ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ασφάλεια εφοδιασμού της Ε.Ε. με φυσικό αέριο Ειδ. Επιστήμονας: Β. Τζώρτζη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ 3. ΟΙ ΚΡΙΣΕΙΣ ΡΩΣΙΑΣ – ΟΥΚΡΑΝΙΑΣΓΙΑ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ 4. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ «ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ» 5. ΑΠΕΙΛΕΣ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΕ α. Εξωτερική ασφάλεια εφοδιασμού –ανασφάλεια ως προς τις πηγές ενέργειας Οι κίνδυνοι β. Εσωτερική ασφάλεια εφοδιασμού Επαρκείς επενδύσεις Νομοθεσία της Ε.Ε. για την ασφάλεια εσωτερικού εφοδιασμού σε φυσικό αέριο (Οδηγία 2008/92, Κανονισμός 994/2010) 6. ΑΓΩΓΟΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το φυσικό αέριο παίζει όλο και σημαντικότερο ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρώπη. Η ασφάλεια εφοδιασμού αποτελεί τον πρώτο στόχο της ΕΠΕ - πώς θα επιτευχθεί; Ο εφοδιασμός με φυσικό αέριο, ενέχει κινδύνους Η ασφάλεια εφοδιασμού αποτελεί πολυδιάστατη έννοια. Νομοθετικά μέτρα που βελτίωσαν την ασφάλεια εφοδιασμού, η οποία πλέον δεν εξετάζεται μόνον στο πλαίσιο των εσωτερικών μέτρων της ΕΕ, αλλά και στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής.

C-72/83, Campus Oil, σκ. 34 Η μετάβαση από τις ελεγχόμενες από το κράτος αγορές σε μια απελευθερωμένη αγορά της ΕΕ πρέπει να γίνει κατά τρόπο διαφανή. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση θέτει σε κίνδυνο τον συνεχή ενεργειακό εφοδιασμό, ο οποίος είναι «θεμελιώδους σημασίας για την ύπαρξη των κρατών, δεδομένου ότι από αυτόν εξαρτώνται όχι μόνον η λειτουργία της οικονομίας, αλλά προπαντός οι θεσμοί και οι θεμελιώδεις δημόσιες υπηρεσίες και αυτή ακόμη η επιβίωση του πληθυσμού τους».

2. Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ Αρχικό στάδιο: δεκαετία ΄90 Σήμερα, η ασφάλεια εφοδιασμού βρίσκεται στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης της Ε.Ε.

3. ΟΙ ΚΡΙΣΕΙΣ ΡΩΣΙΑΣ – ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Ρωσία: ο 2ος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου παγκοσμίως, με τα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα αποθέματα ιστορικό υπόβαθρο οι κρίσεις κατά τη δεκαετία του ’90 η κρίση του η κρίση του η κρίση του 2009 η συμφωνία Ρωσίας - Ουκρανίας του 2010 για το φυσικό αέριο η Συμφωνία Ρωσίας – Κίνας του 2014

4. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ «ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ» Ευρωπαϊκή Επιτροπή: εξαιρετικά δύσκολος ο ορισμός Chevalier: «η ικανοποίηση της ζήτησης από τις ροές του ενεργειακού εφοδιασμού, κατά τέτοιο τρόπο και σε τέτοιο επίπεδο τιμών, ώστε να μην διακόπτεται η πορεία της οικονομίας, στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας» Δεν υπάρχει νομικός ορισμός – εξαρτάται από τις τάσεις: i. ανησυχία για το περιβάλλον ii. υπερθέρμανση του πλανήτη iii. καταπολέμηση της τρομοκρατίας (In Amenas) iv. ανωτέρα βία Ζήτημα που τίθεται: η έννοια της «ασφάλειας εφοδιασμού», ως νομική έννοια, έχει διαφορετικό νόημα στο ενωσιακό πλαίσιο απ’ ότι στο εθνικό πλαίσιο; ά. 194, 1, β΄ ΣΛΕΕ : απαίτηση αλληλεγγύης, θετική εξέλιξη

5. ΑΠΕΙΛΕΣ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΕ α. Εξωτερική ασφάλεια εφοδιασμού – ανασφάλεια ως προς τις πηγές ενέργειας Οι κίνδυνοι β. Εσωτερική ασφάλεια εφοδιασμού Επαρκείς επενδύσεις

