Συγχρονία έναντι Διαχρονίας κατά Saussure Η έννοια της Γραμματικής στη Σύγχρονη Γλωσσολογία

Συγχρονία vs. Διαχρονία: Τι σημαίνει συγχρονική προσέγγιση στη γλώσσα; έγραψα, έφαγες αλλά γράψαμε, φάγατε… οικογένεια, εικόνα, αίθουσα, κορόιδο, αητός, φράουλα, καημός, μαϊμού, παλλαϊκός, παλιοί, καινούργιος, καρδιές άνθρωπος-ανθρώπου, πρόσωπο –προσώπου, όμορφος- όμορφου, δίκαιος – δίκαιου κόρη-κόρης, πόλη-πόλης/-εως, όψη-όψης/-εως ΓΙΑΤΙ;;;;;

Συγχρονία και Διαχρονία στη γλώσσα Πώς ορίζονται οι δύο έννοιες: – Άξονας διαδοχικώς εμφανιζόμενων στοιχείων [άξονας διαχρονιών] π.χ. Ιστορία της οικονομίας -Άξονας συγχρόνως εμφανιζομένων στοιχείων [άξονας συγχρονιών] π.χ. Πολιτική οικονομία

Συγχρονία και Διαχρονία στη γλώσσα Συγχρονική θεώρηση: κάθε στοιχείο στη σχέση του με άλλα που συνυπάρχουν στο ίδιο σύστημα κατά το ίδιο χρονικό διάστημα Saussure: έτοιμες καταστάσεις/ στατικά Διαχρονική θεώρηση: προέλευση ενός γλωσσικού στοιχείου, μεταβολές, χρονικά στάδια από τα οποία πέρασε μέχρι να πάρει την τελική του μορφή Saussure: χρονική διαδοχή/ εξελικτικά «Η αντίθεση μεταξύ των δύο θέσεων είναι απόλυτη και δεν επιτρέπει συμβιβασμούς»

Σύγκριση συγχρονίας και διαχρονίας κατά Saussure Διαχρονία – α-συστηματική: οι μεταβολές δεν θίγουν το σύστημα καθ’εαυτό, αλλά ορισμένα σημεία του – Συμπτωματική: οι μεταβολές είναι τυχαίες, δεν αλλοιώνουν ποτέ τη φυσιογνωμία του συστήματος – Μεμονωμένη: οι μεταβολές αφορούν ορισμένα μόνο μέλη του συστήματος

Σύγκριση συγχρονίας και διαχρονίας κατά Saussure Συγχρονία – Συστηματική – Σκόπιμη – Στατική Σχέσεις μεταξύ στοιχείων που συναπαρτίζουν σύστημα σε ορισμένο χρόνο και εξυπηρετούν σκοπιμότητα, επιτελούν, δηλαδή, ορισμένη λειτουργία

Σύγκριση συγχρονίας και διαχρονίας κατά Saussure ΣυγχρονίαΔιαχρονία – ΣυστηματικήΑ-συστηματική – ΣκόπιμηΣυμπτωματική – ΣτατικήΜεμονωμένη Τα συγχρονικά φαινόμενα συνιστούν σχέσεις μεταξύ στοιχείων που συναπαρτίζουν σύστημα σε ορισμένο χρόνο και εξυπηρετούν σκοπιμότητα, επιτελούν, δηλαδή, ορισμένη λειτουργία

Τι είναι η γραμματική; Νοητική γραμματική: γνώση για τη γλώσσα που διαθέτουν οι ομιλητές στον εγκέφαλό τους, χωρίς να είναι γλωσσολόγοι (φθόγγοι/ σημασίες/ κανόνες) Περιγραφική γραμματική: το πρότυπο ή η περιγραφή αυτής της εσωτερικευμένης γνώσης που διατυπώνεται από έναν γλωσσολόγο

Τι είναι η γραμματική; Θεωρητικό και μεθοδολογικό πρότυπο για την περιγραφή και την παρουσίαση της εσωτερικευμένης γνώσης της γλώσσας που έχουν κατακτήσει οι ομιλητές.

