ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Γιάννης Σακέλλης

ΜΕΡΟΣ 1 Ο ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

Η κοινωνική πολιτική αναφέρεται στις δραστηριότητες της δημόσιας πολιτικής που στοχεύουν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης (ή στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου), που επιτυγχάνεται μέσω της οικονομικής μεγέθυνσης καθώς και μέσω της αναδιανομής του εισοδήματος.

Η δραστηριότητα αφορά: Παρεμβάσεις στο πλαίσιο της γενικότερης δημοσιονομικής πολιτικής (φορολογία – δημόσιες δαπάνες) Νομοθετικές παρεμβάσεις Ανάπτυξη υποδομών Ανάπτυξη ιδεολογικών αρχών και κατευθυντηρίων γραμμών

Η αναγκαιότητα της άσκησης κοινωνικής πολιτικής προέρχεται κυρίως από: στρεβλώσεις ως συνέπεια της οικονομίας της αγοράς από τον δυσμενή αντίκτυπο άλλων πολιτικών (π.χ. για την καταπολέμηση του πληθωρισμού ή της ύφεσης)

Οι τομείς παρέμβασης της κοινωνικής πολιτικής Η Κοινωνική Προστασία που περιλαμβάνει όλες τις παρεμβάσεις ιδιωτικών ή δημόσιων φορέων που έχουν σκοπό να ελαφρύνουν τα νοικοκυριά και τους ιδιώτες από το βάρος που συνεπάγεται η αντιμετώπιση ενός καθορισμένου συνόλου κινδύνων ή καταστάσεων ανάγκης υπό τον όρο ότι δεν υπάρχει ταυτόχρονη ατομική ρύθμιση..

Συμβατικά έχουν καθοριστεί 8 είδη κινδύνων / καταστάσεων ανάγκης που δικαιολογούν την ύπαρξη κοινωνικής προστασίας: Ασθένεια / Υγεία, Αναπηρία, Γήρας, Επιζώντες, Οικογένεια, Ανεργία, Στέγαση και Φτώχεια & Κοινωνικός Αποκλεισμός

Κοινωνική πολιτική και φιλανθρωπία (αναδιανομή του εισοδήματος και καταπολέμηση της φτώχειας) Η έκταση της αναδιανομής του εισοδήματος μπορεί να αντιστοιχεί στην αρχή της παμψηφίας (κριτήριο Pareto) Στην αρχή της πλειοψηφίας (μεγαλύτερη σε έκταση αναδιανομή

ΜΕΡΟΣ 2 Ο ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Κοινωνικά Δικαιώματα «Κοινωνικό δικαίωμα είναι κάθε απονεμημένη από το Σύνταγμα ικανότητα ή εξουσία βούλησης ή οποία αποσκοπεί στην ικανοποίηση συμφερόντων σχετικών με την εξασφάλιση της υπόστασης και της αξιοπρεπούς διαβίωσης του ανθρώπου ως μέλους του κοινωνικού συνόλου». Γιώργος Κατρούγκαλος Τα Κοινωνικά Δικαιώματα Εκδ. Α. ΣΑΚΚΟΥΛΑ, Αθήνα 2006, σελ. 12

Οι κατευθύνσεις πολιτικών που αποσκοπούν στην προώθηση της απασχόλησης, στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού Στην αναβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών υγείας και στον Εκσυγχρονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης Προάγουν την προστασία των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων

12 Gen. Government Revenue / Expenditure / Deficit (% of GDP) Estimate. Sources: AMECO database, ELSTAT, 2012 Budget, Ministry of Finance, November 2011 Yiannis Stournaras Euro accession period Revenues fell despite dynamic growth rates (above EZ average) – collapse of tax collection mechanisms Excessive spending The objective is to return to historically ‘viable’ levels of government expenditures & revenues

