Χ. Πουλόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Περιορισμός πόρων Μεταβολή θεσμοθετημένων διαδικασιών Συνεχείς περικοπές Κατάργηση υπηρεσιών Απογοήτευση Αγκυλώσεις Περιορισµός των κοινωνικών υπηρεσιών

 Αναστοχασμός  Αναζήτηση νέου νοήματος  Κριτική στάση  Πολιτικό όν  Αντίσταση στην απορύθμιση του κράτους πρόνοιας  Κίνημα αλληλεγγύης

 Η κοινωνική εργασία αφορά άτοµα που βρίσκονται σε κρίση, κάτω από τα όρια της φτώχειας.  Ο στόχος της κοινωνικής εργασίας και της κριτικής πρακτικής είναι διττός  Προσωπική αλλαγή  Κοινωνική αλλαγή.  Κριτική σκέψη για τους µηχανισµούς που ασκούν κοινωνικό έλεγχο  Κριτική σκέψη για τους κοινωνικούς χαρακτηρισµούς που αποδίδονται στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη ή βρίσκονται σε κίνδυνο  Κριτική σκέψη για την προέλευση και τις διαδικασίες αναπαραγωγής κοινωνικών αντιλήψεων και πεποιθήσεων  Αντιμετώπιση Αλλοτρίωσης  Αντιμετώπιση Εμποδίων στην ελευθερία δράσης

 Σημαντική συμβολή στον τοµέα της κοινωνικής φροντίδας και της υγείας  Προαγωγή κοινωνικών αλλαγών  Ανθρώπινα δικαιώµατα  Κοινωνική δικαιοσύνη  Ευρεία εφαρμογή μεθόδων της κοινωνικής εργασίας  Βελτίωση κοινωνικών υπηρεσιών  Σηµαντικές κοινωνικές αλλαγές.  Ανάλυση πολιτικών που επηρεάζουν και περιορίζουν τα άτοµα, τις οµάδες, τους οργανισµούς  Στρατηγικές για αλλαγή.

 Ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού έχει εξεταστεί πολλαπλώς σε διάφορες χρονικές περιόδους.  Η εξέλιξη της κοινωνικής εργασίας συνδεόταν µε τις συνθήκες κάθε εποχής.  Η κοινωνική εργασία ως πεδίο εφαρµογής προσπαθούσε να επηρεάσει θετικά τις ζωές των ανθρώπων που αντιµετώπιζαν προσωπικά και κοινωνικά προβλήµατα.  Αναζήτηση νέων προσεγγίσεων και πρακτικών.

 Η κοινωνική εργασία αναδείχθηκε σηµαντικό εργαλείο αντιµετώπισης των κοινωνικών προβληµάτων στην οικονοµική κρίση του 1930 στην Αµερική,.  Στην ιστορική της πορεία διαφοροποίησε το προφίλ της.  Η δράση της από φιλανθρωπική εξελίχθηκε σε κριτική ή/και ριζοσπαστική προσέγγιση.  Η κοινωνική εργασία διαφοροποιήθηκε από την ψυχολογία και τις ιατρικές επιστήµες.  Ανέδειξε την σηµασία των κοινωνικών, πολιτικών και οικονοµικών παραγόντων που οδηγούν στη φτώχεια και στον αποκλεισµό.

 Η κοινωνική εργασία παγιδεύτηκε σε µία τεχνοκρατική αντίληψη.  Βασίστηκε σε µία πρακτική και σε δεδοµένα τα οποία προέρχονταν από οικονοµικά και ιατρικά µοντέλα,  Οι κοινωνικές παράµετροι πέρασαν σε δεύτερη µοίρα.  Δόθηκε έµφαση στο άτοµο και στην οικογένεια µε βάση ηθικοπολιτικά προτάγµατα.  Οι νεότερες κριτικές και ριζοσπαστικές προσεγγίσεις προέκυψαν από την επαφή µε τα κοινωνικά κινήµατα, όπως το εργατικό, το φυλετικό, το φεµινιστικό και το οικολογικό.

