ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΘΗΛΕΟΣ Χ.ΜΠΟΥΡΓΙΩΤΗ Ακτινολόγος 1ο Εργαστήριο Ακτινολογίας ΑΡΕΤΑΙΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΘΗΛΕΟΣ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Απλή ακτινογραφία Υστεροσαλπιγγογραφία (ΥΣΓ) Υπερηχοτομογραφία (ΥΠΧ) Υπολογιστική Τομογραφία (ΥΤ) Μαγνητική Τομογραφία (ΜΤ) Ποζιτρονιακή/ ΥΤ (PET-CT) - ογκολογικοί ασθενείς

Απλή α/α κοιλίας

ΥΣΤΕΡΟΣΑΛΠΙΓΓΟΓΡΑΦΙΑ Απεικόνιση μητριαίας κοιλότητας-σαλπίγγων Ένδειξη: διερεύνηση στειρότητας (βατότητα σαλπίγγων, συμφύσεις) Αντενδείξεις: ενεργός πυελική φλεγμονή, εγκυμοσύνη, πρόσφατη απόξεση, καρδιακή/ νεφρική νόσος, αλλεργία σε ιωδιούχο σκιαγραφικό Επιπλοκές: άλγος, πυελική λοίμωξη (προφυλακτικά αντιβίωση)

ΥΣΤΕΡΟΣΑΛΠΙΓΓΟΓΡΑΦΙΑ Τεχνική : Υπό ακτινοσκόπηση- έγχυση ιωδιούχου σκιαγραφικού μέσου- σκιαγράφηση μητριαίας κοιλότητας/ σαλπίγγων- έξοδος σκιαγραφικού στην περιτοναϊκή κοιλότητα

ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ Αρχική μέθοδος για απεικόνιση ελάσσονος πυέλου Ασφαλής, ευρέως διαθέσιμη, χαμηλού κόστους Ενδείξεις: - εκτίμηση ενδομητρίου (πάχος, περίγραμμα) - εκτίμηση μυομητρίου (π.χ ινομυώματα) - παθολογία ωοθηκών - παρακολούθηση ωορρηξίας, ωοληψία (εξωσωματική γονιμοποίηση) Μειονέκτημα: εμπειρία εξεταστή, σωματότυπος, αεροπλήθεια *πάντα και κλινική εξέταση

ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ Οδοί προσπέλασης: -διακολπική (καλύτερη διακριτική ικανότητα) + υπερηβική (για μεγάλες μάζες) -Διορθική, διαπερινεϊκή

ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ α φάσης (παραγωγικό) β φάσης (εκκριτικό)

ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ

Υπερηχοϋστερογραφία Έγχυση φυσιολογικού ορού εντός της μητριαίας κοιλότητας Πλεονεκτεί στην διερεύνηση ασύμμετρης πάχυνσης ενδομητρίου

Υπολογιστική Τομογραφία Ευρέως διαθέσιμη, γρήγορη Μειονέκτημα: - Ιονίζουσα ακτινοβολία - Χαμηλό contrast resolution= δε διαφοροποίειται ο παθολογικός ιστός Ενδείξεις: - επείγουσες καταστάσεις (πχ πυελική φλεγμονή, ευμεγέθεις μάζες) - ανάδειξη αποτιτανώσεων (π.χ τεράτωμα) - σταδιοποίηση καρκίνου ωοθηκών (περιτοναϊκές μεταστάσεις) - ΑΚΘ σχεδιασμός - Βιοψίες, παροχετεύσεις

Υπολογιστική Τομογραφία Τεχνική: per os σκιαγράφηση Γ.Σ +/- IV ιωδιούχο σκιαγραφικό μέσο

ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ Εξέταση εκλογής για ανάδειξη των παθήσεων γυναικείας πυέλου Πλεονεκτήματα: Αυξημένη αντίθεση (contrast resolution) μεταξύ των διαφορετικών ιστών + Ανάδειξη φύσεως αλλοίωσης (ύδωρ, λίπος, αίμα) Ενδείξεις: - Συγγενείς ανωμαλίες μήτρας - Χαρακτηρισμός όγκων πυέλου (πχ λειομύωμα, αδενομύωση, σαλπιγγοωοθηκικό απόστημα κα), επί αμφίβολων ΥΠΧ ευρημάτων - Σταδιοποίηση καρκίνου τραχήλου μήτρας, ενδομητρίου, κόλπου Αντενδείξεις: Παρουσία υλικών μη συμβατών με το μαγνητικό πεδίο (πχ βηματοδότης, κοχλιακά εμφυτεύματα κα)

ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ Τεχνική: Τ2, Τ1, T2-καταστολή (STIR), διάχυση (DW), δυναμική Τ1 ακολουθία IV παραμαγνητική ουσία (άλας γαδολινίου)

Συνήθεις παθήσεις γυναικείας πυέλου & Απεικονιστικοί αλγόριθμοι Πυελικό άλγος Διαταραχές έμμηνου κύκλου (αμηνόρροια, μητρορραγία) Πυελική μάζα Υπογονιμότητα