13 Social Protection Expenditure vs. Poverty Line in Greece * (cut-off point: 60% of median equivalised income after social transfers) Sources: Eurostat, INE GSEE – Observatory of Social-Economic-Fiscal Developments: Poverty & Inequality, University of Athens – Department of Economics

Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ

Ένα παράδειγμα αναποτελεσματικότητας των δαπανών κοινωνικής προστασίας Η κατά κεφαλή δημόσια δαπάνη για φάρμακα έφθασε το επίπεδο των €810, η υψηλότερη στην Ευρώπη. Ξοδεύαμε €4 δισ, παραπάνω από τη Σουηδία, την Ολλανδία και τη Δανία

Προβλήματα κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα Πολυνομία και κακονομία (πχ σε εισοδηματικά κριτήρια συνυπολογίζονται και τεκμαρτά εισοδήματα, με συνέπεια να αποκλείονται από τις παροχές σημαντικές κατηγορίες) ανεπαρκής έλεγχος σωστής εφαρμογής νομοθεσίας (κοινωνικές παροχές καταλήγουν σε λάθος αποδέκτες) Απουσία επαρκών κοινωνικών υπηρεσιών (κοινωνική πολιτική έίναι κυρίως επιδοματική) Κακοδιοίκηση (πχ καθυστερήσεις)

Οριοθέτηση της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Πολιτικής (ΕΚΠ) Προσδιορισμός στόχων και συντονισμός πολιτικών των επιμέρους κρατών μελών «Απώλεια» βασικών περιοχών της κοινωνικής πολιτικής (κοινωνική προστασία, αναδιανομή του εισοδήματος, επάρκεια εισοδήματος). Αναπτύσσεται διαφορικά. Η ΕΚΠ αμφισβητείται καθώς εξαρτάται από θεσμοθετημένους κανόνες των κρατών μελών

Τρεις φάσεις της ΕΚΠ 1970 Πρόγραμμα Κοινωνικής Δράσης Τέλος 80’s αρχές 90’s ( «Community Charter of Basic Social Rights for Workers” (1989)  υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων, επικέντρωση στις συνθήκες εργασίας  ίση μεταχείριση και ενσωμάτωση των ατόμων που αποκλείονται από την αγορά εργασίας  ενδυνάμωση του κοινωνικού διαλόγου και δυνατότητα της παρέμβασης των κοινωνικών εταίρων στον προσδιορισμό της ατζέντας της κοινωνικής πολιτικής.

2000 Λισαβόνα  κοινωνία της γνώσης και ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής  ποσοτικοποιημένοι στόχοι κυρίως για την απασχόληση  εκσυγχρονισμός της κοινωνικής προστασίας  έννοιες του κοινωνικού αποκλεισμού και της κοινωνικής ενσωμάτωσης  υιοθέτηση της πολιτικής της Ανοιχτής Μεθόδου Συντονισμού για τη σύγκλιση των κανόνων που διέπουν την κοινωνική πολιτική

Η ΑΜΣ αποτελεί ίσως σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της σύγκλισης και κατάκτησης ενιαίου επιπέδου κοινωνικής προστασίας. Προς τον στόχο αυτό όμως η κίνηση δείχνει να είναι πολύ αργή.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Λειτουργούν συμπληρωματικά και αποσπασματικά προς την κοινωνική πολιτική των κρατών μελών. Επομένως την προϋποθέτουν. Δεν λαμβάνεται μέριμνα για κράτη, όπως η Ελλάδα, με σημαντικές ανεπάρκειες στον τομέα. Δεν επιβάλλεται-επιδιώκεται η απαιτούμενη πειθαρχία, ώστε να κατοχυρώνεται μία «Ευρωπαϊκή Κοινωνική Πολιτική». Δεν λειτουργεί ένας ενιαίος μηχανισμός για την άμβλυνση των επιπτώσεων σε περιόδους κρίσης. Ίσως και να μην είναι δυνατόν λόγω διαφορετικών επιπτώσεων της κρίσης.