ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΤΩΣΕΩΝ Λιούτα, Ε., Μέντης, Μ., Δημοπούλου, Α., Κεσουδίδου, Ι., Μπουρδούλης, Κ., Παναγιωτόπουλος, Η.

Περιγραφή του προβλήματος των πτώσεων στα ηλικιωμένα άτομα Εννοιολογικός προσδιορισμός της Κοινωνικής Υποστήριξης και διασύνδεση της με την Υγεία Περιγραφή ερευνητικής μεθοδολογίας Παρουσίαση αποτελεσμάτων Συμπεράσματα Προτάσεις

Η επιτροπή της Διεθνούς Ταξινόμησης των Νόσων (International Classification of Diseases, ICD) του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (WHO) συνέταξε τον ορισμό της πτώσης σαν ένα απρόσμενο γεγονός, όπου ένα άτομο πέφτει στο έδαφος από ένα ψηλότερο ή από το ίδιο επίπεδο(WHO, 1977).

Οι πτώσεις είναι πολύ συχνές στα άτομα της μεγάλης ηλικίας και έχουν ως συνέπεια την αυξημένη νοσηρότητα του ηλικιωμένου ή ακόμα και το θάνατό τους (Przybelski R.J., Shea T.A., 2001). Υπολογίζεται ότι, στις ΗΠΑ, κάθε χρόνο πεθαίνουν πάνω από ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών από πτώσεις (Binder S., 2002, Fuller G.F., 2000). Αυτός ο μεγάλος αριθμός θυμάτων κατατάσσει τους θανάτους από πτώση πρώτους στην κατηγορία των θανάτων από ατύχημα για τα άτομα της μεγάλης ηλικίας (Fuller G.F., 2000), ενώ μεταξύ όλων των κατηγοριών, που μπορεί να προκαλέσουν το θάνατο στους ηλικιωμένους, οι πτώσεις καταλαμβάνουν την έκτη θέση (Berg W.P., Alessio H.M., et al, 1997).

Η συνηθέστερη συνέπεια των πτώσεων είναι οι τραυματισμοί. Ο πιο συχνός τραυματισμός, που συνήθως δεν οδηγεί άμεσα στον θάνατο, είναι τα κατάγματα του ισχίου (Binder S., 2002, Masui T., Hasegawa Y. et al, 2005). Περισσότεροι από το 20% των ηλικιωμένων που υπέστησαν κάταγμα του ισχίου γίνονται μη περιπατητικοί και καθηλώνονται στο κρεβάτι. Mόνο το 14% - 21% επανέρχονται στις δραστηριότητες τους μετά από την ανάρρωση (συνήθως αυτά είναι τα άτομα μικρότερης ηλικίας κάτω των 65 ετών).

Μελέτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Η.Π.Α. έχουν δείξει τη διασύνδεση των καταγμάτων με την ύπαρξη οστεοπόρωσης (ειδικά στο γυναικείο πληθυσμό άνω των 50 ετών). Σύμφωνα με μελέτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας το μέσο ετήσιο κόστος αντιμετώπισης της μη εγκατεστημένης, χωρίς δηλαδή προϋπάρχον κάταγμα, έναντι της εγκατεστημένης οστεοπόρωσης, όταν δηλαδή η μετεμμηνοπαυσιακή ασθενής έχει υποστεί κάταγμα στο παρελθόν, εκτιμάται κατά 78% υψηλότερο, προσεγγίζοντας τα 2.027,46€, έναντι των 1.139,63€ για τη μη εγκατεστημένη οστεοπόρωση. Στο πλαίσιο της ίδιας έρευνας διαπιστώθηκε ότι τη μεγαλύτερη επιβάρυνση στο σύστημα υγείας προκαλούν τα κατάγματα ισχίου, με μέσο ετήσιο κόστος 4.334,27€, λόγω της αντιμετώπισής τους, η οποία στο 90% των περιπτώσεων επιβάλλει τη διενέργεια χειρουργικής επέμβασης. Aντίστοιχα, το μέσο ετήσιο κόστος του κλινικού σπονδυλικού κατάγματος ανέρχεται στα 2.723,27€ και του κατάγματος καρπού στα 1.731,35€.

Έλλειψη ισορροπίας (στατικής ή δυναμικής) Καρδιαγγειακά προβλήματα (πχ. ορθοστατική υπόταση) Η οστεοπόρωση Η ζάλη και ο ίλιγγος Μειωμένη όραση Άσχημη ψυχολογική κατάσταση (π.χ. απώλειες) Οι διαταραχές βαδίσματος Η εγκεφαλική ισχαιμία Η χρήση ορισμένων φαρμάκων (π.χ βαρβιτουρικά, οι βενζοδιαπεζίνες και οι φαινοθυαζίνες) Αυχενικό σύνδρομο Μυϊκή αδυναμία

