ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ & ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ, Δ/ντής Σπουδών Α/θμιας ΜΕΡΚΟΥΡΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ, Δ/ντής Σπουδών Β/θμιας 1

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Έντονο ενδιαφέρον για το θέμα της ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ του ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ υπάρχει από τους συμμετέχοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά και την κοινή γνώμη. Είναι δικαιολογημένο το ενδιαφέρον και οι αντιπαραθέσεις; Δεκαετία του ΄80: Νόμος 1566/85. Εμφανίζεται το ζήτημα της αξιολόγησης του «εκπαιδευτικού έργου» και των προεδρικών διαταγμάτων του Νόμου. Προσπάθειες εννοιολογικής οριοθέτησης του Εκπαιδευτικού Έργου. 2

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Α. Γκότοβος (1986): «…το εκπαιδευτικό έργο είναι αποτέλεσμα της δράσης του εκπ/κού ή η ίδια η δράση, που εκδηλώνεται στο πλαίσιο της παιδαγωγικής αλληλεπίδρασης». Μ. Κασσωτάκης (1992): «Το εκπαιδευτικό έργο ορίζεται ως το σύνολο των ποικιλόμορφων δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται σε μια χώρα κατά τρόπο οργανωμένο και συστηματικό, οι οποίες στοχεύουν στην υλοποίηση των καθιερωμένων σκοπών της εκπ/σης και διαλαμβάνει όλα τα προϊόντα του εκπ/κού συστήματος». 3

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Π. Παπακωνσταντίνου (1993): «Ως εκπ/κό έργο μπορεί να νοηθεί το σύνολο ενεργειών και προσπαθειών, προκειμένου να εκτελεστεί, να επιτευχθεί ορισμένη εργασία στο χώρο του σχολείου. Ως εκπ/κό έργο επίσης ορίζεται και το αποτέλεσμα, το προϊόν της λειτουργίας, συνολικά, του εκπ/κού συστήματος ή οποιασδήποτε εκπ/κής διαδικασίας και ενασχόλησης των εκπ/κών, καθώς και της εκπ/σης ως θεσμού». 4

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Το εκπ/κό έργο σύμφωνα με τα παραπάνω επιτελείται σε τρία (3) επάλληλα επίπεδα: α) Σε επίπεδο εκπ/κού συστήματος ως αποτέλεσμα της λειτουργίας του, β) Σε επίπεδο σχολικής μονάδας ή ιδρύματος ως αποτέλεσμα της δράσης στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου σχολείου. γ) Σε επίπεδο σχολικής τάξης ως αποτέλεσμα συντονισμένης δραστηριότητας συγκεκριμένου εκπ/κού. 5

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Το εκπ/κό έργο λοιπόν, μπορεί να θεωρηθεί ως το αποτέλεσμα σύμπτωσης και συντονισμού παραγόντων που σε προσδιορισμένα χρονικά πλαίσια, εναρμονίζονται για τη θεσμική πραγμάτωση της εκπαιδευτικής πράξης. Η αξιολόγηση του εκπ/κού έργου έτσι αναφέρεται σε όλους αυτούς τους παράγοντες που αφορούν στο ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο του εκπ/κού συστήματος, στη σχολική μονάδα και στο έργο του εκπαιδευτικού (εκπ/κή νομοθεσία – αναλυτικά Προγράμματα – εκπ/κός & μαθητής). 6

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ Η αξιολόγηση ανάλογα με τους στόχους που καλείται να υπηρετήσει, λαμβάνει και τους αντίστοιχους προσανατολισμούς: 1. Ελεγκτικό (μετρά το βαθμό επίτευξης των προκαθορισμένων στόχων, εστιάζοντας στο αποτέλεσμα και όχι στην ποιότητα της εκπ/κής διαδικασίας). 2. Ανατροφοδοτικό (αποτιμάται η ποιότητα της εκπ/κής διαδικασίας και στοχεύει στην ευρύτερη βελτίωση του εκπ/κού έργου). 7

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Έμφαση για την αξιολόγηση στην εκπ/ση και το έργο του εκπ/κού. Ανάγκη για ποιοτική αναβάθμιση της εκπ/σης ως βασική προϋπόθεση για τη συμμετοχή στην «κοινωνία της γνώσης». Αξιοποίηση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων. Τάσεις αποκέντρωσης της οργάνωσης & λειτουργίας των σχολείων (βλ. απόδοση λόγου του σχολείου). 8

