© Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 1 Διοίκηση Λειτουργιών Ενότητα 4: Διοίκηση έργων 1 (project management) Ανδρέας Νεάρχου Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων

Περιεχόμενα ενότητας Η στρατηγική σημασία της διοίκησης των έργων Σχεδιασμός έργων Χρονοπρογραμματισμός έργων Έλεγχος έργων © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 2

Η στρατηγική σημασία της Διοίκησης Έργων © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 3

Η στρατηγική σημασία της Διοίκησης Έργων Microsoft - Microsoft Windows XP Project : – Εκατοντάδες προγραμματιστών – Εκατομμύρια γραμμές κώδικα – Εκατομμύρια δολάρια κόστος ανάπτυξης © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 4  Ford – Επανασχεδιασμός του έργου Mustang:  450 άτομα ομάδα ανάπτυξης  Κόστος $700 εκατ.  25% γρηγορότερα και 30% φθηνότερα από αντίστοιχα έργα της Ford

© Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 5 ΆτομοΟμάδαΟργανισμόςΚοινοπραξία οργανισμών Σε εθνικό επίπεδο Πολυεθνικό Πολυπλοκότητα ΧαμηλήΨηλη Αβεβαιότητα Χαμηλή Ψηλή Πρωτότυπο σύγγραμμα Γαμήλια τελετή Ανάπτυξη προϊόντος Εξερεύνηση για πετρέλαιο ή φυσικό αέριο Βασική επιστημονική έρευνα Διεθνές συνέδριο Διαφημιστική καμπάνια Αποστολή στην Ανταρτική Δεξαμενό- πλοιο Χημικό εργοστάσιο Κατασκευή αεροδρόμιου Κατασκευή Airbus Υπόγεια σήραγγα Ευρωπαϊκό πρόγραμμ α Αυτοκινη- τόδρομος Πρόγραμμα οικονομικής σταθερότητας Στρατιωτική επιχείρηση Πολυπλοκότητα και αβεβαιότητα ως διαστάσεις έργου Πηγή: Operations management / N. Slack, S. Chambers, R. Johnston. – 6th edition, Pearson, 2010, Διάγραμμα 1

Τι είναι Έργο; Μια προσωρινή προσπάθεια που αναλαμβάνεται για την παραγωγή ενός μοναδικού αποτελέσματος Έχει, μία καθορισμένη αρχή (την έγκριση, ή απόφαση να προχωρήσει) και ένα καθορισμένο τέλος (την επίτευξη των σκοπών και στόχων). Είναι μία μοναδική («μια κι έξω») δραστηριότητα και κατά κανόνα δεν επαναλαμβάνεται. © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 6

Παράδειγμα έργου - 1 Έργο: Επέκταση και αναβάθμιση των εγκαταστάσεων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων Δήμου Ρίου Στόχος: Εντός της επόμενης τριετίας να ολοκληρωθεί το αποχετευτικό σύστημα του Δήμου Ρίου. Σκοπός: Να καλυφθούν οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες για αποχέτευση και να προστατευθεί η ποιότητα του θαλάσσιου υδάτινου περιβάλλοντος. Ο συνολικός προϋπολογισμός: € Διάρκεια έργου: 3 έτη. © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 7

Παράδειγμα έργου - 2 Έργο: Προμήθεια και εγκατάσταση φορητών Η/Υ στα δημοτικά σχολεία του νομού Αχαϊας. Στόχος: Αναβάθμιση υπολογιστικού εξοπλισμού δημοτικών σχολείων Σκοπός: Το Υπουργείο Παιδείας επιθυμεί να αυξήσει τις εργαστηριακές ώρες των μαθημάτων Πληροφορικής στα δημοτικά σχολεία. Συνολικός προϋπολογισμός έργου: € συμπεριλαμβανομένων 5-ετούς εγγύησης και υπηρεσιών συντήρησης Διάρκεια έργου: 6 μήνες μετά την υπογραφή της σύμβασης. © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 8

Διοίκηση μεγάλων έργων © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 9  Σχεδιασμός  Καθορισμός στόχων  Καθορισμός πόρων  Αναλυτική δομή εργασιών (Work breakdown structure, WBS)  Οργάνωση ομάδας ανάπτυξης  Χρονικός Προγρ/σμός  Εργασίες  Χρόνοι  Δίκτυο έργου  Κατανομή πόρων  Έλεγχος  Παρακολούθηση, σύγκριση, αναθεώρηση, διόρθωση

Σχεδιασμός έργων Καθορισμός στόχων Περιγραφή έργου Αναλυτική δομή εργασιών έργου (WBS) Προσδιορισμός πόρων Οργάνωση έργου © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 10

