Η Οργανωμένη Κοινωνία Πολιτών στην Ελλάδα: Mπορεί να γίνει ισχυρή ? Aστέρης Χουλιάρας Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Μια ισχυρή κοινωνία πολιτών συνδέεται θετικά με Καλύτερη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών Θεσμική ανάπτυξη Οικονομική μεγέθυνση Δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης Συλλογική ευημερία

Sheri Berman (1997). “Civil society and the collapse of the Weimar Republic.” World Politics 49 (n.3 April):

Τι είναι το Κοινωνικό Κεφάλαιο ? Είναι μια κουλτούρα εμπιστοσύνης και συνεργασίας, που καθιστά τη συλλογική δράση εφικτή και αποτελεσματική. Σύμφωνα με τον Putnam, πρόκειται για την ικανότητα μιας κοινότητας να περάσει από το «εγώ» στο «εμείς». Αυτό επιτρέπει στο να οικοδομηθούν πολιτικοί θεσμοί ικανοί να επιλύσουν τα προβλήματα του συνόλου.

Koινωνικό Κεφάλαιο Η εμπιστοσύνη διευκολύνει τη συλλογική κινητοποίηση, επιτρέποντας την υλοποίηση έργων, σχεδίων και δράσεων που θα ήταν αδύνατες σε μια κοινωνία που κυριαρχεί η καχυποψία. προάγει την αλληλεγγύη μεταξύ ανθρώπων που δεν γνωρίζονται προσωπικά.

Robert Putnam

Tο παρελθόν επηρεάζει το παρόν Στη Βόρεια Ιταλία υπάρχει μια παράδοση κοινοτικής αυτοδιοίκησης που έχει τις ρίζες της στο 12 ο αιώνα. Η Νότια Ιταλία βαρύνεται από μια μακρά ιστορία φεουδαλικής, ξένης, γραφειοκρατικής και απολυταρχικής εξουσίας. Η ιστορία εξηγεί τη λειτουργία ή δυσλειτουργία των θεσμών. Επομένως το κοινωνικό κεφάλαιο είναι και δεν μπορεί να δημιουργηθεί κατά παραγγελία.

Δύο «είδη» κοινωνικού κεφαλαίου Θετικό (Bridging) Διευρυμένες αμοιβαίες κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις. Χαρακτηρίζεται ως ‘generalised’ λειτουργώντας ως «γέφυρα» ανάμεσα σε ομάδες και κοινότητες. Αρνητικό (Bonding) Εμπιστοσύνη μόνο στους συγγενείς, τους γείτονες και τα μέλη της κοινότητας. Χαρακτηρίζεται επίσης ως ‘particularized’ στο εσωτερικό της ίδιας ομάδας ή κοινότητας.

Η ελληνική κοινωνία πολιτών θεωρείται ‘αδύναμη’ Διάφορες εμπειρικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα διαπροσωπικής εμπιστοσύνης και εμπιστοσύνης στους θεσμούς είναι σε γενικές γραμμές πολύ χαμηλότερα στην Ελλάδα απ’ ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης εθνικιστικά αισθήματα και αρνητικές αντιλήψεις για άλλες εθνικές και εθνοτικές ομάδες τείνουν να είναι σχετικά υψηλές σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Δείκτης συμμετοχής στα κοινά (Active citizenship) (Βασισμένο στη European Social Survey)

Γιατί η ελληνική κοινωνία πολιτών είναι αδύναμη ? Σχετικά χαμηλό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης Οθωμανικό παρελθόν Χριστιανική Ορθόδοξη κουλτούρα Ιστορική ανάπτυξη (διαδικασία πολιτικής ενσωμάτωσης) Κάθετα πελατειακά δίκτυα Ευκαιριακή πολιτική κουλτούρα Πυκνότητα οικογενειακών δεσμών Έντονα παρεμβατικό κράτος Κράτος-εισοδηματίας (Rentier-state) Κυριαρχία πολιτικών κομμάτων (partocracy) Έλλειψη πολιτειακής εκπαίδευσης Ατομιστικές κοινωνικές νόρμες Έντονα υλιστική κοινωνία Αναποτελεσματικό κράτος

Μπορεί η οικονομική κρίση να ενισχύσει το κοινωνικό κεφάλαιο και την κοινωνία πολιτών ? Ναι Γιατί κάνει τους πολίτες να αμφισβητούν τις ικανότητες των ελίτ. Προάγει πολιτική συμμετοχή. Ευνοεί νέες μορφές αλληλεγγύης. Υποσκάπτει παραδοσιακές κοινωνικές νόρμες που εμποδίζουν την συνεργασία. Όχι Ενισχύει το θετικό κοινωνικό κεφάλαιο. Ενδυναμώνει τους οικογενειακούς δεσμούς. Αυξάνει το ρατσισμό. Προάγει ατομιστικές συμπεριφορές.

Μπορεί η ενίσχυση της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών να προέλθει από τρίτους ; Κράτος: Όχι. Συρρικνούμενοι πόροι. Ευρωπαϊκή Ένωση: Ναι και όχι. Η συγχρηματοδότηση αποτελεί εμπόδιο. Γραφειοκρατικά εμπόδια. Έλλειψη ευελιξίας. Τα Ιδιωτικά Ιδρύματα: Η μεγάλη ευκαιρία.