Πανεπιστήμιο Κρήτης Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Σεμινάριο: (Β06Σ10) Νοημοσύνη και νοητική υστέρηση: Θεωρίες & μέσα αξιολόγησης Διδάσκουσα: Μουζάκη Αγγελική Τίτλος Εργασίας: Η θεωρία του D. Goleman για τη συναισθηματική νοημοσύνη Εισηγήτριες: Γκοτσοπούλου Θεώνη (5434) Σκλαβούνου Ελένη (5411) Χειμερινό Εξάμηνο

Ορισμοί (1/2) Τι ορίζουμε ως «συναίσθημα»; Αγγλικό Λεξικό Οξφόρδης: Οποιαδήποτε αναταραχή ή αναστάτωση του νου, αίσθημα, πάθος. Οποιαδήποτε σφοδρή ή εξημμένη ψυχική κατάσταση. D. Goleman: Αναφέρεται σε ένα αίσθημα και στις συγκεκριμένες σκέψεις που προκαλεί, στις ψυχολογικές και βιολογικές καταστάσεις που το συνοδεύουν και στο σύνολο των τάσεων προς δράση.

Ορισμοί (2/2) Τι ορίζουμε ως «συναισθηματική νοημοσύνη»; Η συναισθηματική νοημοσύνη (emotional intelligence) αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα τόσο τα δικά του όσο και των άλλων, να τα χειρίζεται αποτελεσματικά και να δημιουργεί διαρκώς κίνητρα για τον εαυτό του. Σύμφωνα με τον D. Goleman, ένα άτομο με μέτριο IQ και υψηλό ΕQ μπορεί να είναι περισσότερο πετυχημένο από ένα ιδιαίτερα ευφυές άτομο, αρκεί να καλλιεργήσει τη συναισθηματική του νοημοσύνη!

Τα 5 «συστατικά» της συναισθηματικής νοημοσύνης Αυτοεπίγνωση Αυτοέλεγχος Κίνητρα συμπεριφοράς (αυτοενεργοποίηση) Ενσυναίσθηση Κοινωνικές δεξιότητες (προσαρμοστικότητα)

Λογικός-Συγκινησιακός νους Λογικός νους: ένα σύστημα γνώσης του οποίου έχουμε επίγνωση. Μας προσφέρει τη δυνατότητα να στοχαζόμαστε, να συλλογιζόμαστε και να είμαστε ενσυνείδητοι. Συγκινησιακός νους: ένα σύστημα γνώσης παρορμητικό και πανίσχυρο που μπορεί να φτάσει ακόμα και στα όρια του παραλόγου.

Δομή του εγκεφάλου Νεοφλοιός ή σκεπτόμενος εγκέφαλος: αφορά το καθαρά λογικό κομμάτι του εγκεφάλου, το οποίο κατά την εξέλιξη των ειδών φαίνεται πως αναπτύχθηκε μέσα από το συγκινησιακό μέρος του εγκεφάλου. Μεταιχμιακό σύστημα: αποτελείται από 2 μέρη: τον ιππόκαμπο και την αμυγδαλή. Σε αυτό το σύστημα τελειοποιήθηκαν τα εργαλεία της μάθησης και της μνήμης. Η αμυγδαλή θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η πηγή του συναισθήματος.

Σχέση νεοφλοιού-αμυγδαλής Για κάθε γεγονός στη ζωή μας, στον εγκέφαλο φτάνει ένα ερέθισμα. Αυτό επεξεργάζεται τόσο από το συγκινησιακό νου (αμυγδαλή) όσο και από το λογικό νου( νεοφλοιός). Αυτό γίνεται σε διαφορετικό χρόνο και με διαφορετικό ρυθμό στα δυο συστήματα.

Τι είναι μια «συγκινησιακή πειρατεία» Πρόκειται για μια κατάσταση συναισθηματικής έκρηξης κατά την οποία ένα κέντρο μέσα στο μεταιχμιακό εγκέφαλο αναγγέλλει κάποιο επείγον περιστατικό, επιστρατεύοντας τον υπόλοιπο εγκέφαλο. Η «πειρατεία» είναι στιγμιαία, προκαλώντας αυτή την αντίδραση σε κρίσιμες στιγμές, πριν ο νεοφλοιός καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει και να συνειδητοποιήσει αν αυτό είναι σωστό ή λάθος. Τέτοιες συμπεριφορές-εκρήξεις έχουν τη ρίζα τους στην αμυγδαλή.