Δείγμα οργάνωσης έργου © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 11 Πωλήσεις Πρόεδρος Χρημ./Οικον Ανθρώπινοι Πόροι Σχεδ./Ανάπτυξ Έλεγχος Ποιότητας Παραγωγή Τεχνικός Μηχανικός Δοκιμών Μηχανικός Παραγωγής Ψυχολόγος Έργο 1 Υπεύθυνος Έργου Υπεύθυνος Έργου Ψυχολόγος Πολιτικός μηχανικός ΕπιστάτηςΤεχνικός Έργο 2 Πηγή: Principles of Operations Management, J. Heizer and B. Render, 9th edition, Pearson, 2008., Διάγραμμα 2

Δομή διάσπασης εργασιών 1.Έργο 2.Κύριες εργασίες στο έργο 3.Υπο-εργασίες κάθε κύριας εργασίας 4.Δραστηριότητες (ή πακέτα εργασιών) που πρέπει να ολοκληρωθούν © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 12

Έργο: MS-Windows Vista Δομή διάσπασης έργου © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 13 Επίπεδο Α/ΑΔραστηριότητα Επίπεδο Α/Α Δραστηριότητα 1 1.0Ανάπτυξη του Λ.Σ. Windows Vista 2 1.1Ανάπτυξη των GUIs 2 1.2Εγγύηση για συμβατότητα με τις προηγούμενες εκδόσεις των Windows προηγούμενες εκδόσεις των Windows Συμβατότητα με Windows Millennium (ME) Συμβατότητα μεWindows XP Συμβατότητα με Windows XP Συμβατότητα μεWindows Συμβατότητα με Windows Διασφάλιση εισαγωγής αρχείων Πηγή: Principles of Operations Management, J. Heizer and B. Render, 9th edition, Pearson, 2008., Πίνακας 1

Χρονοπρογραμματισμός έργων Καθορισμός εργασιών Αναγνώριση των σχέσεων προτεραιότητας μεταξύ εργασιών Δρομολόγηση εργασιών Ορισμός χρόνων (διάρκειας) εργασιών & κόστους Υπολογισμός απαιτήσεων σε υλικά, εργατικό δυναμικό, εργαλεία, εξοπλισμό, κ.α. Καθορισμός κρίσιμων εργασιών © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 14

Τεχνικές διοίκησης έργων Διαγράμματα Gantt Μέθοδος του κρίσιμου δρόμου - Critical Path Method (CPM) Μέθοδος PERT - Program Evaluation & Review Technique © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 15 © T/Maker Co.

Διαγράμματα Gantt © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 16 ΙανΦεΜαρΑπρΜαηΙουΙουλ Χρονική περίοδος Εργασία Α Β Γ

Τεχνικές PERT και CPM 1 Τεχνικές δικτύων. Αναπτύχθηκαν δεκαετία του ‘50 – Η CPM από τον DuPont για χημικά εργοστάσια (1957) – Η PERT από τους Booz, Allen & Hamilton σε συνεργασία με το αμερικάνικο πολεμικό ναυτικό στα πλαίσια κατασκευής του πυραύλου Polaris (1958) © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 17

Τεχνικές PERT και CPM 2 Θεωρούν σχέσεις προτεραιότητας και αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των δραστηριοτήτων του έργου Χρησιμοποιούν διαφορετικό τρόπο υπολογισμού του χρόνου υλοποίησης κάθε δραστηριότητας © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 18

Σε ποια ερωτήματα μπορούν να απαντήσουν οι PERT & CPM; 1 © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 19 1.Αν κάθε δραστηριότητα (εργασία) ολοκληρωθεί σύμφωνα με το σχέδιο, ποτέ θα ολοκληρωθεί το έργο; 2.Ποιες είναι οι κρίσιμες δραστηριότητες του έργου; 3.Ποιες εργασίες μπορούν να καθυστερήσουν, αν είναι αναγκαίο και για πόσο χρονικό διάστημα; 4.Σε ποια χρονική στιγμή πρέπει να αρχίσει και πότε πρέπει να τελειώσει κάθε εργασία; 5.Ποια είναι η πιθανότητα το έργο να ολοκληρωθεί σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία;

Σε ποια ερωτήματα μπορούν να απαντήσουν οι PERT & CPM; 2 © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 20 6.Είναι το έργο εντός των χρονικών ορίων που τέθηκαν στο χρονοδιάγραμμα; 7.Ξεπεράστηκε ή όχι ο προϋπολογισμός; 8.Υπάρχουν αρκετοί πόροι διαθέσιμοι για την έγκαιρη ολοκλήρωση του έργου; 9.Αν το έργο πρέπει να τελειώσει πριν από τον προγραμματισμένο χρόνο λήξης, με ποιο τρόπο θα επιτευχθεί αυτό με το ελάχιστο κόστος; 10.Αξίζει να αναληφθούν επιπλέον έξοδα για την επιτάχυνση ορισμένων εργασιών; Αν ναι, ποιών;

Απαιτήσεις των τεχνικών CPM & PERT Πριν την εφαρμογή των CPM & PERT πρέπει να δοθούν απαντήσεις στα εξής 4 ερωτήματα : 1.Ποιες είναι οι σημαντικές δραστηριότητες του έργου; 2.Ποιοι είναι οι περιορισμοί στην αλληλουχία των δραστηριοτήτων; 3.Ποιες δραστηριότητες είναι δυνατόν να εκτελεστούν ταυτόχρονα; 4.Ποια είναι η εκτιμώμενη χρονική διάρκεια κάθε δραστηριότητας; © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 21

Τα 6 κοινά βήματα για PERT & CPM 1.Καθόρισε το έργο και προετοίμασε τη δομή διάσπασης του σε δραστηριότητες (εργασίες) 2.Καθόρισε σχέσεις μεταξύ των δραστηριοτήτων. (Αποφάσισε τη σειρά προτεραιότητας μεταξύ των διαφόρων δραστηριοτήτων). 3.Σχεδίασε το δίκτυο που συνδέει τις δραστηριότητες μεταξύ τους © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 22

Τα 6 κοινά βήματα για PERT & CPM 4.Εκχώρησε χρόνους και/ή κόστη σε κάθε δραστηριότητα. κρίσιμη διαδρομή 5.Υπολόγισε τη διαδρομή στο δίκτυο με το μέγιστο χρόνο ολοκλήρωσης. Αυτή καλείται κρίσιμη διαδρομή. 6.Χρησιμοποίησε το δίκτυο για βοήθεια στον σχεδιασμό, προγραμματισμό και έλεγχο του έργου © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 23

Συμβολισμοί για δίκτυα έργων © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 24 Activity on Node (AON) Arrow (AOA) A εκτελείται πριν τη B, που εκτελείται πριν τη C (1)(1) A B C BAC Οι A και B πρέπει να ολοκληρωθούν πριν την έναρξη της C (2)(2) A C C B A B Οι B και C δεν μπορούν να ξεκινήσουν αν δεν ολοκληρωθεί η A (3)(3) B A C A B C Κομβικά δίκτυαΤοξωτά δίκτυα

Συμβολισμοί για δίκτυα έργων © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 25 Activity on Node (AON) Arrow (AOA) Οι C και D δεν μπορούν να αρχίσουν αν δεν ολοκληρωθούν οι A και B (4)(4) A B C D B AC D Η C δεν μπορεί να αρχίσει αν δεν ολοκληρωθούν οι A και B. Η D δεν μπορεί αν αρχίσει αν δεν ολοκληρωθεί η Β. (5)(5) CA BD Dummy activity A B C D Κομβικά δίκτυαΤοξωτά δίκτυα

Συμβολισμοί για δίκτυα έργων © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 26 Activity on Node (AON) Arrow (AOA) Οι B και C αν δεν ολοκληρωθεί η. Η D δεν μπορεί να αρχίσει αν δεν ολοκληρωθούν οι B και C. (6)(6) A C DB AB C D Dummy activity Γεγονός έναρξης Γεγονός λήξης Κομβικά δίκτυα Τοξωτά δίκτυα Κάθε γεγονός χαρακτηρίζεται από ένα μοναδικό αριθμό

Κανόνες για την κατασκευή διαγραμμάτων δικτύων έργων Κανόνας 1: Κάθε δραστηριότητα αναπαρίσταται στην περίπτωση κομβικού δικτύου (ΑΟΝ) με ένα και μόνο κόμβο, ή στην περίπτωση τοξωτού δικτύου (ΑΟΑ) με ένα μόνο βέλος. © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 27 Προσοχή! Τα δίκτυα αυτά είναι λανθασμένα A C C Α A B Β

Κανόνες για την κατασκευή διαγραμμάτων δικτύων έργων Κανόνας 2: Στα τοξωτά δίκτυα δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν 2 δραστηριότητες που προσδιορίζονται από το ίδιο αρχικό και το ίδιο τελικό γεγονός © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 28  Μια τέτοια κατάσταση μπορεί να προκύψει όταν δύο ή περισσότερες δραστηριότητες μπορούν να εκτελεστούν παράλληλα.  Για παράκαμψη της δυσκολίας αυτής χρησιμοποιούμε μια πλασματική (ψεύτικη) δραστηριότητα.  Οι πλασματικές δραστηριότητες δεν καταναλώνουν χρόνο ή πόρους. Α Β 13

