ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΞΑΠΛΑΝΤΕΡΗ, M.D., PhD. ΙΟΙ

Οι ιοί είναι συμπλέγματα που αποτελούνται από πρωτεΐνη και γενετικό υλικό, το οποίο είναι RNA ή DNA. Δεν έχουν κυτταρική δομή και ανεξάρτητες μεταβολικές διαδικασίες. Πολλαπλασιάζονται μόνο όταν εκμεταλλεύονται τα ζωντανά κύτταρα

Χαρακτηριστικά των ιών -Δεν έχουν κυτταρική δομή -Έχουν πολύ μικρό μέγεθος ( nm) - Αποτελούνται μόνο από πρωτεΐνες και νουκλεϊνικό οξύ (DNA ή RNA) - Δεν έχουν δικά τους μεταβολικά συστήματα, αλλά εξαρτώνται από το συνθετικό μηχανισμούς των ζωντανών κυττάρων - Υπάρχουν ιοί που προσβάλλουν τα βακτήρια και ονομάζονται βακτηριοφάγοι -Αναπαράγονται μέσα στα ζωντανά κύτταρα. Ο ιός μεταφέρει τη γενετική πληροφορία και σε μερικές περιπτώσεις ένζυμα. Τα υπόλοιπα στοιχεία που απαιτούνται για τον πολλαπλασιασμό τους παρέχονται από το κύτταρο στο οποίο έχουν εισβάλλει -Δεν επηρεάζονται από τα αντιβιοτικά, αλλά αναστέλλονται από τις ιντερφερόνες και συγκεκριμένα χημειοθεραπευτικά φάρμακα

Το ώριμο ιϊκό σωματίδιο είναι επίσης γνωστό ως virion. Τα βασικά του συστατικά είναι: -Το γονιδίωμα (genome), DNA ή RNA, διπλής ή μονής αλυσίδας (μονόκλωνο ή δίκλωνο), γραμμικό ή κυκλικό -Το καψίδιο (capsid), που αποτελείται από πρωτεΐνες που περικλείουν το νουκλεϊνικό οξύ του ιού και καθορίζει την αντιγονικότητα του ιού. Μπορεί να έχει κυβική, ελικοειδή ή σύνθετη συμμετρία. Αποτελείται από υπομονάδες που ονομάζονται capsomers (καψομερίδια) -Σε κάποιες περιπτώσεις φάκελο (envelope), που περιβάλλει το capsid και προέρχεται από την κυτταρική μεμβράνη

Ταξινομικό σύστημα των ιών 1)Οι ιοί με γονιδίωμα DNA ονομάζονται DNA- ιοί, ενώ οι ιοί με γονιδίωμα RNA ονομάζονται RNA- ιοί 2)Ανάλογα με την συμμετρία του capsid: κυβική, ελικοειδή, σύνθετη 3)Ανάλογα με την παρουσία ή όχι envelope 4)Τη διάμετρο του virion

Αντιγραφή των ιών: 1) Προσρόφηση (adsorption) του ιού σε ειδικούς υποδοχείς στην κυτταρική επιφάνεια 2) Διείσδυση (penetration) και απελευθέρωση του νουκλεϊνικού οξέος 3) Πολλαπλασιασμός (proliferation) των ιϊκών συστατικών 4) Συναρμολόγηση (assembly) των νέων ιϊκών σωματιδίων 5) Απελευθέρωση (release) των νεοσχηματισμένων ιών από το κύτταρο

ΑΔΕΝΟΪΟΙ Προσβάλλουν κυρίως το αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου, αλλά σχετίζονται και με οφθαλμικές λοιμώξεις και γαστρεντερίτιδα Μολύνουν κυρίως επιφάνειες βλεννογόνων Οι τύποι 1-7 μεταδίδονται με τις σταγόνες και επαφή με μολυσμένα δείγματα Τα ιϊκά σωματίδια έχουν εικοσαεδρική συμμετρία Αποτελούνται από δίκλωνο DNA

ΕΡΠΗΤΟΪΟΙ Έχουν το χαρακτηριστικό ότι παραμένουν σε λανθάνουσα φάση για μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι την επανενεργοποίησή τους

ΕΡΠΗΤΟΪΟΙ Λανθάνουσα λοίμωξη: ορίζεται ως η χρονική περίοδος που ανιχνεύεται ιϊκό γονιδίωμα, αλλά δεν παράγονται λοιμογόνοι ιοί Επανενεργοποίηση: μπορεί να περιορίζεται στην απλή ασυμπτωματική αποβολή νέων ιϊκών σωματιδίων Υποτροπή ή επανεμφάνιση: οι επανενεργοποιημένοι ιοί προκαλούν κλινική νόσο

