1 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Η ασταθής ισορροπία της δεκαετίας του 1920

2 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Ο απολογισμός μιας αυτοκαταστροφικής αναμέτρησης - αιματοχυσία, μεγάλες απώλειες, θάνατοι αμάχων κ.λπ. - έλλειμμα γεννήσεων, μετακινήσεις πληθυσμών - εντυπωσιακή έκταση των υλικών καταστροφών – μείωση της παραγωγής - η δημοσιονομική κατάσταση της Ευρώπης είναι κρίσιμη: δανεισμός, πληθωρισμός, επιβάρυνση των κρατικών προϋπολογισμών

3 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Το τέλος μιας ηγεμονίας - Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με νέους πόλους εξουσίας * μεγάλα εξωευρωπαϊκά βιομηχανικά κράτη: Ιαπωνία, Καναδάς, ΗΠΑ - Χαλάρωσαν οι δεσμοί ανάμεσα στις μητροπόλεις και τα υπερπόντια εδάφη * Οι αποικιακές αγορές αποσυνδέθηκαν από το ευρωπαϊκό εμπόριο * απομάκρυνση ή/και απαλλαγή από την πολιτική κηδεμονία ή την επιρροή των Ευρωπαίων

4 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Κοινωνικές ανακατατάξεις - αλλαγές στο σώμα της κοινωνίας: - καταστροφή των μικρομεσαίων από τον πληθωρισμό, - οι εργάτες και οι υπάλληλοι πλήττονται από την άνοδο των τιμών - μείωση της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών

5 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ - Τραπεζίτες, μεγάλοι ιδιοκτήτες γης και βιομήχανοι βγαίνουν κερδισμένοι -Μεσάζοντες και κερδοσκόποι = «νεόπλουτοι», προκαλεί αντιπάθειες - Η αγροτική τάξη δέχθηκε σκληρό κτύπημα - νέο κύμα αγροτικής εξόδου - Bελτίωση της θέσης των γυναικών

6 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Ο απατηλός θρίαμβος της Δημοκρατίας - Μετά το 1919 φαίνεται να επικρατούν τα ιδεώδη και οι θεσμοί της φιλελεύθερης δημοκρατίας - Γρήγορα θα δεχθεί διμέτωπη επίθεση Στα αριστερά με την άνοδο του κομμουνισμού Στα δεξιά από κινήματα με αυταρχικές τάσεις και εθνικιστικές θέσεις

7 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ μεσαίες τάξεις Αυτά τα κινήματα βρίσκουν τη μεγαλύτερη απήχηση στις μεσαίες τάξεις - πληθωρισμός και η κεφαλαιοκρατική συγκέντρωση απειλούν με περιθωριοποίηση: χειροτέχνες, μαγαζάτορες, μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις, κάτοχοι σταθερού εισοδήματος - και οι τάξεις των «αναδυόμενων» στρωμάτων: δημόσιοι υπάλληλοι, τεχνικοί, ελεύθεροι επαγγελματίες που επιδιώκουν να επωφεληθούν από τις αναστατώσεις και να καταλάβουν νέα θέση στη μεταπολεμική κοινωνία

8 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ - Στις χώρες που οι κοινοβουλευτικές δημοκρατίες είναι ανθεκτικές, ο πόλεμος οδήγησε τις κυβερνήσεις στον παρεμβατισμό και τον αυταρχισμό. - Στη Γαλλία θα απορρίψουν τον Κλεμανσώ για Πρόεδρο της Δημοκρατίας (Ιανουάριος 1920) - Στην Αγγλία, τον Οκτώβριο του 1922, πέφτει η κυβέρνηση του Λόυντ Τζωρτζ Εντοπίζεται μία επιθυμία για «επιστροφή στην ομαλότητα», ο απατηλός χαρακτήρας της θα φανεί κατά την κρίση του 1929.

9 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Ακόμα και οι νικητές δεν συμφωνούσαν για την πολιτική που έπρεπε να εφαρμόσουν απέναντι στους ηττημένους, καθώς, μετά την εξάλειψη του κοινού κινδύνου, άρχισαν και πάλι να πρυτανεύουν στην εξωτερική πολιτική τα στενά εθνικά συμφέροντα της κάθε χώρας. Η Γαλλία, με τον φόβο της μελλοντικής ενίσχυσης της Γερμανίας και τη διακαή επιθυμία να καταστεί η ηγετική βιομηχανική δύναμη στην Ευρώπη, αξίωνε την αυστηρή τήρηση των όρων της Συνθήκης των Βερσαλλιών, με λίγα λόγια τη στρατιωτική εκμηδένιση και τον οικονομικό στραγγαλισμό της Γερμανίας. Η Βρετανία και οι ΗΠΑ προέκριναν μια πιο ελαστική εφαρμογή των Συνθηκών, ώστε να μην αποσταθεροποιηθεί η ηπειρωτική Ευρώπη και να μην ενισχυθεί υπέρμετρα η Γαλλία, ισχυρός ανταγωνιστής της Βρετανίας κατά τον 19ο αιώνα στην Ευρώπη και στον κόσμο.