α. Οι κίνδυνοι 1. εξάντληση των αποθεμάτων Προβλέπεται μέσω της αναλογίας R/P (reserve / production, απόθεμα προς παραγωγή) Πάντως, κίνδυνος που δεν θα πραγματωθεί στο άμεσο μέλλον 2. επένδυση στα κοιτάσματα φυσικού αερίου ♦ πιο σημαντικός κίνδυνος ♦ ανησυχία για την εξέλιξη των κοιτασμάτων σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας ♦ Το 25% του φυσικού αερίου που καταναλώνεται εισάγεται στην Ε.Ε. από τη Ρωσία (Gazprom) ♦ R/Ρ Ρωσίας = 56,4 (ΒΡ 2014) ♦ το ζήτημα είναι αν τα σημερινά επίπεδα επένδυσης είναι επαρκή προκειμένου να ανταποκριθούν στη μελλοντική ζήτηση

3. ανεπαρκής διαφοροποίηση (διαταραχή εφοδιασμού) ♦ ΕΕ: βασίζεται σε τρεις κυρίως χώρες για την εισαγωγή φυσικού αερίου: Αλγερία, Ρωσία, Νορβηγία ♦ τι θα συνέβαινε σε περίπτωση διαταραχής του εφοδιασμού από μια συγκεκριμένη χώρα; ♦ κρίσεις Ρωσίας- Ουκρανίας ♦ Θετική η επίδραση του Κανονισμού 994/2010, συμβαδίζει με την απαίτηση αλληλεγγύης του ά. 194, 1, β΄ ΣΛΕΕ. ♦ ο ρόλος του LNG στην ασφάλεια εφοδιασμού της Ε.Ε. με φυσικό αέριο (συμβολή στη διαφοροποίηση) 4. διεθνής ανταγωνισμός επί των πηγών φυσικού αερίου ♦ αμοιβαία εξάρτηση Ρωσίας – Ε.Ε. ; ♦ ο διεθνής ανταγωνισμός στο LNG Αξιολόγηση των 4 εξωτερικών κινδύνων – ο πιο σημαντικός είναι η έλλειψη επενδύσεων σε κοιτάσματα φυσικού αερίου (2ος κίνδυνος)

Β. Εσωτερική ασφάλεια εφοδιασμού Επαρκείς επενδύσεις ♦ Απαιτείται μια αξιόπιστη εσωτερική υποδομή φυσικού αερίου (σταθερό νομικό πλαίσιο) ♦ Το πρόβλημα είναι η γενική δυσκολία εξεύρεσης αναγκαίων ιδιωτικών επενδύσεων ♦ μακροχρόνιες συμβάσεις ♦ εμπορικοί κίνδυνοι στις επιχειρήσεις φυσικού αερίου ♦ Ε.Ε.: νομοθετικά μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος

Νομοθεσία της Ε.Ε. για την ασφάλεια εσωτερικού εφοδιασμού σε φυσικό αέριο Διακρίνεται σε 2 κατηγορίες: 1η κατηγορία = της διαφάνειας τιμών και όρων πώλησης - Οδηγία 2008/92 2η κατηγορία= της εξασφάλισης του εφοδιασμού των προστατευόμενων πελατών σε περιπτώσεις δύσκολων καιρικών συνθηκών ή διαταραχών του εφοδιασμού, δηλαδή σε περιπτώσεις κρίσεως, ώστε αυτοί να μην υστερούν έναντι καταναλωτών, οι οποίοι έχουν επιλέξει άλλη ενεργειακή ύλη (πετρέλαιο, ηλεκτρική ενέργεια κλπ)- Κανονισμός 994/2010

Οδηγία 2008/92 περί διαφάνειας τιμών και όρων πώλησης «σχετικά με την κοινοτική διαδικασία για τη βελτίωση της διαφάνειας των τιμών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας για τον τελικό βιομηχανικό καταναλωτή» Για περισσότερα από 50 χρόνια, η Επιτροπή συλλέγει δεδομένα που αφορούν τις τιμές ενέργειας. Παράλληλα με την έρευνα τιμών του φυσικού αερίου για τους βιομηχανικούς καταναλωτές, από το 1985 διεξαγόταν έρευνα για τις τιμές φυσικού αερίου για τους οικιακούς χρήστες. Η Οδηγία 2008/92 καταργεί την Οδηγία 90/37, της οποίας το περιεχόμενο, πάντως, επαναλαμβάνει κατά λέξη.

Αντικείμενο Η Οδηγία αφορά τις τιμές και τους όρους πώλησης του φυσικού αερίου για τον τελικό βιομηχανικό καταναλωτή, δηλαδή τις τιμές και τους όρους πώλησης της χονδρικής αγοράς. Η διαφάνεια των τιμών της ενέργειας διασφαλίζει ότι ο ανταγωνισμός δεν στρεβλώνεται. Συνεπώς, συνεισφέρει στην ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Ενόψει των παραπάνω, η Οδηγία θεσπίζει διαδικασίες που αφορούν την κυκλοφορία των πληροφοριών και τις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας.

