Μονομερής δράση της Δημόσιας Διοίκησης Ακρόαση – τύπος - προσφυγές – λήξη ισχύος Αικατερίνη Ηλιάδου

Προηγούμενη ακρόαση Δικαίωμα διοικουμένου να εκφέρει τις απόψεις του κατόπιν κλήσεως από τη Διοίκηση Ατομικό δικαίωμα του διοικούμενου, ά. 20 παρ. 2 Σ (είχε καθιερωθεί από γενική αρχή ΔΔ) Ουσιώδης τύπος της διαδικασίας, η παράβαση του οποίου μπορεί να οδηγήσει σε ακύρωση διοικητικής πράξης Ωστόσο, παρά τη συνταγματική κατοχύρωση η τήρηση του δικαιώματος δεν ελέγχεται αυτεπαγγέλτως από το Δικαστήριο! Σκοπός: Ενημέρωση διοίκησης, προληπτική συμμετοχή διοικούμενου για την εξεύρεση κατάλληλης λύσης

Ρύθμιση δικαιώματος ακρόασης Ά. 20 Σ ά. 6 ΚΔΔ – ρυθμίζεται και η διαδικασία – Ασκείται εγγράφως ή προφορικά (έκθεση που υπογράφεται από διοικούμενο) Δεν απαιτείται ρητή πρόβλεψη σε επιμέρους διατάξεις νόμου, γιατί προκύπτει εκ του Σ – διατάξεις νόμου που αποκλείουν το δικαίωμα =αντισυνταγματικές (βλ. όμως ά. 6 παρ. 3 ΚΔΔ για αντιμετώπιση κινδύνου ή επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος) Παράδειγμα: περιλαμβάνει και το δικαίωμα των υπαλλήλων στα πειθαρχικά συμβούλια να συμπαρίστανται με δικηγόρο τους, ανεξάρτητα από τη βαρύτητα της πειθαρχικής ποινής που πρόκειται να επιβληθεί Απαλλαγή ενόψει διοικητικής προσφυγής: ά. 6 παρ. 4 ΚΔΔ

Προϋποθέσεις δικαιώματος ακρόασης Ατομικές δ.πρ. δυσμενείς, όπως προκύπτει από διατύπωση Σ και ΚΔΔ - Για κανονιστικές μόνο όταν προβλέπεται ειδικά (π.χ. νομοθεσία για σχέδια πόλεων) - Ωστόσο: με σειρά αποφάσεων του ΣτΕ γίνεται δεκτό ότι προϋπόθεση για τη νόμιμη έκδοση απόφασης του Υπουργού Γεωργίας για τη ρύθμισης της θήρας είναι η προηγούμενη ακρόαση των οικολογικών οργανώσεων ιδίως αυτών που ασχολούνται με την προστασία της άγριας πανίδας. Διακριτική ευχέρεια – σε δέσμια αλυσιτελές. Παράδειγμα πρόστιμα! Υποκειμενική συμπεριφορά - Όχι όταν η απόφαση της Διοίκησης βασίζεται σε αντικειμενικά δεδομένα - Παράδειγμα: απόλυση εφημέριου επειδή εγκατέλειψε τη θέση του, καταλογιστική πράξη για επιστροφή οικονομικής ενίσχυσης λόγω εικονικότητας φορολογικών στοιχείων / όχι για απαλλοτρίωση, για χαρακτηρισμό διατηρητέου λόγω παραδοσιακής μορφής, για αργία δημάρχου σε περίπτωση τέλεσης κακουργήματος / Πρόβλημα: αναδάσωση έκτασης λόγω παράνομης εκχέρσωσης από τον ιδιοκτήτη του δάσους Θετική βλάβη – αυτεπάγγελτη ενέργεια Όχι όταν αρνείται χορήγηση δικαιώματος – δημιουργία νέας νομικής κατάστασης, αλλά βλάβη στα δικαιώματα – έννομα συμφέροντα – όχι όταν υποβάλλεται αίτηση Γνωστή διεύθυνση

Χρόνος άσκησης δικαιώματος ακρόασης Πριν από την έκδοση της πράξης Πριν από έκδοση απόφασης επί ενδικοφανούς προσφυγής Πριν από την τελική πράξη στις σύνθετες διοικητικές ενέργειες Πριν από την διατύπωση σύμφωνης γνώμης

