ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΑΙΔΑΡΙ 2015

Ενώ η αναλυτική φάση έχει γίνει άρτια τεχνικά, η προαναλυτική φάση είναι εκείνη που επηρεάζει σημαντικά τα εργαστηριακά αποτελέσματα.Η προαναλυτική φάση αποτελεί σημαντικό τομέα της Εργαστηριακής Ιατρικής. Περιλαμβάνει : Α. Βιολογικούς /Περιβαλλοντολογικούς Παράγοντες Β. Τεχνικούς Παράγοντες Μερικές παράμετροι μπορούν να ελεγχθούν, ενώ η κατανόηση αυτών που δεν μπορούν να ελεγχθούν βοηθάει στην διάκριση της επίδρασης τους από την επίδραση της ασθένειας στα εργαστηριακά αποτελέσματα. Τα τελευταία χρόνια έχουν δοθεί αρκετές συστάσεις και πρότυπα για την προαναλυτική φάση. Η Εθνική Επιτροπή Προτύπων Κλινικών Εργαστηρίων των ΗΠΑ( NCCLS) ανανεώνει συνεχώς τις οδηγίες της για την προαναλυτική φάση

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ηλικία, Φύλο, Ράτσα Εγκυμοσύνη, Έμμηνος κύκλος Διατροφή, Άσκηση, Στρες Καφείνη, Κάπνισμα, Αλκοόλ Κιρκάδιος ρυθμός ΤΕΧΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ποιότητα Δείγματος Μεταφορά του δείγματος Διαχείριση του δείγματος: Φύλαξη, Φυγοκέντρηση, Διαχωρισμός Λιπαιμία, Αιμόλυση, Υπερχολερυθριναιμία Θεραπευτικές/Διαγνωστικές Διαδικασίες

ΤΕΧΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ - ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ TAYTOΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Το αίμα να αντιστοιχεί στον σωστό ασθενή ΧΡΟΝΟΣ ΑΙΜΟΛΗΨΙΑΣ Για πολλές ουσίες η αιμοληψία πρέπει να γίνεται ανάλογα με τον κιρκάδιο ρυθμό. Η αιμοληψία πρέπει να γίνεται 12 ώρες μετά το τελευταίο γεύμα για να αποφεύγεται η επίδραση των μεταβολικών προιόντων των τροφών. ΘΕΣΗ ΑΙΜΟΛΗΨΙΑΣ

ΘΕΣΗ ΑΙΜΟΛΗΨΙΑΣ Η θέση του σώματος επηρεάζει την συγκέντρωση των ουσιών του αίματος Όταν το άτομο αλλάζει από ύπτια σε όρθια η καθιστή θέση η πίεση διήθησης αυξάνει στα χαμηλά μέρη του σώματος με αποτέλεσμα το νερό να μετακινείται και να ελαττώνεται ο όγκος του πλάσματος 12%. Τα σωματίδια με διάμετρο > 4 nm δεν μπορούν να περάσουν από τις μεμβράνες και παρατηρείται αύξηση 5% ως 15% των περισσοτέρων ουσιών. Αυξάνεται η έκκριση των κατεχολαμίνων, αλδοστερόνης, αγγειοτανσίνης ΙΙ, ρενίνης, αντιδιουρητικής ορμόνης., αλβουμίνης.

Όταν το άτομο μετακινείται από την όρθια στην ύπτια θέση αυξάνεται ο όγκος του πλάσματος με αποτέλεσμα αραίωση των ουσιών. Στην κλινήρη θέση ελαττώνεται η χοληστερόλη 10% και τα τριγλυκερίδια 12%. Η Γλυκόζη και τα άλλα μικρά μόρια κινούνται ελεύθερα και δεν επηρεάζονται από την θέση αιμοληψίας. Ενώ το ελεύθερο τμήμα των μεταβολιτών, των φαρμάκων, των ορμονών ή των ιόντων των μετάλλων δεν επηρεάζονται από την θέση αιμοληψίας, το τμήμα που είναι ενωμένο με πρωτείνες επηρεάζεται. Επομένως η χολερυθρίνη η ενωμένη με την αλβουμίνη και το ασβέστιο το ενωμένο με την αλβουμίνη επηρεάζονται από την θέση αιμοληψίας.

ΤΕΧΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΗΜΕΙΟΥ ΑΙΜΟΛΗΨΙΑΣ Το αίμα δεν πρέπει να συλλέγεται από το χέρι που υπάρχει φλεβοκαθετήρας αλλά από το άλλο χέρι. Εάν υπάρχουν αμφισβητούμενα αποτελέσματα από δείγμα καθετήρα πρέπει να ζητηθεί καινούργιο δείγμα. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ Απολύμανση με αλκοόλη, πλήρη εξάτμιση της αλκοόλης TOURNIQUET ΚΑΤΑΛΛΗΛO ΣΩΛΗΝΑΚΙ ΚΑΙ ΣΕΙΡΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΣ ΟΓΚΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ Τα δείγματα πρέπει να φθάνουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα στο εργαστήριο.Δεν πρέπει να μεταφέρονται σε πάγο εκτός εάν έτσι προβλέπεται. Η μεταφορά με πνευματικό ταχυδρομείο δεν επηρεάζει τα αποτελέσματα. ? Ο χρόνος και η θερμοκρασία της μεταφοράς του δείγματος παίζουν σημαντικό ρόλο. Το πλάσμα και ο ορός πρέπει να διαχωρισθούν από τα ερυθροκύτταρα μέσα σε δύο ώρες. Εάν αυτό δεν είναι δυνατόν τα δείγματα πρέπει να μένουν σε θερμοκρασία δωματίου παρά στο ψυγείο. Για τις ευαίσθητες ουσίες πρέπει να χρησιμοποιείται ψυχόμενη φυγόκεντρος. Σταθερότητα και ελάχιστη εξάτμιση επιτυγχάνεται εάν φυλάξουμε τον ορό σε πωματισμένα σωληνάκια στους 4 °C, εάν η ανάλυση δεν μπορεί να γίνει αμέσως. Εάν υπάρχουν ενδείξεις ότι το δείγμα δεν θα είναι σταθερό σε αυτήν την θερμοκρασία πρέπει να φυλάσσεται στους -20 °C Μερικές ουσίες για να παραμείνουν σταθερές απαιτούν άμεση ψύξη του δείγματος. Μερικές ουσίες είναι φωτοευαίσθητες όπως η χολερυθρίνη, το β-καροτένιο, η πρωτοπορφυρίνη και χρειάζονται προστασία από το φως

ΤΕΧΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ- ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Για την συλλογή ορού το αίμα πρέπει να πήξει πριν την φυγοκέντρηση Εάν το δείγμα φυγοκεντρηθεί αμέσως ο ορός θα έχει ινική ή θα είναι ζελατινώδης. Τα δείγματα σε σωληνάκια με ενεργοποιητή πήξης χρειάζονται 30 λεπτά για να πήξουν πλήρως ενώ τα δείγματα σε σωληνάκια χωρίς ενεργοποιητή πήξης χρειάζονται λεπτά. Τα δείγματα των ασθενών που παίρνουν αντιπηκτική θεραπεία χρειάζονται μεγαλύτερο χρόνο για να πήξουν. Η πήξη γίνεται σε θερμοκρασία δωματίου σε δείγματα πωματισμένα και όρθια Για την συλλογή πλάσματος το αίμα δεν χρειάζεται να πήξει και φυγοκεντρείται αμέσως με αποτέλεσμα συντομότερο turn-around-time. Φυγοκέντρηση : Τα δείγματα φυγοκεντρούνται 10 λεπτά σε rcf σε φυγόκεντρο με swinging buckets. Σε φυγόκεντρο με fixed- angle χρειάζονται 15 λεπτά. Τα σωληνάκια που περιέχουν gel πρέπει να φυγοκεντρούνται τον απαιτούμενο χρόνο. Tα BDPST σωληνάκια δεν πρέπει να ξαναφυγοκεντρηθούν γιατί είναι πιθανόν να επηρεασθεί η τιμή του Κ. Ο ορός είναι σταθερός για 8 ώρες σε θερμοκρασία δωματίου και για 48 ώρες σε 2-4 οC..

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ηλικία, Φύλο, Ράτσα Εγκυμοσύνη, Έμμηνος κύκλος Διατροφή, Άσκηση, Στρες Καφείνη, Κάπνισμα, Αλκοόλ Κιρκάδιος ρυθμός ΤΕΧΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ποιότητα Δείγματος Μεταφορά του δείγματος Διαχείριση του δείγματος: Φύλαξη, Φυγοκέντρηση, Διαχωρισμός Λιπαιμία, Αιμόλυση, Υπερχολερυθριναιμία Θεραπευτικές/Διαγνωστικές Διαδικασίες

