Μνήμη Στέλλα Βοσνιάδου Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ερεθίσματα από το περιβάλλον Αισθητηριακές καταγραφές Μνήμη εργασίας Μακρόχρονη μνήμη Οπτικές Ακουστικές Απτικές Άλλες Η μνήμη στα πλαίσια της θεωρίας επεξεργασίας πληροφοριών

Αισθητηριακές καταγραφές Θεωρείται ότι υπάρχουν ξεχωριστά συστήματα αισθητήριας καταγραφής (αισθητηριακή μνήμη) για κάθε αισθητήριο σύστημα (όραση, ακοή, γεύση, κλπ.). Τα συστήματα αυτά επιτρέπουν τη μνημονική συγκράτηση ερεθισμάτων για μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου μετά την απομάκρυνση τους επεκτείνοντας τη διάρκεια τους.

Μνήμη και εγκέφαλος Διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου ενέχονται στη μνήμη εργασίας (πρόσθιος εγκέφαλος) και στη μακρόχρονη μνήμη (ιππόκαμπος). Ασθενείς με βλάβη στον ιππόκαμπο εμφανίζουν ‘αμνησία του μέσου κροταφικού λοβού’ – δεν θυμούνται πληροφορίες για μεγάλα χρονικά ερεθίσματα ενώ άλλοι ασθενείς δεν μπορούν να επαναλάβουν σωστά μια σειρά ακόμη και τριών λέξεων αλλά συγκρατούν πληροφορίες στη μακρόχρονη μνήμη Πειράματα με ποντίκια τα οποία έχουν υποστεί βλάβη στον ιππόκαμπο ή στο φλοιό σε δοκιμασίες καθυστερημένης απόκρισης (2 ερεθίσματα – απόκριση μόνο όταν το δεύτερο είναι διαφορετικό από το πρώτο – διάστημα ανάμεσα στα ερεθίσματα περισσότερο ή λιγότερο των 15 δευτερολέπτων)

Εγκεφαλικές δομές που εμπλέκονται στη μνήμη Συνδυασμένη νευρική δραστηριότητα σε πολλά μέρη του εγκεφάλου μας επιτρέπει να κωδικοποιήσουμε, να αποθηκεύσουμε και να ανασύρουμε μνήμες. Η πολυπλοκότητα των βιολογικών βάσεων αυτών των διαδικασιών τονίζεται από την έρευνα που δείχνει ότι διαφορετικές πλευρές της μνήμης – όπως πχ οι εικόνες και οι ήχοι κάποιου γεγονότος – αποθηκεύονται σε διαφορετικά μέρη του εγκεφαλικού φλοιού.

Διαφορετικά είδη μνήμης Μνήμη εργασίας και μακρόχρονη μνήμη Έκδηλη μνήμη και άδηλη μνήμη

ΚωδικοποίησηΑποθήκευσηΑνάσυρση Η μνήμη εργασίας αποτελείται από πληροφορίες που αποθηκεύονται μόνο για λίγα δευτερόλεπτα. Συνίσταται από τα τρία παραπάνω στάδια. Μνήμη εργασίας

Κωδικοποίηση Οι πληροφορίες κωδικοποιούνται στη μνήμη με κάποια μορφή ή κώδικα αναπαράστασης – Φωνολογική και οπτική κωδικοποίηση Η ικανότητα αποθήκευσης της μνήμης εργασίας είναι περιορισμένη 7+-2 στοιχεία Herman Ebbinghaus (1885) George Miller (1956)

Herman Ebbinghaus

Αποθηκευτικοί περιορισμοί της μνήμης εργασίας

Σημασία της κωδικοποίησης για την αποθήκευση πληροφοριών στη μνήμη εργασίας Η σημασία της οργάνωσης – ομαδοποίησης των πληροφοριών για την συγκράτησή τους στη μνήμη εργασίας -- Σπουδαιότητα της προϋπάρχουσας γνώσης GDOTCAUBNTSI DOG CAT BUN SIT Πειράματα με σκακιστές. deGroot (1965) Chase & Simon (1973)

Μνήμη εργασίας σε αρχάριους και ειδήμονες στο σκάκι Έργο 1: Θέσεις πραγματικού παιχνιδιού Φάση μελέτης: Μελετήστε αυτή τη σκακιέρα για 5’’. Φάση ελέγχου: Τώρα αναπαράγετε τη σκακιέρα (χωρίς να κοιτάζετε).

Μνήμη εργασίας στο σκάκι Έργο 2: Τυχαίες θέσεις Φάση μελέτης: Μελετήστε αυτή τη σκακιέρα για 5’’. Φάση ελέγχου: Τώρα αναπαράγετε τη σκακιέρα (χωρίς να κοιτάζετε).

Οι έμπειροι σκακιστές μπορούν να ανακαλέσουν περισσότερα πιόνια με ακρίβεια στις αρχικές τους θέσεις, αλλά μόνο όταν τα πιόνια είναι τοποθετημένα σε θέσεις πραγματικού παιχνιδιού

Μνήμη εργασίας και μάθηση Διαφορές στην ικανότητα αποθήκευσης πληροφοριών στην μνήμη εργασίας συνδέονται με την ικανότητα μάθησης Πληροφορίες που είναι οικείες και έχουν σημασία αποθηκεύονται και ανασύρονται από την μνήμη πολύ πιο εύκολα (Perfetti & Lesgold, 1977) (ψευδολέξεις και κανονικές λέξεις με σημασία – προτάσεις με σημασία – γεγονότα με σημασία ‘Ο Μοτζαρτ ταξίδεψε από το Μόναχο στο Παρίσι – ήθελε να αποφύγει ένα ερωτικό δεσμό – ανάκληση καλύτερη όταν τα γεγονότα είναι συνδεδεμένα με αιτιακές σχέσεις)

Μνήμη και μάθηση Διαφορές σε προηγούμενες γνώσεις – Χρήση μνημονικών στρατηγικών (π.χ. επανάληψη ή προσθήκη με νόημα) Αναπτυξιακές διαφορές (πειράματα με κείμενα για δεινόσαυρους της Chi).