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Στις Ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να επικρατούν τρία μοντέλα όσον αφορά την αξιολόγηση του εκπ/κού έργου και των εκπ/κών σε Α/θμια & Β/θμια εκπ/ση (βλ. Eurydice). Οι λογικές που τα διέπουν είναι οι εξής: 1. Η λογική του δημόσιου διοικητικού ελέγχου των εκπ/κών ως ατόμων και της εκπαιδευτικής τους πράξης (επιθεωρητισμός – εξωτερική αξιολόγηση). 9

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 2. Η λογική της απόδοσης λόγου του εκπ/κού και του σχολείου στην κοινωνία (λογική πολιτών – γονέων ως καταναλωτών – φορολογούμενων). 3. Η λογική του Αυτοελέγχου με στόχο την ανάπτυξη & βελτίωση του σχολείου, βασισμένου στις δικές του δυνάμεις. Το μοντέλο αυτό στηρίζεται στην αυτοαξιολόγηση του έργου και στην εσωτερική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας. 10

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ (θεσμικό πλαίσιο 1981 – 1990) 1. Μέχρι το 1981: Επιθεωρητισμός, ταύτιση παιδαγωγικών & διοικητικών αρμοδιοτήτων, ασφυκτικός έλεγχος στην επαγγελματική εξέλιξη των εκπ/κών… 2. Ν. 1304/82: Θεσμός Σχολικού Συμβούλου (επιστημονική - παιδαγωγική καθοδήγηση) & θεσμός Προϊσταμένων Δ/νσεων και Γραφείων Εκπ/σης (διοίκηση εκπ/σης σε τοπικό επίπεδο). 3. Το θεσμικό αυτό πλαίσιο δεν καθορίζει τα σαφή όρια των αρμοδιοτήτων των Σχ. Συμβούλων. 4. Οι διατάξεις του Ν. 1566/85 εστιάζουν στην αξιολόγηση του εκπ/κού έργου και όχι του εκπ/κού. Ο Νόμος ουσιαστικά μένει ανενεργός, διότι ουδέποτε εκδόθηκαν τα Πρ. Διατάγματα. 11

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ (θεσμικό πλαίσιο 1991 – 2000) 1. Ν. 2043/92: Υπεύθυνοι για την αξιολόγηση των εκπ/κών είναι οι Σχ. Σύμβουλοι και οι Δ/ντές των σχολείων. 2. Π.Δ.320/ 1993: αξιολόγηση του έργου των εκπ/κών & του εκπ/κού έργου. (αναστολή της εφαρμογής, λόγω αντιδράσεων των Συνδικαλιστικών Οργανώσεων). 3. Ν. 2525/97 – Π.Δ.140/98: αξιολόγηση εκπ/κών & σχολικής μονάδας από σώμα Μονίμων αξιολογητών (αναστολή και πάλι της εφαρμογής τους). 12

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ (θεσμικό πλαίσιο 2000 – σήμερα) 1. Ν. 2986/2002: Αξιολόγηση του εκπ/κού έργου & του εκπ/κού. Το θέμα της αξιολόγησης παραμένει σε εκκρεμότητα μέχρι σήμερα, καθώς στην πράξη δεν έχει αντιμετωπιστεί ακόμη. 2. Σε όλα τα νομοθετικά κείμενα αναφέρεται ως στόχος της αξιολογικής διαδικασίας η βελτίωση της παρεχόμενης εκπ/σης. Δεν διατυπώνεται όμως καμιά συγκεκριμένη πρόταση σύνδεσης της αξιολογικής διαδικασίας με την επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού. 13

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ προβληματισμοί Για ποιους λόγους δεν προωθείται η όποια μορφής αξιολόγηση του εκπ/κού έργου στην Ελλάδα; Ποιοι αντιδρούν και γιατί; Ποιοι τη θέλουν και γιατί; Ποιες προκαταλήψεις υπάρχουν; Ποιοι θεωρούν αναγκαία την αξιολόγηση; Με ποια επιχειρήματα; Ποιοι είναι ενάντια και με ποια επιχειρήματα; Τι προτείνουν; Υπάρχει εναλλακτική πρόταση και ποια; 14