Η έννοια της Κοινωνικής Υποστήριξης περιλαμβάνει πολλές διαστάσεις και για αυτό στη βιβλιογραφία συναντώνται πολλοί και διαφορετικοί ορισμοί ανάλογα με τις διαστάσεις που ενδιαφέρουν τον εκάστοτε ερευνητή. Ο ορισμός των Sarason εστιάζει σε τέσσερις διαστάσεις της Κοινωνικής Υποστήριξης: I. η αντιλαμβανόμενη στήριξη (perceived support), αναφέρεται στη γενική αντίληψη που έχει το άτομο ή η οικογένεια ότι οι άλλοι είναι διαθέσιμοι και επιθυμούν να βοηθήσουν εφόσον χρειαστεί II. η παρεχόμενη στήριξη (received support), είναι η βοήθεια που πραγματικά λαμβάνει το άτομο ή η οικογένεια από τους άλλους, αφού έχει βρεθεί σε κάποια δύσκολη κατάσταση III. οι σχέσεις στήριξης (support relationships), είναι οι δυαδικοί κοινωνικοί δεσμοί από τους οποίους τα άτομα μπορούν να βρουν τα μέσα που θα τους βοηθήσουν στην αντιμετώπιση κρίσιμων καταστάσεων IV. το δίκτυο υποστήριξης (support network), που αποτελείται από το συνδυασμό των υποστηρικτικών σχέσεων. Αυτές οι έννοιες είναι ξεχωριστές, ωστόσο αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και συνθέτουν την έννοια της κοινωνικής στήριξης (Pierce, Sarason & Sarason, 1996).

Η Κοινωνική Υποστήριξη έχει συνδεθεί με χαμηλότερα ποσοστά νοσηρότητας και θνητότητας, καθώς αποτρέπει την υιοθέτηση ανθυγιεινών συμπεριφορών, ενώ βελτιώνει τα ποσοστά θετικών συμπεριφορών, όπως η άσκηση και η τήρηση των ιατρονοσηλευτικών οδηγιών, αυξάνει την καλή διάθεση και την αίσθηση του ελέγχου των ψυχοπιεστικών γεγονότων (Sanderson, 2013).

ΤΟΠΟΣ: Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών Π.Γ.Ν.Π. ΧΡΟΝΟΣ: Σεπτέμβριος Δεκέμβριος 2015 ΕΙΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ: Εμπειρική ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: 48 άτομα ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ: Δειγματοληψία σκοπιμότητας (purposive sampling) ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ: Ερωτηματολόγιο SSQ-6 των Sarason & Sarason (προσαρμογή Ρούσση & Βασιλάκη, 2001) ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: SPSS, V.22 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ: Περιγραφικά στατιστικά και t test

Σκοπός της έρευνας ήταν να διερευνήσει το επίπεδο κοινωνικής υποστήριξης ηλικιωμένων με προβλήματα πτώσεων.

Αίσθημα ύπαρξης κοινωνικής υποστήριξης από κάποια πηγή

Θεσμοί και δίκτυα από τα οποία αισθάνονται ότι λαμβάνουν κοινωνική υποστήριξη

Ηλικιωμένοι με πτώσειςT-Test Άνδρες (SD) Γυναίκες (SD) Σύνολο (SD) t df P Ερωτηματολόγιο Κοινωνικής Στήριξης SSQ-6 SSQ1: Μέγεθος κοινωνικού δικτύου 9,63 (±6,41)13,03 (±12,27)11,68 (±10,41) -1,11046,273 SSQ2: Ικανοποίηση από την κοινωνική στήριξη 30,94 (±7,51)26,81 (±10,94)24,12 (±12,06) 2,20446,033

Ένας στους τρεις ηλικιωμένους με προβλήματα πτώσεων δεν διαθέτει καθόλου υποστηρικτικό περιβάλλον Οι ηλικιωμένοι ασθενείς με προβλήματα πτώσεων έχουν μικρότερο κοινωνικό υποστηρικτικό δίκτυο σε σχέση με το γενικό πληθυσμό Οι γυναίκες με προβλήματα πτώσεων μολονότι έχουν μεγαλύτερα κοινωνικά δίκτυα σε σχέση με τους άνδρες ηλικιωμένους με προβλήματα πτώσεων, εντούτοις παρουσιάζουν μικρότερη ικανοποίηση από την υποστήριξη που αισθάνονται ότι λαμβάνουν (p<0,05).

Η κοινωνική υποστήριξη είναι πολύ σημαντική για την πρόληψη πτώσεων των ηλικιωμένων όσο και για τη φροντίδα τους μετά από κάταγμα Τα παραδοσιακά δίκτυα φροντίδας, όπως η οικογένεια και η γειτονιά φαίνεται σταδιακά να παύουν να αποτελούν πυλώνες φροντίδες για τα ηλικιωμένα άτομα Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα φροντίδας ηλικιωμένων με προβλήματα πτώσεων πρέπει να θέτει ως στόχο τη διεύρυνση των κοινωνικών τους δικτύων Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα φροντίδας πρέπει να στοχεύει στην ευαισθητοποίηση της Κοινότητας και ιδιαίτερα στην επικοινωνία μεταξύ των διαφορετικών γενεών, καθώς με τον τρόπο αυτό χτίζεται η κοινωνική αλληλεγγύη, ενώ παράλληλα μπορούν να αναπτυχθούν εθελοντικά συμπληρωματικά άτυπα δίκτυα φροντίδας.

Τα συμπεράσματα της έρευνας θα αξιοποιηθούν από την Κλινική Αποκατάστασης Κακώσεων Νωτιαίου Μυελού στο σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου προγράμματος αντιμετώπισης των πτώσεων ηλικιωμένων. Συγκεκριμένα, για το πεδίο της Κοινωνικής Υποστήριξης θα εξεταστούν τρόποι δημιουργίας νέων κοινωνικών δικτύων διαμέσου της δημιουργικής απασχόλησης και της δημιουργίας αλληλέγγυων δικτύων μέσω της συμμετοχής στο Σύλλογο Φίλων της Κλινικής Αποκατάστασης.