Αντώνης Μιχαηλίδης Φιλόλογος

 Τα δυο βασικά μέτρα είναι:  ίΑμβος (τόνος στις Άρτιες συλλαβές υ-)  τΡοχαίος (τόνος στις πεΡιττές συλλαβές -υ)  Στη δημοτική ποίηση μόνο αυτά υπάρχουν

 Ανάπαιστος (υυ-)  Δάκτυλος (-υυ)  Αμφίβραχυς (υ-υ)

Μετρικά σχήματαΕίδη ποδώνΠαραδείγματα ίαμβοςυ –νερό τροχαίος– υτρέχει ανάπαιστοςυ υ –καθαρό στα δάκτυλος– υ υδάχτυλα του αμφίβραχυς ή μεσότονος υ – υανθρώπου

Ανάλογα με το μέτρο Ανάλογα με τον αριθμό συλλαβών Ανάλογα με την τελευταία συλλαβή που τονίζεται Ανάλογα με την πληρότητα του τελευταίου πόδα ιαμβικός εφτασύλλαβος οξύτονοςακατάληκτος τροχαϊκός εννεασύλλαβος παροξύτονοςκαταληκτικός αναπαιστικός εντεκασύλλαβος προπαροξύτονος δακτυλικός δεκαπεντασύλλαβος μεσοτονικόςκτλ.

 Δεν τονίζονται όλες οι άρτιες συλλαβές στον ίαμβο  Δεν τονίζονται όλες οι περιττές συλλαβές στον τροχαίο  Αυτό είναι αρκετά συνηθισμένο  Στον ίαμβο μπορεί να τονίζεται και μια περιττή συλλαβή  Στον τροχαίο μπορεί να τονίζεται (πιο σπάνια) και μια άρτια συλλαβή  Υπολογίζονται μόνο οι τόνοι που ακούγονται και όχι όσοι γράφονται

 Βαριά| βροντούν|, πικρά| βαρούν  υ – | υ – | υ – | υ –|  Στο ρη | μοκλή | σι του | Δηρού  υ υ |, υ – |, υ υ, | υ –  Φύσα |βοριά, |φύσα | Θρακιά  - υ |, υ – |, - υ, | υ –

 Λευθε|ριά, για| λίγο|πάψε  υ υ |- υ | - υ |- υ  τώρα| σίμω|σε και| κλάψε  - υ | - υ |υ υ | - υ

Ανάπαιστος  τα τραγού |δια μου τα |‘λεγες ό |λα  υ υ - |υ υ - | υ υ - | υΑμφίβραχυς Η Δόξα | δεξιά συν | τροφεύει υ – υ | υ - υ | υ - υΔάκτυλος ξέρω μια | λύρ’ ακρι | βότατη - υ υ | - υ υ | - υ υ

 είναι η συμπροφορά δύο φωνηέντων που ανήκουν σε διαφορετικές λέξεις σε ένα χρόνο  η αυγή, νύχτά ηταν  Του πατέρα σου όταν έλθεις  υ υ - υ - υ - υ

 Όλη σχεδόν η ποίηση πριν και μετά την Άλωση είναι γραμμένη σε αυτόν  από τον 14 ο αιώνα μπαίνει και η ομοιοκαταληξία οπότε  η 15σύλλαβη δίστιχη ενότητα κυριαρχεί στην κρητική ποίηση  Ο Σολωμός ιδίως στα μεγάλα του συνθέματα τον καλλιέργησε

 ιταλικής προέλευσης  αρχικά στα κυπριώτικα ερωτικά του 16 ου αιώνα  έπειτα στα κρητικά χορικά (Βοσκοπούλα)  Σολωμός (Λάμπρος)  Μαβίλης  τονισμοί (και παρατονισμοί) στην 3 η και 7 η συλλαβή που σπάζουν τον ιαμβικό ρυθμό αλλά δημιουργούν μιαν ιδιαίτερη ένταση

α΄ημιστίχιο οξύτονο: Σημαίνει ο Θιος, σημαίνει η γης||σημαίνουν τα επουράνια α΄ημιστίχιο προπαροξύτονο: Του κύκλου τα γυρίσματα ||π’ ανεβοκατεβαίνου

 καθα|ρότα|τον ή|λιο επρο|μηνού|σε  υ υ |- υ |υ - |υ υ |υ - |υ Φυσάει τ’ αεράκι μ’ ανάλαφρη φόρα υ - |υ - |υ υ |- υ|υ - |υ

 συχνός και στα δημοτικά τραγούδια  στην έντεχνη ποίηση συνδυασμένος με εφτασύλλαβο ή  σπανιότερα με εννεασύλλαβο

 και οι φαναριώτες (Χριστόπουλος, Βηλαράς)  Βηλαράς:  Πουλάκι ξένο ξενιτεμένο  και ο Σολωμός  και ο Παλαμάς (συλλογή Οι πεντασύλλαβοι)

 από πολύ παλιά σε βυζαντινά λαϊκά τραγούδια  στον Πτωχολέοντα  Φαναριώτες  Σολωμός (σε συνδυασμό με τον εφτασύλλαβο)  Σε γνωρίζω από την κόψη (υυ-υυυ-υ)  του σπαθιού την τρομερή (υυ-υυυ-)

 οι Φαναριώτες τον δημιούργησαν με συνδυασμό δύο τροχαϊκών οχτασύλλαβων  Θόλωσε και μαύρη τρέχει, ||οδοιπόρε η ζωή σου - υ υ υ – υ - υ || υ υ - υ υ υ - υ

 Σολωμός  επίδραση ιταλικής στιχουργίας  σε ελεγειακά ποιήματα (Φαρμακωμένη)

 Σολωμός  σε ελεγειακά ποιήματα  Η Δόξα δεξιά συντροφεύει  υ - υ υ - υ υ - υ

 δεν ευδοκίμησε ο εκσυγχρονισμός του δακτυλικού εξαμέτρου του έπους

 οι ωδές γραμμένες σε πεντάστιχες στροφές με  τέσσερις εφτασύλλαβους στίχους και  τον πέμπτο στίχο πεντασύλλαβο  σταθερός τόνος στην προτελευταία συλλαβή  αδιαφορεί για τη θέση των άλλων τόνων ( τους θέτει σε περιττές ή άρτιες συλλαβές)  αδιαφορεί για το αν είναι οι στίχοι του οξύτονοι, παροξύτονοι ή προπαροξύτονοι

 Ας μη βρέξει ποτέ υυ-υυ-]  το σύννεφον, και ο άνεμος υ-υυυ-]υυ  σκληρός ας μη σκορπίσει υ-υ-υ-]υ  το χώμα το μακάριον υ-υυυ-]υυ που σας σκεπάζει. υυυ-]υ

 ζευγαρωτή (ααββ)  πλεχτή (αβαβ)  σταυρωτή (αββα)  ζευγαροπλεχτή (ααβγγβ)  ελεύθερη ή μεικτή (διάφοροι τύποι)

 Αντώνης Μιχαηλίδης  Φιλόλογος  ΓΕΛ Θρακομακεδόνων    Το υλικό της παρουσίασης βασίζεται στα:  Πολίτη Λ., Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ΜΙΕΤ, Αθήνα, 2012 και κυρίως  Γεωργιάδου Αγ., Η ποιητική περιπέτεια, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2005.