Μουστάκα Φρίντα Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής MSc, Med, PhD ΙΕΚ ΑΙΓΕΑΣ – ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ ΑΘΛΗΜΑΤΩΝ

Ένα γενικευμένο κινητικό πρόγραμμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκτέλεση ενός μεγάλου αριθμού παρόμοιων κινήσεων απλά προσθέτοντας το κατάλληλο σετ των κινητικών παραμέτρων στο αφηρημένο σχέδιο κίνησης, μειώνει σε μεγάλο βαθμό τον όγκο των προγραμμάτων που μπορεί κάποιος να αποθηκεύσει στη μνήμη του.

Ένας κεντρικά τοποθετημένος μηχανισμός κινητικού ελέγχου ο οποίος παράγει κύρια της γεννετικά καθορισμένες και επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως η βάδιση και η μάσηση, ανάλογα με το κινητικό πρόγραμμα

Μια εξήγηση για το πως οι άνθρωποι ελέγχουν τις συντονισμένες κινήσεις, η οποία τονίζει το ρόλο των κινητικών εντολών, που οργανώνονται στο επίπεδο της λήψης απόφασης

Η μπάλα επιστρέφεται με τελείως ανορθόδοξο τρόπο, ο οποίος σίγουρα δεν έχει εκτελεστεί άλλη φορά. Η βολή είναι νέα. Απέραντος αριθμός πιθανών συνδυασμών των χαρακτηριστικών πτήσης της μπάλας (ταχύτητα, γωνία, τροχιά, περιστροφή, απρόβλεπτες αναπηδήσεις)

Μία ανεπάρκεια της έννοιας του κινητικού προγράμματος που προϋποθέτει την ανάγκη για μια απέραντη χωρητικότητα μνήμης, έτσι ώστε να αποθηκευτούν ξεχωριστά προγράμματα για σχεδόν άπειρες σε αριθμό κινήσεις που είναι σε θέση να παράγουν οι άνθρωποι.

Μία κίνηση που δεν έχουμε ξανακάνει ποτέ. (αναπήδηση, στροφή και ταυτόχρονο χτύπημα του κεφαλιού) Από που προήλθε το ειδικό πρόγραμμα γι’αυτή την κίνηση; Δεν είχε αποθηκευτεί στη ΜΜΑΔ. Δεν τοποθετήθηκε γεννετικά μέσα. Η έννοια του κινητικού προγράμματος μειονεκτεί να εξηγήσει την εκτέλεση τέτοιων κινήσεων

 Το κινητικό πρόγραμμα χρησιμοποιεί ένα σχέδιο κίνησης παρά μια συγκεκριμένη κίνηση. Αυτή η δυνατότητα επιτρέπει στους εκτελεστές να προσαρμόσουν το γενικό κινητικό πρόγραμμα για να παραχθούν οι ενέργειες του σχεδίου, έτσι ώστε να ικανοποιηθούν οι διάφορες περιβαλλοντικές απαιτήσεις.

 Χρόνος κίνησης Ο χρόνος ή η ταχύτητα της κίνησης είναι προσαρμόσιμα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των γενικευμένων κινητικών προγραμματων

 Εύρος κίνησης Ένα ακόμη χαρακτηριστικό γνώρισμα που μπορούν να μεταβάλλουν οι άνθρωποι όταν εκτελούν την ίδια κίνηση με ελαφρώς διαφορετικούς τρόπους (υπογραφή)

 Κατεύθυνση κίνησης Διαφοροποιείται εύκολα Πετώ την μπάλα ψηλά, χαμηλά, δεξιά, αριστερά Οι αλλαγές αυτές διατηρούν τη θεμελιώδη δομή της κίνησης

 Άκρα και μυς του σώματος που συμμετέχουν στην κίνηση Εκτελεστικό στοιχείο Το μέρος ενός συστήματος ελέγχου το οποίο υλοποιεί την επιθυμητή κίνηση (το χέρι είναι το εκτελεστικό στοιχείο της ρίψης)