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ προβληματισμοί Όσοι είναι αντίθετοι υποστηρίζουν πως θα αποτελέσει μοχλό για την άσκηση προσωπικού ελέγχου του εκπ/κού και της εκπ/κής διαδικασίας. Υποστηρίζουν, ότι οι μέχρι σήμερα προτάσεις για την αξιολόγηση στην Ελλάδα, αφορούσαν τον εκπ/κό και όχι τους άλλους παράγοντες, οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην εκπ/κή διαδικασία – αρνούνται τον ελεγκτικό της χαρακτήρα και τις επιδιώξεις των εκπ/κών πολιτικών. 15

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ προβληματισμοί Ζητούν να τεθούν θέματα που αφορούν τους Στόχους της αξιολόγησης, τους φορείς, τα κριτήρια με βάση τα οποία θα γίνεται η αξιολόγηση, τις μεθόδους που θα χρησιμοποιηθούν για να προσδώσουν στην αξιολόγηση Ακρίβεια, Εγκυρότητα & Αξιοπιστία. Ζητούν να συζητηθεί ο τρόπος αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης, ποιος θα είναι ο ρόλος του εκπ/κού, των στελεχών εκπ/σης στη διαδικασία και ποιες μορφές θα έχει η αξιολόγηση. 16

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ προβληματισμοί (Ο.Λ.Μ.Ε.-Δ.Ο.Ε.) Τα συνδικάτα είναι αντίθετα στην αξιολόγηση του εκπ/κού και προτείνουν την αξιολόγηση του εκπ/κού έργου. Προτείνουν την οργάνωση του προγραμματισμού της αξιολόγησης του εκπ/κού έργου σε επίπεδο Σχολικής μονάδας, Περιφέρειας και Κράτους με τη συμμετοχή των εκπ/κών, των γονέων, της κρατικής και τοπικής αυτοδιοίκησης. Βασικό αίτημά τους είναι η αξιολόγηση και τα αποτελέσματά της να αξιοποιηθούν για τη βελτίωση & ανατροφοδότηση του εκπ/κού έργου και όχι για τη βαθμολογική & μισθολογική εξέλιξη των εκπ/κών. 17

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ προβληματισμοί (Ο.Λ.Μ.Ε.-Δ.Ο.Ε.) Ο.Λ.Μ.Ε. & Δ.Ο.Ε. «αποδέχονται» τις διαδικασίες «κρίσεις», μόνο για την ανάδειξη στελεχών εκπ/σης (Σχ. Συμβούλων – Προϊσταμένων & Δ/ντών Δ/νσης – Δ/ντών σχολείων). Η Δ.Ο.Ε. υποστηρίζει: «Για την επιτυχία του συστήματος αξιολόγησης, πρέπει να πειστούν οι εκπ/κοί ότι το αποτέλεσμα της αξιολογικής διαδικασίας θα χρησιμοποιηθεί προς όφελος της εκπ/σης και των εκπ/κών». Ζητά δεσμεύσεις ότι η Πολιτεία θα δώσει λύσεις στα όποια προβλήματα αναδεικνύει η αξιολόγηση… 18

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Προβληματισμοί (Ο.Λ.Μ.Ε.-Δ.Ο.Ε.) Η Ο.Λ.Μ.Ε. χαρακτηρίζει την αξιολόγηση: «…ως μια ενεργό διαδικασία ανάλυσης και συνακόλουθης επίλυσης των προβλημάτων του σχολείου». Τονίζει επίσης «ότι η αξιολόγηση δεν είναι μια Εξωτερική αποτίμηση, αλλά μια Εσωτερική διαδικασία αυτοκριτικής που αποβλέπει στην αναμόρφωση της παιδαγωγικής πράξης και στη βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπ/σης». Προτείνει δηλ. ένα αποκεντρωτικό και συμμετοχικό μοντέλο απέναντι στις προτάσεις για ένα Διοικητικό – Γραφειοκρατικό μοντέλο αξιολόγησης. 19