Σκοπός Η Οδηγία στοχεύει στην καθιέρωση μιας ευρωπαϊκής διαδικασίας για τη διασφάλιση της διαφάνειας των τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας με τις οποίες βαρύνονται οι τελικοί καταναλωτές. Η διαδικασία είναι απαραίτητη, στο βαθμό που οι πληροφορίες αυτές επιτρέπουν στους καταναλωτές να επιλέξουν μεταξύ διαφορετικών παρόχων ενέργειας και μεταξύ ενεργειακών πηγών.

Κυριότερες ρυθμίσεις Παρεχόμενες πληροφορίες: ◊ Τα κ-μ θεσπίζουν εσωτερικό δίκαιο, βάσει του οποίου οι επιχειρήσεις που προμηθεύουν αέριο ή ηλεκτρική ενέργεια στους τελικούς καταναλωτές της βιομηχανίας γνωστοποιούν στη Στατιστική Υπηρεσία της ΕΕ (Eurostat) τα ακόλουθα στοιχεία: α. τις τιμές και του όρους πώλησης αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας στους τελικούς βιομηχανικούς καταναλωτές β. τα ισχύοντα συστήματα τιμών γ. την κατάταξη των (βιομηχανικών) καταναλωτών και των αντίστοιχων ποσοτήτων κατά κατηγορία κατανάλωσης (έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα, σε εθνικό επίπεδο, των κατηγοριών αυτών). Το α. και β. αποστέλλονται στην Eurostat ανά εξάμηνο, ενώ το γ. ανά διετία. ◊ Eurostat: δημοσίευση (εμπορικό απόρρητο), «ενδεδειγμένη μορφή», εμπιστευτικός χαρακτήρας των πληροφοριών ◊ «ανωμαλίες» ή «ασυνέπειες» ◊ Επιτροπή - αλλαγές

Διαδικασίες διαμόρφωσης των τιμών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας: Οι τιμές που αναφέρονται πρέπει να είναι οι τιμές που πληρώνονται από τους τελικούς βιομηχανικούς καταναλωτές που αγοράζουν φυσικό αέριο διανεμόμενο μέσω δικτύου, και που αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια, για δική τους χρήση. Θα πρέπει να εκφράζονται σε εθνικό νόμισμα ανά Gigajoule (φυσικό αέριο) και ανά κιλοβατώρα (kWh) (για την ηλεκτρική ενέργεια). Οι τιμές αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν όλες τις χρεώσεις που καταβάλλονται, όπως τα τέλη δικτύου, εκπτώσεις ή πριμοδοτήσεις. Δεν πρέπει να περιλαμβάνονται τα τέλη της αρχικής σύνδεσης. Τρία επίπεδα των τιμών που πρέπει να παρέχονται: ◊ τιμές χωρίς φόρους και εισφορές ◊ τιμές χωρίς ΦΠΑ και λοιπούς ανακτήσιμους φόρους ◊ τιμές που περιλαμβάνουν όλους τους φόρους, εισφορές και ΦΠΑ. Οι τιμές αυτές συλλέγονται δύο φορές το χρόνο (Ιανουάριο και Ιούλιο), ενώ η μέθοδος υπολογισμού, καθώς και η περιγραφή των φόρων που επιβάλλονται στις πωλήσεις αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας στους τελικούς χρήστες πρέπει να διαβιβάζονται μία φορά το χρόνο (τον Ιανουάριο). Οι πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες που πλαισιώνουν τις τιμές αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να κοινοποιούνται από ανεξάρτητη στατιστική αρχή.

Πρόταση για κατάργηση της Οδηγίας ◊ 18/11/2015: Πρόταση Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις ευρωπαϊκές στατιστικές όσον αφορά τις τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και για την κατάργηση της οδηγίας 2008/92/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κοινοτική διαδικασία για τη βελτίωση της διαφάνειας των τιμών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας για τον τελικό βιομηχανικό καταναλωτή. ◊ Η Οδηγία 2008/982 καλύπτει μόνον τη συλλογή δεδομένων για τις τιμές του φυσικού αερίου για τον βιομηχανικό τομέα. Οι εθνικές αρχές συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τις τιμές για τους οικιακούς πελάτες βάσει εθελοντικής συμφωνίας. ◊ Οι πάροχοι δεδομένων (εταιρείες φυσικού αερίου) επιζητούν να περικόψουν, λόγω περιορισμών στα οικονομικά και το ανθρώπινο δυναμικό τους, τις δραστηριότητες αναφοράς που δεν καλύπτονται από νομική πράξη. ◊ Υπήρχαν 2 επιλογές: i. να μην επέλθει καμία αλλαγή στο ισχύον καθεστώς ii. θέσπιση νέας ενωσιακής νομοθεσίας, Κανονισμού ή Οδηγίας

