ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ – Διατμηματικό ΠΜΣ ‘Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Πολιτισμού και Τουρισμού’ Χαρακτηριστικά και τυπολογίες των τουριστικών και πολιτιστικών αγαθών – Στοιχεία Οικονομικής Ανάπτυξης - Τουριστικών – Τουριστικές και Πολιτιστικές Επιχειρήσεις – Tour Operators Διάλεξη 5 η Δρ. Θ. Μεταξάς (Επίκ. Καθηγητής)

1. Νέο Διεθνοποιημένο Περιβάλλον και ο ρόλος των Περιφερειών/ Πόλεων ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Παγκοσμιοποίηση & ‘Νέα Οικονομία’ Φιλελευθεροποίηση των εμπορικών συναλλαγών Ραγδαία ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα, τεχνολογίας, καινοτομίας, R/D Αλλαγή στις παραγωγικές διαδικασίες Αλλαγές στο περιβάλλον και τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων Μετανάστευση πληθυσμών και παραγωγικού δυναμικού Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και διεύρυνση Κερδισμένοι και χαμένοι της διαδικασίας Περιφερειακές ανισότητες Αλλαγή στο γεωπολιτικό προφίλ της Ευρώπης Δημιουργία ευκαιριών, προκλήσεων και απειλών ΠΟΛΕΙΣ: Σημαντικός ρόλος στην συγκέντρωση επιχειρήσεων και δυναμικού Κέντρα ‘συσσώρευσης γνώσης’ Ανοικτές οικονομίες και εξειδικευμένες μονάδες ΝΕΕΣ ΠΟΛΕΙΣ Από την ‘Blue Banana’ στο ‘Red Octopus’ Ανταγωνισμός και συνεργασία πόλεων Αστικά συστήματα ιεράρχησης Αναζήτηση νέου ρόλου στην παγκόσμια αγορά Εικόνες των πόλεων (cities’ images) και ανταγωνιστικότητα Συστήματα στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτικές ανάπτυξης Στόχος – 3Α ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΙΜΟΤΗΤΑ

2. Από τη Blue Banana στο Red Octopus

3. Πρότυπα Ανάπτυξης του Χώρου: Βασικές περίοδοι ΠΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΠΙΚΗ – ΕΝΔΟΓΕΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ  ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ  «ΕΚ ΤΩΝ ΑΝΩ» ΑΝΑΠΤΥΞΗ  ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ – ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ (ΙΣΟΡΡΟΠΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ)  «ΕΚ ΤΩΝ ΚΑΤΩ» ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ 1950, 1960 (ΕΩΣ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1970-ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΗ ΚΡΙΣΗ) ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1970, ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ 1980, 1990 (ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ) ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ: ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΡΟΤΥΠΩΝ

Αναγκαιότητα: Για προσδιορισμό ταυτότητας, διαμόρφωση ή αναδιαμόρφωση εικόνας, με βάση την ανάλυση και αξιολόγηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους (local distinctive characteristics) Κύριος στόχος: Υψηλός βαθμός ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητας, υψηλότερη θέση στην κλίμακα αστικής ιεραρχίας και αύξηση του μεριδίου αγοράς, στο νέο διεθνοποιημένο περιβάλλον Εργαλεία: Σχεδιασμός και εφαρμογή πολιτικών προώθησης της εικόνας τους και στρατηγικά σχέδια ανάπτυξης, προκειμένου να προσελκύσουν δυνητικές αγορές στόχους (επενδύσεις, τουρίστες, νέους κατοίκους, εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό κ.α)