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ (Τάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση) 2001 (12 Φεβρουαρίου) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο & Συμβούλιο Υπουργών Απευθύνουν στα κράτη – μέλη «Σύσταση για Ευρωπαϊκή συνεργασία για την Αξιολόγηση Ποιότητας στη Σχολική Εκπ/ση» όπου τονίζεται η σχέση ανάμεσα στην Εσωτερική & Εξωτερική αξιολόγηση. Τα κράτη – μέλη καλούνται να «ενθαρρύνουν την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας, ως μέσο που θα προωθήσει τη μάθηση και θα βελτιώσει τα σχολεία, σε ένα πλαίσιο ισορροπημένο ανάμεσα στην εξωτερική & εσωτερική αξιολόγηση» 20

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ (Τάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση) Ευρωπαϊκό δίκτυο Eurydice (2004): αναφέρεται συμπερασματικά ότι η εσωτερική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας ως οντότητας έχει θεσμική υπόσταση στις περισσότερες χώρες και είναι Προαιρετική (πλην ελάχιστων περιπτώσεων). Η ίδια μελέτη αναφέρει ότι η Εξωτερική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας, στις περισσότερες χώρες είναι Υποχρεωτική και γίνεται από Επιθεωρητές,οι οποίοι αναφέρονται και συνδέονται άμεσα με την κεντρική κυβερνητική αρχή, η οποία είναι αρμόδια για θέματα επιθεώρησης. 21

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ (Τάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση) Σε χώρες που η εξωτερική αξιολόγηση δεν είναι διαδεδομένη, υπάρχει σύστημα που επιτρέπει την αξιολόγηση του εκπ/κού συστήματος: 1. είτε μέσω της επίδοσης των μαθητών 2. είτε μέσω της αξιολόγησης των Τοπικών αρχών 3. ή των εκπ/κών σε ατομικό επίπεδο. 22

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ (Τάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση) Πρόταση συνδυαστικού μοντέλου, που συνδυάζει την εσωτερική (αυτο-αξιολόγηση) & την εξωτερική, σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε από τη Διεθνή Μόνιμη Επιτροπή Κεντρικών και Γενικών Επιθεωρητών Εκπαίδευσης (S.I.C.I.) το Ονομάστηκε «Μετα-αξιολόγηση» και προβλέπει το κύριο βάρος να φέρει η εσωτερική αξιολόγηση για τη βελτίωση του έργου στη σχολική μονάδα και η εξωτερική αξιολόγηση να διασφαλίζει την ποιότητα της εσωτερικής αξιολόγησης, ώστε να είναι πράγματι αποτελεσματική (Η μετα-αξιολόγηση κρίνει την ποιότητα της εσωτερικής αξιολόγησης και όχι την ποιότητα του έργου στη σχολική μονάδα). 23

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σε επίπεδο εφαρμογής η αξιολόγηση του εκπ/κού έργου της σχολικής μονάδας είναι μια «γραφειοκρατική», διεκπεραιωτικού χαρακτήρα διαδικασία, η οποία δεν ενθαρρύνει τη συμμετοχή των εκπ/κών στην αποτίμηση του έργου που επιτελείται στη σχολική μονάδα και βέβαια δεν έχει ανατροφοδοτικό χαρακτήρα για την ίδια τη σχολική μονάδα. Οι εκθέσεις των Δ/ντών των σχολείων, μέσω των Σχολικών Συμβούλων, των Δ/ντών Δ/νσεων και των Προϊσταμένων Γραφείων φτάνουν στις Περιφερειακές Δ/νσεις Εκπ/σης, σε φορείς εποπτευόμενους από το ΥΠΕΠΘ (Π.Ι.) και στο ίδιο το ΥΠΕΠΘ. 24

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η διαδικασία αυτή είναι η μόνη μέσω της οποίας το ΥΠΕΠΘ, το Π.Ι. ή το Κ.Ε.Ε. (όργανα κεντρικού εκπαιδευτικού σχεδιασμού) ενημερώνονται για τα ουσιαστικά προβλήματα της εκπ/σης και του εκπ/κού έργου. Μηχανισμός ανατροφοδότησης και ουσιαστικής παρέμβασης για τη βελτίωση του εκπ/κού έργου δεν υπάρχει. Σύμφωνα με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, το οποίο δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα (Π.Δ. 320/1993, Ν. 2525/97 και το Π.Δ. 140/1998, Ν.2986/2002) η αξιολόγηση του εκπ/κού έργου της σχολικής μονάδας έχει χαρακτηριστικά: 25