Χαρακτηριστικά αμυγδαλής (1/2) Έδρα κάθε πάθους: εκτός από τα συναισθήματα, η αμυγδαλή συνδέεται άμεσα και με τα πάθη (παθολογικά συναισθήματα). Οποιαδήποτε απόπειρα αφαίρεσής της από τον εγκέφαλο οδηγεί σε «συναισθηματική τύφλωση» Ψυχολογικός φρουρός: υπό κατάσταση ηρεμίας η αμυγδαλή βρίσκεται σε θέση ισχύος μέσα στον ψυχικό κόσμο καθώς έχει τη δυνατότητα να ερευνήσει εξονυχιστικά κάθε εμπειρία για να ανακαλύψει τι δεν πάει καλά.

Χαρακτηριστικά αμυγδαλής (2/2) Εταιρεία συναγερμού: σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης λ.χ. κατάσταση φόβου, η αμυγδαλή στέλνει σήματα κινδύνου σε όλα τα μέρη του εγκεφάλου.

Χειρισμός συναισθημάτων Στον αντίποδα της αμυγδαλής και με στόχο τον χειρισμό των συναισθημάτων, βρίσκεται ο νεοφλοιός με τους 2 προμετωπιαίους λοβούς, τον δεξιό και τον αριστερό. Ρόλος τους είναι το ζύγιασμα των αντιδράσεων καθώς ο δεξιός αποτελεί έδρα αρνητικών συναισθημάτων, ενώ ο αριστερός διατηρεί τον έλεγχό τους, πιθανώς παρεμποδίζοντας το δεξιό λοβό και αποτελεί έδρα των θετικών συναισθημάτων.

Σύγκριση IQ-EQ Το EQ είναι πιο σημαντικό από το IQ για την επιτυχία στη ζωή. Το IQ έχει γνωρίσει περισσότερα χρόνια μελετών ενώ η συναισθηματική νοημοσύνη είναι μια νέα έννοια. Το IQ είναι αμετάβλητο, ενώ οι συναισθηματικές ικανότητες μπορούν να διδαχθούν και να βελτιωθούν. Τα σχολεία εστιάζουν περισσότερο σε ακαδημαικές δεξιότητες και καθόλου στη συναισθηματική νοημοσύνη. Συναισθηματικά ικανοί άνθρωποι βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση, είναι πιο ευχαριστημένοι, αποτελεσματικοί και παραγωγικοί.

Ιστορική αναδρομή για τη συναισθηματική νοημοσύνη(1/2) Ο Gardner εστίασε σε γνώσεις σχετικές με το συναίσθημα και διάβλεψε το παιχνίδι των συναισθημάτων και την εκπαίδευση του ελέγχου τους. Ο Σάλοβι χαρτογράφησε το πώς μπορούμε να προσδώσουμε νοημοσύνη στα συναισθήματά μας Ο Θορντάικ μίλησε για την “κοινωνική” νοημοσύνη, δηλαδή την ικανότητα να κατανοούμε τους άλλους και “να δρούμε ορθά στις ανθρώπινες σχέσεις”

... (2/2) Στέρνμπεργκ- Σάλοβι εστίασαν καθαρά στη συναισθηματική νοημοσύνη. Ο Σάλοβι διέκρινε 5 είδη προσωπικής νοημοσύνης: α)γνώση συναισθημάτων β)έλεγχος συναισθημάτων γ)εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μας δ)αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων ε)χειρισμός των σχέσεων

Αυτοεπίγνωση-η βάση της συναισθηματικής νοημοσύνης Με τον όρο αυτό εννοούμε τόσο να αντιλαμβάνεται κανείς τα συναισθήματα μόλις γεννηθούν μέσα του όσο και να εντοπίζει τη διαφορά του να καταλαμβάνεται ή να παρασύρεται από αυτά. Ακόμη σχετίζεται με την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τη διάθεσή μας και τις σκέψεις μας σχετικά με αυτήν.

Οι τύποι του Μέγιερ για την αυτοεπίγνωση Αυτογνώστες Καταπιεσμένοι Δεκτικοί -Αλεξιθυμία: ανικανότητα αναγνώρισης και έκφρασης των συναισθημάτων με λέξεις Συμπέρασμα: Όπως τα έντονα συναισθήματα μπορούν να βλάψουν τη διαδικασία του συλλογισμού έτσι και η έλλειψη επίγνωσης του συναισθήματος μπορεί να αποβεί εξίσου καταστροφική

Πάθη και συναισθηματική νοημοσύνη Θυμός Άγχος Μελαγχολία Απόλυτη αυτοπεποίθηση-αισιόδοξη άρνηση (καταστολείς)

Ενσυναίσθηση και συναισθηματική νοημοσύνη Η ενσυναίσθηση οικοδομείται πάνω στην αυτοεπίγνωση Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η αναγνώριση των μη λεκτικών στοιχείων της επικοινωνίας Εντοπίζεται από τη νηπιακή ηλικία( κινητική μίμηση)

Ενσυναίσθηση και εναρμόνιση Κατά την ενσυναίσθηση, τα συναισθήματα θα πρέπει να γίνονται αποδεκτά και να ανταποδίδονται σε μια διαδικασία που ονομάζεται “εναρμόνιση”. Η έλλειψη εναρμόνισης μπορεί να έχει τρομερό συναισθηματικό τίμημα.