 Στροφή του πεδίου προς µία κριτική προσέγγιση  Κριτικός στοχασμός για τον παραδοσιακό ρόλο  Βαθύτερη αντίληψη και κατανόηση των ιδεολογικών και πολιτικών συνθηκών  Αντιμετώπιση ανισοτήτων που µειώνουν το κράτος πρόνοιας.  Ερευνητικός ρόλος για σύνδεση των περιπτώσεων µε το ευρύτερο οικονοµικό, πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον.  Ανάγκη να κατανοήσουν τις οικονοµικές αλλαγές που, ενώ συµβαίνουν σε παγκόσµιο επίπεδο, επηρεάζουν τους δείκτες φτώχειας, ανεργίας και περιθωριοποίησης.

 Εργάζονται σε ένα περιβάλλον το οποίο έχει δηµιουργήσει µία κυρίαρχη κουλτούρα.  Αναλαµβάνουν αντικρουόµενους ρόλους.  Η εργασία εξυπηρετεί το κυρίαρχο σύστηµα που χρηµατοδοτεί τις κοινωνικές υπηρεσίες και επιβάλλει και την κατεύθυνσή τους.  Ως λειτουργοί φροντίδας καθίστανται «θύµατα» των πολιτικών που επιβάλλουν τη συρρίκνωση των υπηρεσιών, τη µείωση του προσωπικού, την αύξηση του φόρτου εργασίας και την υποστήριξη όλο και µεγαλύτερων οµάδων του πληθυσµού.  Βρίσκονται αντιµέτωποι µε ηθικά διλήµµατα.  Αντιλαµβάνονται ότι η ανεπάρκεια της παρεχόµενης φροντίδας σε ένα αποδυναµωµένο σύστηµα διαιωνίζει ένα πατερναλιστικό µοντέλο προσφοράς βοήθειας αντί διεκδίκησης κοινωνικών δικαιωµάτων.

 Δηµιουργούνται εσωτερικές συγκρούσεις στον ίδιο το λειτουργό και στις υπηρεσίες.  Οι περικοπές των προϋπολογισµών αναγκάζουν στην αποδοχή πόρων από διάφορες πηγές χρηµατοδότησης, απέναντι στις οποίες, όµως, δεν µπορούν να διεκδικήσουν δικαιώµατα.  Μειώνονται οι πρωτοβουλίες για ισότιµη µεταχείριση και ενδυνάµωση των ευάλωτων οµάδων.

 Αποτελεί την αιχµή του δόρατος.  Καλεί τους κοινωνικούς λειτουργούς να αναλάβουν έναν νέο πολιτικό ρόλο στην πρακτική τους.  Οι κοινωνικοί λειτουργοί δεν είναι εκπαιδευµένοι για τον νέο αυτό ρόλο  Δεν γνωρίζουν πώς µπορεί να εφαρµοστεί στην πράξη.  Περιορίζονται λόγω του πλαισίου ή λόγω των εσωτερικών τους συγκρούσεων.  Η παρεχόµενη εκπαίδευση βασίζεται στις κριτικές προσεγγίσεις της κοινωνικής εργασίας.  Η νέα αυτή προσέγγιση είναι σημαντική για όσους ασπάζονται τα εξισωτικά και χειραφετικά αιτήµατα των πολιτών.  Προσφέρει εργαλεία για να συνεκτιµηθεί ο ρόλος της πολιτικής στην εξέλιξη των συνθηκών αποκλεισµού και των δυνατοτήτων πρόνοιας.  Υποστηρίζει την ηθική ευθύνη του πεδίου της κοινωνικής εργασίας να αντισταθεί και να προωθήσει την αλλαγή.

