Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Η γένεση της ΠΕ διεθνώς Η ΠΕ γεννιέται και διαμορφώνεται σε αυτόνομο πεδίο στις δεκαετίες του 60 και του 70 Είναι καρπός της συνειδητοποίησης του περιβαλλοντικού/ οικολογικού προβλήματος και του κοινωνικού αιτήματος για λύση του Εκπαίδευση = ένα από τα μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος Εισαγωγή της σε όλες τις βαθμίδες της τυπικής και στις διάφορες μορφές της άτυπης εκπ/σης

Η επίσημη εισαγωγή της ΠΕ στην Ελλάδα Η επίσημη εισαγωγή της ΠΕ στην Ελλάδα Η ιδέα για την εισαγωγή της ΠΕ στην τυπική εκπαίδευση της χώρας μας κυοφορείται από το 1977 Αρχικά: πειραματικά προγράμματα σε σχολεία Νόμος 1892/1990: η ΠΕ εισάγεται επίσημα στη Δευτεροβάθμια Εκπ/ση Y.A. 1991: εισαγωγή της ΠΕ και στην Πρωτοβάθμια Εκπ/ση Μέσα στην τελευταία δεκαπενταετία: εισάγεται ως αντικείμενο σε όλα τα Παιδαγωγικά Τμήματα

Η προβληματική για την ΠΕ Η ιδέα για μια «περιβαλλοντική εκπαίδευση» με τη σύγχρονη έννοια κυοφορείται στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 Εκπαίδευση: βασικό μέτρο για την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης Αρχικά: εκπαίδευση τεχνικών/ ειδικών για θέματα-προβλήματα του περιβάλλοντος (διαχείριση της οικολογικής κρίσης) Σύντομα όμως: η ΠΕ προβάλλεται μέσα από μια πιο διευρυμένη αντίληψη, ως μια αγωγή των πολιτών

Η προβληματική για την ΠΕ Η οικολογική κρίση δεν αντιμετωπίζεται μόνο με τεχνικά και θεσμικά μέτρα Τα περιβαλλοντικά προβλήματα δεν δημιουργούνται μέσα από κάποιες ιδιοτροπίες των φυσικών φαινομένων και λειτουργιών Είναι αποτελέσματα συγκεκριμένων κοινωνικών, πολιτισμικών και οικονομικών επιλογών

Η προβληματική για την ΠΕ Οικολογική κρίση = κοινωνική/ πολιτισμική, κρίση στις σχέσεις των ανθρώπων και των κοινωνιών μεταξύ τους και με τη φύση Αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης = (α) επανεξέταση των κριτηρίων στις επιλογές των ανθρώπων/ κοινωνιών (β) διαμόρφωση νέων αξιακών συστημάτων («ανάγκες», «πρόοδος» των κοινωνιών)

Η προβληματική για την ΠΕ Περιβαλλοντική εκπαίδευση = αγωγή των πολιτών που στοχεύει σε ριζικές αλλαγές στις αντιλήψεις, τις στάσεις, τις αξίες και τις συμπεριφορές των ατόμων και των κοινωνιών Ανάπτυξη αισθήματος περιβαλλοντικής ευθύνης, περιβαλλοντικού ήθους και συνείδησης Ενδυνάμωση των πολιτών για διεκδίκηση και συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων

Οι καταβολές της ΠΕ Η ΠΕ γεννιέται στις δεκαετίες του 60 και 70, αποτελεί όμως μέρος μιας εξελικτικής πορείας με ρίζες στο παρελθόν Υπήρξαν και άλλες προηγούμενες προσπάθειες που επιχείρησαν να συνδέσουν την εκπαίδευση με το περιβάλλον Οι προσπάθειες αυτές άσκησαν σημαντική επίδραση στο λόγο και την προβληματική της ΠΕ, όπως επίσης στην πρακτική της.