Πυελικό άλγος -Απεικονιστικοί αλγόριθμοι Αποκλείστε εγκυμοσύνη έκτοπη κύηση (β-CGT) Αποκλείστε παθήσεις Γ.Σ (ευερέθιστο έντερο), ουροποιητικού (κυστίτις, κωλικός), αγγειακές Οξύ: ρήξη ωχρού σωματίου, πυελική φλεγμονή συστροφή ωοθήκης Χρόνιο: ενδομητρίωση, συμφύσεις Εξέταση εκλογής: ΥΠΧ (εκλογής, για αρχική εκτίμηση) ΥΤ (σε επείγουσες εξετάσεις) ΜΤ (επί διαγνωστικής αμφιβολίας)

Έκτοπη κύηση +/- παρουσία κυήματος εντός της (διατεταμένης) σάλπιγγας ή ωοθήκης (μετά από 4.5 εβδομάδες) Προσοχή! Ψευδώς(-): Ψευδοσάκος εντός της μητριαίας κοιλότητας αιμοπεριτόναιο * Επίπεδα β-HCG

Συστροφή ωοθήκης Προεφηβική ηλικία, κύηση Σχετίζεται με ωοθηκική αλλοίωση στο 50-80% Διογκωμένη ωοθήκη, περιφερική διάταξη ωοθυλακίων, απουσία αιμάτωσης (αρχικά φλεβικής)

Πυελική φλεγμονή (Υδροσάλπιγγα- Πυοσάλπιγγα- Αιματοσάλπιγγα-σαλπιγγοωοθηκικό απόστημα) Διατεταμένη σάλπιγγα: σωληνοειδής σχηματισμός (¨λουκάνικο¨) Αίμα, πύον= ηχογενή στοιχεία, αυξημένο Τ1 Πάχυνση τοιχώματος (φλεγμονή) Ασκιτικό υγρό

Πυελική φλεγμονή (Υδροσάλπιγγα- Πυοσάλπιγγα- Αιματοσάλπιγγα-σαλπιγγοωοθηκικό απόστημα) Σαλπιγγοωθηκικό απόστημα: παχύ τοίχωμα +/- συμπαγή στοιχεία +/- αέρας

Ανωμαλίες έμμηνου κύκλου -Απεικονιστικοί αλγόριθμοι Αμηνόρροια: Πρωτοπαθής (συγγενείς ανωμαλίες) ΥΠΧ, ΜΤ (εκλογής) Δευτεροπαθής: (-) έμμηνη ρύση Χ 3 μήνες ή Χ 9 μήνες (ορμονικής αιτιολογίας) sos αποκλείστε την εγκυμοσύνη ΥΠΧ έσω γεννητικών, θυρεοειδούς, ΜΤ (υποφύσεως) Αραιομηνόρροια: εμ.κύκλος >35 ημερών, ακανόνιστος (πολυκυστικές ωοθήκες, εμμηνόπαυση) ΥΠΧ+ ορμονονολογικός έλεγχος

Συγγενείς παθήσεις μήτρας Ατελής σύγκλειση των πόρων του Muller Κλινική εικόνα: υπογονιμότητα,αποβολές, αμηνόρροια Συνδυάζονται με ανωμαλίες του ουροποιητικού Τύποι: - αγενεσία/ υποπλασία - μονόκερως (σαν ¨μπανάνα¨) - δίδελφυς (δυο ξεχωριστές μήτρες) - δίκερως (επικοινωνία κεράτων) - διαφραγματοφόρος (επίπεδος πυθμένας) - τοξοειδής - σύνθετες

Συγγενείς παθήσεις μήτρας δίκερως δίδελφυς διαφραγματοφόρος τοξοειδής

Ατρησία παρθενικού υμένα - αμηνόρροια, περιοδικό άλγος - ψηλαφητή μάζα = αιματόκολπος

Μηνορραγία/ Μητρορραγία- Απεικονιστικοί αλγόριθμοι Πολύποδες, υποβλεννογόνια ινομυώματα, καρκίνος ΥΠΧ (διακολπικό): - πάχος/μορφολογία ενδομητρίου - προεμμηνοπαυσιακές - μετεμμηνοπαυσιακές (≤ 4mm) - μορφολογία ωοθηκών Επί παθολογίας: υπερηχοϋστερογραφία

Λειομυώματα - υποβλεννογόνια (αιμορραγίες) - ενδοτοιχωματικά - υποορογόνια

Λειομυώματα Πολύ χαμηλό σήμα σε Τ2 ακολουθία (ενδεικτικό παρουσίας ινώδους ιστού) Υποηχογενή/ ηχογενή σε ΥΠΧ +/- νέκρωση, εκφύλιση, αποτιτανώσεις, αιμορραγία ΔΔ: αδενομύωση, μάζες ωοθηκών, λειομυοσαρκώματα