Πρώτη ελληνική γραμματική «Τέχνη Γραμματική» Διονυσίου του Θρακός (100 π.Χ.) «Γραμματική είναι η πρακτική γνώση των γενικών γλωσσικών χρήσεων των ποιητών και των πεζογράφων» Αποτελείται από 6 μέρη: 1.Την ακριβή, με προσοχή στην προσωδία, ανάγνωση. 2.Την εξήγηση των λογοτεχνικών εκφράσεων που υπάρχουν στα έργα. 3.Τις χρηστικές σημειώσεις για τη φρασεολογία και το θέμα 4.Την ετυμολογία 5.Τη διερεύνηση για αναλογικές κανονικότητες 6.Την κρίση των λογοτεχνικών έργων, πράγμα που αποτελεί το ευγενέστερο έργο της γραμματικής. 8 τάξεις λέξεων: όνομα/ ρήμα/ μετοχή/ άρθρο/ αντωνυμία/ πρόθεση/ επίρρημα/ σύνδεσμος

Πρώτη ελληνική γραμματική Διονύσιος ο Θραξ «Τέχνη Γραμματική» (100 π.Χ.) Forbes, P.B.R. (1933).”Greek pioneers in philology and grammar”. Classical Review[…] «Δεν υπάρχει κανένα εγχειρίδιο αγγλικής γραμματικής που να μην οφείλει κάτι στον Διονύσιο τον Θράκα». Μέθοδος: παρατήρηση Υλικό: γραπτά δόκιμων συγγραφέων 8 τάξεις λέξεων (μέρη του λόγου) και ο αριθμός διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα στις γραμματικές περιγραφές της ελληνικής και της λατινικής.

Robins, R.H. (1979). A short history of linguistics (μτφρ. στα ελληνικά Σύντομη ιστορία της γλωσσολογίας, Αθήνα 1989: Νεφέλη. (1989:62) Το πρότυπο της γλωσσικής ανάλυσης των αλεξανδρινών, όπως προσαρμόστηκε στην ανάλυση της λατινικής αποτέλεσε τη βάση για τη γραμματική θεωρία 2 περίπου χιλιετιών για τη διδασκαλία και μελέτη της ελληνικής και λατινικής γλώσσας.

Είδη κανόνων: τύποι γραμματικής Κανόνες για την ορθή χρήση της γλώσσας (ρύθμιση): ρυθμιστική γραμματική Κανόνες για την τυποποίηση των χαρακτηριστικών μιας γλώσσας και την περιγραφή της γλωσσικής ικανότητας των ομιλητών της: περιγραφική γραμματική Κανόνες ως μηχανισμοί παραγωγής της γλώσσας (ερμηνεία της δομής και της λειτουργίας των στοιχείων μιας γλώσσας): ερμηνευτική γραμματική Κανόνες για την εκμάθηση και διδασκαλία μιας γλώσσας πέρα από τη μητρική: διδακτική/ παιδαγωγική γραμματική

Καθολικές αρχές στη γλώσσα: η έννοια της «καθολικότητας» στη γραμματική Δουλειά του γραμματικού είναι να ανακαλύψει και όχι να δημιουργήσει τους νόμους που διέπουν μια γλώσσα. Οι νόμοι που διέπουν τις καθολικές ιδιότητες όλων των γλωσσών συνιστούν την καθολική γραμματική.

Σχολές Θεωρητικής Γλωσσολογίας Φιλοσοφικό ρεύμα Σχολή/ ΘεωρίαΔεδομέναΜέθοδοςΑποτέλεσμα 1. ΕμπειρισμόςΔομισμόςΓλωσσικά στοιχεία Κατάτμηση Ταξινόμηση Υποκατάστασ η Σύστημα 2. Μενταλισμός Νοησιαρχία Γενετική Μετασχημα- τιστική Γραμματική Γλωσσικά παραδείγματα Σύγκριση γραμματικών αντιγραμματικ ών προτάσεων Καθολικότητες 3. Γλώσσα ως επικοινωνία ΛειτουργισμόςΣώματα γλωσσικού υλικού Σύγκριση γλωσσικών ποικιλιών Κανονικότητες/ Χρήση

Τι είναι η γλώσσα κατά τον Saussure; Γλώσσα (langage) ΛόγοςΟμιλία (langue)(parole)

Δυϊκές διακρίσεις του Saussure: λόγος – ομιλία Ποιος από τους παρακάτω ορισμούς αντιπροσωπεύει καλύτερα τον κάθε όρο: Τα δεδομένα της γλωσσικής συμπεριφοράς από συγκεκριμένους ομιλητές σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο (φωνούμενος λόγος). Το αφηρημένο γλωσσικό σύστημα που κατέχουν από κοινού όλα τα μέλη μιας γλωσσικής κοινότητας και τους επιτρέπει να συνεννοούνται μεταξύ τους (ενδιάθετος λόγος). Ο όρος με τη γενικότερη εφαρμογή που αναφέρεται σε όλες τις εκφράσεις της γλώσσας. Η γλωσσική ικανότητα Η γλωσσική συμπεριφορά (πραγμάτωση)