Συναισθηματική νοημοσύνη και γάμος Διαφορές όσον αφορά το συναισθηματικό κόσμο των φύλων: τα αγόρια χαίρονται να είναι ανεξάρτητα ενώ τα κορίτσια ικανοποιούνται όταν νιώθουν κομμάτι ενός “συνεκτικού ιστού”, μιας παρέας από την παιδική ηλικία. Σήμα κινδύνου: η αυστηρή κριτική που οδηγεί στο θυμό και στην περιφρόνηση

Συναισθηματική νοημοσύνη και εργασία Βασικός στόχος της ηγεσίας δεν πρέπει να είναι η κυριαρχία, αλλά η σωστή καθοδήγηση ώστε οι άνθρωποι να εργάζονται προς ένα κοινό στόχο. 3 βασικοί κανόνες είναι: α)μετατροπή παραπόνων σε εποικοδομητικά σχόλια β)ανεκτικότητα και αποδοχή της διαφορετικότητας(φαινόμενα ρατσισμού) γ)ικανότητα διατήρησης καλών σχέσεων

Συναισθηματική νοημοσύνη και υγεία (1/2) Όταν πάσχουμε από μια αρρώστια μπορούμε να είμαστε συναισθηματικά ευαίσθητοι, επειδή η πνευματική μας ευεξία βασίζεται στην ψευδαίσθηση ότι είμαστε απρόσβλητοι. Όσο κι αν μας φαίνεται παράξενο, τα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα επηρεάζουν αντίστοιχα και την υγεία μας.

…(2/2) Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η συναισθηματική υποστήριξη, καθώς έχει θεραπευτική δύναμη. Η αλληλεπίδραση με τα κοντινά μας πρόσωπα και η διατήρηση στενών σχέσεων μαζί τους, και η παρουσία ενός συναισθητικού ιατρού φαίνεται πως αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την υγεία μας.

Συναισθηματική νοημοσύνη και οικογένεια Μέσα στην οικογένεια μαθαίνουμε πώς να σκεφτόμαστε, τι να αισθανόμαστε για τον εαυτό μας και πώς να αντιδρούμε. Οι τρόποι με τους οποίους τα ζευγάρια χειρίζονται τα συναισθήματα τους δίνουν καίρια μαθήματα στα παιδιά.

3 τύποι συναισθηματικά ακατάλληλων γονέων Αδιάφοροι Υπερβολικά παραχωρητικοί Προσβλητικοί

Γονείς μέντορες Οι γονείς αυτής της κατηγορίας παίρνουν τα συναισθήματα των παιδιών τους στα σοβαρά, προσπαθούν να καταλάβουν τι ακριβώς τα στενοχωρεί και επιδιώκουν να βρουν θετικούς τρόπους για να τα ηρεμήσουν. Άρα, οι ίδιοι έχουν κτήμα τους τα βασικά θεμέλια της συναισθηματικής νοημοσύνης.

Η ετοιμότητα του παιδιού για το σχολείο εξαρτάται από το αν έχει κατανοήσει τον τρόπο που μαθαίνουμε. Αυτό φαίνεται από 7 ικανότητες: Εμπιστοσύνη Περιέργεια Πρόθεση Αυτοέλεγχος Αρμονικότητα Ικανότητα επικοινωνίας Συνεργασιμότητα

Θύματα βίας Τα θύματα νιώθουν πως επιλέχθηκαν επίτηδες από τους θύτες Οι διαπροσωπικές τους σχέσεις κλονίζονται λόγω έλλειψης σιγουριάς και αξιοπιστίας προς τον κοινωνικό τους περίγυρο. Όσο πιο βίαιο και φρικτό ήταν το γεγονός της επίθεσης τόσο πιο ανεξίτηλο μένει στη μνήμη των θυμάτων.

Μετατραυματική αγχώδης διαταραχή Πρόκειται για τη μετατραυματική κατάσταση των θυμάτων, που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό την «παρεισφρητική μνήμη» της βίαιης πράξης. Συμπτώματα: άγχος, φόβος, υπερπαγρύπνηση, εύκολη αναστάτωση, στεναχώρια, ετοιμότητα για μάχη/φυγή, ανεξίτηλη κωδικοποίηση έντονων συναισθηματικών αναμνήσεων.