Πρόδρομες εκπαιδευτικές κινήσεις η προοδευτική κίνηση στην εκπαίδευση η μελέτη της φύσης οι αγροτικές σπουδές η εκπαίδευση για τη διατήρηση (της φύσης) η εκπαίδευση έξω από το σχολείο η μελέτη πεδίου οι περιβαλλοντικές σπουδές Από τέλος 19ου αιώνα εμφανίζονται εκπαιδευτικές κινήσεις που θεωρούνται πρόγονοι της ΠΕ. Τα κριτήρια ήταν άλλοτε εκπαιδευτικά και άλλοτε περιβαλλοντικά, χωρίς πάντοτε να είναι ευδιάκριτα τα όρια.

Η μετάβαση από τα προηγούμενα εκπαιδευτικά κινήματα στην ΠΕ Τέλη 19ου – πρώτες δεκαετίες 20ού αι: το αίτημα είναι η φύση και η διατήρηση/ προστασία της Δεκαετία του 60: πέρασμα από τη φύση στο περιβάλλον Ανάπτυξη του σύγχρονου οικολογικού κινήματος

Σχέση ανάμεσα στην ΠΕ και τις πρόδρομες εκπαιδευτικές κινήσεις Τόσο η φυσιογνωμία όσο και το θεωρητικό και μεθοδολογικό πλαίσιο της ΠΕ επηρεάστηκαν από τις προηγούμενες εκπαιδευτικές κινήσεις

Τι διαφοροποιεί την ΠΕ από όλες τις προηγούμενες εκπαιδευτικές κινήσεις; Ο πολιτικός χαρακτήρας της: ριζοσπαστικός σε σύγκριση με τις πιο συντηρητικές θέσεις που παίρνουν οι άλλες κινήσεις Η ΠΕ θέτει ως στόχο την κριτική του κοινωνικο-οικονομικού status quo, ενώ οι άλλες κινήσεις δεν θίγουν τα κοινωνικο/οικονομικά μοντέλα της εποχής τους

Το περιβαλλοντικό κίνημα των δεκαετιών 60 και 70 Κίνημα που εκδηλώθηκε στις δεκαετίες 1960-1970 και χαρακτηρίζεται από το μαζικό ενδιαφέρον για το περιβάλλον Σημαντικός σταθμός στην ιστορία του περιβαλλοντισμού Επηρεάστηκε και στηρίχτηκε στο πλαίσιο ιδεών σχετικών κινημάτων προηγούμενων εποχών Επηρέασε με τις ιδέες και τις διεκδικήσεις του το λόγο και τον προβληματισμό της ΠΕ

Η «οικολογική» προσέγγιση του περιβάλλοντος Η «οικολογική» προσέγγιση του περιβάλλοντος Περιβάλλον: ένα δυναμικό και εξελισσόμενο σύστημα που οργανώνεται από τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε καθένα και σε όλα τα στοιχεία που το συγκροτούν, βιολογικά και φυσικοχημικά Δυναμική πραγματικότητα: οργανισμός + περιβάλλον (οικοσύστημα)

Το περιβάλλον «του ανθρώπου» Άνθρωπος: οργανισμός, μέλος της οικόσφαιρας Όμως, άνθρωπος: δημιουργός και φορέας πολιτισμού Περιβάλλον του ανθρώπου: σύστημα που διαμορφώνεται από τη συνδυασμένη δράση και αλληλεπίδραση παραγόντων που δεν είναι μόνο βιοφυσικοί αλλά και πολιτισμικοί

Το περιβάλλον «του ανθρώπου» Διάκριση του συνολικού περιβάλλοντος σε: φυσικό τεχνόσφαιρα κοινωνικόσφαιρα ...ή σε: ανθρωπογενές (κοινωνικές δομές/ θεσμοί, τεχνητά κατασκευάσματα)

Διαστάσεις/ προσεγγίσεις της Περιβαλλοντικής Εκπ/σης Εκπαίδευση γύρω από το περιβάλλον (περιβάλλον = αντικείμενο της μάθησης, γνωσιακή διάσταση: γνώση/ κατανόηση σε θέματα περιβάλλοντος) Εκπαίδευση από και μέσα στο περιβάλλον (περιβάλλον = μέσο/ πηγή μάθησης, μεθοδολογική διάσταση: μάθηση στηριζόμενη στην πρακτική εμπειρία, αισθητική εκτίμηση – ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον) Εκπαίδευση για το περιβάλλον (περιβάλλον = σκοπός, αξιολογική/ πολιτική διάσταση: επικέντρωση στα περιβαλλοντικά ζητήματα, την κριτική τους προσέγγιση και την ανάληψη δράσης σε σχέση με αυτά)