Μέχρι σήμερα έχουν αναγνωριστεί 8 ανθρώπινοι ερπητοϊοί: 1.Ιός απλού έρπητα τύπου Ι (HSV I) (στόμα, οφθαλμούς, ΚΝΣ) 2.Ιός απλού έρπητα τύπου ΙΙ (HSV ΙI) (γεννητικό σύστημα) 3.Ιός ανεμοβλογιάς και έρπητα ζωστήρα (VZV) 4.Ιός Epstein Barr (EBV) 5.Κυτταρομεγαλοϊός (CMV) 6.Ανθρώπινος ερπητοϊός τύπου 6: HHV-6Α και HHV-6Β (αιφνίδιο εξάνθημα ή βρεφική ροδάνθη ή 6 η νόσος) 7.Ανθρώπινος ερπητοϊός τύπου 7 (HHV-7) 8.Ανθρώπινος ερπητοϊός τύπου 8 (HHV-8 ή ερπητοϊός του σαρκώματος Kaposi, λεμφώματα σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς

- Το καψίδιο έχει εικοσαεδρική συμμετρία -Γραμμικό διπλής έλικας DNA -Έχουν φάκελο που προέρχεται από τις κυτταρικές μεμβράνες των κυττάρων που μολύνονται από τον ιό Οι HSV και VZV είναι νευροτρόποι ιοί, ενώ οι EBV, HHV-6, HHV-7 είναι λεμφοτρόποι

Pox- ιοί (poxvirus) : Προκαλούν τις λοιμώξεις ευλογιά, μολυσματική τέρμινθος, Είναι DNA ιοί Οι δύο αλυσίδες του DNA ενώνονται στα άκρα του μορίου και ουσιαστικά σχηματίζεται ένα συνεχόμενο μονόκλωνο μόριο Δεν παρουσιάζουν εμφανή συμμετρία Τα ιϊκά σωματίδια που απελευθερώνονται από το κύτταρο έχουν φάκελο, Ενώ τα ιικά σωματίδια που απελευθερώνονται μετά από ρήξη των κυττάρων δεν έχουν φάκελο

Papilloma- ιοί Είναι DNA ιοί (δίκλωνο DNA) Μολύνουν πλακώδη επιθήλια Έχουν εικοσέαδρο καψίδιο Ο HPV - Αναγνωρίστηκε πρώτη φορά το τέλος της δεκαετίας του Οι υποτύποι του ιού ταξινομούνται σε χαμηλού, μεσαίου ή υψηλού κινδύνου, ανάλογα με το βαθμό της ογκογενετικής ικανότητας -Οι υποτύποι HPV16, HPV 18 είναι υψηλού κινδύνου -Κλινικά χαρακτηριστικά των HPV λοιμώξεων: α. Μυρμηκιές (στο κερατινοποιημένο επιθήλιο των χεριών και των ποδιών β. Κονδυλώματα πρωκτού και γεννητικού συστήματος (οξυτενή κονδυλώματα) γ. Στοματική θηλωμάτωση

Hepadna –ιοί Ιός της ηπατίτιδας Β (HBV) Τρία διαφορετικά σωματίδια μπορεί να ανιχνευθούν στο αίμα ατόμων που πάσχουν από HBV λοίμωξη: -Μικρό σφαιρικό σωματίδιο -Κυλινδρικό σωματίδιο Δεν είναι μολυσματικά και φέρουν το επιφανειακό αντιγόνο της ηπατίτιδας Β (HBsAg ή Αυστραλιανό αντιγόνο) - Σωματίδιο Dane ή ιϊκό σωματίδιο: περιέχει το DNA και την πολυμεράση μέσα σε κέλυφος που αποτελείται από το πυρηνικό αντιγόνο (HBcAg)

Κλινικά χαρακτηριστικά της λοίμωξης από HBV: Έκθεση Μόλυνση α) κεραυνοβόλος ηπατίτιδα (1% θνησιμότητα) β) Ανάρρωση (90-95% ανοσία) γ) Ασυμπτωματική φορεία, χρόνια ηπατίτιδα Β. Η εξέλιξη μπορεί να είναι είτε κάθαρση και ανοσία ή χρόνια ενεργός ηπατίτιδα, κίρρωση ήπατος, ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα

Parvo - ιοί: Μονόκλωνο DNA Δεν έχει φάκελο Η λοίμωξη από τον parvo- ιό Β19 προσβάλλει τα ταχέως διαιρούμενα πρόδρομα ερυθροκύτταρα του μυελού των οστών. Η πιο χαρακτηριστική κλινική μορφή είναι το λοιμώδες ερύθημα ή αιφνίδιο παρειακό σύνδρομο, με έντονο εξάνθημα στις παρειές. Ονομάζεται και 5 η νόσος Μπορεί να παρατηρηθεί παροδική απλαστική κρίση

Picorna- ιοί - Είναι RNA ιοί - 9 γένη εκ των οποίων σημαντικοί για τον άνθρωπο οι: A)Enterovirus (Echoviruses, Coxsackieviruses, Polioviruses) B)Heratovirus (ιός ηπατίτιδας Α) Γ) Rhinovirus (κοινό κρυολόγημα)

A)Enterovirus (Echoviruses, Coxsackieviruses, Polioviruses) -Ονομάζονται εντεροϊοί διότι υπάρχουν στο πεπτικό σύστημα και απεκκρίνονται από τα κόπρανα -Μονόκλωνο RNA με καψίδιο με εικοσαεδρική συμμετρία -Επιβιώνουν στη θερμοκρασία περιβάλλοντος για μήνες

Polioviruses Έχουν τροπισμό για το νευρικό ιστό Υπάρχουν 3 τύποι λοίμωξης: α) ο ασυμπτωματικός ή ήπια γριπώδης συνδρομή β) εμπλοκή του ΚΝΣ μηνιγγίτιδα γ) Παραλυτική πολυομυελίτιδα

Coxsackieviruses Ιοί ομάδας Α προκαλούν μηνιγγίτιδα, εμπύρετο, εξάνθημα (νόσος χεριών, ποδιών στόματος ή hand, foot and mouth disease) Ιοί ομάδας Β προκαλούν γριπώδη συνδρομή, μυοκαρδίτιδα, μηνιγγίτιδα, ηπατίτιδα, νεογνική λοίμωξη

Heratovirus (ιός ηπατίτιδας Α) Εμφανίζεται τόσο με τη μορφή επιδημιών, όσο και σποραδικά Προκαλεί ηπατίτιδα Δεν υπάρχουν φορείς

Orthomyxo- ιοί Περιλαμβάνει τους : Ιούς της γρίπης A, B, C -Ιϊκά σωματίδια σφαιρικά ή επιμήκη -Μονόκλωνο RNA -Είναι ανθεκτικός στο περιβάλλον και έχει βρεθεί σε σκόνη περισσότερο από 2 εβδομάδες

Paramyxo –ιοί Μονόκλωνο RNA Έχουν φάκελο Ιοί παραϊνφλουέντσας Ιός της παρωτίτιδας (mumps) Ιός της ιλαράς (measles) Ιός αναπνευστικού συγκυτίου (Respiratory Syncytial Virus, RSV) Ανθρώπινος μεταπνευμονοϊός

Toga – ιοί και Hepaci - ιοί Ιός της ερυθράς (Rubivirus) Καψίδιο εικοσαεδρικής συμμετρίας με φάκελο και μονόκλωνο RNA

Οικογένεια Flaviviridae Ιός της ηπατίτιδας C (HCV) Μονόκλωνο RNA Έχει φάκελο Αδυναμία καλλιέργειας του ιού in vitro και για το λόγο αυτό υπάρχουν λίγες πληροφορίες για τον πολλαπλασιασμό του Χρόνια λοίμωξη στο 50% που οδηγεί σε χρόνια ενεργό ηπατίτιδα, κίρρωση (50%) και ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (10%)

Retro –ιοί Ανθρώπινος λεμφοτρόπος ιός τύπου Ι ή HTLV I Ανθρώπινος ιός ανοσοανεπάρκειας τύπου Ι HIV 1 Ανθρώπινος ιός ανοσοανεπάρκειας τύπου II HIV 2 (Δυτική Αφρική) HIV - Έχουν φάκελο - Δύο μόρια ιϊκού RNA και το ένζυμο αντίστροφη μεταγραφάση (RNA εξαρτώμενη DNA πολυμεράση). Πολλαπλασιάζονται και συνθέτουν ιϊκό RNA από ένα αντίγραφο DNA του αρχικού τους RNA - Επιβιώνει έως και 15 ημέρες σε θερμοκρασία περιβάλλοντος και ημέρες στους 37 0 C

Rhabdo- ιοί Ο ιός της λύσσας Σχήμα βολίδας RNA ιός