Επαναμάθηση Επιτυγχάνεται αν επαναλάβουμε την τραυματική εμπειρία χωρίς κίνδυνο, σε συνθήκες μειωμένου άγχους. Το άτομο δίνει μια διαφορετική, πιο «ευτυχή» έκβαση στην τραγωδία. Στάδια επαναμάθησης: Α) εξασφάλιση αίσθησης ασφάλειας Β) επαναφορά στη μνήμη λεπτομερειών της τραυματική εμπειρίας και θρήνος για τις τραγικές συνέπειες Γ)επιστροφή σε μια φυσιολογική ζωή

Ψυχοθεραπεία Ορίζεται ως η συστηματική συναισθηματική επαναμάθηση Στη διάρκειά της παρατηρείται ότι αλλάζουν οι απαντήσεις των ανθρώπων από τη στιγμή που εμφανίζεται μια συναισθηματική αντίδραση, αλλά η τάση για την πρωταρχική αντίδραση δεν εξαφανίζεται εντελώς. Με την ψυχοθεραπεία μαθαίνουμε να ελέγχουμε τα ξεσπάσματά μας, χωρίς όμως να προβλέπουμε το πότε θα εμφανιστούν.

Συναισθηματική αγραμματοσύνη Ορίζεται ως η ανικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων βίαια επεισόδια, επιθέσεις. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τους γάμους, ο αυξημένος αριθμός διαζυγίων τα τελευταία χρόνια έχει επιπτώσεις στα παιδιά, οι οποίες εκδηλώνονται με τους 4 τύπους συναισθηματικής δυσφορίας.

4 τύποι συναισθηματικής δυσφορίας Απομόνωση-κοινωνικά προβλήματα Άγχος και κατάθλιψη Προβλήματα στη συγκέντρωση προσοχής ή στη σκέψη Εγκληματικότητα-επιθετικότητα

Κατάθλιψη (1/2) Παρατηρείται πιο έντονα κατά τη διάρκεια πολιτικά ταραγμένων περιόδων Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται σε όλο και νεότερες ηλικίες -Συγκεκριμένα, όσον αφορά τα παιδιά: Παρεμβαίνει στη μνήμη και την αυτοσυγκέντρωσή τους Δυσχεραίνει την παρακολούθηση στην τάξη και στη συγκράτηση όσων διδάσκονται

Κατάθλιψη (2/2) Οι καταθλιπτικοί αντιμετωπίζουν τα γεγονότα της ζωής τους με απαισιόδοξο τρόπο αποδίδοντάς τα σε δικά τους ατομικά χαρακτηριστικά Προκαλεί διαταραχές στην πρόσληψη τροφής (νευρική ανορεξία-βουλιμία) Αντιμετωπίζεται με θετική θεώρηση των δυσκολιών και αμφισβήτηση απαισιόδοξων αντιλήψεων

Κοινωνικό περιθώριο-μοναξιά Συναισθηματικές τάσεις που οδηγούν εκεί: Α) τάση για οργισμένα ξεσπάσματα Β) δειλία-άγχος Γ) κοινωνική συστολή Λύση: φιλία, κοινωνικότητα

Αποτελέσματα απόκτησης συναισθηματικής νοημοσύνης (1/2) Βελτίωση σε κοινωνικές-γνωστικές δεξιότητες Καλύτερος αυτοέλεγχος και αποτελεσματική λύση των συγκρούσεων Περισσότερη αυτοεκτίμηση Μεγαλύτερη επιθυμία για συνεργασία

Αποτελέσματα απόκτησης συναισθηματικής νοημοσύνης (2/2) Περισσότερη ενσυναίσθηση Μειωμένες αναφορές για προσωπική θλίψη και κατάθλιψη Μικρότερο άγχος και απομόνωση Λιγότερη εγκληματικότητα-παραβατικότητα

Συμπεράσματα Σε πρώτο στάδιο η συναισθηματική νοημοσύνη αφορά κυρίως την κατανόηση του εαυτού μας και των συναισθημάτων μας καθώς και τη σωστή διαχείρισή τους. Σε δεύτερο στάδιο σχετίζεται με την καλύτερη ανίχνευση και κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων (ενσυναίσθηση) ώστε να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε καλύτερα στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!!! «Με την καρδιά βλέπει κανείς σωστά. Το ουσιώδες είναι στο μάτι αόρατο.» Μικρός Πρίγκιπας.