4 ο Εργαστήριο επιδημιολογίας

Διαγνωστικές δοκιμασίες Όταν αξιολογούμε μια διαγνωστική δοκιμασία πρέπει να σκεφτούμε 3 πράγματα. Είναι χρήσιμη ; Είναι αξιόπιστη ; Είναι έγκυρη ;

Είναι η δοκιμασία χρήσιμη ;  Η διαγνωστική δοκιμασία πρέπει να εφαρμόζεται σε έναν πληθυσμό που είναι σχετικός με το άτομο ή τον πληθυσμό που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί. Αξιοπιστία  Η αξιοπιστία αναφέρεται στην επαναληψιμότητα μιας δοκιμασίας.  Μπορεί να αξιολογηθεί με την επανάληψη της δοκιμασίας χρησιμοποιώντας τους ίδιους ή διαφορετικούς παρατηρητές.

Εγκυρότητα Η δοκιμασία μετρά αυτό που υποτίθεται πως πρέπει να μετρά. Πόσο αληθινό είναι το αποτέλεσμα ; Παράδειγμα : Αν μετρά κανείς την αρτηριακή πίεση σε έναν παχύσαρκο ασθενή και το πιεσόμετρο είναι μικρό είναι πιθανόν να λάβει κανείς μια ψευδώς υψηλή τιμή. Η μέτρηση μπορεί να είναι αξιόπιστη ( λαμβάνει κανείς την ίδια τιμή αρτηριακής πίεσης αν επαναλάβει τη δοκιμασία ) αλλά απουσιάζει η εγκυρότητα.

Ευαισθησία Η πιθανότητα πως η δοκιμασία είναι θετική όταν κάποιος έχει τη νόσο. ( Αληθώς θετικά ) Είναι η δεσμευμένη πιθανότητα Ρ ( Τ + / Ν + ) Δηλαδή η πιθανότητα κάποιος να έχει το test θετικό με δεδομένου ότι έχει τη νόσο. Είναι το ποσοστό των πασχόντων που έχει θετική τη δοκιμασία ή το ποσοστό των πασχόντων που παρουσιάζουν ένα σύμπτωμα ή σημείο. Δηλαδή ποσοστό αληθώς θετικών αποτελεσμάτων = Αληθώς θετικά / Σύνολο πασχόντων

Ειδικότητα Η πιθανότητα ότι η δοκιμασία είναι αρνητική όταν κάποιος δεν έχει τη νόσο. (1- ψευδώς θετικά ) Είναι η δεσμευμένη πιθανότητα Ρ ( Τ - / Ν - ) Δηλαδή η πιθανότητα κάποιος να έχει το test αρνητικό με δεδομένο ότι απουσιάζει η νόσος. Είναι το ποσοστό των μη πασχόντων που παρουσιάζει αρνητικό το αποτέλεσμα της δοκιμασίας ή το ποσοστό των πασχόντων, στους οποίους απουσιάζει ένα σύμπτωμα ή σημείο. Δηλαδή ποσοστό αληθώς αρνητικών = Αληθώς αρνητικά / Σύνολο μη πασχόντων.

Θετική προγνωστική αξία Η πιθανότητα ενός περιστατικού να είναι όντως παθολογικό όταν η δοκιμασία αποβαίνει θετική. Αρνητική προγνωστική αξία Η πιθανότητα ένα άτομο να είναι φυσιολογικό όταν η δοκιμασία είναι αρνητική.

Ευαισθησία : α / α + γ Ειδικότητα : δ / β + δ Θετική προγνωστική αξία : α / α + β Αρνητική προγνωστική αξία : δ / γ + δ

Πραγματική κατάσταση ΑλήθεςΨευδές Αποτέλ. εξέτασης ΘετικήΑληθώς Θετικό 2 Ψευδώς Θετικό 18 Θετική προγν. Αξία Αληθώς θετικά / αληθώς θετικά + ψευδώς θετικά ΑρνητικήΨευδώς Αρνητικό 1 Αληθώς Αρνητικό 182 Αρνητική προγν. Αξία Αληθώς αρνητικά / αληθώς αρνητ. + ψευδώς αρνητικά Ευαισθησία Αληθώς θετικά / αληθώς θετικά + ψευδώς αρνητικά Ειδικότητα Αληθώς αρνητικά / αληθώς αρνητ. + ψευδώς θετικά