10 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Οι Γερμανοί δεν αναγνώριζαν τις ταπεινωτικές και άδικες κατά τη γνώμη τους Συνθήκες του Παρισιού και προσπάθησαν με κάθε τρόπο να αναθεωρήσουν τους όρους των Συνθηκών. Οι όροι των επανορθώσεων ήταν πραγματικά δυσβάστακτοι για μια οικονομία που είχε καταρρεύσει λόγω του πολέμου και του ναυτικού αποκλεισμού, ενώ το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και, ενδεχομένως, της ένωσης με τη Γερμανία δεν αναγνωριζόταν στα εκατομμύρια των Γερμανών και Γερμανόφωνων της Τσεχοσλοβακίας (στη Σουδητία), της Άνω Σιλεσίας και της Αυστρίας.

11 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Το 1923 προκλήθηκε η πρώτη σοβαρή κρίση στις γαλλογερμανικές σχέσεις. Γαλλοβελγικά στρατεύματα κατέλαβαν τη Ρηνανία και την περιοχή του Ρουρ (περιοχή με πλούσια μεταλλεύματα και βαριά βιομηχανία) για να εκβιάσουν την κανονική καταβολή των επανορθώσεων. Τη λύση στο αδιέξοδο έδωσαν τα αμερικανικά κεφάλαια. Τα αμερικανικά δάνεια διευκόλυναν τη Γερμανία στην καταβολή σημαντικού μέρους των επανορθώσεων προς τη Γαλλία και αντίστοιχα διευκόλυναν τη Γαλλία στην αποπληρωμή των δανείων που είχε συνάψει κατά τη διάρκεια του πολέμου με τις ΗΠΑ.

12 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Η συμβιβαστική διάθεση που έδειξαν προς τη Γερμανία οι ΗΠΑ, με την υποστήριξη της Βρετανίας ήταν αποτέλεσμα και του φόβου για την έκταση που μπορούσε να προσλάβει η προσέγγιση Γερμανίας και Ρωσίας. Αυτές οι δύο χώρες, παρά τις ιδεολογικές διαφορές τους, συνήψαν συνθήκες κατά τη δεκαετία του 1920 (Συνθήκη του Ραπάλο το 1922 και Συνθήκη του Βερολίνου το 1926) και συνεργάστηκαν σε τεχνολογικά, εμπορικά και στρατιωτικά ζητήματα.

13 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Η Γαλλία, απογοητευμένη από τη στάση των πρώην συμμάχων της, κατά την περίοδο αναζήτησε με επιτυχία διπλωματικά ερείσματα στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης -νεοσύστατες και μη- συνάπτοντας συμφωνίες και συμμαχίες με την Πολωνία, τη Γιουγκοσλαβία, τη Ρουμανία και την Τσεχοσλοβακία.

14 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Η διευθέτηση του ακανθώδους ζητήματος των επανορθώσεων, η απαρχή δυναμικής ανάπτυξης της γερμανικής βιομηχανίας και οικονομίας, η ευνοϊκή πολιτική συγκυρία και η προσωπική συμβολή των υπουργών Εξωτερικών της Βρετανίας Τσάμπερλαιν, προπάντων όμως της Γαλλίας Μπριάν και της Γερμανίας Στρέσεμαν, διαμόρφωσαν από το 1924 μάλλον ένα τυπικό πλαίσιο ειρήνης, συλλογικής ασφάλειας και συνεργασίας στην Ευρώπη, το οποίο διατηρήθηκε μέχρι το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης του 1929 και της επακόλουθης ανόδου του ναζισμού στη Γερμανία.

15 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Κορυφαίο διπλωματικό γεγονός αυτής της περιόδου, το οποίο, όπως αποδείχτηκε λίγα χρόνια αργότερα, δημιούργησε υπερβολική αισιοδοξία ήταν η Συνθήκη του Λοκάρνο (Ελβετία) το 1925, η οποία επισφράγισε τη γαλλογερμανική προσέγγιση. Η αναγνώριση των μεταπολεμικών συνόρων από την πλευρά της Γερμανίας καθησύχασε τη Γαλλία, ενώ άνοιξε ο δρόμος για την άρση της διπλωματικής απομόνωσης της Γερμανίας, αφού το 1926 έγινε δεκτή στην Κοινωνία των Εθνών

16 ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ Μπροστά στον κίνδυνο μιας νέας σύρραξης, το 1924 εγκαινιάζεται μια νέα εποχή συμβιβασμού και εξομάλυνσης με εμπνευστές το Γάλλο Αριστίντ Μπριάν και τον Γερμανό Γκούσταβ Στρέζεμαν. Την ευνοεί η οικονομική ευφορία που επικρατεί στην Ευρώπη με τη ρύθμιση του ζητήματος των επανορθώσεων βάσει των σχεδίων Ντωζ και Γιανγκ, τις αμερικάνικες επενδύσεις και τη διεθνή σύμπραξη επιχειρηματικών κύκλων.