Εισαγωγή Ο επιπολασμός της οσφυαλγίας ήταν 15,1% σε ένα δείγμα 3127 Ελλήνων πολιτών της δυτικής και κεντρικής Ελλάδας. Παρά τα μικρά ποσοστά πόνου & ανικανότητας, η ηλικία, η οσφυαλγία και η ισχιαλγία συσχετίστηκαν με την ανικανότητα και την ποιότητα ζωής (μόνο την υποκλίμακα σωματικής υγείας) του δείγματος. Σε αντίθεση με προηγούμενες μελέτες, ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και ψυχική υγεία (QoL) δεν σχετίστηκαν με οσφυαλγία, ισχιαλγία ή άλλους φυσικούς ή δημογραφικούς παράγοντες. Τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ότι μεταξύ των Ελλήνων ασθενών, λειτουργικοί και σωματικοί παράγοντες (π.χ. ανικανότητα, ποιότητα ζωής κτλ.) επηρεάζονται, ενώ, ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (όπως άγχος, κατάθλιψη κτλ.) καθώς και ψυχική υγεία δε επηρεάζονται ούτε από την ένταση ούτε από την περιοχή του πόνου. Περαιτέρω μελέτη συνιστάται σε αυτό. Αναφορές Η οσφυαλγία αποτελεί ένα ιδιαίτερα συχνό πρόβλημα στην Ελλάδα. Είναι πρώτο στην λίστα των ορθοπαιδικών παθήσεων που αντιμετωπίζονται στα «επείγοντα» τμήματα νοσηλευτικών ιδρυμάτων (Marinos et al., 2008), και φαίνεται να είναι το πιο συχνό μυοσκελετικής φύσεως πρόβλημα στον Ελληνικό γενικό πληθυσμό (Stranjalis et al. 2004). Παρ’ όλο που είναι γνωστό ότι η ανικανότητα (disability), διάφοροι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και η ποιότητα ζωής (QoL) είναι από τους πιο σημαντικούς προγνωστικούς δείκτες για την έκβαση της οσφυαλγίας, υπάρχει ελάχιστη έρευνα στον προσδιορισμό αυτών των παραγόντων στην Ελλάδα. Με βάσει τα παραπάνω, ο σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση του επιπολασμού της οσφυαλγίας, και η συσχέτισή της με την ποιότητα ζωής, την ανικανότητα και άλλους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες σε τυχαιοποιημένο δείγμα γενικού πληθυσμού Ελλήνων πολιτών., Σκοπός. Η διερεύνηση του επιπολασμού της οσφυαλγίας και η συσχέτισή της με την ποιότητα ζωής, την ανικανότητα και άλλους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες σε τυχαιοποιημένο δείγμα γενικού πληθυσμού Ελλήνων. Μέθοδος. Μέσω στρωματοποιημένης δειγματοληψίας, ενήλικοι Έλληνες επιλέχθηκαν τυχαία από 23 περιοχές της Ελλάδας με αγροτική και αστική αντιπροσώπευση (βάσει στοιχείων της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας από απογραφή του 2001). Μία ομάδα έμπειρων ερευνητών δημιούργησε ένα ερωτηματολόγιο (survey) με ερωτήσεις σχετικές με ιστορικό και συμπτώματα, καθώς και 4 αυτό- αναφερόμενα ερωτηματολόγια. Τα ερωτηματολόγια ήταν δύο ειδικά για οσφυαλγία, το Roland-Morris για ανικανότητα και το STarTBack screening tool ως προγνωστικός δείκτης, και δύο γενικής υγείας, το SF-12 για ποιότητα ζωής και το Hospital Anxiety and Depression (HAD) scale για άγχος και κατάθλιψη. Το survey χορηγήθηκε μέσω 10 φυσικοθεραπευτών. Αποτελέσματα. Από τους 3125 Έλληνες, 471(15,1%) είχαν οσφυαλγία (210 άνδρες, 47,04±15,03 έτη). Παρατηρήθηκαν μέτρια επίπεδα ανικανότητας (τιμές των Roland-Morris και STarTBack ήταν 9,2±6,1 και 3,71±2,5, αντίστοιχα) και ποιότητας ζωής (κλίμακα σωματικής και ψυχικής υγείας SF-12 ήταν 42±9,3 και 45,6±10,6, αντίστοιχα), και υψηλά σχετικά επίπεδα άγχους (HADAnxiety=12,6±6,5) και κατάθλιψης (HADDepression=10,6±6,2). Ηλικία, ένταση πόνου και ισχιαλγία συσχετίστηκαν με ανικανότητα και ποιότητα ζωής (δείκτης Pearson’s r μεταξύ 0,361 and 0,5, p<0,0001). Δημογραφικοί παράγοντες (π.