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1. Εσωτερικής αξιολόγησης, στο πλαίσιο της σχολικής μονάδας. 2. Εξωτερικής αξιολόγησης, στο πλαίσιο αξιολόγησης του εκπαιδευτικού συστήματος, και 3. Συμμετοχικής αξιολόγησης, στο πλαίσιο της ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας του σχολείου από θεσμικούς φορείς, που το περιβάλλουν. 26

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η μόνη αξιολογική διαδικασία/πρακτική, που εστιάζει στο εκπαιδευτικό έργο της σχολικής μονάδας, αφορά στην καταγραφή ποσοτικών δεδομένων των σχολικών μονάδων. Πρόκειται για το πρόγραμμα, που σχεδίασε και υλοποίησε το Κ.Ε.Ε. για την αποτύπωση των σχολικών μονάδων, όπου κατέγραψε ποσοτικά στοιχεία σχετικά με την υπάρχουσα κατάσταση (πόροι, μέσα, υλικοτεχνική υποδομή, βιβλιοθήκες, εργαστήρια…). Η διαδικασία όμως αυτή, δεν εξασφάλισε ούτε τη συμμετοχικότητα ούτε την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στην εσωτερική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας… 27

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Έρευνες, μελέτες και προγράμματα για εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης της σχολικής μονάδας έγιναν στην Ελλάδα. Ενδεικτικά: 1. Παιδ. Ινστιτούτο (1997): Ευρωπαϊκό πιλοτικό πρόγραμμα «Αξιολόγηση της ποιότητας του εκπ/κού έργου στη σχολική μονάδα» - εφαρμογή σε 5 σχολεία (3 Γυμνάσια και 2 Λύκεια), στο πλαίσιο του προγράμματος SOCRATES, με δείκτες σε 4 τομείς: α) αποτελέσματα (εκπ/κά επιτεύγματα, προσωπική & κοινωνική ανάπτυξη, κατευθύνσεις μαθητών), β) διαδικασίες σε επίπεδο τάξης, γ) διαδικασίες σε επίπεδο σχολείου, δ) περιβάλλον (σχολείο & σπίτι, σχολείο & τοπική κοινωνία, σχολείο & εργασία. 28

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2. Παιδ. Ινστιτούτο: πρόγραμμα «Εσωτερική Αξιολόγηση και Προγραμματισμός του Εκπ/κού Έργου στη Σχολική Μονάδα» -Σ.Ε.Π.Π.Ε.- (Ι. Σολομών). Στόχος ήταν να αναδείξει την έννοια της αξιολόγησης προσανατολισμένη στην παραγωγή γνώσης μέσα στην τάξη από τον εκπ/κό και τους μαθητές και την άρθρωση αυθεντικού λόγου από την πλευρά τους. Σχεδιάστηκε Εκπ/κό υλικό και δημιουργήθηκε το παρατηρητήριο Αξιολόγησης (ηλεκτρονική βιβλιοθήκη με ελληνική & διεθνή βιβλιογραφία – δημιουργήθηκε επίσης το σύστημα «στοιχείων του σχολείου»). Δεν είχαν όμως καμία συνέχεια!!! 29

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3. Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) Περιστερίου & Αχαρνών: Εφαρμογή προγραμμάτων «Εσωτερική Αξιολόγηση και Προγραμματισμός του Εκπ/κού Έργου στη Σχολική Μονάδα» ( ). 4. Παν/μια – Π.Ι. (Ματθαίου, 2000): Εκπόνηση «Οδηγού Αξιολόγησης» με 4 θεματικές περιοχές: α) Διαχείριση & Αξιοποίηση Πόρων, β) Σχέσεις – Κλίμα, γ) Εκπαιδευτικές Διαδικασίες, δ) Εκπαιδευτικά αποτελέσματα. 5. Πρόγραμμα: «Ηγεσία για τη Μάθηση» ( Μπαγάκης, 2005 ): Εφαρμογή της εσωτερικής αξιολόγησης της σχολικής μονάδας, αυτο – αξιολόγηση σχολικής μονάδας. 30

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Υπ. ΠΔΒΜΘ: (Αριθ. Πρωτ.: / Γ1, ) Αναφέρει: 31

