«ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» «Η Αξιολόγηση του μαθητή στο Δημοτικό Σχολείο» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΚΥΠΡΟΥ 9, 10 Οκτωβρίου 2015 Παρουσίαση: Δημήτρης Μικελλίδης

Δομή παρουσίασης Aξιολόγηση του μαθητή: σκοπός, αναγκαιότητα Σύγχρονες διεθνείς τάσεις και Δίχτυο «Ευρυδίκη» Προκλήσεις για τα εκπαιδευτικά συστήματα Κύπρος: Πρακτικές αξιολόγησης, προβληματισμοί, εισηγήσεις Σχολική Έκθεση Προόδου - Παραδείγματα 1 2 3 4 5

1.1. Η αξιολόγηση του μαθητή: τι και γιατί ΤΙ ΕΙΝΑΙ; Μια συστηματική διαδικασία συλλογής δεδομένων (για τις δεξιότητες-γνώσεις-ικανότητες του μαθητή), στην οποία στηρίζονται οι κρίσεις και οι αποφάσεις για τη συνεχή βελτίωση της μάθησης του μαθητή. Λήψη αποφάσεων (Αξιολογώ-βαθμολογώ τα αποτελέσματα ή εντοπίζω τα δυνατά και αδύνατα σημεία του μαθητή ή της τάξης). ΠΟΙΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ; Να στηρίζει, εμπλουτίζει και ενισχύει τη μάθηση και να κάνει ξεκάθαρα τα μαθησιακά αποτελέσματα. Ως τέτοια αποτελεί ένα συνεχές και αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας διδασκαλίας-μάθησης.

1.2. Γιατί αξιολόγηση; Αναγκαιότητα Για να γνωρίσει ο εκπαιδευτικός το δυναμικό της τάξης του και να οργανώσει την εργασία του (πορεία μαθημάτων, μέθοδο, τρόπο αντιμετώπισης των συγκεκριμένων ατόμων). Για να διαγνώσει ο εκπαιδευτικός σε ποιο βαθμό πέτυχε η διδακτική του προσπάθεια, ώστε να βελτιώσει, αντίστοιχα, τη μέθοδο της διδασκαλίας του. Για να ενημερώνει το μαθητή και τον κηδεμόνα του σχετικά με τη σχολική επίδοση του μαθητή (με την ανάλογη παιδαγωγική ευαισθησία).

1.4. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης: Για ποιους και γιατί; ΜΑΘΗΤΕΣ Για να αναγνωρίσουν τις επιτυχίες τους, να προσαρμόσουν τις μαθησιακές στρατηγικές τους και να βελτιωθούν περαιτέρω ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ Για να γνωρίσουν την απόδοση του κάθε μαθητή και να προβούν σε ρυθμίσεις που θα βελτιώνουν και θα προσαρμόζουν ανάλογα τη διδασκαλία τους ΓΟΝΕΙΣ Για καλύτερη κατανόηση της ανάπτυξης των παιδιών τους και πιο ενεργό εμπλοκή τους σε αυτή ΣΧΟΛΕΙΟ Ως δείκτες για τη βελτίωση του σχολείου και της ποιότητας της διδασκαλίας

1.3. Διαμορφωτική και Τελική Αξιολόγηση Παρέχει συνεχή και χρήσιμη πληροφόρηση-ανατροφοδότηση για το πού ήσουν, τι έκανες, και τι δεν έκανες για να πετύχεις (δάσκαλος και μαθητής) και χρόνο για διορθωτικές κινήσεις για επίτευξη προόδου και βελτίωση της μάθησης. Τελική Γίνεται στο τέλος μιας διδακτικής περιόδου, ενότητας, τριμήνου ή χρονιάς για να δούμε αν έχουν επιτευχθεί τα προσδοκώμενα αποτελέσματα και να βαθμολογηθούν οι μαθητές.

2.1. Σύγχρονες διεθνείς τάσεις (Ι) Η αξιολόγηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της μαθησιακής διαδικασίας και καθοριστικό παράγοντα ποιοτικής και αποτελεσματικής διδασκαλίας (Creemers & Kyriakides, 2008· Grift, 2007). Η αξιολόγηση της «επίδοσης» του μαθητή αναφέρεται: στην προσπάθεια (process) που καταβάλλει ο μαθητής στο αποτέλεσμα (product) της προσπάθειας στους τομείς της γνώσης, των δεξιοτήτων και της κοινωνικοποίησης- συμπεριφοράς αλλά και στη βελτίωση του μαθησιακού αποτελέσματος (progress).

2.2. Σύγχρονες διεθνείς τάσεις (ΙΙ) Θεωρείται πολύ σημαντικό το στοιχείο της σύγκρισης των επιδόσεων του μαθητή με τον εαυτό του και τις προηγούμενές του επιδόσεις. Η περιγραφική αξιολόγηση θεωρείται περισσότερο αποτελεσματική από την αριθμητική-ποσοτική για την επίτευξη του διαμορφωτικού σκοπού της αξιολόγησης (δυνατότητα αναλυτικής, διαφοροποιημένης και πληρέστερης περιγραφής των επιτευγμάτων του μαθητή).