ΛΙΠΑΙΜΙΑ Χαρακτηρίζει την θολερότητα των δειγμάτων. Ο παράγων που προκαλεί θολερότητα είναι η αύξηση των λιποπρωτεινών στον ορό. Τα φυσιολογικά δείγματα δεν έχουν θολερότητα εκτός αν ο ασθενής είχε πριν καταναλώσει λιπαρό γεύμα, κάτι που πρέπει να αναφέρεται στο εργαστήριο. Η λιπαιμία μπορεί να προκαλέσει ψευδώς χαμηλά ή ψευδώς ψηλά αποτελέσματα λόγω ανομοιογένειας, μετακίνησης νερού, οπτικής παρεμβολής και παρεμβολής από φυσικοχημικούς μηχανισμούς. Η ανομοιογένεια χαρακτηρίζεται από ψηλές συγκεντρώσεις λιπιδίων στην άνω φάση λόγω φυγοκέντρησης. ΔΕΙΚΤΗΣ ΛΙΠΑΙΜΙΑΣ/ΘΟΛΕΡΟΤΗΤΑΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗ <30 διαυγής ελαφρά θολερότητα μέτρια θολερότητα >120 έντονη θολερότητα

ΑΙΜΟΛΥΣΗ Αιμόλυση είναι η διάρρηξη της μεμβράνης των ερυθροκυττάρων με αποτέλεσμα την απελευθέρωση της Hb και των άλλων κυτταρικών συστατικών στον ορό ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΙΜΟΛΥΣΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗ <20 Ηb mg/dl καθόλου αιμόλυση ελαφριά αιμόλυση (ροζ) μέτρια αιμόλυση (κόκκινο) >300 έντονη αιμόλυση (βαθύ κόκκινο)

ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΑΙΤΙΕΣ ΑΙΜΟΛΥΣΗΣ Παρατεταμένη επαφή του ορού με τα ερυθροκύτταρα Ατελές στέγνωμα του δέρματος μετά τον καθαρισμό με αλκοόλη. Απότομος χειρισμός της σύριγγας. Ακατάλληλες βελόνες Μεταφορά του αίματος από την σύριγγα στο σωληνάκι ενώ έχει αρχίσει η πήξη Έντονο κούνημα στο σωληνάκι με το αίμα Ψύξη ή κατάψυξη του ολικού αίματος

ΥΠΕΡΧΟΛΕΡΥΘΡΙΝΑΙΜΙΑ Η ψηλή χολερυθρίνη μπορεί να παρεμβληθεί στην οπτική πυκνότητα άλλων ουσιών ( nm) Ο δείκτης ίκτερου εκφράζει την ολική χολερυθρίνη σε mg/dl χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει εάν υπάρχει υπερχολερυθριναιμία ΔΕΙΚΤΗΣ ΙΚΤΕΡΟΥ ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ≥9 Ψευδώς ελαττωμένα :χοληστερόλη, τριγλυκερίδια, κρεατινίνη,χολικά οξέα ≥ 19 Ψευδώς ελαττωμένα χοληστερόλη,τριγλυκερίδια, κρεατινίνη, λιπάση, ολικές πρωτείνες ≥40 Ψευδώς ελαττωμένα χοληστερόλη,τριγλυκερίδια, κρεατινίνη, λιπάση, ολικές πρωτείνες, GGT,ουρικό οξύ Ψευδώς αυξημένα : Mg ≥55 Ψευδώς ελαττωμένα : χοληστερόλη,τριγλυκερίδια, κρεατινίνη, λιπάση, ολικές πρωτείνες, GGT,ουρικό οξύ, αμυλάση Ψευδώς αυξημένα : Mg

TEXNIKOI ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ –ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ/ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Είναι προγραμματισμένες Διαδικασίες που πιθανόν θα επηρεάσουν τα αποτελέσματα των διαγνωστικών αναλύσεων εγχείρηση μετάγγιση καθετηριασμός έκχυση ψηλάφιση ενδοσκόπηση φυσική και ψυχολογική δοκιμασία λειτουργική δοκιμασία Ακτινοθεραπεία Χημειοθεραπεία

Πρόβλημα Αιτίες Αποτέλεσμαs Λάθος σημείο αιμοληψίας δείγμα από drip arm Γλυκόζης, Κ άλλων ουσιών λόγω αραίωσης Λάθος σωληνάριο επιμόλυνση με EDTA Κ Ca, ALP, Fe, Mg Καθυστέρηση ανάλυσης καθυστέρηση στην μεταφορά K, P Λάθος φύλαξη φύλαξη όλη την νύχτα στο ψυγείο Κ Διττανθρακικά Αιμόλυση με πίεση το αίμα από την βελόνα στο σωληνάκι Κ, Ρ, χολερυθρίνη δύσκολη αιμοληψία φύλαξη σε κατάψυξη AST, LDH, CK καθυστερημένη έλευση δειγμάτων Τροπονίνη Τ, Γλυκόζη ΛιπαιμίαΜετά από γεύμα λιπαρών Να