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Το Υπουργείο Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων στοχεύει: με σταδιακές παρεμβάσεις να οικοδομήσει το «Νέο Σχολείο», αλλάζοντας το εκπαιδευτικό σύστημα προς όφελος του μαθητή, του εκπαιδευτικού και της κοινωνίας ευρύτερα. 32

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Η διαδικασία της αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας έχει ως στόχο: να αναδείξει τη σχολική μονάδα ως βασικό φορέα προγραμματισμού και υλοποίησης του εκπαιδευτικού έργου και να βελτιώσει την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. 33

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Βασική επιδίωξη του Υπουργείου είναι: Η ενδυνάμωση της σχολικής μονάδας και των παραγόντων που την συναποτελούν (εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς), οι οποίοι με τις δράσεις τους να οδηγηθούν σε μια αποτελεσματικότερη οργάνωση, διοίκηση και διαχείριση της σχολικής μονάδας. 34

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Η πολιτική ηγεσία του Υπ. ΠΔΒΜΘ πιστεύει ότι οι αλλαγές που επιχειρούνται στο χώρο της εκπαίδευσης: πρέπει να έχουν τη συναίνεση και την αποδοχή των εκπαιδευτικών ως προϋπόθεση για την επιτυχία τους. 35

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Για την επόμενη σχολική χρονιά τα μέλη των σχολικών μονάδων που θα επιλεγούν, θα αναπτύξουν διαδικασίες προγραμματισμού και αποτίμησης της ποιότητας του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου και στη συνέχεια θα διαμορφώσουν, θα υλοποιήσουν, θα παρακολουθούν και θα αξιολογήσουν Σχέδια Δράσης με στόχο την ανάπτυξη και βελτίωση της σχολικής μονάδας. 36

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Οι Σχολικοί Σύμβουλοι, στελέχη που εργάζονται για την βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης, θα έχουν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία του όλου εγχειρήματος. Στην κατεύθυνση αυτή: 37

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Το Υπ. ΠΔΒΜΘ θα ενημερώσει αναλυτικά τους Σχολικούς Συμβούλους (Απρίλιος- Μάιος 2010). Οι Σχολικοί Σύμβουλοι στη συνέχεια θα καλέσουν σε συναντήσεις (ενημερωτικές – παιδαγωγικές): α) Τους Δ/ντές των σχολείων που έχουν την εποπτεία και την παιδαγωγική & επιστημονική καθοδήγηση, β) Το εκπαιδευτικό προσωπικό όλων των σχολείων ευθύνης τους. 38

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Στις συναντήσεις αυτές θα γίνει ενημέρωση για την «αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου της σχολικής μονάδας και τη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης». Στόχος θα είναι η επιλογή δύο (2) σχολικών μονάδων από κάθε Περιφέρεια Σχολικού Συμβούλου (από αυτές που θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον) για την αρχική εφαρμογή (Απρίλιος – Μάιος 2010). 39

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Επιλογή των σχολικών μονάδων, οι οποίες θα εφαρμόσουν πιλοτικά την αυτο - αξιολόγηση από τους Σχολικούς Συμβούλους (Μάιος-Ιούνιος 2010). Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών των επιλεγέντων σχολείων από τους Σχολικούς Συμβούλους (Χρονοδιάγραμμα ενεργειών, σχεδιασμός, καθορισμός ρόλων και αρμοδιοτήτων και τέλος παρουσίαση αποτελεσμάτων). 40

Ποιοι οι στόχοι της αυτοαξιολόγησης ή εσωτερικής αξιολόγησης; Να αναβαθμιστεί το σχολικό περιβάλλον – να αναληφθούν πρωτοβουλίες από τις σχολικές μονάδες για την αναμόρφωσή τους. Να ενισχυθούν οι σχέσεις αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης μεταξύ όλων των παραγόντων του σχολείου. Να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη για μια συλλογική, ουσιαστική και συστηματική διερεύνηση αυτών των προβλημάτων. 41

Ποιοι οι στόχοι της αυτοαξιολόγησης ή εσωτερικής αξιολόγησης ; Να αντιληφθούν οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν στην αυτοαξιολόγηση το ρόλο τους μέσα στο σχολείο, να ερμηνεύσουν τη στάση τους και, σταδιακά, να συνειδητοποιήσουν την προσωπική εκπαιδευτική θεωρία τους (αντιλήψεις, πεποιθήσεις, εικόνες, μεταφορές, αξίες και στάσεις). 42

