12. Αναπαραγωγή & ανάπτυξη Βιολογία Α’ Λυκείου

Αναπαραγωγή Το μόνο σύστημα που δεν είναι απαραίτητο για επιβίωση Ύπαρξη 2 διαφορετικών φύλων Πρωτεύοντα χαρακτηριστικά φύλου: γεννητικά όργανα Δευτερεύοντα ; Έμβρυα: αδιαφοροποίητο σύστημα αρχέγονων γονάδων ♂: Υ χρωμόσωμα  7 η βδομάδα κύησης σχηματισμός όρχεων, έκκριση τεστοστερόνης ♀ : απουσία Υ  ωοθήκες, αναστολή έκκρισης τεστοστερόνης (οιστρογόνα – προγεστερόνη)

Αναπαραγωγή

Αναπαραγωγικό σύστημα άνδρα Όρχεις – Εκφορητική οδός – Πέος

I. Όρχεις Εμβρυακά στην κοιλιακή περιοχή Πριν τη γέννηση  όσχεο 34ºC Μεικτοί αδένες Εξωκρινής μοίρα  σπερματοζωάρια Στα σπερματικά σωληνάρια Ενδοκρινής μοίρα  τεστοστερόνη Ανάπτυξη γεννητικών οργάνων Παραγωγή σπερματοζωαρίων Τριχοφυΐα Μυς Φωνητικές χορδές

Αναπαραγωγικό σύστημα άνδρα II. Εκφορητική οδός 1.Επιδιδυμίδα: Προσωρινή αποθήκευση σπερματοζωαρίων 2.Σπερματικός πόρος: προς κοιλιακή περιοχή 3.Ουρήθρα: προς πέος + έξοδο 4.+ Αδένες: υγρά σπέρματος Προστάτης Βολβουρηθραίοι (x2) Σπερματοδόχος κύστη

Αναπαραγωγικό σύστημα άνδρα

III. Πέος 1.Σηραγγώδη σωμάτια (x3): γεμίζουν με αίμα κατά τη στύση 2.Βάλανος: άκρο του πέους 3.Πόσθη: περιβάλλει τα σωμάτια 4.Ακροποσθία: περιβάλλει τη βάλανο κατά την ούρηση & τη στύση σείρεται προς τα πίσω περιπτώσεις στένωσης  περιτομή

Αναπαραγωγικό σύστημα άνδρα

Αναπαραγωγικό σύστημα γυναίκας Ωοθήκες – Ωαγωγοί – Μήτρα – Κόλπος – Αιδοίο

I. Ωοθήκες Παραγωγή (εμβρυακή ηλικία) & ωρίμανση (εφηβεία – εμμηνόπαυση) ωαρίων Μεικτοί αδένες Εξωκρινής μοίρα  ωάρια Ενδοκρινής μοίρα  οιστρογόνα + προγεστερόνη Εμμηνορρυσιακός κύκλος Ανάπτυξη στήθους Ανεπτυγμένη λεκάνη Εναπόθεση λίπους

Αναπαραγωγικό σύστημα γυναίκας II. Ωαγωγοί (σάλπιγγες) Ενώνουν ωοθήκες με μήτρα (συλλαμβάνουν & προωθούν το ωάριο) Εδώ η γονιμοποίηση! III. Μήτρα Μυώδες κοίλο όργανο Εμφύτευση εμβρύου + ανάπτυξη Κατώτερο σημείο  Τράχηλος

Αναπαραγωγικό σύστημα γυναίκας IV. Κόλπος Ινομυώδης σωλήνας Από τράχηλο μήτρας έως εξωτερικό περιβάλλον Υποδοχή πέους κατά τη συνουσία Στόμιο κόλπου φυλάσσεται μερικώς από παρθενικό υμένα V. Αιδοίο Εξωτερικά γεννητικά όργανα 2 ζεύγη πτυχών (μικρά & μεγάλα χείλη) Κλειτορίδα: στυτικό όργανο (παρόμοια λειτουργία – κοινή εμβρυϊκή προέλευση με πέος) Αδένες που εκκρίνουν υγρό (;) ΠΡΟΣΟΧΗ! Ξεχωριστή έξοδος ουροποιητικού στις γυναίκες (στους άνδρες κοινό τμήμα  Ποιο??)

