση (συνέχεια) Ωστόσο, για τις ομάδες που μπορεί να έχουν σημαντικές απώλειες από το ελεύθερο εμπόριο (π.χ. ανεργία), κάθε μεμονωμένο άτομο σ’ αυτήν την ομάδα έχει ισχυρό κίνητρο να υποστηρίξει την πολιτική που επιθυμεί. Σ’ αυτήν την περίπτωση, το κόστος και ο χρόνος που απαιτούνται για την υποστήριξη του περιορισμού του εμπορίου είναι μικρό σε σύγκριση με το κόστος της ανεργίας.

Ένα υπόδειγμα εμπορικής πολιτικής Οι πολιτικοί μπορεί να υποστηρίζουν δημοφιλείς πολιτικές για να κερδίζουν τις εκλογές, όπως υποδηλώνει το θεώρημα του διάμεσου ψηφοφόρου, αλλά χρειάζονται και κεφάλαια για τη διεξαγωγή των εκστρατειών τους. Αυτά τα κεφάλαια μπορεί να προέρχονται από ομάδες που δεν έχουν προβλήματα συλλογικής δράσης και είναι πρόθυμες να υποστηρίξουν μια πολιτική ειδικού ενδιαφέροντος. Υποδείγματα για την πολιτική περιορισμού του εμπορίου προσπαθούν να υπολογίσουν την αντίστροφη σχέση ανάμεσα στη μείωση της ευημερίας των ψηφοφόρων ως σύνολο και την αύξηση των κομματικών εισφορών από ειδικά συμφέροντα.

Ποιοι κλάδοι προστατεύονται; Γεωργία: στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία οι αγρότες αποτελούν ένα μικρό μέρος του εκλογικού σώματος, αλλά λαμβάνουν γενναίες επιδοτήσεις και εμπορική προστασία. Παραδείγματα: η Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ, ο δασμός ύψους 1000% της Ιαπωνίας στο εισαγόμενο ρύζι, η ποσόστωση των ΗΠΑ στη ζάχαρη.

Ποιοι κλάδοι προστατεύονται; (συνέχεια) Κλωστοϋφαντουργία - ένδυση: η κλωστοϋφαντουργία (κατασκευή υφασμάτων) και η ένδυση (κατασκευή ενδυμάτων). Μέχρι το 2005, οι άδειες ποσόστωσης που χορηγούνταν στους εξαγωγείς κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και ενδυμάτων προσδιορίζονταν από την Πολυϊνική Συμφωνία ανάμεσα στις ΗΠΑ και πολλές άλλες χώρες.

Πίνακας 9-2: Κόστος του προστατευτισμού στις ΗΠΑ ($ δισεκατομμύρια)

Διεθνείς διαπραγματεύσεις και εμπορική πολιτική Το μέσο δασμολογικό επίπεδο των HΠA, για τα υποκείμενα σε δασμούς εισαγόμενα αγαθά, μειώθηκε σημαντικά την περίοδο 1920–1993. Από το 1944 και μετά, μεγάλο μέρος της μείωσης των δασμών και των άλλων εμπορικών περιορισμών προήλθε από διεθνείς διαπραγματεύσεις. Η Γενική Συμφωνία για τους Δασμούς και το Εμπόριο (GATT) άρχισε το 1947 ως μια μεταβατική διεθνής συμφωνία και αντικαταστάθηκε το 1995 από έναν πιο επίσημο διεθνή οργανισμό, που ονομάζεται Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ).

Σχ. 9-5: Tο δασμολογικό επίπεδο των HΠA

Διεθνείς διαπραγματεύσεις και εμπορική πολιτική (συνέχεια) Οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις κινητοποιούν τους εξαγωγείς στην υποστήριξη του ελεύθερου εμπορίου αν πιστεύουν ότι οι αγορές των εξαγωγών τους θα επεκταθούν. Αυτή η υποστήριξη δεν θα υπήρχε σε μια μεμονωμένη προσπάθεια υπέρ του ελεύθερου εμπορίου. Αυτή η υποστήριξη αντιπαραβάλλεται στην υποστήριξη του περιορισμένου εμπορίου από τις ομάδες που ανταγωνίζονται τις εισαγωγές.