Ποιοι οι στόχοι της αυτοαξιολόγησης ή εσωτερικής αξιολόγησης; Να προχωρήσουν όλοι οι παράγοντες της σχολικής μονάδας συνεργατικά: στη διαμόρφωση ενός πλαισίου δράσης το οποίο, σε μια μακροπρόθεσμη προοπτική, θα επιφέρει βελτίωση ή αλλαγή των διδακτικών-μαθησιακών πρακτικών και κατά συνέπεια βελτίωση των μαθησιακών επιτευγμάτων. 43

Ποια τα σημαντικά πλεονεκτήματα της αυτοαξιολόγησης ή εσωτερικής αξιολόγησης;  Συμβάλλει στην ανάπτυξη και στη βελτίωση του σχολείου με βάση τις δικές του δυνάμεις (Solomon, 1998).  Εφοδιάζει τη σχολική μονάδα με μέσα βελτίωσης των διαδικασιών λήψης αποφάσεων (Nevo, 2001).  Αναγνωρίζει πρωτεύοντα ρόλο στους εκπαιδευτικούς, αφού αυτοί γνωρίζουν από μέσα τα προβλήματα και τις δυνατότητες της εκπαιδευτικής διαδικασίας. 44

Ποια τα σημαντικά πλεονεκτήματα της αυτοαξιολόγησης ή εσωτερικής αξιολόγησης; Βοηθά τους εκπαιδευτικούς να αισθανθούν περισσότερο υπεύθυνοι ως επαγγελματίες. Τους παρέχει τη δυνατότητα να διερευνήσουν, να κρίνουν και να αναλάβουν πρωτοβουλίες - ενισχύει τον επαγγελματισμό τους. Ενθαρρύνει την ανάληψη δημιουργικών πρωτοβουλιών και διερευνητικών δραστηριοτήτων σε επίπεδο σχολείου, ενεργοποιώντας λανθάνουσες δυνάμεις της σχολικής κοινότητας. 45

Ποια τα σημαντικά πλεονεκτήματα της αυτοαξιολόγησης ή εσωτερικής αξιολόγησης; Ενδυναμώνει τη συλλογικότητα και δημιουργεί κλίμα συνεργασίας, που είναι απαραίτητο τόσο για τη συστηματική έρευνα όσο και για τη λειτουργία και τη συνεχή βελτίωση του σχολείου (Hargreaves,1994, Stoll &Fink, 1996). Ενισχύει το κύρος της σχολικής μονάδας στο πλαίσιο της τοπικής κοινωνίας. 46

Ποια τα σημαντικά πλεονεκτήματα της αυτοαξιολόγησης ή εσωτερικής αξιολόγησης; Παρά τις επιφυλάξεις που έχουν διατυπωθεί, τα τελευταία χρόνια η αυτοαξιολόγηση κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στην εκπαίδευση (McBeath, 2001). Τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα προωθούν όλο και περισσότερο τη συμμετοχή πολλών παραγόντων στην εσωτερική αξιολόγηση, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών, των γονέων, των μαθητών και των εκπροσώπων της τοπικής κοινότητας. 47

Ποια τα σημαντικά πλεονεκτήματα της αυτοαξιολόγησης ή εσωτερικής αξιολόγησης ; Η εσωτερική αξιολόγηση είναι πλέον υποχρεωτική σε 22 χώρες της Ε.Ε. και συνιστάται σε άλλες 6. Η βασική επιδίωξη είναι πλέον να δοθούν κίνητρα για τη βελτίωση της ποιότητας στην εκπαίδευση και να γίνουν αλλαγές οι οποίες να αξιοποιούν στοιχεία που προέρχονται από πολλές και διαφορετικές προοπτικές (Eurydice, 2004 :131). 48

Ποιες οι προϋποθέσεις για την επιτυχία της Αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας; Απαιτείται αλλαγή των αντιλήψεων των συμμετεχόντων σχετικά με την έννοια και τις πρακτικές της αξιολόγησης, Η αυτοαξιολόγηση ή εσωτερική αξιολόγηση είναι απαραίτητο να εκληφθεί ως ένα δυναμικό εργαλείο κριτικής θεώρησης της σχολικής πραγματικότητας, Ανατροφοδότησης του σχολικού έργου, βελτίωσης των εκπαιδευτικών πρακτικών και ανάπτυξης της σχολικής μονάδας. 49