 Επιφανειακά χαρακτηριστικά της κίνησης Τα μεταβλητά στοιχεία μιας κίνησης, όπως ο χρόνος της κίνησης ή το εύρος που τροποποιούνται ως αποτέλεσμα των μεταβαλλόμενων παραμέτρων

 Παράμετροι Τα μεταβλητά στοιχεία σε ένα γενικευμένο κινητικό πρόγραμμα όπως ταχύτητα εύρους της κίνησης, τα οποία έχουν σαν αποτέλεσμα διαφοροποιημένα επιφανειακά χαρακτηριστικά

 Παράμετροι Τα εισαγόμενα ερεθίσματα σε ένα γενικευμένο κινητικό πρόγραμμα, όπως η ταχύτητα ή το εύρος της κίνησης, τα οποία έχουν σαν αποτέλεσμα διαφορετικά επιφανειακά χαρακτηριστικά

 Αμετάβλητα χαρακτηριστικά Τα χαρακτηριστικά μιας κίνησης που παραμένουν σταθερά όταν τα επιφανειακά χαρακτηριστικά άλλάζουν Σκούπισμα κήπου

 Βασική χρονική δομή της κίνησης Η αλληλουχία και ο συγχρονισμός (ή ρυθμός) μιας κίνησης που καθορίζει το υποκείμενο μοτίβο της

Ένα μέτρο της χρονικής δομής της κίνησης, στο οποίο οι αναλογίες μεταξύ της διάρκειας των διαφορετικών στοιχείων της κίνησης χρησιμοποιούνται για να καθορίσουν το χρονικό μοτίβο

Μία από τις πιο σημαντικές αρχές του κινητικού ελέγχου είναι οτι ο σχετικός χρονισμός παραμένει ουσιαστικά ίδιος (σταθερός) όταν οι εκτελεστές αλλάξουν: την ταχύτητα μιας γρήγορης κίνησης (ένα γρηγορο χτύπημα σε σύγκριση με ένα αργό χτύπημα) την ταχύτητα μιας γρήγορης κίνησης (ένα γρηγορο χτύπημα σε σύγκριση με ένα αργό χτύπημα)

το εύρος της κίνησης (γράψιμο μεγάλων σε μέγεθος γραμμάτων σε σύγκριση με γράψιμο μικρών γραμμάτων) τις δυνάμεις που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μιας κίνησης (ρίψη μπάλας τένις σε σύγκριση με ρίψη μπάλας μπάσκετ)

την τροχιά της κίνησης (τη ρίψη μιας χιονόμπαλας με κίνηση πάνω από το κεφάλι με το ένα χέρι και τη ρίψη με κίνηση από το πλάι) το άκρο που χρησιμοποιούμε για την κίνηση (υπογραφή σε μια επιταγή – δάκτυλα, ή σε έναν πίνακα – χέρι και ώμος)

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ FITTS Ο νόμος του κινητικού ελέγχου για γρήγορες δεξιότητες στόχευσης που δηλώνει οτι ο χρόνος κίνησης σχετίζεται γραμμικά με το δείκτη της δυσκολίας της κίνησης (ID) Το ID εκφράζεται μαθηματικά ως ο log 2 (2 Α/W), όπου Α: το εύρος κίνησης και W: το πλάτος του στόχου

Ανταλλαγή ταχύτητας – ακρίβειας Η τάση των ανθρώπων να αντικαθιστούν στην κίνησή τους την ακρίβεια με την ταχύτητα ή αντίστροφα σύμφωνα με τις απαιτήσεις της δεξιότητας

Μια πειραματική δεξιότητα, η οποία απαιτεί από τους συμμετέχοντες να χτυπούν με όσο μεγαλύτερη ακρίβεια και ταχύτητα μπορούν (χρησιμοποιώντας ένα στυλό ή άλλο αιχμηρό αντικείμενο) δύο στόχους με κίνηση μπρος – πίσω

Ένας τύπος κινητικού ελέγχου που εμπεριέχει τη χρήση κεντρικά προσδιορισμένων προκαθορισμένων εντολών που στάλθηκαν στο εκτελεστικό σύστημα και εκτελέσθηκαν χωρίς ανατροφοδότηση. Χρησιμοποιείται για τον έλεγχο γρήγορων, διακριτών κινήσεων