Αναπαραγωγικό σύστημα γυναίκας

Εμμηνορρυσιακός κύκλος Από εφηβεία ως εμμηνόπαυση Κάθε ~28 μέρες (φυσιολογικά) Ωρίμανση ωαρίου και απελευθέρωσή του από την ωοθήκη (συνήθως εναλλάξ) Το ωάριο βρίσκεται σε μια δομή από περιβάλλοντα κύτταρα που λέγεται «ωοθηλάκιο». Κάθε ωοθήκη έχει χιλιάδες ωοθηλάκια που αναμένουν να ωριμάσουν Αναλόγως με τη φάση του ωοθηλακίου, αντίστοιχη φάση ενδομητρίου Ρύθμιση από ορμόνες (συντονισμός από υπόφυση)

Ωοθηλακικός κύκλος Ωρίμανση ωοθηλακίου Ωορρηξία (14 η ): διάρρηξη τοιχώματος ωοθηλακίου & ωοθήκης) Κενό ωοθηλάκιο  ωχρό σωμάτιο Ενδομήτριος κύκλος 1 η μέρα (έμμηνος ρύση): εκφυλισμός τοιχωμάτων 5 η μέρα: αύξηση βλεννογόνου 14 η μέρα: αύξηση σε πάχος + αγγείωση + αιμάτωση + έκκριση υγρού

Εμμηνορρυσιακός κύκλος

Σπερματογένεση Από ~13 ετών συνεχής παραγωγή σπερματοζωαρίων (τεστοστερόνη) Στα σπερματικά σωληνάρια των όρχεων Σπερματογόνια  Σπερματοκύτταρα  Σπερματίδες  Σπερματοζωάρια (απώλεια κυτταροπλάσματος – δημιουργία μαστιγοουράς)

Ωογένεση Πρόδρομα γεννητικά κύτταρα γυναίκας δημιουργούνται στο έμβρυο Παραμένουν στα ωοθυλάκια των ωοθηκών για πολλά χρόνια Ωρίμανση εναλλάξ (έμμηνος κύκλος) Ωογόνια  Ωοκύτταρα  Ωάρια Αύξηση σε μέγεθος, παραγωγή λεκίθου (θρεπτικά συστατικά για ανάπτυξη ζυγωτού)

Σπερματογένεση – Ωογένεση

Γονιμοποίηση Ερωτική διέγερση: ♂: αίμα στα σηραγγώδη σωμάτια  πέος σε στύση ♀: χαλάρωση μυών κόλπου, έκκριση υγρού  διευκόλυνση εισόδου πέους Κορύφωση ερωτικής επαφής: οργασμός ♂: Συσπάσεις λείων μυϊκών ινών προωθούν σπέρμα προς τα έξω  εκσπερμάτιση σπερματοζωάρια  κόλπος  μήτρα  ΩΑΓΩΓΟΙ Πιθανή γονιμοποίηση, αν υπάρχει ωάριο Σπερματοζωάριο  έως 48 ώρες (από εκσπερμάτιση) Ωάριο  έως 24 ώρες (από ωορρηξία) 1 σπερματοζωάριο γονιμοποιεί (εισέρχεται η κεφαλή, έξω η ουρά) Είσοδος πυρήνα  Σύντηξη 2 πυρήνων  ΖΥΓΩΤΟ  ‘Εμβρυο ΕΠΟΜΕΝΩΣ: Μείωση ; Γονιμοποίηση ;

Γονιμοποίηση

Ανάπτυξη του εμβρύου Ζυγωτό  Μορίδιο  Βλαστίδιο Αυλάκωση: κυτταροδιαιρέσεις Εμφύτευση: τροφοβλάστης > ΚΥΗΣΗ Σχηματισμός: Πλακούντα (σύνδεση με ομφάλιο λώρο – ανταλλαγή ουσιών με μητέρα – π.χ.;) Αμνιακού σάκου (αμνιακό υγρό – γιατί;) Μίτωση + Κυτταρική διαφοροποίηση = όργανα εμβρύου

2 ο τρίμηνο: Μαλλιά, φρύδια, βλεφαρίδες, νύχια Χόνδρινος σκελετός  οστέινος Έμβρυο θηλάζει δάχτυλό του Ουρεί (πού;) Κλωτσάει Σχηματισμός δέρματος: ρυτιδωμένο (έλλειψη λίπους)  ροζ (αίμα στο ήπαρ – αιμοφόρα αγγεία) 3 ο τρίμηνο: Ανάπτυξη/Τελειοποίηση οργάνων Τελευταία: Πεπτικό – Πνεύμονες