Οι Παράγοντες που επηρεάζουν τις βιοχημικές εξετάσεις ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ Ηλικία, Φύλο, Ράτσα Εγκυμοσύνη, Έμμηνος κύκλος Διατροφή, Άσκηση Καφείνη, Κάπνισμα, Αλκοόλ Κιρκάδιος ρυθμός ΤΕΧΝΙΚΟΙ Χρόνος, Τόπος, Θέση, Τρόπος λήψης του δείγματος Είδος σωληναρίων Μεταφορά του δείγματος Διαχείριση του δείγματος: Φύλαξη, Φυγοκέντρηση, Διαχωρισμός Λιπαιμία, Αιμόλυση, Υπερχολερυθριναιμία Θεραπευτικές Διαδικασίες /Διαγνωστικές Διαδικασίες

. ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Ορμόνες αναπαραγωγής Ηλεκτρολύτες Πρωτείνες Τ4 Λιπίδια ΕΜΜΗΝΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Χοληστερόλη Ολικές πρωτείνες Αλβουμίνη Ασβέστιο Φωσφόρος Σίδηρος Μαγνήσιο Ορμόνες αναπαραγωγής

ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η Διατροφή πλούσια σε πρωτείνες και πουρίνες αυξάνει τα επίπεδα ουρίας, χοληστερόλης, Ρ, ουρικού οξέος και αμμωνίας. Η 48ωρη νηστεία αυξάνει τα οργανικά οξέα-κετονοσώματα- και οδηγεί σε οξέωση Η Μακρά νηστεία ελαττώνει τις πρωτείνες του αίματος, την χολεστερόλη, τα τριγλυκερίδια, τις απολιποπρωτείνες,την ουρία ενώ αυξάνει την κρεατινίνη και το ουρικό οξύ. Η Διατροφή πλούσια σε λιπαρά αυξάνει τα τριγλυκερίδια, ελαττώνει το ουρικό οξύ. ΑΣΚΗΣΗ Αλλαγές λόγω μετακίνησης του όγκου, λόγω απώλειας από τον ιδρώτα, αλλαγές της συγκέντρωσης των ορμονών -αύξηση αδρεναλίνης, νοραδρεναλίνης, γλυκαγόνου, κορτιζόλης,σωματοτροπίνης,ACT H και ελάττωση ινσουλίνης-. Αύξηση της CPK, της AST, ουρίας, χολερυθρίνης.

ΚΑΦΕΣ ΠΟΤΑ ΤΣΙΓΑΡΑ ΚΑΦΕΙΝΗ Aναστέλλει τον καταβολισμό του cAMP μέσω της αναστολής της φωσφοδιεστεράσης με αποτέλεσμα την αύξηση της γλυκόζης. Επάγει την λιπάση των τριγλυκεριδίων με αποτέλεσμα την αύξηση των μη εστεροποιημένων λιπαρών οξέων. Αυξάνεται η ρενίνη και οι κατεχολαμίνες 3 ώρες μετά την πρόσληψη 250 gr καφείνης. Μετά από μακρά χρήση ελαττώνει την χοληστερόλη και αυξάνει τα τριγλυκερίδια. ΚΑΠΝΙΣΜΑ Αυξάνονται οι τιμές των λιπαρών οξέων, αδρεναλίνης, αλδοστερόνης, κορτιζόλης μετά από κάπνισμα 1-5 τσιγάρων. Το χρόνιο κάπνισμα φέρνει αλλαγές στα ερυθρά και λευκά αιμοσφαίρια, στις λιποπρωτείνες, σε κάποια ένζυμα, σε ορμόνες, σε βιταμίνες, σε καρκινικούς δείκτες και σε βαρέα μέταλλα. Η γλυκόζη του πλάσματος είναι ψηλότερη στους καπνιστές. ΑΛΚΟΟΛ Ελάττωση της γλυκόζης, αύξηση του γαλακτικού οξέος. Η αιθανόλη μεταβολίζεται σε οξικό οξύ με αποτέλεσμα αύξηση του ουρικού οξέος. Αύξηση των ηπατικών ενζύμων

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Οι επιδράσεις των φαρμάκων συνήθως δεν γίνονται αντιληπτές στο εργαστήριο λόγω έλλειψης της ανάλογης πληροφόρησης. Η επίδραση μπορεί να οφείλεται στο ίδιο το φάρμακο ή σε μεταβολίτες του ή σε συμπληρώματα. Μηχανισμός Δράσης Η παρεμβολή του φαρμάκου μπορεί να είναι: 1.Χημική όταν δημιουργεί διασταυρούμενη αντίδραση ή όταν δρα σαν ενεργοποιητής ή αναστολέας στην μέθοδο 2.Φωτομετρική όταν έχει παρόμοια απορρόφηση με το μετρούμενο χρωμογόνο.