 Επικεντρώνεται στις αναπόφευκτες επιδράσεις των αλλαγών που συµβαίνουν στο πολιτικό, κοινωνικό και οικονοµικό περιβάλλον.  Επιµένει στην ανανέωση του ρόλου των κοινωνικών λειτουργών και των κοινωνικών υπηρεσιών αποδίδοντάς τους µία πολιτική διάσταση.  ∆ίνει ιδιαίτερη έµφαση στην ανάγκη οι κριτικοί κοινωνικοί λειτουργοί να αναπτύσσουν εργασιακά και άλλα πλαίσια που αντιµετωπίζουν την κοινωνική καταπίεση.  Υποστηρίζει τις αλλαγές στον τρόπο εκπαίδευσης µε περισσότερη έµφαση στα ανθρώπινα δικαιώµατα, στον τρόπο προστασίας αλλά και στην κοινωνική δικαιοσύνη.

 Κοινές κινητοποιήσεις εξυπηρετουµένων και κοινωνικών λειτουργών.  Δράσεις για τη βελτίωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην περίοδο της οικονοµικής κρίσης.  Δράσεις αντίστασης των λειτουργών φροντίδας απέναντι στην πολιτική λιτότητας.  Ανάπτυξη ενός νέου µοντέλου κοινωνικής φροντίδας.  Ανάδειξη των δικτύων συλλογικότητας.

 Συνεχής εκπαίδευση και εποπτεία των κοινωνικών λειτουργών  Προσωπική και επαγγελµατική εξέλιξη  Αναβάθµιση της ποιότητας των υπηρεσιών.  Διάλογος σε ζητήµατα πολιτικής φύσης.  Προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων ως µέρος της καθηµερινής πρακτικής.  Κριτική προσέγγιση του ρόλου των κοινωνικών λειτουργών  Αντιαυταρχικές πράξεις για την ενδυνάµωση ευάλωτων ατόµων και οµάδων.

«Η Κοινωνική Εργασία είναι εφαρµοσµένο επάγγελµα αλλά και ακαδηµαϊκό πεδίο που προωθεί την κοινωνική αλλαγή και ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και την ενδυνάµωση και απελευθέρωση των ανθρώπων. Οι αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης, των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, της συλλογικής ευθύνης και του σεβασµού της διαφορετικότητας είναι κεντρικές στην κοινωνική εργασία, η οποία θεµελιώνεται από τις θεωρίες της κοινωνικής εργασίας, των κοινωνικών επιστηµών, των ανθρωπιστικών επιστηµών και τη γηγενή γνώση, και συνδέει ανθρώπους και δοµές για να αντιµετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής αλλά και για να ενισχύσει την ευηµερία τους. Ο παραπάνω ορισµός µπορεί να διευρυνθεί σε εθνικό ή/και σε περιφερειακό επίπεδο».

 Επιρροές από την Κριτική Κοινωνική Εργασία  Έµφαση στην κοινωνική αλλαγή, την ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και στην ενδυνάµωση και απελευθέρωση ατόµων και οµάδων.  Αλληλεπίδραση των ανθρώπων και των οργανισµών για να αντιµετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής.  Ενίσχυση της κοινωνικής ευηµερίας.  Βασικές αρχές των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, της συλλογικότητας, του σεβασµού και της κοινωνικής δικαιοσύνης.  Έµφαση στην αρχή της αντιµετώπισης όλων σε ισότιµη βάση.  Διεθνής χαρακτήρας µε βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις για την κοινωνική εργασία.

 Κατανόηση του εαυτού και του ρόλου του κοινωνικού λειτουργού σε ένα συγκεκριµένο κοινωνικο-οικονοµικό και ιδεολογικό περιβάλλον που κατασκευάζει την κοινωνική πραγµατικότητα  Κοινωνικοί λειτουργοί ως πολιτικά όντα  Ουσιαστική δράση στην αφύπνιση των ευάλωτων κοινωνικά οµάδων  Δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας και ανοικτού διαλόγου

 Δίκτυο συµµαχιών με µέλη της ακαδηµαϊκής κοινότητας, εξυπηρετούµενους και µέλη άλλων κοινωνικών οµάδων.  Αντίσταση σε φασιστικές και ρατσιστικές πρακτικές  Απελεύθερωση από πρότυπα και µηχανισµούς που θέτουν τον ψυχισµό και τη λογική των ανθρώπων σε αδράνεια.