Η τοπική ανάπτυξη δεν ταυτίζεται μόνο με την ανάπτυξη μιας περιοχής. Είναι μια μορφή ανάπτυξης, που βασίζεται σε τοπικούς παράγοντες (τοπική αυτοδιοίκηση, αναπτυξιακές εταιρείες, τοπικές ΜΜΕ, τοπική πρωτοβουλία και επιχειρηματικότητα, εθελοντικές οργανώσεις κ.ά.), οι οποίοι συνιστούν τους βασικούς μοχλούς της αναπτυξιακής διαδικασίας. Η τοπική ανάπτυξη δεν προγραμματίζεται αποκλειστικά από κεντρικούς φορείς, δηλαδή «από τα πάνω». Είναι μια διαδικασία που διαμορφώνεται και ασκείται «από τα κάτω» της πολιτικο-διοικητικής πυραμίδας. Στηρίζεται πρωταρχικά στο ενδογενές δυναμικό των περιοχών (φυσικά και επίκτητα χαρακτηριστικά, τοπικοί πόροι, ανθρώπινο κεφάλαιο). Για το λόγο αυτό, προωθεί την ισόρροπη-ολοκληρωμένη, χωρικά και κλαδικά, ανάπτυξη (αξιοποίηση όλων των κλάδων και περιοχών - διατήρηση παραγωγικού και οικιστικού ιστού), μέσα από παρεμβάσεις μικρής κλίμακας, που εναρμονίζονται πλήρως (και αναδεικνύουν) το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον – αειφόρος ή βιώσιμη τοπική ανάπτυξη. 4. ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ – ΕΝΔΟΓΕΝΟΥΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΤΟΠΙΚΗ -«ΕΚ ΤΩΝ ΚΑΤΩ»-ΕΝΔΟΓΕΝΗΣ–ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ–ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ)

5. ΟΙ ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ – ΕΝΔΟΓΕΝΟΥΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ  Βιομηχανικοί Τόποι (Industrial Districts) - Ιταλική Σχολή  Τοπικά Παραγωγικά Συστήματα (Local Productive Systems) – Γαλλική και Αμερικανική Σχολή  Συστήματα Καινοτομικού Περιβάλλοντος (Innovative Milieu Systems)  Συστήματα Δημιουργικού Περιβάλλοντος (Creative Milieu Systems)

6. ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΝΟΣ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΤΟΠΙΚΗΣ – ΕΝΔΟΓΕΝΟΥΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Συστατικά μοντέλου Τοπικής - Ενδογενούς Ανάπτυξης Προϋποθέσεις - Μέσα Θεσμικό Πλαίσιο  Αποκεντρωτικό - «Εκ των κάτω» ανάπτυξη  Οικονομική αυτοδυναμία Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΤΑ)  Ενίσχυση αρμοδιοτήτων ΤΑ  Στελέχωση και εξοπλισμός υπηρεσιών ΤΑ  Ουσιαστική συμμετοχή ΤΑ και τοπικών φορέων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και προγραμματισμού Σχεδιασμός και προγραμματισμός  Μικροπεριφέρειες Προγραμματισμού - Μικροπεριφερειακός Σχεδιασμός  Διαμόρφωση αναπτυξιακής στρατηγικής σε τοπικό επίπεδο  Ενεργοποίηση τοπικών φορέων Καινοτομία και τεχνολογία  Ανάπτυξη και διάχυση της καινοτομίας στο τοπικό παραγωγικό κύκλωμα  Σύνδεση έρευνας και παραγωγής σε τοπικό επίπεδο  Τεχνολογικός εκσυγχρονισμός δραστηριοτήτων – ανάπτυξη νέων υπηρεσιών

ΜΜΕ  Ανάπτυξη τοπικής επιχειρηματικότητας και τοπικών ΜΜΕ  Δικτύωση - συνεργασία ΜΜΕ και ΜΜΕ με τοπικούς φορείς  Ευελιξία  Ανταγωνιστικότητα και Καινοτομία Υποδομές και Υπηρεσίες  Βελτίωση του συστήματος μεταφορών (άρση απομόνωσης, ενδοπεριφερειακή συνοχή)  Ενίσχυση τοπικών υποδομών (τεχνικών, κοινωνικών, επιχειρηματικών, υποδομών Ε&ΤΑ) - Έμφαση στην ποιότητα  Πολυπυρηνική διάρθρωση και διασπορά του δικτύου υπηρεσιών, μέσα στα όρια κάθε διοικητικής μονάδας Παραγωγική διάρθρωση  Αξιοποίηση τοπικών πόρων και πλεονεκτημάτων  Ολοκλήρωση τοπικού παραγωγικού κυκλώματος  Διασύνδεση τομέων και κλάδων-διακλαδικές διασυνδέσεις (α΄γενής τομέας, μεταποίηση, υπηρεσίες, τουρισμός)  Παραγωγική διαφοροποίηση με έμφαση στην ποιότητα και στην καινοτομία Ανθρώπινο δυναμικό  Έμφαση στην ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού  Εκπαίδευση και κατάρτιση  Εξειδίκευση και συνεχής προσαρμογή στις νέες εξελίξεις 7. ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΝΟΣ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΤΟΠΙΚΗΣ – ΕΝΔΟΓΕΝΟΥΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

8. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΠΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΥΠΕΡΕΘΝΙΚΗ ΠΟΛΩΣΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ, ΤΟΠΙΚΗ – ΕΝΔΟΓΕΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ  ΜΕΓΑΛΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΑ - ΔΙΕΘΝΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ (ΕΠΙΛΕΓΜΈΝΟΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ)  ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ  ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ  «ΕΚ ΤΩΝ ΑΝΩ» ΑΝΑΠΤΥΞΗ  ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ, ΧΩΡΙΚΑ ΚΑΙ ΚΛΑΔΙΚΑ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ  ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ ΤΟΜΕΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΔΩΝ (ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ- ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ)  ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ  «ΕΚ ΤΩΝ ΚΑΤΩ» ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ: ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΡΟΤΥΠΩΝ

9. ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΚΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Αποτυχία στην ανάπτυξη άλλων, εκτός του μαζικού τουρισμού, «Προωθητικών Δραστηριοτήτων» (όπως δραστηριοτήτων που αφορούν τις ειδικές μορφές τουρισμού, αλλά και τη μεταποίηση, τη νέα τεχνολογία και τις υπηρεσίες αιχμής). Αδυναμία εξυπηρέτησης επιθυμητών στόχων για την περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη με αποτέλεσμα την εξυπηρέτηση στόχων της υπερεθνικής πόλωσης (π.χ. μαζικός τουρισμός, ενίσχυση δραστηριοτήτων του διεθνούς τουριστικού κυκλώματος). Μονοκαλλιέργεια του τουρισμού (με αποτέλεσμα έντονες εποχικές διακυμάνσεις στην οικονομική δραστηριότητα και ευάλωτες οικονομίες, που εξαρτώνται από τις εξωγενείς κυρίως διακυμάνσεις του κλάδου του τουρισμού). Κατασπατάληση των φυσικών και ανθρώπινων πόρων (υποβάθμιση του περιβάλλοντος, μείωση των υδάτινων αποθεμάτων, περιθωριοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού κ.λπ.).

10. Ταυτότητα, Εικόνα των Πόλεων και Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά Ταυτότητα (identity) ‘Η ταυτότητα ενός τόπου μπορεί να ερμηνευτεί ως ένα αντικειμενικό πράγμα. Είναι αυτό που στην πραγματικότητα ο κάθε τόπος μοιάζει’ (Barke and Harrop, 1994) Σύνθεση, ιστορικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών διεργασιών, που λαμβάνουν χώρα στο περιβάλλον των πόλεων (Pritchard and Morgan, 2002) Αναφέρεται κυρίως στο ιστορικό παρελθόν των πόλεων και στα χαρακτηριστικά που παραδοσιακά τις χαρακτηρίζουν. Cities of Memory conference at Brian Friel Theatre, Queen‘s University