Ένας τύπος κινητικού ελέγχου που εμπλέκει τη χρήση ανατροφοδότησης, τον εντοπισμό λαθών και των διαδικασιών διόρθωσης για τη διατήρηση μιας επιθυμητής κατάστασης. Χρησιμοποιείται από τα άτομα για να ελέγξουν τις αργές, στοχευμένες κινήσεις

1. ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια του ασκούμενου να κατανοήσει τη φύση μιας συγκεκριμένης κινητικής δεξιότητας χρησιμοποιώντας πληροφορίες από μία ποικιλία διαφορετικών πηγών.

1. ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Οι πληροφορίες μπορούν να εξαχθούν από την παρατήρηση ενός συνασκουμένου ή ένος δασκάλου που εκτελέι την δεξιότητα, από τη λήψη προφορικής ανατροφοδότησης από τον προπονητή που παρατηρεί ή από την αισθητήρια ανατροφοδότηση του ασκουμένου.

1. ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Πολλά λάθη που είναι αρκετά γενικά στη φύση τους συνοδεύουν τυπικά την εκτέλεση κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου και οι ασκούμενοι μπορεί συχνά να μιλούν στον εαυτό τους καθώς προσπαθούν να παράγουν ένα κατάλληλο κινητικό πρότυπο.

2. ΕΝΔΙΑΜΕΣΟ ΄Η ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Οι ασκούμενοι ανακαλύπτουν ευκολότερα τα λάθη τους και εντοπίζουν τις κατάλληλες λύσεις Το κινητικό πρότυπο δεν παράγεται αλάνθαστα αλλά αρχίζει να το τροποποιεί και να το προσαρμόζει στις κινητικές απαιτήσεις της κίνησης

2. ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΣΤΑΔΙΟ Η κίνηση είναι πια αυτοματοποιημένη και η προσοχή μπορεί να κατευθύνεται σε άλλα στοιχεία της εκτέλεσης (πχ τη θέση άλλων παικτών στο γήπεδο, την ανάπτυξη στρατηγικών)

2. ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΣΤΑΔΙΟ Τα λάθη είναι πολύ λίγα, αλλά η μάθηση γίνεται πιο αργά καθώς οι λεπτές αλλαγές που είναι απαραίτητες για να βελτιωθεί η απόδοση ελέγχονται με μεγαλύτερη δυσκολία

Η μάθηση μίας κινητικής δεξιότητας μπορεί να προμοιαστεί με την επίλυση ενός προβλήματος, με το πρόβλημα να είναι το πως θα τιθασευθούν οι πολλοί βαθμοί ελευθερίας που είναι διαθέσιμοι στο ανθρώπινο κινητικό σύστημα

 Αρχάριο στάδιο Απλοποιεί το πρόβλημα αποκλείοντας ένα μέρος από τους διαθέσιμους βαθμούς ελευθερίας Άκαμπτη εκτέλεση, δεν ανταποκρίνεται στις αλλαγές του κινητικού περιβάλλοντος

 Προχωρημένο στάδιο Απελευθερώνουν πρόσθετους βαθμούς ελευθερίας Η δυναμική της κίνησης γίνεται πιο εμφανής στους ασκούμενους καθώς αρχίζει να αλλάζει η κινηματική που συνδέεται με την κίνηση

 Προχωρημένο στάδιο Η σχέση μεταξύ των αρθρώσεων και των συνδεόμενων μυϊκών συνεργιών αλλάζει Μια πιο σωστή εκτέλεση που μπορεί να προσαρμοστεί πιο εύκολα στις αλλαγές που συμβαίνουν στο κινητικό περιβάλλον

 Στάδιο εξειδίκευσης της μάθησης Ο ασκούμενος ελευθερώνει επιπρόσθετους βαθμούς ελευθερίας και εκμεταλεύεται τις πρόσθετες παθητικές δυνάμεις (όπως αδράνεια και τριβή) που είναι εξωτερικές αλλά υπάρχουν στη συνθήκη της κίνησης

