ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ελληνιστική Ποίηση ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ ΡΟΔΙΟΣ (ΙΑΣΩΝ-ΜΗΔΕΙΑ) Διδάσκων: Επίκ. Καθ. Σταμάτης Κ. Μερσινιάς

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ Γ΄ ΒΙΒΛΙΟ 1-5: 6-166: : : : Προοίμιο. Σύσκεψη της Ήρας και Αθηνάς στον Όλυμπο – Συνάντησή τους με την Αφροδίτη. Πρεσβεία στο παλάτι του Αιήτη. Εσωτερική σύγκρουση της Μήδειας. Συνάντηση Ιάσονα – Μήδειας. Αριστεία του Ιάσονα.

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ  Ο Απολλώνιος είναι ο πρώτος ποιητής που εισάγει σε τόσο μεγάλη έκταση το θέμα του έρωτα στην επική ποίηση.  O έρωτας είναι το κεντρικό θέμα όχι μόνο στο τρίτο βιβλίο αλλά σε ολόκληρο το έπος.  Έκφράζεται μια ολοκληρωμένη άποψη για τον έρωτα.  Οι κυριότεροι πρωταγωνιστές έχουν ερωτικά χαρακτηριστικά.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΟΜΗΡΟΣ, ζ 48 κ.εξ. Κοινά σημεία: Η παρέμβαση των θεών για να πραγματοποιηθεί η συνάντηση. Και οι δύο ήρωες χρησιμοποιούν τις νεαρές πριγκίπισσες για την επίτευξη του τελικού τους στόχου, που πραγματοποιείται άμεσα.

Διαφορές: Όμηρος: H συνάντηση είναι τυχαία. Απολλώνιος: Η συνάντηση είναι προκαθορισμένη. Όμηρος: Η Ναυσικά ερωτεύεται τον Οδυσσέα μετά τη συνάντηση. Απολλώνιος: Η Μήδεια είναι ερωτευμένη όταν πηγαίνει να συναντήσει τον Ιάσονα. Όμηρος: Η Ναυσικά είναι μία ερωτευμένη κοπέλα. Απολλώνιος: Η Μήδεια είναι μια ερωτευμένη κοπέλα αλλά και μάγισσα. Το στοιχείο του φόβου υπάρχει στη Μήδεια, όχι στη Ναυσικά.

Συνάντηση Μήδειας – Ιάσονα : Η Ήρα στέλνει μήνυμα στον Ιάσονα να μεταβεί στο ναό της Εκάτης : Ο Ιάσονας συναντά τη Μήδεια στο ναό της Εκάτης : Η Μήδεια συμβουλεύει τον Ιάσονα και ζητά να την θυμάται : Ο Ιάσονας υπόσχεται να τη θυμάται – της μιλά για την πατρίδα του : Η Μήδεια εκφράζει την επιθυμία να έλθει στην Ελλάδα – Ο Ιάσονας το υπόσχεται : Ο Ιάσονας αποχαιρετά τη Μήδεια.

Σκηνή Πρώτη Παράλληλη παρουσία των ηρώων: Σχέση ανάμεσα στο άτομο και την ομάδα.  Μήδεια: Ατομική προσωπικότητα- ένταξη στην ομάδα.  Ιάσονας: Αρχηγός, μέλος ομάδας-ατομικότητα.  Μήδεια (στ. 911): Απομάκρυνση από τις θεραπαινίδες.  Ιάσονας (στ ): Απομάκρυνση από Αργοναύτες, κλιμάκωση.

Απομόνωση του Ιάσονα Αργοναύτες- Ιάσονας, Άργος, Μόψος –Ιάσονας. Στ. 913, ο Ιάσονας είναι ενταγμένος ακόμη στην ομάδα, ιδιαίτερα με τους δυο συντρόφους του (Άργο, Μόψο). Μόψος: εκπρόσωπος της θρησκείας. Άργος:το “μέσον” για να φθάσει ο Ιάσονας στη Μήδεια. Θεϊκή παρέμβαση για την απομόνωσή του. Αντίστοιχο – Αντίστροφο στον Όμηρο: Η απομόνωση του Οδυσσέα και της Ναυσικάς.

 Η απομόνωση του Ιάσονα προλέγεται από τον Μόψο. Οι μαντικές του ικανότητες δεν αμφισβητούνται, στ. 917, 926.  Η σκηνή της απομόνωσης είναι η κορύφωση (στ ) όσων προηγήθηκαν, βλ. στίχοι 913 κ.εξ., 916, , 919 κ.εξ.  Η απομόνωση του Ιάσονα από την ομάδα, δεν είναι μόνο φυσική αλλά και εσωτερική, πβ. στ Κουρούνες: Ιερά πτηνά της Ήρας. Θεωρούνται πτηνά με μαντικές ικανότητες. Τυχεροί οιωνοί σε ερωτικά θέματα.

