Παραδόσεις Δασικής Οικολογίας Μάθημα 11 ο : Οικολογία Αύξησης Στέργιος Βέργος, καθηγητής Καρδίτσα, Εαρινό εξάμηνο 2012 ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ – ΠΑΡ/ΜΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

 Πολλαπλασιασμός των δασικών δένδρων Τα περισσότερα δασικά δένδρα πολλαπλασιάζονται "εγγενώς" δηλαδή με καρπούς και σπόρους. Ο "αγενής" πολλαπλασιασμός των δασικών δένδρων, δηλαδή ο πολλαπλασιασμός και η διάδοσή τους με παραβλαστήματα, μοσχεύματα και καταβολάδες, έχει περιορισμένο σχετικά ενδιαφέρον για τη δασοπονική πράξη.

 Άνθηση Την άνθηση των δασικών δένδρων πολύ λίγο την προσέχουν οι δασοπονούντες, ίσως επειδή δεν είναι πάντα ιδιαίτερα ορατή (μικρά άνθη, όχι έντονα χρώματα, κ.λπ.) και επιπλέον τα άνθη βρίσκονται σε κάποιο ύψος από το έδαφος. Τα περισσότερα δασοπονικά είδη είναι μόνοικα, δηλαδή στο ίδιο άτομο (δένδρο) έχουν αρσενικά και θηλυκά άνθη (κωνοφόρα, οξυά, δρύες κ.λπ.). Ορισμένα είδη είναι δίοικα δηλαδή έχουμε δένδρα αρσενικά και δένδρα θηλυκά (ιτιές, λεύκες, αρκουδοπούρναρο, ίταμος, κ.ά.) και τέλος μερικά είδη εμφανίζονται ως ερμαφρόδιτα δηλαδή έχουμε στο ίδιο είδος μόνοικα και δίοικα δένδρα και άνθη (φιλύρα, φτελιά, σορβιές κ.ά.). Τα περισσότερα από τα είδη αυτά, όλων των κατηγοριών, είναι ανεμογαμή, δηλαδή επικονιάζονται με τη βοήθεια του ανέμου (δρύες, οξιά, κωνοφόρα, λεύκες κ.ά.). Τα εντομογαμή δασοπονικά είδη (σφένδαμος, ψευδακακία, αγριοκερασιά, σορβιές, φιλύρες, φράξος, καστανιά κ.ά.) διαθέτουν πολύχρωμα άνθη με ισχυρό άρωμα, αλλά πολύ λιγότερους γυρεοκόκκους σε σύγκριση με τα ανεμογαμή.

 Καρποφορία Η καρποφορία των δασικών δένδρων δεν είναι ανάλογα πλούσια με την ανθοφορία τους.

κ. κέλυφος κοτ. κοτυληδόνες ε. ενδοσπέρμιο εμ. Έμβρυο στ. στομάτιο Σχηματική παράσταση τομής σπόρου ελάτης

Χρόνος άνθησης, ωρίμανσης και πτώσης των σπόρων των κυριοτέρων δασοπονικών ειδών (ROHMEDER, 1972, ΝΤΑΦΗΣ, 1986) Δασοπονικό είδος Χρόνος άνθησης Χρόνος ωρίμανσης σπόρων Χρόνος πτώσης σπόρων μαύρη πεύκηΑπρίλιος/ΜάϊοςΟκτωβ./Νοεμ./Δεκ. 2 ου έτουςΜάρτιος/Απρίλιος δασική πεύκηΜάϊος/ΙούνιοςΟκτωβ./Νοεμ./Δεκ. 2 ου έτουςΜάρτιος/Απρίλιος ερυθρελάτηΜάϊος/ΙούνιοςΤέλος Σεπτ./Οκτωβ.Φεβρ./Μάρτ./Απρίλιος ελάτηΜάϊος/ΙούνιοςΣεπτ./Οκτωβ.Οκτώβριος λευκόδερμος πεύκη Απρ./ Μάϊος/ΙούνιοςΣεπτ./Οκτωβ./Νοεμ.Φεβρ./Μάρτ./Απρίλιος χαλέπιος πεύκηΜάρτιος/ΑπρίλιοςΑπρίλιος/Μάϊος 3 ου έτουςΔιαρκεί (5-10 χρόνια) τραχεία πεύκηΜάρτιος/ΑπρίλιοςΑπρίλιος/Μάϊος 3 ου έτουςΔιαρκεί κουκουναριάΦεβρ./Μαρ./ΑπρίλιοςΝοεμβ./Δεκεμ. 3 ου έτους -//- οξυάΑπρίλιος/ΜάϊοςΣεπτ./Οκτωβ.Οκτώβριος/Νοέμβριος απόδισκος δρυςΑπρίλιος/ΜάϊοςΣεπτ./Οκτωβ.Οκτώβ./Αρχές Νοέμβ. ποδισκοφόρος δρυς Απρίλιος/ΜάϊοςΣεπτ./Οκτωβ.Οκτώβ./Αρχές Νοέμβ. πλατύφυλλος δρυςΑπρίλιος/ΜάϊοςΟκτώβριοςΟκτώβ./Αρχές Νοέμβ. μακεδονική δρυςΑπρίλιος/ΜάϊοςΝοέμβριος 2 ου έτουςΝοέμβ./Δεκέμβριος βαλανιδιάΑπρίλιος/ΜάϊοςΣεπτ./Οκτωβ. 2 ου έτουςΟκτώβριος/Νοέμβριος καστανιάΙούνιοςΣεπτ./Οκτ./Νοεμ.Οκτώβ./Νοέμβ./Δεκ. φιλύραΜάϊος/ΙούνιοςΣεπτ./Οκτωβ.Οκτώβριος/Νοέμβριος ψευδακακίαΑπρίλιος/ΜάϊοςΣεπτ./Οκτ./Νοεμ.Φεβρ./Μάρτιος σφένδαμοςΑπρίλιος/ΜάϊοςΣεπτ./Οκτωβ.Οκτώβ./Νοέμβ./Δεκ. πτελέαΜάρτιος/ΑπρίλιοςΜάϊος/ΙούνιοςΙούνιο/Αρχές Ιουλίου λεύκηΜάρτιος/ΑπρίλιοςΜάϊος/Ιούνιος φράξοςΜάρτιος/ΑπρίλιοςΣεπτ./Οκτωβ.Φεβρ./Μάρτιος κυπαρίσσιΙαν./Φεβ./Μαρ./Απρ.Αύγ./Σεπτ./Οκτ./Νοεμβ. κλήθραΙαν./Φεβρ.Οκτώβ./μέσα Νοεμ.Νοεμβ. ώς Μάρτιο

