ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ Χ. Ζηλίδης

ΑΝΟΣΙΑ Ανοσία: Είναι η άμυνα έναντι των λοιμώξεων, με τη βοήθεια κάποιων μηχανισμών Το ανοσιακό σύστημα Παρέχει προστασία έναντι λοιμώξεων αλλά Μπορεί υπό ορισμένες συνθήκες να προκαλέσει και ιστικές βλάβες ή/και νόσηση

Οι ρόλοι και η σημασία του ανοσοποιητικού συστήματος ΡόλοςΕπιπτώσεις στην υγεία μας Άμυνα κατά των λοιμώξεων Ανεπαρκής ανοσία → ↑ λοιμώξεων (AIDS) Εμβολιασμός → ↑ ανοσιακής άμυνας - ↓ λοιμώξεων Άμυνα κατά των όγκωνΑνοσοθεραπεία του καρκίνου Ανώμαλες και υπερβολικές ανοσοαπαντήσεις Αυτοανοσία, υπερευαισθησία Αναγνώριση και απάντηση σε μοσχεύματα Εμπόδια στη μεταμόσχευση και στη γονιδιακή θεραπεία Τα αντισώματα ως ειδικά αντιδραστήρια για την ανίχνευση μορίων Εργαστηριακές ανοσολογικές εξετάσεις → κλινική ιατρική και έρευνα 1

ΕΙΔΗ ΑΝΟΣΙΑΣ 1.Μη ειδική ή έμφυτη ή φυσική 2.Ειδική ή επίκτητη ή προσαρμοστική

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΝΟΣΙΑΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ 1.Φυσικοί φραγμοί 1. Χυμική ανοσία (αντισώματα) 2.Φλεγμονή 2. Κυτταρική ανοσία (ειδικά Β- 3.Πρωτεϊνες οξείας φάσης λεμφοκυτ) 4.Σύστημα συμπληρώματος 5.Κύτταρα-φονείς

ΜΗ ΕΙΔΙΚΗ Ή ΕΜΦΥΤΗ Ή ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Είναι ένα σύνολο μηχανισμών που δρουν εναντίον ξένων ή εναντίον μη φυσιολογικών κυττάρων. Μη ειδική: Ενεργεί με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή χωρίς εξειδίκευση, έναντι όλων των μικροοργανισμών. Έμφυτη: Υπάρχει εκ φύσεως στον οργανισμό. Δεν εξαρτάται από προηγούμενη έκθεση σε κάποιο μικροοργανισμό.

ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ Είναι η πρώιμη άμυνα κατά των λοιμώξεων Είναι μη ειδική: Ενεργεί με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή χωρίς εξειδίκευση, έναντι όλων των μικροοργανισμών. Είναι έμφυτη: Υπάρχει εκ φύσεως στον οργανισμό. Δεν εξαρτάται από προηγούμενη έκθεση σε κάποιο μικροοργανισμό. Βοηθά στη διέγερση της επίκτητης Μπορεί να ενεργοποιείται από την επίκτητη ανοσία

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ 1.Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις μεμβράνες 2. Φυσιολογικοί φραγμοί - Θερμοκρασία - Ph - Φλεγμονή 3. Κυτταρικοί μηχανισμοί - Φαγοκύτταρα (πολυμορφοπύρημα) - Κύτταρα - φονείς 4. Χημικοί μηχανισμοί - Πρωτεϊνες οξείας φάσης - Σύστημα συμπληρώματος - Κυτταροκίνες - Αλλοι χημικοί μεσολαβητές

Ιδιότητες Φυσικής ανοσίας Αντιδρά μόνο σε ουσίες που προέρχονται από μικροοργανισμούς Αναγνωρίζει μοριακά πρότυπα (όχι λεπτομέρειες) Αναγνωρίζει δομές απαραίτητες νια την επιβίωση και τη μολυσματικότητα των μικροοργανισμών Αντιδρά και σε ίδια κύτταρα που έχουν υποστεί βλάβες από μικροοργανιαμούς Δεν διεγείρεται από τον μικροοργανισμό και δεν προσαρμόζεται σ’ αυτόν (δηλ. δεν είναι ειδική). Μπορεί να είναι εν μέρει ειδική! (ως προς κατηγορίες μοριακών προτύπων) Καθοδηγεί την επίκτητη Δεν έχει μνήμη Δεν αντιδρά έναντι του εαυτού (Κάνει διάκριση «εαυτού» και ξένου)

ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Επίκτητη ή ειδική ανοσία είναι ένα σύνολο μηχανισμών με τους οποίους επιτυγχάνεται σημαντική ελάττωση της ευαισθησίας του οργανισμού σε λοίμωξη από συγκεκριμένο μικροοργανισμό, μετά από αρχική έκθεση σ΄αυτόν. Η ανοσία αυτή μας προστατεύει από μελλοντικές λοιμώξεις από τον ίδιο μικροοργανισμό. Π.χ. ιλαρά, παρωτίτιδα, ερυθρά κλπ

ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ Είναι η καθυστερημένη άμυνα κατά των λοιμώξεων Είναι ειδική: Ενεργεί εξειδίκευση έναντι συγκεκριμένου μικροοργανισμού. Δεν μειώνει την πιθανότητα νόσησης από άλλο μικροοργανισμό Είναι επίκτητη: Δεν υπάρχει εκ φύσεως στον οργανισμό. Προϋποθέτει προηγούμενη έκθεση σε κάποιο μικροοργανισμό. Δεν απαιτείται αναγκαστικά κλινική λοίμωξη. Ο εμβολιασμός με εξασθενημένους ή νεκρούς παθογόνους μικροοργανισμούς προκαλεί ανοσία. Παρέχει μελλοντική προστασία από τον ίδιο μικροοργανισμό.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΠΙΚΤΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ ΧΥΜΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Τ-λεμφοκύτταρα Αντισώματα (από τα Β-λεφοκύτταρα) Ανοσολογικές αντιδράσεις που μεσολαβούνται: (α) από κύτταρα (κυτταρική ανοσία) (β) από αντισώματα (χυμική ανοσία)

Ιδιότητες ειδικής ανοσίας Ειδικότητα: Ικανότητα αναγνώρισης και αντίδρασης σε συγκεκριμένο μικροοργανισμό. Διεγείρεται από τον μικροοργανισμό και προσαρμόζεται σ’ αυτόν Αναγνωρίζει λεπτομέρειες της μοριακής δομής των αντιγόνων (επίτοπους) Εξειδίκευση στην απάντηση: Παρουσιάζει εξειδίκευση και στο είδος της απάντησης Μνήμη: Εντονότερη και ταχύτερη αντίδραση σε μελλοντική έκθεση στον ίδιο μικροοργανισμό (εμβόλια) Δεν αντιδρά σε αντιγόνα του εαυτού (Κάνει διάκριση «εαυτού» και ξένου) Αυτοπεριορισμός: Μετά τη δράση της, επανέρχεται σε ηρεμία

ΑΝΤΙΓΟΝΑ ΚΑΙ ΑΠΤΙΝΕΣ Η ειδική ανοσία βασίζεται στην ικανότητα απάντησης του οργανισμού σε αντιγόνα και απτίνες. Τα αντιγόνα και οι απτίνες είναι μόρια που μπορούν να προκαλέσουν ανοσολογική απάντηση.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΤΗΤΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ ΈμφυτηΕπίκτητη Χρόνος απόκρισηςώρεςημέρες Ειδικότηταμικρήμεγάλη, αυξανόμενη Απόκριση σε επανάληψη όμοια ταχύτερη, (μνήμη) αντίδραση εντονότερη Αναγνώρισηαναγνωρίζειαναγνωρίζει μορίων μοριακά πρότυπα λεπτομέρειες του μορίου