Διαφορές Πρότασης Κανονισμού με Οδηγία 2008/92: i. Ο προτεινόμενος Κανονισμός θα καλύπτει τη συλλογή δεδομένων για τις τιμές του φυσικού αερίου στον τομέα των οικιακών και μη οικιακών πελατών. Άρα, θα θεσπισθεί υποχρέωση αναφοράς των τιμών και για τους οικιακούς πελάτες (όχι πια εθελοντικά). ii. Προκειμένου να αναλυθούν οι κύριοι παράγοντες διαμόρφωσης των τιμών φυσικού αερίου, προστέθηκε μια δέσμη από μεταβλητές (υποσυνιστώσες) στη συλλογή δεδομένων που θα επιτρέψει λεπτομερέστερη ανάλυση των δεδομένων που συλλέγονται. Άρα, μεγαλύτερη διαφάνεια στις τιμές της ενέργειας. iii. Η υποβολή των συστημάτων τιμών (αναφορά που περιγράφει τη συλλογή δεδομένων σε κάθε χώρα) θα γίνεται δύο φορές τον χρόνο (αντί για μια που ισχύει σήμερα). Η μεθοδολογία για τις έρευνες τιμών, που είχε εισαχθεί το 2007, απεδείχθη αποτελεσματική μέθοδος και, συνεπώς, δεν προβλέπονται τροποποιήσεις από την πρόταση Κανονισμού.

Κανονισμός 992/2010 περί ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο «σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο και την κατάργηση της οδηγίας 2004/67/ΕΚ του Συμβουλίου» Η Οδηγία 2004/67 θέσπισε για πρώτη φορά νομικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ για τη διαφύλαξη της ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Η ρωσο-ουκρανική κρίση για το φυσικό αέριο τον Ιανουάριο του 2009 κατέδειξε ότι οι διατάξεις της Οδηγίας και η άνιση εφαρμογή τους από τις χώρες της ΕΕ δεν επαρκούσαν για την προετοιμασία και την ανταπόκριση της ΕΕ σε μια διαταραχή του εφοδιασμού. Υπήρχε, συνεπώς, σαφής κίνδυνος ότι τα μέτρα που θεσπίζουν μονομερώς τα κράτη μέλη της ΕΕ θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Ο Κανονισμός θεσπίζει ένα κοινό πλαίσιο, όπου η ασφάλεια του εφοδιασμού αποτελεί κοινή ευθύνη των επιχειρήσεων φυσικού αερίου, των κρατών μελών της Ε.Ε. και της Επιτροπής. Ορίζει διατάξεις που στοχεύουν στην προστασία της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο εξασφαλίζοντας την εύρυθμη και συνεχή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου, επιτρέποντας την εφαρμογή έκτακτων μέτρων όταν η αγορά δεν μπορεί πλέον να παρέχει τις απαιτούμενες ποσότητες για τον εφοδιασμό με αέριο και προβλέποντας σαφή ορισμό και κατανομή αρμοδιοτήτων ανάμεσα σε επιχειρήσεις φυσικού αερίου, στα κράτη μέλη και στην Ένωση όσον αφορά τόσο την προληπτική δράση, όσο και την αντίδραση σε συγκεκριμένες διαταραχές του εφοδιασμού. Παρέχει επίσης, σε πνεύμα αλληλεγγύης, μηχανισμούς για τον συντονισμό του σχεδιασμού σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης και την ανταπόκριση σε αυτήν, σε επίπεδο κράτους μέλους, περιφέρειας και Ένωσης.

Αντικείμενο Το φυσικό αέριο αποτελεί ουσιαστικό συστατικό του ενεργειακού μίγματος της Ε.Ε. Αποτελεί το ¼ του εφοδιασμού σε πρωτογενή ενέργεια και συμβάλλει κυρίως στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θερμότητας, στην τροφοδοσία της βιομηχανίας και στα καύσιμα για τις μεταφορές. Η κατανάλωση αερίου στην Ευρώπη έχει αυξηθεί με γρήγορους ρυθμούς κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 ετών. Με τη μείωση της εγχώριας παραγωγής, οι εισαγωγές αερίου αυξήθηκαν ακόμη ταχύτερα, δημιουργώντας έτσι υψηλότερη εξάρτηση από τις εισαγωγές και την ανάγκη να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο.

Σκοπός Ο Κανονισμός αποσκοπεί στη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού με αέριο εξασφαλίζοντας τόσο την πρόληψη, όσο και τη συντονισμένη αντίδραση σε περίπτωση διαταραχής του εφοδιασμού και εξασφαλίζοντας την ορθή και συνεχή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου.