Η συνάντηση γίνεται στο ναό της Εκάτης Η Εκάτη ανήκει στη θρησκεία των βαρβαρικών φύλων. ( Έκατος, επίθετο του Απόλλωνα).  Λάμπει από μακριά.  Είναι γέννημα του σκότους και του φωτός.  Είναι θεά της Νύκτας.  Είναι θεά που χαρίζει ευτυχία και νίκη.  Έχει σχέση με τη μαγεία. i. Η συνάντηση γίνεται σε βαρβαρικό έδαφος. ii. Για τους Κόλχους η Εκάτη είναι θεά αντίστοιχη της Ήρας ή της Αφροδίτης. iii. H Μήδεια είναι ιέρεια της θεάς της Νύκτας και μάγισσα.

Σκηνή Δεύτερη Ι. Η συνάντηση των ερωτευμένων Η ψυχολογική παρουσίαση της Μήδειας: Κούραση, φόβος, ανησυχία, φαντασίωση, στ. 948 κ.εξ. Η ανησυχία και ο φόβος μήπως δεν συναντήσει τον Ιάσονα. Η παρουσίαση του Ιάσονα: Προκαταρκτική αριστεία.

Η Παρουσία του Ιάσονα  Δεν παρουσιάζει τα συμπτώματα του έρωτα: Τονίζεται η ομορφιά του, στ Προκαταρκτική “αριστεία” του Ιάσονα. Στ ,παρομοίωση, βλ. Αργοναυτικά Ι 774. Η Μήδεια συναντά τον Ιάσονα για πρώτη φορά στ. 957 κ.εξ.  Η κατάσταση του Ιάσονα μόλις βλέπει τη Μήδεια: αμηχανία, στ Η περιγραφή του Απολλώνιου είναι ψυχολογική. 1. Απεικόνιση του έρωτα στα μάτια, Αἰσχ. Ἀγαμ Η σιωπή ως ερωτικό στοιχείο. 3. Το κοκκίνισμα του προσώπου.

Το μοτίβο της σιωπής Η συνάντηση των δύο πρωταγωνιστών τονίζεται με μία παρομοίωση, στ. 967 κ.εξ. Η τεχνική του Απολλώνιου: Η εξέλιξη προχωρά αργά. Ο Ιάσονας και η Μήδεια μένουν σιωπηλοί: Ιάσονας: Αντιλαμβάνεται ότι η Μήδεια καταλαμβάνεται από Άτη. Μήδεια: Μένει ακίνητη, παραλύει στην εμφάνιση του Ιάσονα. Η ΣΧΕΣΗ ΙΑΣΟΝΑ-ΜΗΔΕΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΤΑΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΙΩΠΗ.

ΙΙ. Ο Ιάσονας ζητεί τη βοήθεια της Μήδειας  Η ικεσία του Ιάσονα.  Οι γυναίκες και τα παιδιά των Αργοναυτών τους περιμένουν στην Ελλάδα (κοσμική).  Η ιστορία της Αριάδνης (μυθολογική).  Στόχος: Να κερδίσει τη συμπάθειά της – συναισθηματική προσέγγιση.  Τεχνική: Επιλεκτική και ορθολογιστική χρήση του μύθου – εμμονή στα κοινά κίνητρα.

 Ο Ιάσονας προετοιμάζει το έδαφος για πιθανή αναχώρηση της Μήδειας στην Ελλάδα.  Ο μύθος της Αριάδνης χρησιμοποιείται επιλεκτικά και κριτικά. Παραλείπεται: Η πληροφορία για εγκατάλειψη της Αριάδνης στη Νάξο (πβ. Ἀργον. ΙV ). Η αιτία που οι θεοί “αγάπησαν” την Αριάδνη. Η ερωτική σχέση Θησέα Αριάδνης. Η αναφορά του μύθου εντάσσεται στο στόχο του Ιάσονα προκειμένου να τον βοηθήσει η Μήδεια.

Σκηνή Τρίτη Η Μήδεια συμβουλεύει τον Ιάσονα και ζητεί να την θυμάται. “Σύγκρουση” ανάμεσα στη Μήδεια και τον Ιάσονα. Τα στοιχεία της σύγκρουσης είναι:επιθυμία, επίπληξη, αιδώς. Παρά τη “σύγκρουση” υπάρχει επικοινωνία που εκφράζεται και με τη σιωπή. Η σύγκρουση είναι συναισθηματική (Μήδεια) και εναλλάσσεται με την τυπικότητα (Ιάσονας). Ο Ιάσονας οικοδομεί μία ανώνυμη σχέση σωτήρα- σωζόμενου.