Μνήμη εργασίας και σκέψη Όταν λύνουμε ένα πρόβλημα πρέπει να αποθηκεύσουμε μέρος της νέας πληροφορίας στη μνήμη εργασίας για να την επεξεργαστούμε 35 Χ 8 Προσπαθήστε να εκτελέσετε τον παραπάνω πολλαπλασιασμό ενώ συγχρόνως πρέπει να θυμόσαστε τον αριθμό τηλεφώνου – Ρόλος της μνήμης εργασίας στη συγκράτηση λεκτικών πληροφοριών κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας

Λήθη Εξασθένιση πληροφοριών με το πέρασμα του χρόνου Εκτόπιση παλαιών στοιχείων από νέα

Συμπεράσματα Η μνήμη εργασίας χρησιμοποιείται για την αποθήκευση πληροφοριών στη μακρόχρονη μνήμη και για την επεξεργασία πληροφοριών αναγκαία για τη λύση προβλημάτων και τη λεκτική επικοινωνία. Παίζει λοιπόν σημαντικό ρόλο στη σκέψη Η μνήμη εργασίας μπορεί να συγκρατήσει μόνο 7+-2 στοιχεία πληροφορίας. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικά τα ακόλουθα – προσοχή, εξάσκηση, ομαδοποίηση. Η σημασία της προηγούμενης γνώσης

Μακρόχρονη Μνήμη Κωδικοποίηση – αποθήκευση - ανάσυρση Αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε κωδικοποίηση και ανάσυρση

Μνήμη εργασίας και ανάσυρση Η ανάσυρση πληροφοριών ως διεργασία αναζήτησης Το φαινόμενο της ελεύθερης ανάκλησης Διαφάνεια στη σελ. 525 του Atkinson et al. Ο ρόλος της επανάληψης για την μεταφορά της πληροφορίας στη μακρόχρονη μνήμη Λήθη και αδυναμία ανάσυρσης

Ο ρόλος της επανάληψης Αποθήκευση στη μακρόχρονη μνήμη εξαρτάται εν μέρει από την επανάληψη της πληροφορίας (Atkinson & Shifrtin, 1968, 1971) Απλή επανάληψη έναντι εμπλουτισμένης επανάληψης – Επίπεδα επεξεργασίας της πληροφορίας (Craik & Lockhart, 1972; Craik & Watkins, 1973) – σύνδεση με διαδικασίες νοήματος

Η μνήμη αποτελείται από 3 στάδια: την κωδικοποίηση, την αποθήκευση και την ανάσυρση. Η μακροπρόθεσμη αποθήκευση περιλαμβάνει την επεισοδιακή, τη σημασιολογική και τη διαδικαστική μνήμη. Η επεισοδιακή μνήμη αποθηκεύει προσωπικές εμπειρίες, η σημασιολογική μνήμη αποθηκεύει δεδομένα, γεγονότα και πληροφορίες και η διαδικαστική μνήμη αποθηκεύει τη γνώση των μαθημένων συμπεριφορών. Είδη μακρόχρονης μνήμης

Κωδικοποίηση Η κωδικοποίηση της πληροφορίας στη μακρόχρονη μνήμη βασίζεται στο νόημα των στοιχείων Η καλύτερη επεξεργασία στοιχείων για την αποθήκευση τους στη μακρόχρονη μνήμη είναι η επεξεργασία του νοήματος.

Ανάσυρση Διαφορές στην ανάκληση και αναγνώριση Αποτελέσματα των νύξεων Φαινόμενα παρεμβολής

Είδη Μακρόχρονης Μνήμης Σημασιολογική -Σημασιολογικά δίκτυα (Collins & Loftus) Επεισοδίων - Σχήματα (Bartlett, Rumelhart, Ortony, Schank & Abelson) Διαδικαστική (άδηλη) - Παράλληλα κατανεμημένα νευρωνικά δίκτυα (Rumelhart)

Σημασιολογικά Δίκτυα

Το σενάριο του εστιατορίου

Παράλληλα κατανεμημένα μοντέλα Αυτό το απλό παράλληλο κατανεμημένο μοντέλο δικτύου παριστάνει με βέλη ό,τι γνωρίζει κάποιος σχετικά με το πώς σχετίζονται οι πέντε πλευρές του κόσμου (απεικονίζονται ως κύκλοι). Πιο πολύπλοκες εκδοχές τέτοιων μοντέλων δικτύων είναι σε θέση να εξηγήσουν τι γνωρίζουν οι άνθρωποι αλλά και τι συμπεράσματα και γενικεύσεις τείνουν να κάνουν.

Στρατηγικές για την βελτίωση της μνημονικής ικανότητας

Μνημονική στρατηγική γνωστή ως η «μέθοδος των θέσεων» Η μέθοδος των θέσεων βοηθάει τη μνήμη να συνδέει αντικείμενα (στη προκειμένη περίπτωση πράγματα που θα θέλαμε να αγοράσουμε από το μπακάλη) με μια καθορισμένη ακολουθία θέσεων.