Τοκετός 1 ο στάδιο Ελαφριές περιοδικές συσπάσεις (~10-20’) Πόνοι στο κατώτερο τμήμα κοιλιάς Συσπάσεις μήτρας συχνότερες + εντονότερες Διαστολή τραχήλου από έμβρυο «Σπάζουν τα νερά»  δηλαδή ; 2 ο στάδιο Συσπάσεις (~1-2’) Φυσιολογικά πρώτο βγαίνει… …κεφάλι – ώμος – 2 ος – σώμα Κανονική αναπνοή  αποκοπή ομφάλιου λώρου 3 ο στάδιο Αποκόλληση πλακούντα

Τοκετός

Πολλαπλή κύηση Δίδυμα Μονοζυγωτικά Ίδιο ωάριο/ζυγωτό Πανομοιότυπα Ίδιου φύλου Διζυγωτικά Διαφορετικά ωάρια/ζυγωτά Όχι πανομοιότυπα Ίδιου – διαφορετικού φύλου

Υγεία μητέρας – εμβρύου Περιβαλλοντικοί παράγοντες Χημικές ουσίες: π.χ. φάρμακα Ιοί Κάπνισμα Ακτινοβολίες Διατροφή Κληρονομικοί παράγοντες Γενετικά σύνδρομα Κληρονομικές ασθένειες Προγεννητικός έλεγχος

Θηλασμός Περιμαστικό λίπος Μαστικός αδένας (15-25 λοβοί) Θηλή Εγκυμοσύνη: Αύξηση λοβών Θηλασμός  ενεργοποιεί παραγωγή γάλακτος Ρύθμιση από ορμόνες (προλακτίνη, ωκυτοκίνη)

Θηλασμός Οικονομικός & πρακτικός Σωστές αναλογίες θρεπτικών Εύπεπτο, εύκολη αφομοίωση Αντισώματα «Δέσιμο» μητέρας – παιδιού Ορμόνες  Βοηθούν τη μητέρα (π.χ. να επανέλθει η μήτρα γρηγορότερα)

Στειρότητα ♂: Αδυναμία σπερματοζωαρίων Αριθμού Μορφολογίας – κινητικότητας Περιβαλλοντικοί λόγοι, ασθένειες ♀:♀: Ανεπάρκεια ωαρίων Απόφραξη σαλπίγγων Διορθωτικές επεμβάσεις Εξωσωματική γονιμοποίηση

Αντισύλληψη 1.Διακοπτόμενη συνουσία 2.Ημερολογιακή μέθοδος 3.Μηχανικές μέθοδοι 1. Διάφραγμα 2. Αυχενικό κάλυμμα 3. Ανδρικό προφυλακτικό 4. Γυναικείο προφυλακτικό 5. Ενδομητρικό σπείραμα (σπιράλ) 4.Χημικές μέθοδοι 1. Σπερματοκτόνα (κρέμες – αφροί) 2. Αντισυλληπτικοί σπόγγοι 5.Ορμονικές μέθοδοι 1. Αντισυλληπτικό χάπι 2. Χάπι της επόμενης μέρας 6.Στείρωση

Άμβλωση

Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα Βακτηριακά (όχι εμβόλια, ναι κατάλληλα αντιβιοτικά) Σύφιλη: Ειδικές αιματολογικές εξετάσεις Συμπτώματα – θάνατος Γονόρροια (γονοκοκικκή ουρηθρίτιδα) Αυξημένα εκκρίματα (εξετάσεις) Ασυμπτωματικοί φορείς Στειρότητα Χλαμύδια Αυξημένα εκκρίματα (παρόμοια συμπτώματα) Ασυμπτωματικοί φορείς

Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα Μυκητιάσεις Ιικά Έρπητας (λανθάνουσα κατάσταση – υποτροπές) Επιχείλιος Γεννητικός Κονδυλώματα Ασυμπτωματικοί φορείς Υπερπλασίες βλεννογόνων AIDS Ασυμπτωματικοί φορείς (οροθετικοί) Καταστροφή άμυνας οργανισμού – ευκαιριακές λοιμώξεις – θανατηφόρο

Ανάπτυξη μετά τον τοκετό – Γήρας Έμβρυο  νεογνό  βρέφος  παιδί  έφηβος  ενήλικος  ΓΗΡΑΣ Οξυγόνο Απαραίτητο: Αναπνοή Δηλητήριο: Δημιουργία ελεύθερων ριζών  καταστροφή DNA & μεμβρανών Ιστοί που δεν πολλαπλασιάζονται ; Αντιοξειδωτικά ένζυμα ! (εξασθενεί η παραγωγή τους) Εξασθένιση συστημάτων Συσσώρευση μεταλλάξεων  Καρκίνος Σημαντικοί οι περιβαλλοντικοί παράγοντες (μαζί με κληρονομικότητα)