Τύπος Διοικητικών πράξεων Διακρίνεται από την έννοια «ουσιώδης τύπος» στο ά. 48 ΠΔ 18/1989 Ά. 16 ΚΔΔ: Η δ.π. είναι έγγραφη, μνεία του οργάνου και διατάξεις, χρονολογία και υπογραφή Κατ’ εξαίρεση προφορική ή σύμβολο Σιωπή Στοιχεία υποστατού: χρονολογία, μνεία οργάνου και υπογραφή – έλεγχος αρμοδιότητας και νομικού και πραγματικού Δεν αποτελούν στοιχεία του υποστατού: παράλειψη αναφοράς διατάξεων, πρωτοκόλληση, επίθεση σφραγίδας Δημοσίευση για κανονιστικές πράξεις: αρχή της διαφάνειας – ά. 18 ΚΔΔ: καθίσταται προσιτή η ρύθμιση – τεκμήριο γνώσης και εφικτός έλεγχος από τα Δικαστήρια – Εξαίρεση: εθνική άμυνα διάρθρωση, σύνθεση, εξοπλισμός ενόπλων δυνάμεων)

Διοικητικές προσφυγές Διοικητική προσφυγή: – Αναφορές ενώπιον διοικητικών οργάνων και όχι δικαστηρίων, με αίτημα την άσκηση ελέγχου νομιμότητας ή και σκοπιμότητας για την ανάκληση, τροποποίηση ή ακύρωση διοικητικής πράξης – Μορφή αυτοελέγχου της Διοίκησης – Άρθρα ΚΔΔ Διακρίσεις: – Απλή – Ειδική – Ενδικοφανής

Απλή διοικητική προσφυγή (ά. 24 ΚΔΔ) Δεν προβλέπονται από ειδική διάταξη νόμου – άρθρο 10 παρ. 1 Σ: δικαίωμα αναφοράς Διακρίνονται σε αιτήσεις θεραπείας και ιεραρχικές προσφυγές Δεν έχουν προθεσμία – εάν ασκηθούν εντός προθεσμίας για ένδικο μέσο, τότε διακόπτουν την προθεσμία για 30 ημέρες Εάν το ίδιο όργανο ανακαλεί ή τροποποιεί, εάν ιεραρχικώς προϊστάμενο ακυρώνει και αναπέμπει (εκτός εάν επιτρέπεται ρητά ή συνάγεται σαφώς ιεραρχική υποκατάσταση) Πλήρης έλεγχος Εάν το όργανο εμμένει: βεβαιωτική πράξη, μη εκτελεστή, εκτός εάν λαμβάνει υπόψη νέα πραγματικά και νομικά δεδομένα Εάν δεχθεί : εκτελεστή απόφαση Δεν επιτρέπεται κατά παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας, κανονιστικών πράξεων, υλικών ενεργειών Δεν επιτρέπεται χειροτέρευση της θέσης του προσφεύγοντος

Ειδική διοικητική προσφυγή (ά. 25 ΚΔΔ) προβλέπονται από ειδικές διατάξεις (όργανα και προθεσμία) έλεγχος νομιμότητας καταλήγει σε ακύρωση ή απόρριψη της προσφυγής όχι τροποποίηση του περιεχομένου της πράξης κατά ρητών, ατομικών και κανονιστικών πράξεων, όχι κατά παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας (εκτός αν άλλως ορίζεται ειδικά) ή υλικής ενέργειας προθεσμία απάντησης: ισχύει ότι ορίζεται ειδικά στο νόμο, άλλως 30 ημέρες Εμπρόθεσμη άσκηση διακόπτει την προθεσμία ενδίκου μέσου για το χρόνο εντός του οποίου θα πρέπει να απαντηθεί Όταν γίνεται δεκτή: εκτελεστή πράξη, όταν απορρίπτονται κυμαίνεται η νλ (όταν δεν ενσωματώνεται η προσβληθείσα πράξη, θεωρούνται εκτελεστές)

Ενδικοφανής διοικητική προσφυγή προβλέπονται από ειδικές διατάξεις (όργανα – προθεσμία) προθεσμία απάντησης ότι ορίζεται ειδικά άλλως 3 μήνες πλήρης έλεγχος οι αποφάσεις που εκδίδονται είναι πάντοτε εκτελεστές τυχόν άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας απάντησης είναι παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας προϋπόθεση του παραδεκτού των ενδίκων βοηθημάτων / εκτός εάν δεν έχει ενημερωθεί ο διοικούμενος!