Εικόνα (image) ‘Άθροισμα των πεποιθήσεων, των ιδεών και εντυπώσεων που έχουν οι άνθρωποι για ένα τόπο/ πόλη/ προορισμό’ (Kotler et al, 1999) Κατασκευάζονται με βάση τον όγκο, την πηγή και την αντικειμενικότητα των διαθέσιμων πληροφοριών που υπάρχουν για τον εκάστοτε προορισμό, ειδικά τους τουριστικούς (Selby and Morgan, 1996) Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (distinctive characteristics) Αποτελούν τα κύρια ‘συστατικά’ της ‘μοναδικότητας’ της κάθε πόλης, λαμβάνοντας το καθένα το χαρακτήρα ενός ‘ιδιαίτερου αγαθού’ (distinctive good). H εικόνα των πόλεων ως ένα πάζλ από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που το καθένα χρειάζεται διαφορετική στρατηγικά σχεδιασμένη προσέγγιση (Metaxas, 2003)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Αλλαγές / επιδράσεις στο χαρακτήρα των ευρωπαϊκών πόλεων Η έως τότε μεταβιομηχανική ή μεταμοντέρνα μητρόπολη, αλλάζει δραματικά και λαμβάνει την μορφή ενός νέου αστικού ‘μοντέρνου’ αρχέτυπου, που χαρακτηρίζεται από νέες αρχές και πρότυπα οργάνωσης, οικονομικής διαχείρισης και συντονισμού. Τα νέα αυτά πρότυπα αντιστοιχούν σε διαφορετικές εικόνες μεγάλων και δυναμικών αστικών κέντρων, όπως η καινοτόμος πόλη (the innovative city) [Lambooy και Moularet, Goldstein, 1991], η επιχειρηματική πόλη (the entrepreneurial city) [Hall και Hubbard, 1998:12], η πόλη παραγωγός και κέντρο υπηρεσιών (the producer and business services city) [Daniels, Bonamy και May, 1994], η ενημερωμένη – πληροφορούμενη πόλη (the informational city) [Manuel Castells, 1989], η πόλη των συναλλαγών (the transactional city) [Gottmann, ], η πόλη ‘δίκτυο’ (the network city) [Batten, 1995], η θεσμική πόλη (the institutional city) [Lambooy και Moulaert, 1996] και η εξελικτική πόλη (the evolutionist city) [ Lambooy και Moulaert, 1996].

11. Ο πολιτισμός ως παράγοντας ανάπτυξης Το πρώτο βήμα για τον ορισμό του πολιτισμού με οικονομικούς όρους έγινε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά τη νέα ερμηνεία της συνθήκης της Ρώμης ως: το κοινωνικοοικονομικό σύνολο το οποίο σχηματίζεται από ανθρώπους και εγχειρήματα αφιερωμένα στην παραγωγή και διανομή των πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών (Richards, 1996b, p. 96 στο Deffner A. και Labrianidis L 2005). Πολιτιστικός τουρισμός: ορίζεται με βάση την επισκεψιμότητα σε τοποθεσίες και μνημεία (αρχαιολογικοί χώροι, μουσικά φεστιβάλ κλπ) και είναι έντασης κατανάλωσης του πολιτιστικού προϊόντος. (Richards,1995) αφορά την διαδικασία κατά την οποία οι τουρίστες μαθαίνουν για τα προϊόντα και τις διαδικασίες άλλων πολιτισμών. (Richards,1995)

12. Προσδιορίζοντας το ‘πολιτιστικό αγαθό’ Ως "πολιτιστικά αγαθά" νοούνται οι μαρτυρίες της ύπαρξης και της ατομικής και συλλογικής δραστηριότητας του ανθρώπου (Ελληνική Εταιρία Δικαίου Αρχαιοτήτων) Δηλαδή: Αρχαία μνημεία Αρχαιολογικοί Χώροι Τέχνες Γαστρονομία Τοπικές Γεύσεις Θρησκευτικά μνημεία Μουσεία Μουσική Παραδόσεις Ήθη/ Έθιμα Βιομηχανική Κληρονομιά Ιστορικά μνημεία/ μνήμης Ιερές Πόλεις Κάστρα Έργα Αρχιτεκτονικής Προσωπικότητες Αισθητική Εικόνα Βασικά Ερωτήματα -Γνωρίζουμε ποια είναι; - Τα έχουμε καταγράψει; - Σε ποιους τα απευθύνουμε; - Πως τα απευθύνουμε; -Πως μπορούν να συμβάλουν στην οικονομική μας ανάπτυξη; -Μήπως συνδέονται με ανταγωνιστικό πλεονέκτημα; -Πως διαχειριζόμαστε το πολιτιστικό μας απόθεμα; -Σηματοδοτεί ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα; -Αποτελεί τον αναπτυξιακό πυρήνα; -Γνωρίζουμε τη δυναμική και την εμβέλεια του; - Αποτελεί Brand Name;