Διεθνείς διαπραγματεύσεις και εμπορική πολιτική (συνέχεια) Οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις συμβάλλουν επίσης στην αποτροπή ενός διεθνούς εμπορικού πολέμου, στον οποίο κάθε χώρα επιβάλλει εμπορικούς περιορισμούς. Ένας εμπορικός πόλεμος μπορεί να προκύψει όταν κάθε χώρα έχει πολιτικό συμφέρον (λόγω πολιτικής πίεσης) να προστατέψει τους εγχώριους παραγωγούς, ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι άλλες χώρες. Όλες οι χώρες θα μπορούσαν να επιβάλουν εμπορικούς περιορισμούς, ακόμα και αν το ελεύθερο εμπόριο είναι προς το συμφέρον όλων των χωρών. Ας χρησιμοποιήσουμε ένα παράδειγμα για την καλύτερη κατανόηση αυτού του σημείου.

Διεθνείς διαπραγματεύσεις και εμπορική πολιτική (συνέχεια) ΕΕ ΗΠΑ Ελεύθερο εμπόριο Προστατευτισμός Ελεύθερο εμπόριο $10B $10B -$10B $20B Προστατευ-τισμός $20B -$10B -$5B -$5B

Διεθνείς διαπραγματεύσεις και εμπορική πολιτική (συνέχεια) Σ’ αυτό το απλό παράδειγμα, κάθε χώρα όταν ενεργεί μεμονωμένα βρίσκεται σε καλύτερη θέση με τον προστατευτισμό, αλλά και οι δύο χώρες βρίσκονται σε καλύτερη θέση αν και οι δύο επιλέξουν το ελεύθερο εμπόριο. Αν η ΕΕ και οι ΗΠΑ μπορούν να καταλήξουν σε μια δεσμευτική συμφωνία για τη διατήρηση του ελεύθερου εμπορίου και οι δύο μπορούν να αποφύγουν τον πειρασμό του προστατευτισμού και να βρεθούν σε καλύτερη θέση.

Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου Οι διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ αντιμετωπίζουν τους εμπορικούς περιορισμούς με 3 τουλάχιστον τρόπους: Μείωση των δασμών μέσω πολυμερών διαπραγματεύσεων. Δεσμευτικότητα: Όταν ένας δασμός είναι «δεσμευτικός», η χώρα που τον επιβάλει αποδέχεται να μην αυξήσει το ύψος του στο μέλλον.

Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (συνέχεια) Αποτροπή μη δασμολογικών παρεμβάσεων: οι ποσοστώσεις και οι επιδοτήσεις εξαγωγών έχουν αντικατασταθεί από δασμούς, διότι το κόστος της δασμολογικής προστασίας είναι πιο εμφανές. Οι επιδοτήσεις των αγροτικών εξαγωγών είναι μια εξαίρεση. Εξαιρέσεις επιτρέπονται επίσης για την αντιμετώπιση «διαταραχών της αγοράς», που προέρχονται από σημαντική αύξηση των εισαγωγών.

Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (συνέχεια) Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου ιδρύθηκε το 1995 με έναν αριθμό συμφωνιών τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου, GATT: που καλύπτει το εμπόριο αγαθών τη Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο Υπηρεσιών, GATS: που καλύπτει το εμπόριο υπηρεσιών (π.χ. ασφάλειες, συμβουλευτικές υπηρεσίες, νομικές υπηρεσίες, τραπεζική). τη Συμφωνία για τις Διαστάσεις των Πνευματικών Δικαιωμάτων που συνδέονται με το Εμπόριο, TRIPS: που καλύπτει τα διεθνή δικαιώματα ιδιοκτησίας (π.χ. ευρεσιτεχνίες και πνευματικά δικαιώματα).

Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (συνέχεια) Η διαδικασία επίλυσης διαφορών: μια τυπική διαδικασία στην οποία οι χώρες που έχουν εμπορικές διαφορές μπορούν να προσφύγουν σε μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων του ΠΟΕ για να κρίνουν την υπόθεσή τους. Οι υποθέσεις διευθετούνται αρκετά γρήγορα: ακόμα και με εφέσεις η διαδικασία δεν κρατά πάνω από 15 μήνες. Η επιτροπή χρησιμοποιεί προηγούμενες συμφωνίες των χωρών μελών για να αποφασίσει ποιες τις παραβιάζουν.

Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (συνέχεια) Αν μια χώρα αρνείται να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις της επιτροπής, τότε ο ΠΟΕ μπορεί να την τιμωρήσει επιτρέποντας στις άλλες χώρες να επιβάλουν εμπορικούς περιορισμούς στις εξαγωγές της.

Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (συνέχεια) Οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις GATT/ΠΟΕ επικυρώθηκαν το 1994 (ονομάζονται Γύρος της Ουρουγουάης). Συμφωνήθηκε όλοι οι ποσοτικοί περιορισμοί (π.χ. ποσοστώσεις) στο εμπόριο των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και των ενδυμάτων, που προηγούμενα προσδιορίζονταν από την Πολυϊνική Συμφωνία, να καταργηθούν μέχρι το 2005. Αλλά καθώς εξαλείφονταν οι περιορισμοί, η Κίνα αναγκάστηκε έπειτα από πολιτικές πιέσεις να επιβάλει ξανά ποσοστώσεις μέχρι το 2011.

Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (συνέχεια) Το 2001, άρχισε ένας νέος γύρος διαπραγματεύσεων στην Ντόχα του Κατάρ, ο οποίος απέτυχε να καταλήξει σε συμφωνία. Οι περισσότερες εναπομείνασες μορφές προστατευτισμού είναι στη γεωργία, την κλωστοϋφαντουργία και την ένδυση—κλάδοι που είναι πολιτικά ενεργοί (βλέπε «συλλογική δράση παραπάνω).

Πίνακας 9-4: Ποσοστιαία κατανομή των δυνητικών οφελών από το ελεύθερο εμπόριο

Οι αγροτικές επιδοτήσεις στις πλούσιες χώρες βλάπτουν τις φτωχές χώρες; Μάθαμε στο Κεφάλαιο 8 ότι οι επιδοτήσεις μειώνουν τις διεθνείς τιμές των προϊόντων, διότι οι εγχώριοι παραγωγοί δελεάζονται να παράγουν περισσότερο. Επομένως, γιατί να ζητούν οι φτωχές χώρες από τις πλούσιες να εξαλείψουν τις αγροτικές επιδοτήσεις τους; Η πιθανή απάντηση έχει να κάνει με τις επιθυμίες των αγροτών των φτωχών χωρών που ανταγωνίζονται τους αγρότες των πλούσιων χωρών. Ωστόσο, οι κάτοικοι των αστικών περιοχών και οι αγρότες που δεν έχουν ανταγωνιστικές καλλιέργειες (π.χ. καφέ) στην πραγματικότητα ωφελούνται από τις χαμηλότερες τιμές των επιδοτούμενων τροφίμων στις διεθνείς αγορές. Για παράδειγμα, επειδή η Κίνα εισάγει πολλά τρόφιμα, θα πληγεί από την εξάλειψη των αγροτικών επιδοτήσεων στις πλούσιες χώρες (όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ) σύμφωνα με τις διαπραγματεύσεις της Ντόχα.

Πίνακας 9-5: Ποσοστιαία εισοδηματικά οφέλη με βάση δύο σενάρια για τον Γύρο της Ντόχα

Προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες Οι προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες είναι εμπορικές συμφωνίες ανάμεσα σε χώρες, οι οποίες χαμηλώνουν τους δασμούς μεταξύ τους, αλλά όχι με τις υπόλοιπες χώρες. Αυτές οι μεροληπτικές εμπορικές πολιτικές γενικά δεν επιτρέπονται από τον ΠΟΕ: Κάθε χώρα μέλος του ΠΟΕ υπόσχεται ότι όλες οι χώρες δεν θα καταβάλλουν υψηλότερους δασμούς από τη χώρα που καταβάλλει τον χαμηλότερο: ονομάζεται αρχή της «πλέον ευνοούμενης χώρας». Επιτρέπεται η εξαίρεση απ’ αυτόν τον κανόνα μόνο αν ο χαμηλότερος δασμός είναι μηδενικός.

Προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες (συνέχεια) Υπάρχουν δύο τύποι προτιμησιακών εμπορικών συμφωνιών στις οποίες οι δασμοί τίθενται στο μηδέν ή κοντά στο μηδέν: Μια περιοχή ελεύθερου εμπορίου: μια συμφωνία που επιτρέπει το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ των μελών της, αλλά κάθε μέλος μπορεί να ακολουθεί τη δική του εμπορική πολιτική απέναντι στις χώρες μη μέλη. Ένα παράδειγμα είναι η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA).

Προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες (συνέχεια) Μια τελωνειακή ένωση: μια συμφωνία που επιτρέπει το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ των μελών της και απαιτεί μια κοινή εξωτερική εμπορική πολιτική απέναντι στις χώρες μη μέλη. Ένα παράδειγμα είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες (συνέχεια) Είναι οι προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες απαραίτητα καλές για την εθνική ευημερία; Όχι, είναι πιθανόν η εθνική ευημερία να μειώνεται από μια προτιμησιακή εμπορική συμφωνία. Πώς; Μια χώρα μπορεί να εισάγει ακριβά προϊόντα από τις χώρες μέλη χωρίς να έχει δασμολογικά έσοδα, αντί να εισάγει φθηνά προϊόντα από τις διεθνείς αγορές με δασμολογικά έσοδα.

Προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες (συνέχεια) Οι προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες αυξάνουν την εθνική ευημερία όταν δημιουργείται νέο εμπόριο, αλλά όχι όταν υφιστάμενο εμπόριο με τις χώρες εκτός της ένωσης εκτρέπεται σε εμπόριο με τις χώρες μέλη. Δημιουργία εμπορίου συμβαίνει όταν η υψηλού κόστους εγχώρια παραγωγή αντικαθίσταται με χαμηλού κόστους εισαγωγές από τα άλλα μέλη. Εκτροπή εμπορίου συμβαίνει όταν οι χαμηλού κόστους εισαγωγές από τα μη μέλη εκτρέπονται σε υψηλού κόστους εισαγωγές από τις χώρες μέλη.

Περίληψη Τα επιχειρήματα υπέρ του ελεύθερου εμπορίου είναι: Επιτρέπει στους καταναλωτές και τους παραγωγούς να κατανέμουν τους πόρους τους ελεύθερα και αποδοτικά, χωρίς στρεβλώσεις στις τιμές. Μπορεί να επιτρέπει οικονομίες κλίμακας. Αυξάνει τον ανταγωνισμό και την καινοτομία. Τα επιχειρήματα κατά του ελεύθερου εμπορίου είναι ότι οι εμπορικοί περιορισμοί μπορεί να επιτρέπουν οφέλη από τους όρους εμπορίου σε μια κυβέρνηση να αντιμετωπίσει ανεπάρκειες της αγοράς, όταν καλύτερες πολιτικές δεν είναι εφικτές.

Περίληψη (συνέχεια) Τα υποδείγματα εμπορικής πολιτικής λαμβάνουν υπόψη τα κίνητρα υιοθέτησης δημοφιλών πολιτικών, καθώς και τα κίνητρα υιοθέτησης μη δημοφιλών πολιτικών, όταν αυτές οι πολιτικές υποστηρίζονται από ομάδες που προβαίνουν σε κομματικές συνεισφορές. Οι κλάδοι της γεωργίας, της κλωστοϋφαντουργίας και των ενδυμάτων είναι οι πιο προστατευόμενοι κλάδοι σε πολλές χώρες.

Περίληψη (συνέχεια) Οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις για το ελεύθερο εμπόριο συμβάλουν στην κινητοποίηση της εγχώριας πολιτικής υποστήριξης του ελεύθερου εμπορίου και κάνουν τις χώρες να συμφωνούν στην αποφυγή ενός εμπορικού πολέμου. Ο ΠΟΕ και η προκάτοχός του έχουν μειώσει σημαντικά τους δασμούς τα τελευταία 50 χρόνια. Επίσης, ο ΠΟΕ έχει μια διαδικασία διευθέτησης των εμπορικών διαφορών. Μια προτιμησιακή εμπορική συμφωνία ωφελεί μια χώρα όταν δημιουργεί νέο εμπόριο, αλλά είναι επιζήμια όταν εκτρέπει υφιστάμενο εμπόριο σε εναλλακτικές επιλογές με υψηλότερο κόστος.

Additional Chapter Art

Πίνακας 9-3: Το πρόβλημα των εμπορικών διενέξεων

Σχ. 9A-1: Αποτελέσματα ενός δασμού στις τιμές

Σχ. 9A-2: Αποτελέσματα ενός δασμού στην ευημερία