Λήξη ισχύος διοικητικών πράξων Κανονιστικές διοικητικές πράξεις: – Καταργούνται για το μέλλον με νεότερη κανονιστική πράξη, βάσει της ίδιας εξουσιοδοτικής (όχι εάν εφάπαξ) ή νεότερης – Όχι αναδρομικά, παρά μόνον εάν επιτρέπεται από την εξουσιοδότηση ή βάσει του ίδιου του νόμου Βλ. νομολογία για «ανάκληση» κανονιστικής λόγω αναρμοδιότητας σε σύντομο χρόνο από την έκδοση (ΣτΕ 1542/1995) – Μερική κατάργηση είναι και η τροποποίηση Ατομικές διοικητικές πράξεις: – Καταργούνται για το μέλλον με νεότερη αντίθετη πράξη εφόσον υπάρχει ρητή αρμοδιότητα ή συνάγεται από τις διατάξεις Με ατομική ή κανονιστική βάσει εξουσιοδότησης εφόσον δεν υπάρχουν συνταγματικοί ή υπερνομοθετικοί περιορισμοί – Ανακαλούνται αναδρομικά

Κανόνες ανάκλησης γενικές αρχές διοικητικού δικαίου γενικές ή ειδικές διατάξεις – Βασικές γενικές διατάξεις: ΑΝ 261/1968 Ασφάλεια δικαίου & εφαρμογή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης: Σταθερότητα νομικών και πραγματικών σχέσεων, χάριν της εύρυθμης και χρηστής διοίκησης

Νόμιμες ατομικές πράξεις Κανόνας: οι επωφελείς νόμιμες, συστατικές ή διαπιστωτικές, δεν ανακαλούνται εφόσον έχουν απορρεύσει δικαιώματα (υπό ευρεία έννοια) Σε σχέση με νόμιμες επωφελείς η Διοίκηση δεν επιτρέπεται να προβεί σε διαφορετική εκτίμηση των δεδομένων που συνέτρεχαν κατά την έκδοση της πράξης ούτε για λόγους σκοπιμότητας ούτε λαμβάνοντας υπόψη μεταγενέστερα στοιχεία Εξαιρέσεις: – Λόγοι δημοσίου συμφέροντος: λαμβάνονται υπόψη και νεώτερα δεδομένα (ειδική αιτιολογία, ακόμη και μεταγενέστερα στοιχεία, ελέγχεται από το Δικαστήριο) – οποτεδήποτε – Συναίνεση διοικούμενου – Μη συμμόρφωση σε όρους – άπρακτη παρέλευση προθεσμίας – δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις έκδοσης – Δ.π. υπό την επιφύλαξη ανακλήσεως (ρητή ή συναγόμενη) – Όταν δεν έχουν απορρεύσει δικαιώματα

Παράνομες ατομικές πράξεις (Ι) Κανόνας: ανακαλούνται ελεύθερα, εντός ευλόγου χρόνου, ανεξάρτητα από το εάν έχουν απορρεύσει δικαιώματα και από το εάν είναι επωφελείς ή δυσμενείς – Παράνομες: αυτές που θα ακυρώνονταν για σφάλμα – Η ανάκληση χωρεί μόνο για λόγους νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας, ούτε διαφορετική εκτίμηση, εκτός αν συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος – Εύλογος χρόνος κρίνεται κατά περίπτωση: εάν δεν ορίζεται ειδικά – α.ν. 261/1968 = όχι μικρότερος από 5 έτη από την έκδοση (επιείκεια) – Εάν ο διοικούμενος δεν προκάλεσε υπαιτίως την έκδοση της παράνομης πράξης = υποχρέωση αποζημίωσης (105 ΕισΝΑΚ)

Παράνομες ατομικές πράξεις (ΙΙ) Εξαιρέσεις: – Οι δυσμενείς παράνομες ανακαλούνται και μετά την πάροδο ευλόγου χρόνου – Οι επωφελείς παράνομες μετά την πάροδο ευλόγου χρόνου ανακαλούνται μόνον αν: Η έκδοσή τους οφείλεται σε απατηλή ενέργεια του διοικούμενου, ο οποίος ενήργησε δολίως για να ωφεληθεί Δημόσιο συμφέρον Συμμόρφωση προς ακυρωτική απόφαση δικαστηρίου Να μην θίγονται τα δικαιώματα των καλόπιστων τρίτων που δεν γνώριζαν την απατηλή ενέργεια