13. Πολιτιστικά Αγαθά Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την Ελλάδα Οι Δελφοί, ως αρχαιολογικός τόπος, πολιτιστικό αγαθό, 1987 Η Επίδαυρος, ως αρχαιολογικός τόπος, πολιτιστικό αγαθό, 1988 ’θως, ως πολιτιστικό και φυσικό αγαθό, 1988 Θεσσαλονίκη – Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία, ως πολιτιστικό αγαθό, 1988 Ακρόπολη Αθηνών, ως πολιτιστικό αγαθό, 1987 Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, ως πολιτιστικό αγαθό, 1988 Μετέωρα, ως πολιτιστικό και φυσικό αγαθό, 1988 Ναός Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες, ως πολιτιστικό αγαθό, 1986 Ολυμπία, ως αρχαιολογικός τόπος, πολιτιστικό αγαθό, 1989 Μυστράς, ως αρχαιολογικός τόπος, πολιτιστικό αγαθό, 1989 Δήλος, ως αρχαιολογικός τόπος, πολιτιστικό αγαθό, 1990 Μοναστήρια: Δαφνίου, Ο. Λουκά, Ν. Μονή Χίου, ως πολιτιστικό αγαθό,1990 Πυθαγόρειο και Ηραίον Σάμου, ως αρχαιολογικός τόπος, πολιτιστικό αγαθό, 1992 Βεργίνα, ως αρχαιολογικός τόπος, πολιτιστικό αγαθό, 1996 Ακροπόλεις Μυκηνών και Τίρυνθος, ως αρχαιολογικός τόπος, πολιτιστικό αγαθό, 1999 Πάτμος, Μον. Ι. Θεολόγου και Αποκαλύψεως, ως πολιτιστικό αγαθό,1999 Ιστορική πόλη της Κέρκυρας, 2007

14. Προσδιορίζοντας το τουριστικό αγαθό Βασικό στοιχείο: Χρησιμοποίηση ετερογενών χαρακτηριστικών και διαμόρφωση τυπολογίας στις περιοχές υποδοχής -Φυσικό Τοπίο -Κλίμα -Δασικοί πόροι -Όρη -Χλωρίδα και πανίδα -Θάλασσα, πλάζ -Υδάτινοι πόροι -Ιστορικά μνημεία -Φολκλόρ -Τουριστική ψυχαγωγία -Συμπεριφορά κατοίκων -Καταστήματα -Εξοπλισμός -Αναψυχή -Ποιοτική διατροφή -Υγιεινή -Κόστος υπηρεσιών -Εργασία -Μάνατζμεντ -Κεφάλαιο -Φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι - Καταλύματα και τύποι καταλυμάτων Εστιατόρια, καφέ Μεταφορές Δίκτυο οργάνωσης τουριστικών υπηρεσιών του δημοσίου & ιδιωτικού τομέα Εμπόριο Τράπεζες Υποδομές Ασφάλεια Προσωπικές υπηρεσίες Δίκτυα επικοινωνίας Παράγοντες ΕΛΞΗΣ Παράγοντες ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Παράγοντες ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑΠΡΟΣΦΟΡΑ ΖΗΤΗΣΗΖΗΤΗΣΗ

15. Εντοπισμός του Προβλήματος στην τουριστική αγορά ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Αύξηση των ταξιδιών Όλοι οι προορισμοί/ χώρες ως τόποι υποδοχής τουριστών/ επισκεπτών Απελευθέρωση αερομεταφορών Νέα πρότυπα διαχείρισης των τουριστικών/ πολιτιστικών αγαθών Αλλαγές στο περιβάλλον και τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων Αλλαγές στις τάσεις και τις ανάγκες της καταναλωτικής αγοράς Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και διεύρυνση Υπερπροσφορά και εμπορευματοποίηση των τουριστικών/πολιτιστικών αγαθών από ισχυρούς Tour Operators Αδυναμία προσφοράς ενός ‘standard good’ Εξειδίκευση προς κάποια μορφή Δημιουργία Εξειδίκευση στην οργάνωση και παραγωγή των τουριστικών/ πολιτιστικών επιχειρήσεων ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΚΡΑΤΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΑΘΕΜΙΤΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΦΘΗΝΟ ΚΑΙ ΓΡΗΓΟΡΟ ΠΡΟΙΟΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΤΙΜΗΣ-ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΣΚΑΙΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΖΗΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΑΔΥΝΑΤΟΣ Ο ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Πως ικανοποιούμε τον στόχο; Μακροχρόνια και σταθερή ανάπτυξη, Ανταγωνιστικότητα και αναγνωρισιμότητα