χ. φύλο, εκπαίδευση κτλ.) δεν φάνηκαν να σχετίζονται με ανικανότητα, ποιότητα ζωής ή άλλους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Συμπεράσματα. Η οσφυαλγία αποτελεί συνηθισμένο σύμπτωμα του Ελληνικού πληθυσμού με 15,1% επιπολασμό. Τα επίπεδα πόνου και ποιότητας ζωής που παρουσιάστηκαν συσχετίστηκαν περισσότερο με την ύπαρξη ισχιαλγίας. Σε αντίθεση με την βιβλιογραφία, ψυχοκοινωνικοί παράγοντες δεν φάνηκαν να σχετίζονται με άλλους παράγοντες, υποδηλώνοντας ότι η οσφυαλγία στους Έλληνες εκδηλώνεται με ανικανότητα και έκπτωση στην ποιότητα ζωής, αλλά ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (π.χ. άγχος, κατάθλιψη) δεν φαίνεται να την επηρεάζουν. Αποτελέσματα Ευχαριστίες. Η παρούσα έρευνα υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση" και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Θέλουμε επίσης να ευχαριστήσουμε τους φυσικοθεραπευτές Ε. Πυργάκη, Ι. Παπαδοπούλου, Μ. Χατζηαντώνας, Γ. Αθανασόπουλος, Π. Γκούνης, Α. Βασιλόπουλος, Π. Γρηγορίου, Α. Κοσμάς & Δ. Μοδιάτη για την βοήθειά τους στην συλλογή των δεδομένων. Ποσοστό (αριθμός) Πόνος κάτω από το γόνατο39,9% (188) Ισχιαλγία που περιορίζει δραστηριότητες36,3% (11) Συχνότητα πόνου (τις περισσότερες ημέρες)53,9% (254) Κλινοστατισμός41,8% (197) Κλινοστατισμός (≤ 1 wkεβδ)28,0% (132) Κλινοστατισμός (>1 μήνα)8,1% (38) Αναρρωτική άδεια31,2% (147) Μέθοδος Το δείγμα αποτελούνταν από Έλληνες πολίτες άνω των 16 ετών, οι οποίοι επιλέχθηκαν τυχαία μέσω στρωματοποίησης με αντιπροσώπευση του δείγματος βάσει φύλου, ηλικιακής κατηγορίας και γεωγραφικής τοποθεσίας (σε αστική, ημι-αστική και αγροτική) από στοιχείά από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία (απογραφή του 2001). Η γεωγραφική περιοχή κάλυπτε την κεντρική και δυτική Ελλάδα, όπου βάσει της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (απογραφή 2001) η αστική αντιπροσώπευση αφορούσε πόλεις άνω των κατοίκων, ημι-αστική κωμοπόλεις μεταξύ 2000 και κατοίκων, και αγροτικές περιοχές με χωριά κάτω των 2000 κατοίκων. 23 γεωγραφικές περιοχές (5 πόλεις, 8 κωμοπόλεις & 10 χωριά επιλέχθηκαν για την μελέτη. Για καθένα από τα 23 ‘κέντρα ελέγχου’ το ‘αρχικό σημείο μηδέν αντιστοιχούσε στην πιο μεγάλη (και δημοφιλή) πλατεία της πόλης/χωριού. Από το σημείο αυτό, κάθε ‘εξεταστής’ κατευθυνόταν προς δυτική και ανατολική κατεύθυνση, ενώ στην μελέτη συμπεριλαμβανόταν κάθε 3 ο οίκημα/ κτήριο στην δεξιά πλευρά του δρόμου (το νούμερο 3 ήταν ένα τυχαία επιλεγμένο νούμερο). Σε περιπτώσεις όπου δεν υπήρχε απάντηση από ένα συγκεκριμένο οίκημα (π.χ. απουσία ιδιοκτητών/ενοικιαστών), οι εξεταστές επισκέπτονταν και μία δεύτερη φορά (απογευματινές- βραδινές ώρες) το οίκημα. Η φόρμα που δημιουργήθηκε (survey form), ήταν αυτό- αναφερόμενη (self-reported), η οποία περιελάμβανε προσωπικές πληροφορίες, 18 ερωτήσεις για συμπτωματολογία, λειτουργικότητα & ιστορικό συμπτωμάτων και 4 αυτό-αναφερόμενα ερωτηματολόγια, όλα έγκυρα, αξιόπιστα και διασκευασμένα στην Ελληνικό γλώσσα και πολιτισμό (Boscainos et al. 2003, Georgoudis et al. 2007, Kontodimopoulos et al. 2007). Τα ερωτηματολόγια αποτελούνταν από 2 ειδικά για την οσφυαλγία ερωτηματολόγια, το Roland-Morris για την ανικανότητα, και το STarTBack screening tool για πρόγνωση, και 2 ερωτηματολόγια γενικής υγείας, το Hospital Anxiety and Depression (HAD) scale για άγχος και κατάθλιψη, και το SF-12 για ποιότητα ζωής (QoL). Το survey χορηγήθηκε από 10 εκπαιδευμένους στην διαδικασία χορήγησης της συγκεκριμένης φόρμας μεταξύ Ιούνιο και Νοέμβριο Η συσχέτιση μεταξύ διαφόρων παραγόντων οσφυαλγίας και κοινωνικο-δημογραφικών στοιχείων αναλύθηκε μέσω του συντελεστή Pearson. 