Πολύποδες μήτρας -Ασύμμετρη (εστιακή) πάχυνση ενδομητρίου

Καρκίνος ενδομητρίου Εμμηνόπαυση Ο συχνότερος γυναικολογικός καρκίνος-ισχυρή συσχέτιση με παχυσαρκία ΥΠΧ: για ανίχνευση ΜΤ : για σταδιοποίηση -βάθος διήθησης (>,< 50%) -επέκταση σε τράχηλο -λεμφαδένες Θεραπεία: Χειρουργική

Καρκίνος τραχήλου μήτρας HPV-νέες γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας Σταδιοποίηση= ΜΤ Μορφολογικά χαρακτηριστικά όγκου: - Μέγεθος - Διήθηση παραμήτριων ιστών, πέριξ οργάνων - Επέκταση σε ισθμό/ σώμα μήτρας -Λεμφαδένες -Σταδιοποίηση (πρώιμος/ προχωρημένος)- καθορίζει θεραπεία

Πυελικές Μάζες- Απεικονιστικοί αλγόριθμοι Εντόπιση Φύση (κυστική, συμπαγής, μεικτή, αίμα, λίπος, αποτιτανώσεις) Σταδιοποίηση (επί κακοήθειας) ΥΠΧ (αρχική)/ ΜΤ (επί αμφιβολίας): κυστική, συμπαγής, μεικτή, αγγείωση ΥΤ, ΜΤ: - επέκταση (ιδίως σε μεγάλες μάζες) - σταδιοποίηση (τοπική, λεμφαδένες, απομακρυσμένες μεταστάσεις )

Κυστικό μόρφωμα ωοθήκης Τι πρέπει να ελέγξουμε: - μέγεθος (>7cm) - πάχος τοιχώματος - συμπαγή στοιχεία/ οζώδεις εκβλαστήσεις - διαφραγμάτια, πάχος - αγγείωση - έλεγχος για ασκίτη, λεμφαδένες, ΔΔ απλή κύστη, κυσταδένωμα, οριακής κακοήθειας κυσταδένωμα, κυσταδενοκαρκίνωμα

Κυστικό μόρφωμα ωοθήκης (ενδομητρίωμα) Παρουσία λειτουργικού ενδομητρικού ιστού εκτός μήτρας (έκτοπα) Σοκολατοειδής κύστη

Δερμοειδής κύστη Περιέχει λίπος, σμήγμα, τρίχες αποτιτανώσεις (δόντια) Παθογνωμονική εικόνα (ΥΤ,ΜΤ) Καλοήθης - σπάνια εξαλλαγή

Σάρκωμα μήτρας Μεσεγχυματογενούς προελέυσεως Επιθετικοί όγκοι Διαταραχή αρχιτεκτονικής μήτρας- πολλαπλές μάζες σε πύελο ΥΠΧ, ΥΤ, ΜΤ

Καρκίνος ωοθηκών Ο 2ος συχνότερος γυναικολογικός καρκίνος ΥΠΧ, ΜΤ (σε μεγάλες μάζες) στο χαρακτηρισμό ΥΤ για σταδιοποίηση (καλύτερη διακριτική ικανότητα για περιτοναϊκές εντοπίσεις) Ευρήματα: Συμπαγής,κυστική, μεικτής σύστασης μάζα + αγγείωση +/- αιμορραγία, νέκρωση Περιτοναϊκές εμφυτεύσεις-ασκίτης Λεμφαδένες ¨μ¨ στο ήπαρ (κυστικές)

Καρκίνος ωοθηκών Μεταστάσεις από -τράχηλο, ενδομήτριο -μαστό -Γ.Σ (στομάχου) -Λέμφωμα -Συνήθως συμπαγείς μάζες αμφοτερόπλευρης εντόπισης krukenberg

Υπογονιμότητα- Απεικονιστικοί αλγόριθμοι Αίτια από μήτρα: πχ συγγενείς ανωμαλίες, συμφύσεις Αίτια από ωοθήκες: πχ ανωμαλίες ωορρηξίας, ενδομητρίωση Αίτια από ωαγωγούς: συμφύσεις, απόφραξη Απεικονιστικές εξετάσεις: ΥΠΧ (αρχική εκτίμηση): μορφολογία μήτρας, ενδομήτριας κοιλότητας, ωοθηκών ΜΤ (εκλογής): ανάδειξη παθολογίας μήτρας- ωοθηκών (συγγενείς ανωμαλίες, αδενομύωση, λειομυώματα), ενδομητρίωση Υστεροσαλπιγγογραφία: βατότητα ωαγωγών

Περικωδωνικές συμφύσεις

Συμπέρασμα ΥΠΧ :ΥΠΧ : Εξέταση 1 ης γραμμής ΜΤ:ΜΤ: gold standard για απεικόνιση γυναικείας πυέλου ΥΤ:ΥΤ: αποτιτανώσεις, σταδιοποίηση καρκίνου ωοθηκών, επείγουσες καταστάσεις, βιοψίες ΥστεροσαλπιγγογραφίαΥστεροσαλπιγγογραφία: διερεύνηση βατότητας σαλπίγγων