16. Μορφές επιχειρήσεων και Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ (Ηγουμενάκης, 1992; Lanquar, 1983) Συγκρότηση για αύξηση της ποσοστιαίας συμμετοχής τους στην αγορά Βελτίωση και αποτελεσματική προβολή των υπηρεσιών τους Μείωση του κόστους των αγορών τους Επωφελούνται από την εγκατάσταση του κεντρικού συστήματος κρατήσεων Αυξημένη διαπραγματευτική ισχύς έναντι των Tour Operators ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ (Tinard, 1992; Vellas, 1985) -Σύναψη συμβολαίων διαχείρισης -Τεχνική βοήθεια -Δικαιόχρηση (Franchise) ΤΕΧΝΙΚΟ – ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ Τομέας Πληροφορικής και επικοινωνιών: SITA (1949) [11 εταιρίες, όπως British Airways, Air France, TWA, KLM κ.α] -Τομέας γραφείων ταξιδιών: CSR (1954, USA) - Τομέας ενοικίασης αυτοκινήτων: AVIS, HERZ, Europcar -Τομέας κρατήσεων σε ξενοδοχεία: GDS, Amadeus (1987) Σήμερα 5 συστήματα έχουν την κυριαρχία στο σύνολο της παγκόσμιας αγοράς: Sabre, Amadeus, Galileo (80%) Worldspan, Abacus (20%)

American Airlines, British Airways, Quantas, Canadian Airlines, Cathay Pacific Air Canada, Air New Zealand, All Nippon AW, Ansett Australia, Australian Airline, British Midland, Lauda Air, Lufthansa, Mexico Airlines, SAS, Singapore Airlines,Thai, Tyrolean Airlines, United, Varig Aeromexico, Air-France, Delta Airlines Korean Air Northwest Airlines, Continental, American West, KLM, Alitalia Suissair, Sabena, Air Portugal, Turkish Airlines, AOM, Crossair, Air Littoral, Air Europe, LOT, PGA, Volare Airlines ONE WORLD  αεροσκάφη 655 προορισμοί 18% διεθνών αερομεταφορών STAR ALLIANCE  αεροσκάφη 760 προορισμοί 18% διεθνών αερομεταφορών SkyTeam πτήσεις/ ημέρα 174 εκ. επιβάτες ετησίως 11% διεθνών αερομεταφορών WINGS > αεροσκάφη 480 προορισμοί 11% διεθνών αερομεταφορών Qualiflyer Group 300 διεθνείς προορισμοί Εκ των οποίων 200 στην Ευρώπη Στόχοι Συμμαχιών -Τη διαχειριστική απλοποίηση των διεθνών αερομεταφορών για τους ταξιδιώτες -Την ομογενοποίηση της διεθνούς αγοράς εναέριων μεταφορών -Την υιοθέτηση κανόνων ποιότητας και τιμολόγησης των διεθνών αερομεταφορών

ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΕΣ – Ελλάδα Σύμφωνα με το οργανωτικό πλαίσιο της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, σήμερα λειτουργούν: –38 αερολιμένες Δημοσίων Αερομεταφορών –1 Γενικής Αεροπορίας (ΠΑΧΗ ΜΕΓΑΡΩΝ) –52 ελικοδρόμια. Σημειώνουμε ότι ο Δ.Α.Α Α.Ε δεν διοικείται από την ΥΠΑ (χαρακτηρίζεται ιδιωτικό Αεροδρόμιο). Οι Ελληνικοί αερολιμένες Βάση οργανισμού της ΥΠΑ κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες, τις εξής: –ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΕΣ: Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Ρόδου, Ηρακλείου, Κέρκυρας, Κω, Αλεξανδρούπολης, Μυτιλήνης, Λήμνου, Χανίων, Κεφαλονιάς, Ζακύνθου, Σάμου, Καβάλας και Καλαμάτας –ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ: Α. Εξυπηρετούν Διεθνείς πτήσης κατά την θερινή περίοδο: Άκτιο, Ιωαννίνων, Μυκόνου, Σαντορίνης, Σκιάθου, Αράξου, Καρπάθου, Καστοριάς, Μήλου, Νέας Αγχιάλου, Χίου β. Αμιγώς Εσωτερικών πτήσεων: Πάρου, Κυθήρων, Νάξου, Αστυπάλαιας, Ικαρίας, Κοζάνης, Σκύρου, Σύρου και οι Δημοτικοί Αερολιμένες: Κάσου, Λέρου, Σητείας και Καστελόριζου