1.Boscainos, P.J., Sapkas, G., Stilianessi, E., Prouskas, K., Papadakis, S.A. Greek versions of the Oswestry and Roland-Morris Disability Questionnaires. Clin.Orthop.Relat Res. 2003, Fujii T, Matsudaira K. Prevalence of low back pain and factors associated with chronic disabling back pain in Japan. Eur Spine J. 2013, 22(2): Georgoudis, G., Papathanasiou, G., Spiropoulos, P., Katsoulakis, K.. Cognitive assessment of musculoskeletal pain with a newly validated Greek version of the Fear-Avoidance Beliefs Questionnaire (FABQ). Eur.J Pain , Kontodimopoulos N, Pappa E, Niakas D, Tountas Y. Validity of SF-12 summary scores in a Greek general population. Health Qual Life Outcomes. 2007, 28(5):55. 5.Marinos, G. et al. Primary care in the management of common orthopaedic problems. Qual.Prim.Care , National Statistical Service of Greece. Results of Population Census Stranjalis, G., Tsamandouraki, K., Sakas, D.E., Alamanos, Y. Low back pain in a representative sample of Greek population: analysis according to personal and socioeconomic characteristics. Spine , Από τους 3125 ερωτηθέντες, οι 471 (15,1%) είχαν οσφυαλγία (210 άντρες, 261 γυναίκες, μέσος όρος ηλικίας: 47,04±15,03). Ο Πίν. 1 συνοψίζει τα κυρίαρχα συμπτώματα του δείγματος & ο Πίν. 2 απεικονίζει την ανικανότητα, ποιότητα ζωής και ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά του δείγματος (βάσει των αυτό-αναφερόμενων μέσων μέτρησης που χρησιμοποιήθηκαν). Οι παράγοντες ηλικία, ένταση πόνου και ισχιαλγία συσχετίστηκαν με την ανικανότητα και την ποιότητα ζωής- υποκλίμακα σωματικής υγείας συντελεστής Pearson κυμάνθηκε μεταξύ 0,361 και 0,5, p<0,0001). Αντιθέτως, η ισχιαλγία συσχετίστηκε αρνητικά με ανικανότητα, υποδηλώνοντας χαμηλά ποσοστά ανικανότητας με πόνο στο πόδι (ισχιαλγία). Επιπλέον, και σε αντίθεση με την βιβλιογραφία (Fujii & Matsudaira 2013), φύλο, ετήσιο εισόδημα, κάπνισμα, εκπαίδευση και οικογενειακή κατάσταση δεν παρουσίασαν συσχέτιση με ανικανότητα, ποιότητα ζωής και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Ο Πίν. 3 απεικονίζει τις πιο σημαντικές συσχετίσεις. Μέσο (Τυπική απόκλίση)95% CI VAS –μέση ένταση πόνου5,26 (1,847)5,10-5,43 VAS –χειρότερος πόνος7,99 (1,869)7,82-8,16 STarTBack (total)3,82 (2,40)3,60-4,04 Roland-Morris Disability Questionnaire10,01 (6,143)9,46-10,57 HAD (υποκλίμακα άγχους)11,24 (6,223)10,68-11,81 HAD (υποκλίμακα κατάθλιψης )9,16 (6,437)8,57-9,74 SF-12 (υποκλίμακα σωματικής υγείας)41,06 (9,67)40,19-41,94 SF-12 (υποκλίμακα ψυχικής υγείας)46,02 (10,86)45,04-47 STarTBacktotalRoland-MorrisSF-12 Physical Ηλικία0,386 ** 0,446 ** -0,405 ** Ισχιαλγία τον τελευταίο μήνα-0,500 ** -0,395 ** 0,361 ** VAS –μέση ένταση πόνου0,417 ** 0,456 ** -0,396 ** VAS –πόνος στα χειρότερά0,503 ** 0,543 ** -0,453 ** Περίληψη Συμπεράσματα Πίνακας 3. Ανικανότητα & ποιότητα ζωής –συσχετίσεις του δείγματος (n=471). Πίνακας 2. Ανικανότητα, ποιότητα ζωής και ψυχοκοινωνικά σκόρ (n=471). Πίνακας 1. Επικρατέστερα συμπτώματα του δείγματος (n=471). Η οσφυαλγία στον Ελληνικό γενικό πληθυσμό: Ποιότητα ζωής, ανικανότητα και ψυχοκοινωνικό προφίλ Μπίλλη Ευδ. 1, Φουσέκης Κων. 1, Γιόφτσος Γ. 2, Λαμπροπούλου Σ. 1, Τρίγκας Π. 2, Καπρέλη Ε. 2, Παπανδρέου Μ. 3, Oldham J.A. 4, Τσέπης Η. 1 1 Τμήμα Φυσικοθεραπείας, Τ.Ε.Ι. Δυτικής Ελλάδας, 2 Τμήμα Φυσικοθεραπείας, Τ.Ε.Ι. Στερεάς Ελλάδας, 3 Τμήμα Φυσικοθεραπείας, Τ.Ε.Ι. Αθήνας,, 4 University of Manchester, Manchester, UK.