Η Μήδεια λειτουργεί ως ερωτευμένη κοπέλα, όχι ως μάγισσα, παρά το περιεχόμενο των λόγων της. Στίχοι Για πρώτη φορά η Μήδεια φανερώνει τα αισθήματά της (Γνωστά από την περιγραφή του Απολλώνιου και το όνειρο της Μήδειας).

Στίχοι Απομόνωση του Ιάσονα, στ Αιτία: τα δάκρυα της Μήδειας. Αποτέλεσμα:Ο Ιάσονας ερωτεύεται τη Μήδεια. Διαφορά: Η Μήδεια παραμένει ερωτευμένη, ο Ιάσονας ανακτά μετά από λίγο τον ορθολογισμό του. Τα δάκρυα της Μήδειας και όχι ο έρωτας είναι αυτά που οδηγούν τον Ιάσονα να συμπεριφερθεί τόσο φιλικά απέναντι στη Μήδεια (στ ). Εξηγούν την τροπή που πήρε η σχέση τους αργότερα, πβ. Ἀργον. IV 92 κ.εξ.

Σκηνή Τέταρτη: Τυπική σκηνή συνάντησης των ερωτευμένων. Η Μήδεια κυριαρχείται από έρωτα. Ο Ιάσονας ανακτά τον ορθολογισμό του. Ο Ιάσονας υπόσχεται να τη θυμάται – της μιλά για την πατρίδα του. Ο λόγος του αυστηρά ορθολογιστικός και δομημένος με τις αρχές της ρητορικής. Το σημαντικότερο στοιχείο, ο υπαινιγμός ότι θα πάρει τη Μήδεια μαζί του. Στόχος: Αίσιο τέλος του μύθου. Απάντηση στην αγωνία της Μήδειας.

Ο τρόπος που χειρίζεται το μύθο του Μίνωα και του Θησέα υπηρετεί τους στόχους του και αποκλείει οποιαδήποτε συναισθηματική επιπλοκή. Στίχοι :Περιγράφονται τα αισθήματα της Μήδειας.

Σκηνή Πέμπτη: Στίχοι Η Μήδεια εκφράζει την επιθυμία της να έλθει στην Ελλάδα – Ο Ιάσονας το υπόσχεται. Ο πατρικός φόβος την έχει οδηγήσει στη μοναξιά. Η αναφορά του Ιάσονα στον Αιήτη (στ.1106) την κάνουν επιθετική. Οι στίχοι (1110 κ.εξ.) δείχνουν τη Μήδεια ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Ο λόγος του Ιάσονα:  Λυτρώνει τον ίδιο.  Πληγώνει τη Μήδεια Αποτέλεσμα:  Γίνεται επιθετική.  Αναγκάζει τον Ιάσονα:  Να της υποσχεθεί ότι θα την πάρει μαζί του στην Ελλάδα.  Να της δώσει όρκους αιώνιας πίστης.

Στίχοι Ο Ιάσονας απορρίπτει τις απειλές της Μήδειας.  Υπόσχεται να την πάρει μαζί του την Ελλάδα στ  Της δίνει όρκους αιώνιας πίστης, στ

Σκηνή Έκτη:  Ο Ιάσονας αποχαιρετά τη Μήδεια. Αντίστοιχες σκηνές: Όμηρος θ 461κε. (Οδυσσέας – Ναυσικά). Απολλώνιος Ρόδιος, Ἀργον. Ι 886 – 896. Η πρωτοβουλία του αποχαιρετισμού ανήκει στον Ιάσονα. Ο Ιάσονας είναι τυπικός (στ – 45): Προτρέπει τη Μήδεια να φύγει:  Πριν δύσει ο ήλιος.  Μη τους δει κάποιος ξένος.  Ανανεώνει τη συνάντησή τους.  Μετά τον αποχαιρετισμό: Ο Ιάσονας είναι χαρούμενος. Η Μήδεια ερωτευμένη.

Η ΜΗΔΕΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ Ηρωική γυναικεία μορφή. Ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Συναισθηματικά πολύπλευρη. – Έρωτας. – Σύγκρουση. – Εκδίκηση.

ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ Αριάδνη: Πλούταρχος, Βοήθεια (Θησέας). Πηνελόπη: Όμηρος, Υπομονή (Οδυσσέας). Μήδεια: Ευριπίδης, Τραγικότητα (Ιάσονας). Κίρκη: Όμηρος, Έρωτας -Μαγεία (Οδυσσέας). Κλυταιμνήστρα: Αισχύλος, Εκδίκηση (Αγαμέμνονας).

Τέλος Ενότητας

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σημειώματα

Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκων: Επίκ. Καθ. Σταμάτης Κ. Μερσινιάς. «Ελληνιστική Ποίηση. ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ ΡΟΔΙΟΣ, ΙΑΣΩΝ-ΜΗΔΕΙΑ». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1]