2.3. Σύγχρονες διεθνείς τάσεις (ΙΙΙ) Σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα υιοθετείται η αναλυτική Σχολική Έκθεση Προόδου (ΣΕΠ) από τις μικρές τάξεις, δίνοντας την ευκαιρία σε εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές να συμμετέχουν ουσιαστικά, ως εταίροι, στην προσπάθεια για τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Η ΣΕΠ παρουσιάζει τα εξής πλεονεκτήματα: υποστήριξη αξιολόγησης τελικού και διαμορφωτικού χαρακτήρα παροχή έγκυρης ανατροφοδότησης στους μαθητές/γονείς διευκόλυνση της στοχοθεσίας και της επίτευξης/θέσπισης δεικτών επιτυχίας συστηματική παροχή ευκαιριών στους μαθητές για την κατανόηση εννοιών και την απόκτηση δεξιοτήτων αύξηση κινήτρων μάθησης και τόνωση αυτοεπάρκειας.

2.4. Δίκτυο «Ευρυδίκη» - Βασικές διαπιστώσεις (Ι) Προσεγγίσεις διαγνωστικής, διαμορφωτικής & τελικής αξιολόγησης της προόδου του μαθητή: Εφαρμόζονται σε όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα της ΕΕ και ποικίλουν μεταξύ τους. Σε αυτές υιοθετούνται είτε περιγραφικές είτε ποσοτικές μορφές αξιολόγησης είτε γίνεται συνδυασμός και των δύο. Συγκροτημένη εκπαιδευτική πολιτική για την αξιολόγηση του μαθητή: Αναπτύσσεται σε αρκετά συστήματα με συγκεκριμένες ρυθμίσεις που ξεκαθαρίζουν με σαφήνεια τις μορφές, τους τρόπους και τη χρήση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης, τα κριτήρια αξιολόγησης, τη διασύνδεση των κριτηρίων με τα ΑΠ, τις κλίμακες αξιολόγησης, το σύστημα βαθμολόγησης, την πρόσβαση στα αποτελέσματα κ.ά.

2.5. Δίκτυο «Ευρυδίκη» - Βασικές διαπιστώσεις (ΙΙ) Η Κύπρος: Αποτελεί τη μοναδική ευρωπαϊκή χώρα, στην οποία δεν τηρούνται στοιχεία που αφορούν την επίδοση του μαθητή σε επίσημα αρχεία του σχολείου. Χάσμα με Μέση Εκπαίδευση. Ενημέρωση για τα αποτελέσματα της αξιολόγησης: Στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών παραδίδεται με τη μορφή δελτίου προόδου στο τέλος της σχολικής χρονιάς (ή και ενδιάμεσα) σε όλες ή σε μερικές τάξεις είτε αριθμητική βαθμολογία είτε περιγραφική είτε συνδυασμός και των δύο. Διαδικασία μέτρησης της επίδοσης των μαθητών: Σε κάποιες χώρες καθορίζεται με συγκεκριμένες οδηγίες από την κεντρική εκπαιδευτική αρχή (π.χ., Γερμανία, Μάλτα, Ολλανδία, Πολωνία), ενώ σε άλλες χώρες αποφασίζει για τη διαδικασία το ίδιο το σχολείο (π.χ., Σουηδία, Φινλανδία, Τσεχία).

3. Προκλήσεις για τα εκπαιδευτικά συστήματα (Ι) ΟΟΣΑ (2013). Συνέργειες για καλύτερη μάθηση: μία διεθνής προοπτική στην Αξιολόγηση και Εκτίμηση. www.oecd.org/edu/ evaluationpolicy

3.1. Προκλήσεις για τα εκπαιδευτικά συστήματα (ΙΙ) Δημιουργία ενός ξεκάθαρου πλαισίου-συστήματος αξιολόγησης των μαθησιακών αποτελεσμάτων Ξεκάθαροι μαθησιακοί στόχοι στο ΑΠ που να καθοδηγούν την αξιολόγηση του μαθητή Ξεκάθαρα κριτήρια για αξιολόγηση της επίδοσης σε σχέση με εθνικούς στόχους Ισορροπία μεταξύ διαμορφωτικής και τελικής αξιολόγησης Λήψη μέτρων που να αποκλείουν την υπέρμετρη χρήση τυποποιημένων αξιολογήσεων-δοκιμίων (teaching to the test) Αξιοποίηση ποικίλων και εναλλακτικών μορφών αξιολόγησης που να δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για τη μάθηση του μαθητή

3.2. Προκλήσεις για τα εκπαιδευτικά συστήματα (ΙΙΙ) Τοποθέτηση του μαθητή στο επίκεντρο της προσπάθειας, ενισχύοντας την ικανότητά του να συμμετέχει στη δική του αξιολόγηση Προώθηση μορφών αξιολόγησης που μπορούν να αποτιμήσουν βασικές ικανότητες, πέρα από γνώσεις Παροχή στήριξης στους εκπαιδευτικούς, ώστε να αναπτύξουν την ικανότητά τους να αξιολογούν (αρχική κατάρτιση και ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση) Ξεκάθαρο σύστημα εκθέσεων αξιολόγησης (προόδου) του μαθητή, που κοινοποιούνται στους γονείς και αξιοποιούνται για σκοπούς βελτίωσης (χρήση τεχνολογίας) Διασφάλιση διαφάνειας, συνοχής και αμεροληψίας στην αξιολόγηση και βαθμολόγηση του μαθητή