Χρήση πλασματικών δραστηριοτήτων 1 © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 29 Α Β Α Β dd Β Α Α dΒ Α Βd d = πλασματική δραστηριότητα Λύσεις λάθος

Χρήση πλασματικών δραστηριοτήτων 2 © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 30 Έστω ότι πριν από την C προηγούνται οι Α και Β και πριν από την Ε προηγείται η Β. Ένας συνηθισμένος αλλά λανθασμένος τρόπος σχεδίασης είναι : Α Β C E Η ορθή αναπαράσταση είναι: Α Β Ε d C λάθος

Κανόνες για την κατασκευή διαγραμμάτων δικτύων έργων Κανόνας 3: Για να εξασφαλιστεί η ορθή αναπαράσταση στα δίκτυα ΑΟΑ πρέπει να απαντηθούν οι ακόλουθες ερωτήσεις για κάθε νέα δραστηριότητα που προστίθεται στο δίκτυο: 1.Ποιες δραστηριότητες πρέπει να ολοκληρωθούν ακριβώς πριν ξεκινήσει η συγκεκριμένη δραστηριότητα; 2.Ποιες δραστηριότητες πρέπει να ακολουθήσουν αμέσως τη συγκεκριμένη δραστηριότητα; 3.Ποιες δραστηριότητες πρέπει να πραγματοποιηθούν ταυτόχρονα με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα; © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 31

Παράδειγμα 1 Να σχεδιαστεί δίκτυο ΑΟΑ ώστε να ικανοποιούνται οι ακόλουθες σχέσεις προτεραιότητας: 1.Οι Β και C προηγούνται της Ε. 2.Οι Α και Β προηγούνται της F © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 32 Β C E F ΑΟΝ A ΑΟA Α F C E B d1d1 d2d2

Παράδειγμα 2 Να σχεδιαστεί δίκτυο ΑΟΑ ώστε να ικανοποιούνται οι ακόλουθες σχέσεις προτεραιότητας: 1.Η Α προηγείται της G. 2.Οι Α και Β προηγούνται της E 3.Οι Β και C προηγούνται της F © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 33 ΑΟA Α G C F ΑΟΝ Α B G E C F d1d1 E B d2d2 d3d3

Έργο επέκτασης Νοσοκομείου Ρίου Δραστη- ριότητα ΠεριγραφήΆμεσα Προηγηθείσ α AΚατασκευή εσωτερικών χώρων- BΑλλαγή οροφής και πατώματος- CΚατασκευή καπνοδόχουA DΡοή τσιμέντου, κατασκευή σκελετούA, B EΚατασκευή καυστήραC FΕγκατάστ. συστήματος ελέγχου μόλυνσης C GΕγκατάσταση συσκευής μόλυνσης αέρος D, E HΕπιθεώρηση και έλεγχοςF, G © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 34

Δίκτυο AON για το έργο «επέκταση νοσοκομείου Ρίου» © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 35 Τα βέλη δείχνουν σχέσεις προηγήσεις G E F H C A Start DB

Αλληλουχίες (εναλλακτικές διαδρομές) σε ένα δίκτυο Αριθμός Αλληλουχίας Δραστηριότητες στην αλληλουχία Άθροισμα χρόνων δραστηριοτήτων 1A-C-F-H9 2A-C-E-G-H15 3A-D-G-H13 4B-D-G-H14 © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 36

Δίκτυο AOA για το έργο «επέκταση νοσοκομείου Ρίου» © Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 37 H Επιθεώρηση και έλεγχος 7 Dummy Activity 6 F Εγκατάστ.. συστήματο ς ελέγχου E Κατασκευή καυστήρα G Εγκατάσταση συσκευής μόλυνσης αέρος 5 D Ροή τσιμέντου, κατασκευή σκελετού 4C Κατασκευή καπνοδόχου1 3 2 B Αλλαγή οροφής και πατώματος A Κατασκευή εσωτερικών χώρων

© Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 38 Τέλος Ενότητας

© Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 39 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

© Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 40 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Ανδρέας Νεάρχου, «Διοίκηση Λειτουργιών. Διοίκηση έργων 1 (project management)». Έκδοση: 1.0. Πάτρα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

© Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 41 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

© Ανδρέας Νεάρχου Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 42 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (1/2) Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Διάγραμμα 1: Πηγή: Operations management / N. Slack, S. Chambers, R. Johnston. – 6th edition, Pearson, 2010, Διάγραμμα 2 :Πηγή: Principles of Operations Management, J. Heizer and B. Render, 9th edition, Pearson, 2008., Πίνακας 1 Πηγή: Principles of Operations Management, J. Heizer and B. Render, 9th edition, Pearson, 2008.