ΑΣΚΗΣΗ Μία απλή και φθηνή μέθοδος διαλογής έχει αναπτυχθεί με σκοπό να ταυτοποιεί άτομα με μία συγκεκριμένη νόσο. Για να μελετηθεί η ευαισθησία και η ειδικότητά της, η μέθοδος δοκιμάσθηκε σε 200 πρόσωπα που υποβλήθηκαν σε μία ταυτόχρονη και λεπτομερή εξέταση που θεωρήθηκε ότι δίνει μία ακριβή διάγνωση. Υπολογίστε την ευαισθησία και ειδικότητα της εξέτασης με βάση τα αποτελέσματα του παρακάτω πίνακα.

ΑΣΚΗΣΗ Παρουσία νόσου σύμφωνα με την εξέταση διαλογής ΝαιΌχιΣΥΝΟΛΟ Παρουσία νόσου σύμφωνα με την κλινική εξέταση Ναι Όχι ΣΥΝΟΛΟ

Λύση Ευαισθησία =60/80=0,75 Ειδικότητα =80/120=0,67

ΑΣΚΗΣΗ Ασθενείς με έμφραγμα Ασθενείς χωρίς έμφραγμα Δοκιμασία (+) 976 Δοκιμασία (-) 394 Ευαισθησία : 97/100= 97% Ειδικότητα : 94/100= 94% Θετική διαγνωστική αξία : 97/97 + 6= 94,2% Αρνητική διαγνωστική αξία : 94/94+3= 96,9%

Η ευαισθησία και η ειδικότητα είναι ανεξάρτητες από την πιθανότητα του εμφράγματος. Η θετική και η αρνητική προγνωστική / διαγνωστική αξία εξαρτώνται από τον επιπολασμό του εμφράγματος. Στο προηγούμενο παράδειγμα η πιθανότητα εμφράγματος ήταν 50%. Έστω ότι χρησιμοποιούμε 900 ασθενείς χωρίς έμφραγμα ( πιθανότητα 10%) Τότε Θετική διαγνωστική αξία =64.2% και Αρνητική Διαγνωστική αξία =99.6%

Συζήτηση Η διαγνωστική αξία είναι χαμηλή όταν ο επιπολασμός είναι χαμηλός, ακόμα και για υψηλές τιμές ευαισθησίας και ειδικότητας. Η διαγνωστική αξία πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά την αξιολόγηση της χρησιμότητας μίας δοκιμασίας. Η χρησιμότητα επιπλέον εξαρτάται από το κόστος, την ταλαιπωρία για άτομα και κοινωνία και από τα οφέλη που προκύπτουν από τη θεραπεία.

Ca Του τραχήλου της μήτρας ΝαιΟχιΣύνολο Τεστ ΠΑΠ. Ναι Όχι Σύνολο

Ευαισθησία : 40/60=0,67 ( Αληθώς θετικά / σύνολο πασχόντων ) Ειδικότητα : 180/190=0,95 ( Αληθώς αρνητικά / σύνολο μη πασχόντων )  Το 1- ευαισθησία είναι συμπληρωματικό της ευαισθησίας άρα 1-0,67= 0,33 ( Ψευδώς αρνητικά / σύνολο Πασχόντων )  Το 1- ειδικότητα είναι συμπληρωματικό της ειδικότητας άρα 1-0,95= 0,05 ( Ψευδώς θετικά / Σύνολο μη Πασχόντων )

Θετική προγνωστική / διαγνωστική αξία : 40/50 = 0,8 Αρνητική προγνωστική / διαγνωστική αξία : 180/200= 0,9 Ακόμα σύμφωνα με το θεώρημα του Bayes η Θετική προγνωστική / διαγνωστική αξία είναι : Ρ ( Ν ) x Ρ ( Τ + / Ν + ) Ρ ( Ν + / Τ + )= Ρ ( Ν ) x Ρ ( Τ + / Ν + ) + P(N - ) x Ρ ( Τ + / Ν - )

0,24 X 0,67 Ρ ( Ν + / Τ + )= 0,24 X 0,67 + 0,76 X 0,05 Όπου 0,24 είναι ο επιπολασμός της νόσου : 60/250 0,67 η ευαισθησία 0,76 το συμπληρωματικό του επιπολασμού 0,05 το συμπληρωματικό της ειδικότητας

Έννοια της πιθανοφάνειας Θετικός λόγος πιθανοφάνειας (L): Εκφράζει πόσο συχνότερο είναι το θετικό αποτέλεσμα της δοκιμασίας στους πάσχοντες σε σχέση με τους μη πάσχοντες. ποσοστό Αληθώς θετικών ( ευαισθησία ) L= ποσοστό Ψευδώς θετικών (1- ειδικότητα ) Στο παράδειγμά μας 0,67/0,05= 13,4 Δηλαδή το θετικό αποτέλεσμα του test ΠΑΠ, είναι 13,4 φορές συχνότερο στους πάσχοντες από Ca του τραχήλου της μήτρας σε σχέση με τους μη πάσχοντες.

Αρνητικός λόγος πιθανοφάνειας ( λ ): Εκφράζει πόσο συχνότερο είναι το αρνητικό αποτέλεσμα της δοκιμασίας στους μη πάσχοντες σε σχέση με τους πάσχοντες. ποσοστό ψευδώς αρνητικών (1- ευαισθ.) λ = ποσοστό αληθώς αρνητικών ( ειδικότητα ) Στο παράδειγμά μας 0,33/0,95=0,34 Προσοχή !!!! Αυτό που εκφράζουμε είναι το αντίστροφο του αποτελέσματος. [1/0,34=2,9] Το αρνητικό αποτέλεσμα της δοκιμασίας είναι περίπου 2.9 φορές συχνότερο στους μη πάσχοντες σε σχέση με τους πάσχοντες.

Να υπολογίσετε : Ευαισθησία Ειδικότητα Θετική διαγνωστική αξία Αρνητική διαγνωστική αξία Θετικό λόγο πιθανοφάνειας Αρνητικό λόγο πιθανοφάνειας

Υπολογισμός ΘΔΑ και ΑΔΑ μέσω πιθανοφάνειας. P x L ΘΔΑ = Ρ ( Ν / Τ )= P x(L-1)+1 P x λ A ΔΑ =P(N/T - )= P x( λ -1)+1 Όπου P εννοούμε τον επιπολασμό της νόσου.

ΑΣΚΗΣΗ Σε μία δοκιμασία διαλογής που αποσκοπούσε σε έγκαιρη διάγνωση μίας συγκεκριμένης νόσου, χρησιμοποιείται ένα ανιχνευτικό όργανο, του οποίου και οι δύο, ευαισθησία και ειδικότητα είναι 99%. Από όσους υποβλήθηκαν στη δοκιμασία διαλογής, ένας στους 1000 έχει τη νόσο. ? Τι ποσοστό από εκείνους που στη δοκιμασία διαλογής βρέθηκαν θετικοί, έχουν όντως τη νόσο ;

ΑΣΚΗΣΗ Το τεστ Παπανικολάου κάνει σωστή διάγνωση σε 95% των περιπτώσεων δηλ. το τεστ ειναι θετικό με πιθανότητα 0.95 αν μια γυναίκα πράγματι πάσχει από καρκίνο και είναι αρνητικό με πιθανότητα 0.95 αν μια γυναίκα δεν έχει την ασθένεια. Αν το τεστ είναι θετικό ποιά είναι η πιθανότητα να πάσχει πράγματι από την ασθένεια ; Υποθέστε πως το ποσοστό των γυναικών που πάσχουν από την ασθένεια είναι Είναι δικαιολογημένος ο υπερβολικός φόβος ;

Ευχαριστώ !