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Ενεργητική ανοσία παρέχεται όταν ενεργοποιούνται τα λεμφοκύτταρα. Παθητική ανοσία υπάρχει όταν δίνουμε έτοιμα αντισώματα. Η παθητική ανοσία διαρκεί λίγο, γιατί τα αντισώματα καταστρέφονται και δεν παράγονται άλλα. Π.χ. στα βρέφη και στους ορούς

ΜΗ ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ 1.Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις μεμβράνες 2. Φυσιολογικοί φραγμοί - Θερμοκρασία - Ph - Φλεγμονή 3. Κυτταρικοί μηχανισμοί - Φαγοκύτταρα (πολυμορφοπύρημα) - Κύτταρα - φονείς 4. Χημικοί μηχανισμοί - Πρωτεϊνες οξείας φάσης - Σύστημα συμπληρώματος - Κυτταροκίνες - Αλλοι χημικοί μεσολαβητές

Ι. ΑΝΑΤΟΜΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ - ΦΡΑΓΜΟΙ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ 1. Δέρμα α. Το δέρμα καθυστερεί την είσοδο των μικροβίων. Ιδίως τα πλακώδη επιθηλιακά κύτταρα που περιέχουν κερατίνη. β. Το σμήμα έχει όξινο ph (ph 3-5) που αναστέλλει την αύξηση των μικροβίων 2. Βλεννώδεις μεμβράνες α. Οι εκκρίσεις έχουν όξινο ph που αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό (πχ κόλπος) β. Η βλέννα εγκλωβίζει μικροοργανισμούς (αναπνευστικό) γ. Οι βλεφαρίδες ωθούν μικροοργανισμούς έξω από το σώμα δ. Η φυσ. Χλωρίδα ανταγωνίζεται τα μικρόβια

ΙΙ. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ 1. Θερμοκρασία α. Η φυσιολογική θερμοκρασία εμποδίζει την α΄’υξηση μερικών παθογόνων. β. Ο πυρετός αναστέλλει την αύξηση ορισμένων παθογόνων 2. Χαμηλό ph Οι εκκρίσεις του στομάχου έχουν ph που θανατώνει τα περισσότερα μικρόβια 3. Φλεγμονή Φαγοκυτταρικές, αγγειακές και τοπικές αντιδράσεις

ΙΙΙ. ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ 1. Φαγοκύτταρα Πολυμορφοπύρηνα λευκοκύτταρα του αίματος 2. Κύτταρα - φονείς α. Οι εκκρίσεις του στομάχου έχουν ph που θανατώνει τα περισσότερα μικρόβια 3. Χημικοί μεσολαβητές α. Λυσοζύμη: Διασπά το βακτηριακό τοίχωμα β. Ιντερφερόνη: Προσφέρει αντι-ιική προστασία γ. Κολλεκτίνες: Καταστρέφουν το κυτταρικό τοίχωμα δ. Συμπλήρωμα: Κυτταρόλυση και φαγοκυττάρωση

ΙV. ΧΗΜΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ 1. Πρωτεϊνες οξείας φάσης CRP – SAA 2. Σύστημα συμπληρώματος: Προκαλεί κυτταρόλυση και προάγει τη φαγοκυττάρωση 3. Κυτταροκίνες (ιντερφερόνες, κολλεκτίνες, κλπ): Καταστρέφουν το κυτταρικό τοίχωμα Παρέχουν αντιική προστασία 3. Αλλοι χημικοί μεσολαβητές Λυσοζύμη: Διασπά το βακτηριακό τοίχωμα

ΦΛΕΓΜΟΝΗ

Είναι ένα σύνολο: - φαγοκυτταρικών, - αγγειακών και - τοπικών αντιδράσεων ως απάντηση στην καταστροφή ή μόλυνση των ιστών. Επιταχύνει την καταστροφή και την φαγοκυτταρική απομάκρυνση των εισβολέων και των κατεστραμμένων τμημάτων τους

Ι. ΦΑΓΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΛΕΓΜΟΝΗ Τα μακροφάγα αποκτούν κινητικότητα Τα κατεστραμμένα κύτταρα παράγουν χημειοτοξίνες που τα προσελκύουν (χημειοτακτισμός) Έρχονται τα ουδετερόφιλα και τα μονοπύρηνα του αίματος, που προσκολλώνται στο ενδοθήλιο των τριχοειδών και εισέρχονται στους ιστούς (διαπίδυση).