Επιχειρεί:  Να διαµορφώσει µία πολιτική αντίστασης στην αποδόµηση του κράτους πρόνοιας.  Να αναπτύξει κοινωνικές συµµαχίες και δίκτυα µε άλλες επαγγελµατικές οµάδες και πρωτοβουλίες πολιτών.  Να δηµιουργήσει σχέσεις ισοτιµίας και εµπιστοσύνης µεταξύ των εξυπηρετουµένων και των κοινωνικών λειτουργών.  Να ενδυναμώσει τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη ή βρίσκονται σε κίνδυνο αλλά και τους ίδιους τους κοινωνικούς λειτουργούς.  Να αναπτύξει ένα ευρύτερο αντιφασιστικό και αντιρατσιστικό µέτωπο.

 Αναδείχθηκε στη δεκαετία του 1960-’70 στην Αγγλία  Συνδέθηκε µε το εργατικό κίνηµα  Έδωσε µάχες για την προάσπιση των ανθρωπίνων και εργασιακών δικαιωµάτων  Αποτελεί νέο πλαίσιο αναφοράς για κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα και σεβασµό στη διαφορετικότητα χωρίς κοινωνικούς αποκλεισµούς και διακρίσεις  Ανέτρεψε την στασιµότητα.  Προσέφερε ένα διαφορετικό µοντέλο ανάλυσης και κοινωνικής παρέµβασης.  Αντιμετωπίζει τα προσωπικά προβλήµατα και τις ανάγκες των ανθρώπων και ως θέµατα πολιτικής.

 Schorr, A. (1992). The Personal Social Services: An Outside View. New York: Joseph Rowntree Foundation.  Ioakimidis, V., Cruz Santos, C. & Martinez Herrero, I. (2014). Reconceptualizing Social Work in times of crisis: An examination of the cases of Greece, Spain and Portugal. International Social Work, 57(4- special edition, edited by Abye Tasse):  Briskman. L, Pease, B. & Allan, J. (2009). Introducing theories for social work in a neo-liberal context. In A. June, L. Briskman & B. Pease (Eds.), Critical Social Work: Theories and practices for a socially just word (pp. 3-15) (2nd edition). Australia: Allen Unwin.  Teloni D.-D. (2011). Contemporary Social Work Practicce in Greece: The perspectives of social workers and users in county welfare departments and municipalities. Unpublished PhD Thesis, University of Liverpool.  Iokaimidis, V., Yanardag, U., Bennett, C.F. & Teloni, D. (2013). Austerity and social work in Europe: listening to the voices of resistance. Critical and Radical Social Work, 1(2):

 IFSW.  Williams, Ch. (2014). The catalysers: “black” professionals and the anti- racist movement. In M. Lavalette & L. Penketh (Eds.), Race, Racism and Social Work: Contemporary issues and debates. Bristol: Policy Press.  Ιωακειµίδης, Β. (2012). Κοινωνική Εργασία για την Κοινωνική Δικαιοσύνη. Αθήνα: Εκδόσεις Ίων.  Ferguson, I. & Woodward, R. (2009). Radical Social Work in Practice: Making a difference. Social Work in Practice Series. The Policy Press: Bristol.  Dominelli, L. (1997). Anti-racist Social Work: A Challenge for White Practitioner and Educators (2nd edition). London: Macmillan.  Langan, M. & Lee, P. (1989). Radical Social Work Today. London: Routledge.  Levy, B. S. & Sidel, V. W. (2009). The Economic Crisis and Public Health. Social Medicine, 4(2).  Howe, D. (2009). A brief introduction to Social Work theory. London: Palgrave Macmillan.