 Στάδιο εξειδίκευσης της μάθησης Η σχέση μεταξύ της αντίληψης του ασκούμενου για το τι απαιτείται για να λύσει το κινητικό πρόβλημα και των εμφανιζόμενων δυναμικών της τελικής κίνησης αναπροσαρμόζεται μονίμως

 Να αποκτήσει την ιδέα της κίνησης Να ανακαλύψει πως πρέπει να οργανωθεί η κίνηση για να επιτευχθεί ένας συγκεκριμένος στόχος μέσα στις ανάγκες του κινητικού περιβάλλοντος

 Να αποκτήσει την ιδέα της κίνησης Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος πρέπει ο ασκούμενος να αναγνωρίζει και να προσέχει επιλεκτικά εκείνα τα στοιχεία της δεξιότητας και του περιβάλλοντος που σχετίζονται άμεσα με την εκτέλεση Αυτά τα στοιχεία – ρυθμιστικές συνθήκες

 Στάδιο σταθεροποίησης - προσαρμογής Σκοπός είναι να ταιριάξει το νέο αποκτημένο κινητικό πρότυπο στο περιβάλλον που πρόκειται να εκτελεστεί

 Στάδιο σταθεροποίησης - προσαρμογής Αν η δεξιότητα που μαθαίνεται πρόκειται να εκτελεστεί σε ένα μεταβαλλόμενο και συχνά απρόβλεπτο περιβάλλον, ο πρωταρχικός στόχος του αθλητή είναι να μάθει να διαφοροποιεί το κινητικό πρότυπο ώστε να επιτρέπει ευελιξία στην κίνηση

 Στάδιο σταθεροποίησης - προσαρμογής Η ανάπτυξη ενός ευέλικτου κινητικού προτύπου

 Μετάφορα Είναι ο βαθμός στον οποίο η μάθηση μιας δεξιότητας επηρεάζει τη μάθηση μιας άλλης δεξιότητας Αυτή η επίδραση μπορεί να είναι θετική, αρνητική ή ουδέτερη

Γιατί είναι σημαντική  Ο διδάσκων κατανοεί γιατί κάποιες δεξιότητες συμβάλλουν ή αλληλεπιδρούν με άλλες

Γιατί είναι σημαντική  Η χρησιμοποίηση διαφόρων στρατηγικών διδασκαλίας (όπως προασκήσεις σχετικές με τη δραστηριότητα) βασίζεται στη γνώση για μεταφορά

Γιατί είναι σημαντική  Οι δεξιότητες και η γνώση που αποκτιέται στην εξάσκηση θα μεταφερθεί θετικά στις πραγματικές συνθήκες εκτέλεσης (εξομοίωση πιλοτων, ξηρή προπόνηση για κολυμβητές)

Ένας διδάσκων που καταλαβαίνει αυτή τη σχέση, έχει περισσότερες πιθανότητες να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον μάθησης

Σύμφωνα με αυτή η μεταφορά της μάθησης θα συμβεί αν τα στοιχεία που υποστηρίζουν δύο δεξιότητες είναι όμοια

 Transfer – Appropriate – Processing Σύμφωνα με την T.A.P. η μεταφορά της μάθησης θα συμβεί αν απαιτούνται όμοιες δραστηριότητες μεθόδευσης για τις δυο κινητικές δεξιότητες ή συνθήκες Ομοιότητα της γνωστικής διαδικασίας

 Η εξάσκηση μπορεί να γίνει πιο δύσκολη έχοντας τους ασκούμεους να εξασκούνται σε πολλές δεξιότητες εναλλακτικά Αυτή η μέθοδος εξάσκησης είναι γνωστή ως πλοκή περιεχομένου και προωθεί την ανάπτυξη γνωστικών στρατηγικών

Έχοντας τους ασκούμενους να εξασκούν πολλές παραλλαγές μίας κινητικής δεξιότητας με ποικιλία διαφορετικ΄νω συνθηκών παράγεται η θετική μεταφορά

Οι ασκούμενοι που λαμβάνουν λιγότερο συχνή ανατροφοδότηση μαθαίνουν να βασίζονται περισσότερο στην πληροφορία από τις δικές τους εσωτερικές αισθητήριες πηγές