Ποιες οι προϋποθέσεις για την επιτυχία της Αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας; Απαιτείται αλλαγή των προσδοκιών ως προς τους αποδέκτες και ως προς τις εφαρμογές των αποτελεσμάτων. Τα αποτελέσματα της αυτοαξιολόγησης δεν μπορεί να στέλνονται μόνο στην πολιτεία (Υπ. ΠΔΒΜΘ) για την ικανοποίηση των αιτημάτων των εκπαιδευτικών. Κύριος αποδέκτης τους πρέπει να είναι η σχολική μονάδα, η οποία με βάση τα αποτελέσματα αυτά θα αναλάβει δράση. 50

Ποιες οι προϋποθέσεις για την επιτυχία της Αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας; Παράλληλα, είναι απαραίτητο να τροποποιηθούν οι «κοινωνικές σχέσεις» που αναπτύσσονται μεταξύ των συμμετεχόντων. Οι κάθετες και ιεραρχικές σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών - μαθητών και γονέων επιδιώκεται να δώσουν τη θέση τους σε οριζόντιες σχέσεις ισοτιμίας. Η επιδίωξη αυτή είναι μια δύσκολη παιδαγωγική διαδικασία, αλλά βασική για όλους τους συμμετέχοντες στις διαδικασίες της αυτοαξιολόγησης ή εσωτερικής αξιολόγησης. 51

Ποιες οι προϋποθέσεις για την επιτυχία της Αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας; Ιδιαίτερη προσοχή κατά τη συλλογική εσωτερική αξιολόγηση απαιτούν η ερμηνεία και η εξαγωγή συμπερασμάτων, ώστε να αποφεύγονται οι στερεοτυπικές γενικεύσεις και απλουστεύσεις. Χρειάζεται σύνθετη, ευαίσθητη και κριτική θεώρηση των ποικίλων κοινωνικών, εκπαιδευτικών και πολιτισμικών διαστάσεων των φαινομένων που εξετάζει. 52

Διαδικασίες και Δράσεις για την Επιτυχία της αυτοαξιολόγησης Συνειδητοποίηση των διαδικασιών και στόχων της από όλους τους συμμετέχοντες. Είναι απαραίτητο να πεισθούν όλοι για την παιδαγωγική της αξία: Ως ενός δυναμικού εργαλείου κριτικής θεώρησης της σχολικής πραγματικότητας, Ανατροφοδότησης του εκπ/κού έργου, Αλλαγής των εκπ/κών πρακτικών και ανάπτυξης της σχολικής μονάδας. 53

Διαδικασίες και Δράσεις για την Επιτυχία της αυτοαξιολόγησης Η αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας δεν πρέπει να ταυτιστεί με την εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής και να εξελιχθεί σε μια διεκπεραιωτική ανούσια διαδικασία. Η δημιουργία κατάλληλης ατμόσφαιρας, κλίματος εμπιστοσύνης και συναίνεσης είναι προϋποθέσεις για την ενθάρρυνση και τη συμμετοχή όλων των ατόμων. Η τήρηση εχεμύθειας είναι σημαντική για την ελεύθερη χωρίς προϋποθέσεις έκφραση όλων των συμμετεχόντων. 54

Διαδικασίες και Δράσεις για την Επιτυχία της αυτοαξιολόγησης Ο ρόλος των Σχολικών Συμβούλων θα είναι ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟ Σ: Θα στηρίζει και θα ενεργοποιεί όλους τους παράγοντες του σχολείου. Θα δίνει χρήσιμες συμβουλές, θα συνεισφέρει, θα κάνει κριτικές παρατηρήσεις. Θα ενθαρρύνει κάθε πρωτοβουλία και θα ενισχύει τη συμμετοχική λήψη των αποφάσεων. 55

Διαδικασίες και Δράσεις για την Επιτυχία της αυτοαξιολόγησης ΣΤΟΧΟΣ ΟΛΩΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ: ▼ Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ Η ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΠΡΟΣ ΟΦΕΛΟΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ & ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 56