Κυριότερες ρυθμίσεις 1. Η ασφάλεια του εφοδιασμού για τους προστατευόμενους πελάτες Ο Κανονισμός καθορίζει μια κοινή έννοια των πελατών των οποίων ο εφοδιασμός με φυσικό αέριο πρέπει να προστατεύεται. Όλα τα νοικοκυριά είναι προστατευόμενοι πελάτες. Οι χώρες της ΕΕ μπορούν επίσης να συμπεριλάβουν ως προστατευόμενους πελάτες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και βασικές κοινωνικές υπηρεσίες (με την προϋπόθεση ότι οι πρόσθετοι αυτοί πελάτες δεν αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 20% της τελικής χρήσης του φυσικού αερίου) ή / και εγκαταστάσεις τηλεθέρμανσης. 2. Κοινοί κανόνες για την υποδομή και τον εφοδιασμό Ο Κανονισμός προβλέπει κοινούς κανόνες σε ενωσιακό επίπεδο. Κανόνας για την υποδομή: Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να διασφαλίσουν ότι το αργότερο από τις 3 Δεκεμβρίου 2014, σε περίπτωση διαταραχής της ενιαίας μεγαλύτερης υποδομής, μέσω της οποίας εισάγουν φ.α., είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τη συνολική ζήτηση φυσικού αερίου κατά τη διάρκεια μιας ημέρας εξαιρετικής υψηλής ζήτησης αερίου (μια φορά στα 20 χρόνια) = Κανόνας Ν-1. Ο Κανονισμός απαιτεί επίσης την καθιέρωση αντίστροφων ροών σε όλες τις διασυνοριακές διασυνδέσεις μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ από τις 3 Δεκεμβρίου Κανόνας για τον εφοδιασμό των προστατευόμενων πελατών: α) ακραίες θερµοκρασίες κατά τη διάρκεια χρονικού διαστήµατος επτά ηµερών ακραίων τιµών το οποίο επέρχεται µε στατιστική πιθανότητα µίας φοράς µέσα σε 20 έτη· β) χρονικά διαστήµατα τουλάχιστον 30 ηµερών εξαιρετικά υψηλής ζήτησης για αέριο, τα οποία επέρχονται µε στατιστική πιθανότητα µίας φοράς µέσα σε 20 έτη· και γ) για περίοδο τουλάχιστον 30 ηµερών σε περίπτωση διαταραχής της µεγαλύτερης ενιαίας υποδοµής αερίου υπό µέσες χειµερινές συνθήκες.

3. Εκτίμηση επικινδυνότητας, προληπτικό σχέδιο δράσης και σχέδιο έκτακτης ανάγκης Από τις 3 Δεκεμβρίου 2011, η αρμόδια αρχή προβαίνει σε πλήρη αξιολόγηση των κινδύνων που απειλούν την ασφάλεια εφοδιασμού με αέριο. Η α. αξιολόγηση του κινδύνου λαμβάνει υπόψη τους κανόνες εφοδιασμού και υποδομών, όλες τις σχετικές εθνικές και περιφερειακές περιστάσεις, διάφορα σενάρια εξαιρετικά υψηλής ζήτησης αερίου και διαταραχών του εφοδιασμού και την αλληλεπίδραση και το συσχετισμό των κινδύνων με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Η πρώτη υποχρέωση της Αρμόδιας Εθνικής Αρχής, είναι η ολοκλήρωση της Μελέτης Εκτίμησης Επικινδυνότητας της Ασφάλειας Εφοδιασμού με Φυσικό Αέριο. Η Μελέτη επικαιροποιείται από την Αρμόδια Αρχή κάθε δύο (2) έτη, εκτός εάν οι συνθήκες απαιτήσουν πιο τακτική επικαιροποίηση. Η δραστηριότητα αυτή αποσκοπεί στην πληρέστερη δυνατή εκτίμηση των κινδύνων που απειλούν την ασφάλεια εφοδιασμού με αέριο στο κράτος μέλος, εξετάζοντας μεταξύ άλλων, διάφορα σενάρια εξαιρετικά υψηλής διαταραχής της προσφοράς και της ζήτησης του αερίου, όπως αστοχία των κύριων υποδομών μεταφοράς, εγκαταστάσεων αποθήκευσης ή τερματικών σταθμών ΥΦΑ και διαταραχής του εφοδιασμού από προμηθευτές τρίτων χωρών, λαμβάνοντας υπόψη την προϊστορία, την πιθανότητα, την εποχή, τη συχνότητα και τη διάρκεια της εμφάνισής τους, όπως και, κατά περίπτωση, τους γεωπολιτικούς κινδύνους, και εκτιμώντας τις πιθανές συνέπειες των εν λόγω σεναρίων για τους οικιακούς καταναλωτές, τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τη λειτουργία των βιομηχανιών. Με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των κινδύνων, το αργότερο στις 3 Δεκεμβρίου 2012, η ​​ αρμόδια αρχή εγκρίνει, δημοσιοποιεί και ενημερώνει την Επιτροπή σχετικά με ένα β. προληπτικό σχέδιο δράσης, το οποίο περιλαμβάνει τα μέτρα που απαιτούνται για την εξάλειψη ή τον μετριασμό του προσδιοριζόμενου κινδύνου, και ένα γ. σχέδιο έκτακτης ανάγκης που περιλαμβάνει τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την εξάλειψη ή τον μετριασμό των επιπτώσεων μιας διαταραχής του εφοδιασμού με φυσικό αέριο.

Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία για τη διαχείριση κρίσεων. Στοχεύει στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο ετοιμότητας σε περίπτωση διαταραχής του εφοδιασμού, για τα ακόλουθα τρία διακριτά επίπεδα κρίσης: 1. Επίπεδο έγκαιρης προειδοποίησης 2. Επίπεδο επιφυλακής 3. Επίπεδο έκτακτης ανάγκης Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να περιλαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για το κάθε επίπεδο κρίσης. Σύμφωνα με το άρθρο 73 του ν.4001/2011, καταρτίζεται από το ΔΕΣΦΑ και εγκρίνεται από τη ΡΑΕ. Η αξιολόγηση του κινδύνου και τα σχέδια θα πρέπει να ενημερώνονται κάθε 2 χρόνια. Η Επιτροπή αξιολογεί τα σχέδια αυτά σε διαβούλευση με την Ομάδα Συντονισμού για το Αέριο.

4. ΕΕ και περιφερειακή κατάσταση έκτακτης ανάγκης Η Επιτροπή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο όσον αφορά την κήρυξη έκτακτης ανάγκης σε ενωσιακό ή περιφερειακό επίπεδο. Η Επιτροπή μπορεί να κηρύξει ενωσιακή ή περιφερειακή κατάσταση έκτακτης ανάγκης κατόπιν αίτησης μιας αρμόδιας αρχής που έχει κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Όταν η αίτηση προέρχεται από τουλάχιστον δύο αρμόδιες αρχές, η Επιτροπή κηρύσσει έκτακτης ανάγκης σε ενωσιακό ή περιφερειακό επίπεδο.

5. Η ομάδα συντονισμού για το αέριο Η ομάδα συντονισμού για το αέριο συστάθηκε με σκοπό να διευκολύνει το συντονισμό των μέτρων σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο. Η Επιτροπή ζητά τη γνώμη και τη βοήθεια της Ομάδας σε ζητήματα ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο.Η ομάδα απαρτίζεται από αντιπροσώπους των κρατών μελών της ΕΕ, ιδίως των αρμόδιων αρχών τους, καθώς και από τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς (ENTSO) για το φυσικό αέριο και αντιπροσωπευτικά όργανα του οικείου βιομηχανικού κλάδου και των σχετικών πελατών. Η Επιτροπή προεδρεύει της ομάδας. 6. Διαφάνεια και ανταλλαγή πληροφοριών Κατά τη διάρκεια μιας έκτακτης ανάγκης, οι οικείες επιχειρήσεις φυσικού αερίου θέτουν στη διάθεση της αρμόδιας αρχής ορισμένες πληροφορίες, σε καθημερινή βάση. Σε περίπτωση ενωσιακής ή περιφερειακής κατάστασης έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή έχει το δικαίωμα να ζητήσει από την αρμόδια αρχή να παρέχει πληροφορίες τουλάχιστον για τα μέτρα που προβλέπεται να αναλάβει και για όσα ήδη εφαρμόζονται για την άμβλυνση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Από τις 3 Δεκεμβρίου 2011 το αργότερο τα κράτη μέλη της ΕΕ ενημερώνουν την Επιτροπή για τις υπάρχουσες διακυβερνητικές συμφωνίες που έχουν συναφθεί με τρίτες χώρες. Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει επίσης να ενημερώνουν την Επιτροπή όταν συνάπτονται νέες τέτοιες συμφωνίες.