Λόγος - Ομιλία Κοινωνική και ατομική γλώσσα Γενικός συμβατικός κώδικας/ συγκεκριμένα εξατομικευμένα μηνύματα της κάθε ιδιολέκτου Εσωτερική και εξωτερική γλώσσα Εσωτερικευμένη, ασυνείδητη γνώση ενός συστήματος επικοινωνίας/ συνειδητή, πρακτική εφαρμογή της γνώσης για την κάλυψη συγκεκριμένων επικοινωνιακών αναγκών Μονιμότητα, σταθερότητα, διάρκεια, μη αφαιρέσιμος/ προσωρινότητα, περιπτωσιακή εμφάνιση, αφαιρέσιμη Συστηματική και α-συστηματική γλώσσα Το «κυρίως» σύστημα/ το απείκασμα του συστήματος, η εκφώνησή του, λάθη, κείνται εκτός συστήματος

Γλωσσική ικανότητα και γλωσσική πραγμάτωση Γνώση παραγωγής και κατανόησης άπειρου αριθμού προτάσεων σε μία γλώσσα Γνώση παραγωγής και κατανόησης άπειρου αριθμού προτάσεων σε μία γλώσσα Εφαρμογή της γνώσης αυτής σε πραγματικές συνθήκες παραγωγής και κατανόησης (φυσιολογικοί/ ψυχολογικοί περιορισμοί) Εφαρμογή της γνώσης αυτής σε πραγματικές συνθήκες παραγωγής και κατανόησης (φυσιολογικοί/ ψυχολογικοί περιορισμοί)

Γενετική θεωρία: τι είναι η γλώσσα κατά τον Chomsky; Αυτόνομη γλωσσική ικανότητα Έμφυτος μηχανισμός γλωσσικής κατάκτησης Λογικό πρόβλημα της γλωσσικής κατάκτησης/ ένδεια του ερεθίσματος Ικανότητα vs. Πλήρωση Δημιουργικότητα Θετικές ενδείξεις

Γλωσσική ικανότητα (1): Προτάσεις και μη προτάσεις Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις θα χαρακτηρίζατε «παράξενες» ή «λάθος» για έναν ομιλητή της Ελληνικής; Η Διώνη έσπασε το ξύλινο καράβι που της έκανε δώρο στα γενέθλια η θεία Αρετή. Που της έκανε δώρο στα γενέθλια η θεία Αρετή έσπασε η Διώνη το ξύλινο καράβι. Ο Γιάννης είναι δύσκολο να φαγωθεί. Είναι δύσκολο να φας τον Γιάννη. Η Μαρία είναι αποφασισμένη να τα παρατήσει. Είναι αποφασισμένο να τα παρατήσει τη Μαρία. Ο Γιάννης, που είναι φοιτητής, απέτυχε στις εξετάσεις. Εξετάσεις στις απέτυχε φοιτητής είναι που Γιάννης ο. Είναι εύκολο να αρέσει του Γιάννη Είναι πιθανό να αρέσει του Γιάννη Ο Γιάννης είναι εύκολος να του αρέσει Ο Γιάννης είναι πιθανός να του αρέσει.

Γλωσσική ικανότητα (2): Ιεραρχική οργάνωση αμφισημία Η Αστυνομία απαγόρευσε την κυκλοφορία μετά τα μεσάνυχτα. Κοινή σημασία Ο Λάνθιμος θα κερδίσει το Όσκαρ. Το Όσκαρ θα κερδηθεί από τον Λάνθιμο. αναφορά Ο Γιώργος χτύπησε το πόδι του. Ο αδερφός του Γιώργου τον χτύπησε αλύπητα. Ο Γιώργος τον χτύπησε.

Noam Chomsky: Γενετική- Μετασχηματιστική Γραμματική Τα ανθρώπινα όντα γεννιούνται με ένα έμφυτο «προσχέδιο» γλώσσας: καθολική γραμματική. Στόχος της γλωσσολογικής θεωρίας να φωτίσει αυτές τις αρχές που χαρακτηρίζουν όλες τις ανθρώπινες γλώσσες και να αποκαλύψει το έμφυτο μέρος της γλώσσας.