Η σύγχρονη αντίληψη για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ενσωματώνει τις δύο διαστάσεις της εκπαίδευσης γύρω από και από και μέσα στο περιβάλλον …. αλλά στο πλαίσιο της νέας αντίληψης και φιλοσοφίας για το περιβάλλον, τον τρόπο σφαιρικής και συστημικής θεώρησής του, τη θέση και το ρόλο του ανθρώπου σε αυτό, την αναγκαιότητα αντιμετώπισης της οικολογικής κρίσης και τις διεκδικήσεις του οικολογικού κινήματος

Η σύγχρονη αντίληψη για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση … και συμπληρωματικά στην τρίτη διάσταση, της εκπαίδευσης για το περιβάλλον

Κεντρικός σκοπός της ΠΕ Η διάπλαση «περιβαλλοντικά υπεύθυνων πολιτών» και «περιβαλλοντικά υπεύθυνων κοινωνικών ομάδων»

Ο περιβαλλοντικά υπεύθυνος πολίτης Θα πρέπει να: Ø   έχει αντίληψη του συνολικού περιβάλλοντος και να είναι ευαισθητοποιημένος στα περιβαλλοντικά ζητήματα Ø   κατανοεί τις λειτουργίες του περιβάλλοντος και τα συνδεόμενα με αυτό προβλήματα Ø   ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και να επιθυμεί να συμμετέχει ενεργά στη βελτίωση και την προστασία του Ø   έχει αναπτύξει τις απαραίτητες ικανότητες για την αναγνώριση και επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων Ø   συμμετέχει ενεργά σε όλα τα επίπεδα με σκοπό την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων

Ο περιβαλλοντικά υπεύθυνος πολίτης Πολίτης με: οικολογική παιδεία - οικολογική συνείδηση / υπευθυνότητα ενεργό συμμετοχή στο κοινωνικό πεδίο

Επίπεδα στόχων της ΠΕ 1) να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας σφαιρικής αντίληψης για το περιβάλλον (περιβάλλον = δυναμικό πλέγμα βιο-φυσικών και κοινωνικο-πολιτισμικών συστημάτων) 2) να συμβάλει στην κατανόηση των αλληλεξαρτήσεων μεταξύ οικολογικών, οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων σε πλανητικό επίπεδο (ανάπτυξη ενός αισθήματος ευθύνης και αλληλεγγύης μεταξύ των ατόμων και των λαών)

Επίπεδα στόχων της ΠΕ 3) να οδηγήσει στη γνώση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και στην κατανόηση της πολυπλοκότητάς τους (συνειδητοποίηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων ως προβλημάτων που απορρέουν από την αλληλεπίδραση οικολογικών λειτουργιών και κοινωνικών και οικονομικών επιλογών, διερεύνηση του ρόλου των αξιών) 4) να συμβάλλει στη διαφοροποίηση των στάσεων και των συμπεριφορών των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων απέναντι στο περιβάλλον και στην καλλιέργεια νέων ηθικών, οικονομικών, κοινωνικών και αισθητικών αξιών (διασαφήνιση αξιών που στηρίζουν τις υπάρχουσες συμπεριφορές και επιλογές)

Επίπεδα στόχων της ΠΕ 5) να οδηγήσει στην ανάπτυξη των απαραίτητων ικανοτήτων για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων (ικανότητες διερεύνησης των προβλημάτων, σύνθεσης των διαφορετικών παραγόντων, συστημικής προσέγγισης των φαινομένων, αντίληψης της πραγματικότητας ως ενός ενιαίου συστήματος, κριτικής ανάλυσης, διασαφήνισης αξιών, εκτίμησης των προτεινόμενων λύσεων) 6) να οδηγήσει στη συνειδητοποίηση και στην ανάληψη της ευθύνης καθώς επίσης στην ενεργό συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα για την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης (όχι αίσθηση αδυναμίας παρέμβασης και παθητικότητα).