Εφαρμογή του Κανονισμού από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας PAE: Η μελέτη της ΡΑΕ για τους πιθανούς κινδύνους που απειλούν τον εφοδιασμό της χώρας με φυσικό αέριο συμπέρανε ότι είναι διασφαλισμένη η τροφοδοσία με φυσικό αέριο νοικοκυριών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και μονάδων τηλεθέρμανσης σε περιπτώσεις αναταραχής της προσφοράς. Ωστόσο, για την πλήρη θωράκιση όλων των καταναλωτών φυσικού αερίου απαιτείται η κατάρτιση προληπτικού σχεδίου δράσης και σχεδίου έκτακτης ανάγκης. Ενισχυτικά σε αυτά θα λειτουργήσει η εφαρμογή ειδικών μέτρων, όπως: α. υποκατάσταση του φυσικού αερίου στις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής (υποχρέωση τήρησης αποθεμάτων εναλλακτικού καυσίμου, πετρέλαιο ντίζελ) και β.τα διακοπτόμενα τιμολόγια. ◊ Σχέδιο Προληπτικής Δράσης (Απόφαση ΡΑΕ υπ’ αριθ. 141/2013, υπ' αριθμ 429/2015) ◊ Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης (Απόφαση ΡΑΕ υπ’ αριθ. 122/2013, υπ' αριθμ 405/2015)

τροποποίηση Κανονισμoύ 994/2010 Ο Κανονισμός 994/2010 διαμορφώνει πιο συγκεκριμένο και αποτελεσματικότερο θεσμικό πλαίσιο για την ασφάλεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο σε σχέση με εκείνο της Οδηγίας 2004/67. Αποτυγχάνει, όμως να θέσει σαφή και αντικειμενικά κριτήρια για την κήρυξη της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης. Διαβούλευση σχετικά με την αναθεώρηση του Κανονισμού 994/2010 σχετικά με τα μέτρα διασφάλισης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Η δημόσια διαβούλευση ξεκίνησε στις 15 Ιανουαρίου 2015 και διήρκεσε μέχρι τις 8 Απριλίου Στις 16 Οκτωβρίου 2014, η Επιτροπή δημοσίευσε την Ανακοίνωσή της για το Stress Test (άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων) αναλύοντας τις επιπτώσεις από ενδεχόμενη μερική ή ολική διακοπή της παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Ένα από τα βασικά συμπεράσματα της άσκησης προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων ήταν ότι η αυξημένη συνεργασία και ο συντονισμός μπορεί να μετριάσει σημαντικά τις επιπτώσεις της διακοπής. Ταυτοχρόνως, δημοσιεύθηκε Έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του Κανονισμού 994/2010, η οποία τόνισε διάφορα σημεία όπου η βελτίωση του Κανονισμού μπορεί να οδηγήσει σε πιο αποτελεσματική πρόληψη και διαχείριση των κρίσεων εφοδιασμού. Κατά συνέπεια, η αναθεώρηση του Κανονισμού 994/2010 συμπεριελήφθη στον Οδικό Χάρτη για την Ενεργειακή Ένωση που εγκρίθηκε στις 25 Φεβρουαρίου Μια πρόταση για την αναθεώρηση προβλέπεται να εγκριθεί από την Επιτροπή έως το τέλος του Η Έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι: «υπάρχει περαιτέρω πεδίο για την ενίσχυση της ετοιμότητας της Ε.Ε. και της ικανότητάς της να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στις κρίσεις εφοδιασμού με αέριο. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής είναι της άποψης ότι τα διδάγματα των πρόσφατων κινδύνων για την ασφάλεια εφοδιασμού στην ΕΕ, δηλαδή των κινδύνων που προκαλούνται από ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως το παρατεταμένο κύμα ψύχους το 2012 ή γεωπολιτικών κινδύνων που έχουν αντίκτυπο στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, όπως η κρίση στην Ουκρανία το 2014, θα πρέπει να συγκεντρωθούν σε μία αναθεώρηση για πιθανές βελτιώσεις του Κανονισμού 994/2010».

ΑΓΩΓΟΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Υπάρχουν εν εξελίξει πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη αγωγών φυσικού αερίου μεταξύ της Ευρώπης και των ανατολικώς και νοτίων γειτόνων της. Αυτές περιλαμβάνουν τον Nord Stream (μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ μέσω της Βαλτικής), ο οποίος άρχισε να λειτουργεί τον Νοέμβριο του 2011 και τον Trans Adriatic Pipeline (που συνδέει την Τουρκία με την Ιταλία μέσω Αλβανίας και Ελλάδας και θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την περιοχή της Κασπίας Θάλασσας προς την ΕΕ).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Ποιες είναι οι παράμετροι που θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη για τον νομικό προσδιορισμό της έννοιας «ασφάλεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο» της Ε.Ε.; 2. Ποιο είναι οι κίνδυνοι στην εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο της Ε.Ε.; 3. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνεται η νομοθεσία ασφάλειας εφοδιασμού της Ε.Ε. με φυσικό αέριο; 4. Ποιες είναι οι πληροφορίες που υποβάλλουν οι επιχειρήσεις παροχής φυσικού αερίου στην Eurostat στο πλαίσιο της Οδηγίας 2008/92; 5. Ποιες είναι οι διαδικασίες διαμόρφωσης των τιμών αερίου κατά την Οδηγία 2008/92; 6. Πώς εξασφαλίζεται ο εμπιστευτικός χαρακτήρας των πληροφοριών που οι επιχειρήσεις φυσικού αερίου διαβιβάζουν στην Eurostat; Σε ποια περίπτωση κάμπτεται ο εμπιστευτικός αυτός χαρακτήρας; 7. Ποιες είναι οι αλλαγές που εισάγονται στην πρόταση Κανονισμού για κατάργηση της Οδηγίας 2008/92; 8. Τι γνωρίζετε για τον κανόνα για την υποδομή και τον κανόνα για τον εφοδιασμό του Κανονισμού 994/2010; 9. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι καταστάσεις κρίσης κατά τον Κανονισμό 994/2010 και πώς αντιμετωπίζονται από τα κράτη μέλη; 10. Τι γνωρίζετε για την «προσέγγιση των 3 επιπέδων» που καθιερώνει ο Κανονισμός 994/2010; 11. Ποια είναι η αρμοδιότητα της Επιτροπής κατά τον Κανονισμό 994/2010; 12. Πώς χαρακτηρίζεται η αρμοδιότητα των κρατών μελών και της Ε.Ε. στον Κανονισμό 994/2010;

Προτεινόμενη βιβλιογραφία Κ. Ηλιόπουλος, ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, Ευρωπαϊκή Πολιτική Ενέργειας, Δίκαιο Συνθηκών, Ασφάλεια Εφοδιασμού, Διευρωπαϊκά Δίκτυα Ενέργειας, Διεθνείς Συμβάσεις της Ελλάδας, εκδ. Αντν. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 2014, σ , , , Ν. Μούσης, Ευρωπαϊκή Ένωση, Δίκαιο – Οικονομία – Πολιτική, 12η αναθεωρημένη έκδοση, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2009, κεφ. 19, Ενεργειακή Πολιτική, σ. 413 επ., παράγρ «ενεργειακός εφοδοασμός», σ. 426, επ., υποπαράγρ «εφοδιασμός σε υδρογονάνθρακες». Μ. Χαροκόπος, Απελευθερώνοντας τον δέσμιο Γκιούλιβερ: Εφ-ασφαλίζοντας τον Εφοδιασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης με Φυσικό Αέριο, σε Ν. Φαραντούρη (ΕΠΙΜ.), Ενέργεια – Δίκαιο, Οικονομία και Πολιτική, Νομική Βιβλιοθήκη, 2012, σ του ίδιου, Ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ: Η Μεσόγειος ως εναλλακτική πηγή εφοδιασμού με ΥΦΑ, σε Ν. Φαραντούρης, Ενέργεια – Ναυτιλία και Θαλάσσιες Μεταφορές, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σ Ν. Νικητάκος, Γεωπολιτική του φυσικού αερίου και ναυτιλία LNG, σε Ν. Φαραντούρης, Ενέργεια – Ναυτιλία και Θαλάσσιες Μεταφορές, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σ Κ. Καρακίτσου, Σταθμοί ΥΦΑ σε απομακρυσμένες περιοχές (Small- scale LNG plants) – Εμπορική ανάλυση, σε Ν. Φαραντούρης, Ενέργεια – Ναυτιλία και Θαλάσσιες Μεταφορές, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σ Σ. Μπίκος, Μεταφορά και προμήθεια Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου: Ασφάλεια Εφοδιασμού και ο ρόλος της Ελλάδος, σε Ν. Φαραντούρης, Ενέργεια – Ναυτιλία και Θαλάσσιες Μεταφορές, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σ K. Talus, Energy Security in European Energy Law, σε HUNT N.- TALUS K. (ed.), The EU Energy Directory, 1st ed., Euroconfidentiel, 2009, σ Ι. Del Guayo, C. Redwell, M. M. Roggenkamp, A. Ronne, Energy Law in Europe: Comparisons and Conclusions, σε M. Roggenkamp, κ.ά. (ed.), Energy law in Europe : national, EU and international regulation / edited by Oxford : Oxford University Press, 2007,κεφάλ. 16, σ D. De Jong, C. Van der Linde, T. Smeenk, “The Evolving Role of LNG in the Gas Market”, σε Α. Goldthau, J. M. Witte (eds.), Global Energy Governance, The New Rules of the Gam, Global Public Policy Institute, Berlin, 2010, σ. 221, brookings edu