Ι. ΦΑΓΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΛΕΓΜΟΝΗ Η μεγάλη συγκέντρωση ουδετερόφιλων και μακροφάγων στους ιστούς είναι το ιστολογικό χαρακτηριστικό της φλεγμονής

ΦΑΓΟΚΥΤΤΑΡΩΣΗ

ΙΙ. ΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΛΕΓΜΟΝΗ (1) 1.Τοπική αγγειοδιαστολή (αύξηση μεταφοράς λευκών) 2. Αύξηση διαπερατότητας τριχοειδών (αύξηση διαπίδυσης)

ΙΙ. ΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΛΕΓΜΟΝΗ (2) 1.Κινίνες: Το σύστημα κινίνης-καλλικρεϊνης παράγει αγγειοδραστικές ουσίες, ιδίως βραδυκινίνη 2.Αγγειοδιασταλτικές ουσίες: Βραδυκινίνη, σεροτονίνη, ισταμίνη Παράγοντας από τα βασεόφιλα και τα σιτευτικά κύτταρα 3.Προσταγλανδίνες: Ενεργοποιούν τα φαγοκύτταρα και συμμετέχουν στη φλεγμονή

ΙΙΙ. ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ 1.Ερυθρότητα 2.Οίδημα 3.Σχηματισμός θρόμβου στο διάμεσο ιστό 4.Πόνος 5.Αύξηση θερμοκρασίας ( φαγοκύττωσης) 6.Αύξηση λευκών στο αίμα (ουδετερόφιλα)

ΦΥΣΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ-ΦΟΝΕΙΣ Μοιάζουν με λεμφοκύτταρα με κοκκώδες κυτταρόπλασμα. Εντοπίζουν και καταστρέφουν καρκινικά κύτταρα ή κύτταρα που έχουν προσβληθεί από ιούς. Ο μηχανισμός δράσης δεν είναι ειδικός. Δεν απαιτούν την έκθεση σε αντιγόνα.

ΜΗ ΕΙΔΙΚΟΙ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ Είναι μη ειδικά μόρια που επηρεάζουν την ανοσία. Κυριότεροι ρυθμιστές είναι οι: -Ιντερφερόνες: Απελευθερώνονται από προσβεβλημένα κύτταρα και αναστέλλουν την ιογενή προσβολή άλλων κυττάρων -Πρωτεϊνες που παράγονται από τα ενεργοποιημένα λεμφοκύτταρα και τα μακροφάγα -Κυτοκίνες και λεμφοκίνες: Παράγονται από τα φαγοκύτταρα και τα λεμφοκύτταρα αντίστοιχα

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΟΞΕΙΑΣ ΦΑΣΗΣ

ΤΙ ΕΊΝΑΙ «ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΟΞΕΙΑΣ ΦΑΣΗΣ» Αντίδραση οξείας φάσης είναι η ταχεία αντίδραση του οργανισμού όταν διαπιστώνει ιστικές βλάβες από οποιαδήποτε αίτια (φυσικά, χημικά, λοιμώδη, ανοσολογικά κλπ), με σκοπό την ομοιόστασή του Περιλαμβάνει φυσιολογικές, κυτταρικές και χυμικές αντιδράσεις

«ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΟΞΕΙΑΣ ΦΑΣΗΣ» Είναι οι πρωτεϊνες η συγκέντρωση των οποίων αυξάνει ή ελαττώνεται τουλάχιστον κατά 25% κατά τη διάρκεια της οξείας αντίδρασης Κυριότερες: CRP (C αντιδρώσα πρωτεϊνη) SAA (αμιλοειδές Α του ορού) Η αύξησή τους δείχνει λοίμωξη ή ιστική βλάβη