18. Οι Οικονομικές Συγκεντρώσεις Επιχειρήσεων ΟΡΙΖΟΝΤΙΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ Βασικά χαρακτηριστικά -Συνενώσεις του ίδιου τύπου Τουριστικών επιχειρήσεων με κοινή διοίκηση -Η ανάπτυξη πραγματοποιείται μέσω της αγοράς νέων ή του ελέγχου της διαχείρισης ή της χρήσης του Franchise -Κυρίως σε τέτοια γκρουπ συνενώνονται μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες Στις ΗΠΑ (Marriott, Hilton, Red Roof, Ramada κ.α) Στην Μεγ. Βρετανία (Bass, Trusthouse), H Γαλλική Accor διαθέτει Ξενοδοχεία με δωμάτια σε 90 χώρες (57% επενδύσεις σε Ξενοδοχειακές αλυσίδες) Σε εθνικές αερομεταφορές υπάρχει Χωρική συγκέντρωση στις μεγαλύτερες εταιρίες κάθε χώρας ειδικότερααπό το (π.χ. στην ΟλλανδίαΗ KLM είχε το 97%, η Alitalia το 96%, Η Lufthansa to 99%, η British Airways το 90% και η Air-France το 97%) Αρχές του 21 ου οι ανάγκες ανταγωνιστικότητας αυξήθηκαν, ο ανταγωνισμός γίνεται Περισσότερο έντονος. Στην διεθνή αγορά των Tour Operators κυριαρχούν 4 μεγάλες ομάδες (Preussag and Thomson, Rewe and LTU, Airtours, C&N) που αντιπροσωπεύουν το 73% της Ευρωπαϊκής αγοράς. Τρεις από 4 (εκτός της Airtours που είναι Βρετανική) είναι Γερμανικοί οίκοι

19. ΟΙ ΚΑΘΕΤΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ Αφορούν κυρίως συγκεντρώσεις συμπληρωματικών επιχειρήσεων στους κόλπους της ίδιας ομάδας, οι οποίες συμμετέχουν σε διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας που απαιτεί η δημιουργία ενός τουριστικού αγαθού Π.χ. τουριστικά καταλύματα, αναψυχή, οργάνωση ταξιδιών κ.α Εθνική Οικονομία Της Χώρας Προέλευσης Αεροπορικές Εταιρίες Tour Operators Γραφεία Ταξιδιών Ξενοδοχεία Clubs Τουρίστες Καταναλωτές Εθνική Οικονομία Της Χώρας Υποδοχής

20. Βασικές Στρατηγικές και Τάσεις συμπερασματικά Κύρια επιδίωξη: Η συνολική προσφορά μιας σφαιρικής τουριστικής υπηρεσίας που να τα περιλαμβάνει όλα Οι στρατηγικές κάθετης ολοκλήρωσης παραχώρησαν τη θέση τους στις στρατηγικές οριζόντιου συντονισμού των δραστηριοτήτων και στην σύναψη συμφωνιών οι οποίες επιτρέπουν τη διαχείριση και τον έλεγχο του συνόλου της αγοράς Στο προσκήνιο οι Tour Operators οι οποίοι αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου τη διαμόρφωση αλλά και τη λειτουργία των τουριστικών πακέτων στις χώρες υποδοχής Ανάπτυξη των τεχνολογιών, άμεση πρόσβαση στο πλήθος των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών, που επιτρέπουν τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού συνδυασμού εξατομικευμένων επιλογών και μαζικοποίησης του τουρισμού