Αρμοδιότητα για ανάκληση Η Διοίκηση διαθέτει διακριτική ευχέρεια για την ανάκληση των πράξεών της – αρχή νομιμότητας; Ασκείται αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αιτήσεως Μη απάντηση επί αιτήματος δεν συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Άρνηση ανάκλησης δεν συνιστά εκτελεστή πράξη, παρά μόνον εάν γίνει νέα κατ’ ουσίαν έρευνα της υπόθεσης :να είναι νομίμως αιτιολογημένη Δεν υπάρχει διακριτική ευχέρεια όταν: – Υποχρέωση ανάκλησης εκ του νόμου – Υποχρέωση συμμόρφωσης σε ακυρωτική απόφαση – Υποχρέωση ανάκλησης πράξεων που εκδόθηκαν με βάση νόμο ο οποίος κηρύχθηκε αντισυνταγματικός ΑΕΔ – αναδρομική απόφαση – Υποχρέωση ανάκλησης για δυσμενείς νόμιμες πράξεις λόγω μακροχρόνιας αδράνειας – Κοινωνική ασφάλιση: σε περίπτωση μεταβολής επί το ευμενέστερο της νομοθεσίας ή νομολογίας – Όμοιες πράξεις

Όμοιες πράξεις Ίδιο περιεχόμενο και νόμιμο έρεισμα Δέσμια αρμοδιότητα ανάκλησης όταν: – Έχει εκδοθεί απόφαση ΣτΕ ή αμετάκλητη απόφαση τακτικού διοικητικού δικαστηρίου – Με την οποία ακυρώνεται ατομική διοικητική πράξη γιατί το έρεισμά της είναι νόμος αντισυνταγματικός ή κανονιστική πράξη χωρίς νόμιμο έρεισμα Προϋπόθεση: – αίτηση διοικουμένου με έννομο συμφέρον εντός ευλόγου χρόνου – Να μη θίγονται δικαιώματα που αποκτήθηκαν καλοπίστως από την εφαρμογή τους – εκτός εάν λόγοι υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος

Διαδικασία ανάκλησης Άρθρο 21ΚΔΔ: Ανάκληση 1.Αρμόδιο για την ανάκληση ατομικής διοικητικής πράξης όργανο είναι εκείνο που την εξέδωσε ή που είναι αρμόδιο για την έκδοσή της. Αν άλλαξε η αρμοδιότητα, το όργανο που έχει την αρμοδιότητα κατά το χρόνο της ανάκλησης Εάν εκδόθηκε αναρμοδίως, νομίμως ανακαλείται από το ίδιο όργανο για αναρμοδιότητα 2. Για την ανάκληση δεν είναι απαραίτητο να τηρείται η διαδικασία που προβλέπεται για την έκδοση της πράξης, εκτός αν ανακαλείται πράξη νόμιμη ή πράξη παράνομη ύστερα από νέα εκτίμηση πραγματικών περιστατικών. Απαίτηση κοινοποίησης εάν ανάκληση ευμενούς

Περαιτέρω διαδικαστικά θέματα Απαίτηση αιτιολογίας – πλήρης και ειδική, άλλως ακυρωτέα – Ρητή άρνηση Διοίκησης να ανακαλέσει μετά από αίτηση διοικούμενου και νέα ουσιαστική έρευνα της υπόθεσης – πλήρως αιτιολογημένη Η πράξη της ανάκλησης καλύπτεται από το τεκμήριο νομιμότητας Δεν απαιτείται προηγούμενη ακρόαση όταν η ανάκληση γίνεται για λόγους αντικειμενικούς – απαιτείται όταν η ανάκληση γίνεται μετά από μακρύ χρόνο ανοχής της Διοίκησης

Χρόνος αναφοράς ανάκλησης Για το μέλλον για τις νόμιμες Αναδρομικά για τις παράνομες – Εξαίρεση: – Περιοδικές παροχές σε καλόπιστους διοικούμενους και οι δυσμενείς οικονομικές συνέπειες σε βάρος τους είναι δυσβάσταχτες αποδεδειγμένα Όταν ανακληθεί μία πράξη αναβιώνει η προηγούμενη εφόσον υπάρχει – σύνθετη διοικητική ενέργεια: η πράξη που προηγείται της ανακληθείσας Η ανακλητική πράξη μπορεί να ανακληθεί –