 Φύτρωση των σπόρων Διακρίνεται σε τρεις φάσεις - διαφοροποιήσεις: α. μηχανική διαφοροποίηση: Διόγκωση β. χημική διαφοροποίηση: Διάλυση και ανασύνθεση των αποθησαυριστικών ουσιών γ. μορφολογική διαφοροποίηση: Αύξηση και ανάπτυξη του εμβρύου Η διόγκωση προκαλείται από την πρόσληψη νερού από τον σπόρο και αποτελεί προϋπόθεση για τις δύο επόμενες φάσεις. Βέβαια από κάποιο σημείο και μετά οι τρεις φάσεις-διαφοροποιήσεις συνυπάρχουν στον ίδιο σπόρο. Η φάση της χημικής διαφοροποίησης του σπόρου περιλαμβάνει πολυάριθμες διεργασίες διάλυσης και ανασύνθεσης των αποθησαυριστικών ουσιών. Από την στιγμή που αρχίζει η διαίρεση των κυττάρων και κατά συνέπεια, η αύξηση του ριζιδίου και του εμβρύου, η φύτρωση περνάει στην τρίτη φάση της μορφολογικής διαφοροποίησης.

 Τη φύτρωση των σπόρων επηρεάζουν: Η υγρασία αποτελεί το απαραίτητο στοιχείο για την διόγκωση του σπόρου και την παραπέρα ενεργοποίησή του. Η θερμοκρασία. Είναι απαραίτητη ελάχιστη θερμοκρασία, διάφορη για τους σπόρους των διαφόρων ειδών, για να ξεκινήσει και ολοκληρωθεί η φύτρωση. Το οξυγόνο, μέσα από την διαδικασία της αναπνοής των σπόρων, προσφέρει την απαραίτητη ενέργεια για την όλη βιοχημική διεργασία ανασύνθεσης των ουσιών. Τέλος το φως είναι ο παράγοντας, που για την φύτρωση των περισσότερων σπόρων δεν είναι οπωσδήποτε απαραίτητος. Αλλά και μια σειρά από εσωτερικούς παράγοντες, γνωστότεροι των οποίων είναι η μορφή και σύσταση του καλύμματος, οι ιδιότητες του εμβρύου και του ενδοσπερμίου καθώς και η ύπαρξη ανασταλτικών ουσιών.

Βάρος και φυτρωτική ικανότητα των κυριοτέρων κωνοφόρων ειδών και προελεύσεων τους της χώρας μας. Ο πίνακας αυτός βασίστηκε σε αποτελέσματα που προέκυψαν από πτυχιακές εργασίες σπουδαστών στο εργαστήριο Δασοκομίας, από σχετική ερευνητική εργασία του κ. Βέργου και από βιβλιογραφικές πηγές (Ντάφης, 1975; Rohmeder, 1972)

 Αγενής πολλαπλασιασμός Ορισμένα δασοπονικά είδη διαθέτουν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται βλαστητικά - "αγενώς" - με παραβλαστήματα, μοσχεύματα και καταβολάδες. Στην κατηγορία αυτή των ειδών ανήκουν σχεδόν όλα τα πλατύφυλλα και μόνο λίγα κωνοφόρα (Pinus rigita, Thujia, Pinus canariensis, Sequoia, κ.ά.). Παραβλάστηση μπορεί να γίνει από: o τα πρέμνα - πρεμνοβλαστήματα o τις ρίζες - ριζοβλαστήματα o τον κορμό - κορμοβλαστήματα, και o τα κλαδιά - κλαδοβλαστήματα Η πρεμνοβλάστηση των περισσοτέρων ειδών μας είναι πλούσια, θα μπορούσαν όμως αυτά να καταταγούν κατά φθίνουσα σειρά πρεμνοβλαστικής ικανότητας ως εξής: καστανιά, σκλήθρο, ποδισκοφόρος, απόδισκος, πλατύφυλλος, ευθύφλοιος δρυς, αριά, πρίνος, φιλύρα, λεύκη, σφένδαμος, γαύρος, φτελιά, σημύδα, οξυά.

Σχηματική παράσταση πρέμνου και δημιουργία πρεμνοβλαστημάτων και ριζοβλαστημάτων. Π: πρεμνοβλαστήματα, ρ: ριζοβλαστήματα