4. ΚΥΠΡΟΣ: Προβληματισμοί/Εισηγήσεις για το σύστημα αξιολόγησης του μαθητή στο δημοτικό σχολείο. Προτάσεις για αλλαγή/βελτίωση. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ: ΟΜΑΔΑ Α. Στρατηγικές/πρακτικές που εφαρμόζονται από τους εκπαιδευτικούς στις τάξεις τους για την αξιολόγηση του μαθητή. ΟΜΑΔΑ Β. Εισηγήσεις εκπαιδευτικών για βελτίωση του τρόπου αξιολόγησης του μαθητή. ΟΜΑΔΑ Γ. Εισαγωγή ενός κοινού συστήματος αξιολόγησης μέσω μιας «Σχολικής έκθεσης Προόδου» ή ενός «Δελτίου προόδου Μαθητή». 1ο ΕΡΩΤΗΜΑ: Να χορηγείται Σχολική Έκθεση Προόδου; Σε όλες τις τάξεις; Κάθε πόσο; Πιθανά κέρδη/πιθανές πιέσεις από μια τέτοια εξέλιξη. Κίνδυνοι που ελλοχεύουν. 2Ο ΕΡΩΤΗΜΑ: Ποιους τομείς θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια τέτοια Σχολική Έκθεση προόδου; Διαστάσεις επιτυχίας των μαθητών.

Νέα Εκπαιδευτική Πολιτική για την Αξιολόγηση 5. Νέα Εκπαιδευτική πολιτική για την Αξιολόγηση – Tο παράδειγμα των “Ευρωπαiκών Σχολείων” Νέα Εκπαιδευτική Πολιτική για την Αξιολόγηση Διαμόρφωση ξεκάθαρης, ολοκληρωμένης, συγκροτημένης πολιτικής για την αξιολόγηση του μαθητή ΑΠ με σαφώς καθορισμένους μαθησιακούς στόχους, δείκτες και κριτήρια αξιολόγησης Συνεχής αξιολόγηση της επίδοσης αλλά και της όλης κοινωνικο-συναισθηματικής και μαθησιακής συμπεριφοράς Πολλαπλά εργαλεία με έμφαση στη διαμορφωτική αξιολόγηση

5.1. Τι και πώς αξιολογείται α) το παιδί ως μαθητής β) το παιδί ως άτομο γ) το παιδί και οι άλλοι Επίδοση στα γνωστικά αντικείμενα ΠΩΣ ΑΞΙΟΛΟΓΕΙΤΑΙ Κλίμακες 4 σημείων και περιγραφικά σχόλια ΤΙ ΑΞΙΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ++++ Τις περισσότερες φορές +++ Συχνά ++ Μερικές φορές + Σπάνια Κριτήρια και Δείκτες για μαθησιακή συμπεριφορά ++++ Οι μαθ. στόχοι έχουν επιτευχθεί πλήρως +++ Οι μαθ. στόχοι έχουν επιτευχθεί ικανοποιητικά ++ Οι μαθ. στόχοι έχουν επιτευχθεί μερικώς + Οι μαθ. στόχοι έχουν επιτευχθεί ανεπαρκώς Γενικά κριτήρια για επίτευξη στόχων (ΑΠ)

5.2.Σχολική Έκθεση Προόδου (ΣΕΠ) Για όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου Για όλα τα μαθήματα Αναλυτική εικόνα-προφίλ του μαθητή (παρά μια σειρά βαθμών): Μαθησιακή, κοινωνική και συναισθηματική συμπεριφορά Επίδοση στα γνωστικά αντικείμενα (ΑΠ) Κλίμακες (4 σημεία) και γραπτά σχόλια Θετική γλώσσα (+, ++, …) Αξιοποίηση τεχνολογίας στην καταχώριση και κοινοποίηση Δυο φορές το χρόνο Θεσμοθέτηση συναντήσεων γονιών-μαθητή-εκπαιδευτικού για συζήτηση των αποτελεσμάτων, ώστε να μπορούν να συμβάλλουν καλύτερα στην περαιτέρω πρόοδο.

++++ Τις περισσότερες φορές +++ Συχνά ++ Μερικές φορές + Σπάνια

Αντί Επιλόγου Ο εκσυγχρονισμός του συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης της μάθησης και της προόδου του μαθητή συνιστά σήμερα μια πρόκληση για τη δημοτική εκπαίδευση. Η σμίκρυνση του χάσματος που παρατηρείται και σε αυτό τον τομέα μεταξύ των δύο βαθμίδων της εκπαίδευσης προσδιορίζει μια δεύτερη πρόκληση. Μπορούμε και πρέπει να μετατρέψουμε τις πιο πάνω προκλήσεις σε ευκαιρία για βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας-μάθησης και μεγιστοποίηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων.