Μυθολογικά και Ιστορικά πρόσωπα στην ποίηση του Ιωάννη Γρυπάρη.

Ο Ιωάννης Γρυπάρης γεννήθηκε στη Σίφνο το 1872, από όπου καταγόταν και η οικογένειά του, πέρασε όμως τα παιδικά και μαθητικά του χρόνια στην Κωνσταντινούπολη. Αποφοίτησε από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή και το 1888 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1892 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εργάστηκε ως Ελληνοδιδάσκαλος και διευθυντής σύνταξης του περιοδικού Φιλολογική Ηχώ. Το 1897 και ενώ είχε προηγηθεί η σφαγή των Αρμενίων από τις τουρκικές αρχές, κατέφυγε στην Αθήνα, όπου πήρε τελικά το πτυχίο του στη φιλολογία. Από το 1897 έως το 1911 εργάστηκε ως καθηγητής μέσης εκπαίδευσης σε νησιά του Αιγαίου, στην Άμφισσα και το Αίγιο, ενώ το 1911 παντρεύτηκε και έφυγε με υποτροφία στην Ευρώπη ( Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία ) ως το Γυμνασιάρχης στο Γύθειο και το Μεσολόγγι (1914 – 1917), γενικός επιθεωρητής μέσης εκπαίδευσης στη Χαλκίδα (1917 – 1920), τμηματάρχης γραμμάτων και τεχνών στο Υπουργείο Παιδείας ( από το 1923), και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου (1930 – 1936), ο Γρυπάρης ανέπτυξε παράλληλα και λογοτεχνική δραστηριότητα, ποιητική, πεζογραφική και μεταφραστική. Το μοναδικό ποιητικό του βιβλίο είναι η συλλογή Σκαραβαίοι και Τερρακότε ς (1919), στην οποία συγκέντρωσε ποιήματα που είχε δημοσιεύσει παλαιότερα σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Πέθανε το 1942 από ασιτία κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής.

Ανάλογα με τους εναλλασσόμενους αισθητικούς προσανατολισμούς του Γρυπάρη, τα ποιήματά του εκφράζουν είτε την αναπαραστατική ζωγραφική θέληση του παρνασσισμού είτε τη μουσική αντίληψη του συμβολισμού. Ειδικά οι παρνασσιακές καταβολές της δημιουργίας του μπορούν να εντοπιστούν στον εξεζητημένο τίτλο Σκαραβαίοι και Τερρακότες της ποιητικής του συλλογής, στην αυστηρή τεχνική επεξεργασία του στίχου με στόχο την τελειότητα της μορφής και στην επιλογή θεμάτων από την ιστορία και τη μυθολογία. Αντίθετα, στα συμβολιστικά ποιήματα της συλλογής το μυθικό και ιστορικό πλαίσιο υποχωρεί αισθητά.

Στους παρνασσιακούς Σκαραβαίους ο Γρυπάρης φιλοτεχνεί ποιητικές συνθέσεις που συνδέονται άμεσα με τον υπαρξιακό κύκλο του ανθρώπου, όπως η ζωή, ο έρωτας ή ο θάνατος, αλλά και τα θεμελιώδη ερωτήματα που τον απασχολούν, όπως η δικαιοσύνη, η ομορφιά, η ηθική ή η πνευματική του τελείωση. Ο μύθος και σπανιότερα η ιστορία, χάρη στους αρχετυπικούς, εμβληματικούς πρωταγωνιστές τους, εικονογραφούν και εξωτερικεύουν την ουσία της ποιητικής του ιδέας.

Στην ποίηση του Γρυπάρη απαντούν τα εξής μυθολογικά και ιστορικά πρόσωπα :

Έρως και Ψυχή ( Jean Louis David)

Εστιάδες (Constantin Hölscher)

Θάνατος και Ύπνος (John William Waterhouse)

Αλκυόνη (Herbert James Draper)

Σαλώμη ( Τισιανός )

Ηλιογάβαλος (Lawrence Alma- Tadema)

Αφροδίτη (Jean Auguste Dominique Ingres)

Σαπφώ (Homer Lafond)

Δικαιοσύνη ( Ανώνυμου ζωγράφου )

Δαρείος και Απάμη

Ιησούς Χριστός ( Βυζαντινή εικόνα )

Η παραπάνω μυθολογική και ιστορική πινακοθήκη συμπληρώνεται και από άλλες μορφές, οι οποίες αποτελούν αποκυήματα της ποιητικής φαντασίας του Γρυπάρη. Τα επινοημένα αυτά πρόσωπα, που έρχονται άλλοτε από το παρελθόν και άλλοτε συνδέονται άμεσα με τις εμπειρίες του δημιουργού τους, είναι ο Τρύφων και η Χρυσόφρυδη, η Ζουχραέ, η Μανταλένια, οι ιερόδουλες της Ερυκίνης, η Ροδόπη και άλλα.

Η ποιητική κλίση του Γρυπάρη για το μυθολογικό και ιστορικό παρελθόν, που εκδηλώνεται άλλοτε χωριστά και άλλοτε αλληλένδετα με το ερωτικό στοιχείο, δεν αφορά τόσο στον ίδιο τον μύθο ή το ιστορικό γεγονός, όσο στο διακοσμητικό τους περίβλημα. Με άλλα λόγια ο μύθος και η ιστορία αποτελούν την αφορμή για το ποίημα, το σκηνογραφικό του ένδυμα, προκειμένου να προβληθούν βιωματικές καταστάσεις έντονα διαποτισμένες με την χρωστική της απώλειας, του ανεκπλήρωτου, της απαισιοδοξίας και της θλίψης. Οι ψυχικές αυτές ταλαντώσεις που αγγίζουν κάποτε τα όρια του παροξυσμού, αποτελούν έναν από τους πιο δραματικούς υπαρξιακούς πόλους μέσα στο σύμπαν της γρυπαρικής μούσας.