Οργανολογία Ι Μάθημα VII Η Ύδραυλις

Η ύδραυλις Επινοήθηκε από τον Κτησίβιο στην Αλεξάνδρια κατά την εποχή του Πτολεμαίου του Β΄. Είναι το πρώτο πληκτροφόρο αερόφωνο όργανο. Κατά τον 1 ο αιώνα μ. Χ. φαίνεται να είχε αποκτήσει δημοτικότητα στην Ρώμη και τις επαρχίες της. Οι πηγές μας γι’ αυτό το όργανο προέρχονται από περιγραφές του Ήρωνος του Αλεξανδρέος και του Βιτρουβίου. Επιπλέον, υπάρχουν αρκετές απεικονίσεις και έχουν βρεθεί τα μεταλλικά τμήματα μιας ύδραυλις.

Ο μηχανισμός παραγωγής του ήχου Υπήρχαν χάλκινοι σωλήνες με άνισο μήκος στα πρότυπα της σύριγγας του Πάνα οι οποίοι βρίσκονταν πάνω από τα πλήκτρα. Οι μακρύτεροι αυλοί βρίσκονταν στα αριστερά. Κατά την Ρωμαϊκή περίοδο, υπήρχαν διάφορες σειρές αυλών (4,6,ή 8). Οι αυλοί της πρώτης σειράς ήταν ανοιχτοί στην κορυφή, οι υπόλοιποι ήταν βουλωμένοι.

Ο μηχανισμός παραγωγής του ήχου Οι βουλωμένοι αυλοί έδιναν την ογδόη ή την πέμπτη των ανοιχτών. Κάθε σειρά είχε την δυνατότητα να κλείνει μεμονωμένα μέσω κλείστρων που βρίσκονταν στα πλαϊνά τμήματα του οργάνου. Σύμφωνα με μαρτυρίες του Βιτρούβιου, κάποιοι αυλοί είχαν γλωσσίδα. Κάτω από τους αυλούς υπήρχαν συρόμενα τμήματα τα οποία ενεργοποιούνταν από τα πλήκτρα.

Ο μηχανισμός παραγωγής του ήχου Κάτω από τα συρόμενα τμήματα υπήρχε ένας αεραγωγός για κάθε σειρά αυλών. Όταν το πλήκτρο πιεζόταν, το συρόμενο τμήμα μετακινούταν αφήνοντας τον συμπιεσμένο αέρα που υπήρχε στον αγωγό, να περάσει. Όταν το πλήκτρο αποδεσμευόταν, μέσω ενός ελατηρίου, το συρόμενο τμήμα επέστρεφε κλείνοντας την ροή του αέρα.

Ο μηχανισμός παραγωγής του ήχου Οι αεραγωγοί τροφοδοτούνταν από ένα θολωτό θάλαμο που βρισκόταν χαμηλότερα. Το επάνω τμήμα του θόλου, είχε αέρα που τροφοδοτούταν μέσω ενός άλλου αγωγού που διέθετε βαλβίδα, ώστε να μην επιστρέφει ο αέρας, ο οποίος παραγόταν από μια αντλία, πίσω.

Ο μηχανισμός παραγωγής του ήχου Το χαμηλότερο τμήμα του θόλου περιείχε νερό το οποίο συγκοινωνούσε με μια δεξαμενή στην οποία η στάθμη του νερού βρισκόταν υψηλότερα από αυτή στον θόλο. Με αυτό τον τρόπο το νερό στον θόλο ασκούσε συνεχή πίεση στον αέρα που βρισκόταν στο πάνω μέρος. Αυτό το σύστημα μετέτρεπε την διακοπτόμενη ροή αέρα της αντλίας σε συνεχή ροή. Η αντλία διέθετε ένα μοχλό ο οποίος στηριζόταν πάνω σε έναν άξονα και ένα έμβολο μέσα σε ένα κυλινδρικό θάλαμο. Στην μεταγενέστερη ύδραυλη υπήρχαν δύο αντλίες (μία από κάθε πλευρά).

Άλλα στοιχεία Η δεξαμενή ήταν μέσα σε ένα ξύλινο ντουλάπι τετράγωνου ή εξάγωνου τύπου. Ο οργανοπαίχτης χρησιμοποιούσε και τα δύο χέρια παίζοντας όγδοες ή πέμπτες παράλληλες. Είχε δυνατό ήχο. Ο Σενέκας την κατατάσσει στην ίδια κατηγορία με τα κέρατα και τις σάλπιγγες. Ο Νέρων ενδιαφερόταν πολύ για το όργανο. Μάλιστα, είχε επινοήσει ένα τρόπο για να ηχεί το όργανο πιο δυνατά και πιο αρμονικά.

Ύδραυλις με φυσερά Τον δεύτερο αιώνα μ. Χ. η δεξαμενή και το υδραυλικό σύστημα αντικαταστάθηκε από έναν αερόσακο που φούσκωνε με φυσερά. Το όργανο αυτό ήταν ελαφρύτερο, δεν είχε προβλήματα οξείδωσης και παρήγαγε μεγαλύτερη πίεση αέρος.

Ύδραυλις με φυσερά Κατά τον 4 ο αιώνα κατασκευάζονταν ογκωδέστερα όργανα. Έφτασαν στο σημείο ο σάκος να κατασκευάζεται από δύο δέρματα ελεφάντων και δώδεκα φυσερά. Αυτός ο τύπος ύδραυλις είναι που θα επιστρέψει από το βυζάντιο στην δυτική Ευρώπη και θα μετεξελιχθεί στο εκκλησιαστικό όργανο.