Μετανάστες μαθητές: υποστηρικτικά μοντέλα και ευρωπαϊκές εκπαιδευτικές προσεγγίσεις. Το παράδειγμα του 2oυ Γυμνασίου Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Ελληνικού Κατερίνα Βασιλικού, Ph.D. Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας Ακαδημία Αθηνών

Παιδιά των μεταναστών και σχέση τους με το εκπαιδευτικό σύστημα (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα, “Study on educational support for newly arrived migrant children (NAMS)”, European Commission, Directorate-General for Education and Culture, )

Σύντομo ιστορικό της μετανάστευσης Στάδια: -της μετανάστευσης ημεδαπών ( /90), -της μεταναστευτικής πρόκλησης αλλοδαπών (1989/ ) και -της μεταναστευτικής προσαρμογής αλλοδαπών ( ) με τα υποστάδια της μεταναστευτικής ωρίμανσης ( ) και της μεταναστευτικής κανονικότητας ( ) (Κόντης, 2014)

Από το 2010 η Ελλάδα: το κύριο σημείο εισόδου της παράνομης/παράτυπης μετανάστευσης προς την Ευρώπη

Ευρωπαϊκές εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και μεταναστευτικός μαθητικός πληθυσμός

Ως προς τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό -η Ελλάδα δεν διαφοροποιεί ανάμεσα σε πρώτη γενιά μεταναστών και γενικότερη κατηγορία μεταναστών και απογόνων τους -τα νεο-αφιχθέντα παιδιά μεταναστών αντιμετωπίζονται ως παιδιά των οποίων η μητρική γλώσσα είναι διαφορετική από τη γλώσσα της χώρας υποδοχής -η Ελλάδα αποκαλεί αυτά τα παιδιά «αλλοδαπούς και παλιννοστούντες» μαθητές

Ως προς την ηλικία των μαθητών και την επιλογή επαγγελματικής κατεύθυνσης (στην Ελλάδα: διαχωρισμός σε γενικό και τεχνικό-επαγγελματικό λύκειο) Οι χώρες διακρίνονται σε αυτές που προχωρούν σε αυτό τον προσανατολισμό: - πρώιμα (π.χ. Γερμανία, Αυστρία στην ηλικία των 10 ετών, Βέλγιο στα 12) - σε μεσαίο χρόνο (π.χ. Ιταλία στα 14, Ελλάδα, Κύπρος, Ιρλανδία στα 15) - σε πιο ύστερο χρόνο (π.χ. Σουηδία, Νορβηγία στα 16, κ.λπ)

Ως προς τον συγκεντρωτικό ή όχι χαρακτήρα του εκπαιδευτικού συστήματος Η Ελλάδα (όπως π.χ. η Γαλλία, η Ιταλία και η Κύπρος) είναι από τις χώρες με κεντρικό-συγκεντρωτικό σύστημα, π.χ. - στις προσλήψεις των εκπαιδευτικών - στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης - τα ειδικά υποστηρικτικά μέτρα που μπορούν να ληφθούν για συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες σε ορισμένες χρονικές περιόδους. Ενδεικτικά, παραδείγματα αποκεντρωμένων εκπαιδευτικών πολιτικών χωρών είναι στο Βέλγιο, τη Δανία, την Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Σουηδία.

Εκπαιδευτικά μοντέλα στις ευρωπαϊκές χώρες

Μοντέλο ολοκληρωμένης υποστήριξης Μοντέλο μη συστηματικής υποστήριξης Μοντέλο αντισταθμιστικής υποστήριξης Μοντέλο ένταξης Μοντέλο κεντρικής υποστήριξης εισόδου

Μετανάστες και μαθητικός πληθυσμός στην Ελλάδα Tο σύνολο των αλλοδαπών που διέμεναν μόνιμα στη χώρα ανερχόταν σε άτομα (Απογραφή 2011).

Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, o υπολογιζόμενος πληθυσμός την 1 η Ιανουαρίου 2015 ήταν ως εξής: Σύνολο: από Ελλάδα: Ε.Ε.: χώρες εκτός Ε.Ε.:

Από το σύνολο των μεταναστών Αλβανοί: 57,8% (2001) - 52,7% (2011) – ο μόνος μεταναστευτικός πληθυσμός που υπερτερεί τόσο πολύ σε σχέση με τις άλλες πληθυσμιακές μεταναστευτικές ομάδες στην Ευρώπη. (2011) ακολουθούν Βούλγαροι (8,3%) Ρουμάνοι (5,1%) Πακιστανοί (3,7%) Γεωργιανοί (3,0%) Ουκρανοί (1,9%) Μολδαβοί (1,1%) και οι υπόλοιπες εθνικότητες με μικρότερα ποσοστά

Η αναλογία των δύο φύλων στις διάφορες εθνικότητες των αλλοδαπών δεν είναι σταθερή: οι Ασιατικές (Πακιστάν, Μπαγκλαντές και Ινδία) και οι Αραβικές χώρες έχουν εξ ολοκλήρου σχεδόν μόνο ανδρικό πληθυσμό. η Συρία και η Αίγυπτος έχουν ποσοστά ανδρικού πληθυσμού της τάξης του 80% η Ουκρανία, οι Φιλιππίνες, η Μολδαβία και η Ρωσία έχουν ποσοστά γυναικείου πληθυσμού της τάξης του 70 με 80% η Αλβανία και η Ρουμανία έχουν ποσοστό 60% ανδρών μεταναστών

Ως προς τον μαθητικό πληθυσμό, αναφέρουμε ενδεικτικά ότι κατά το σχολικό έτος 2012/13, οι αλλοδαποί μαθητές ανέρχονταν σε (σε σύνολο μαθητών). Αναλυτικότερα για το σχ. έτος 2012/13:

ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣΑΛΛΟΔΑΠΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣΣΥΝΟΛΟ ΜΑΘΗΤΩΝ Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο ΣΥΝΟΛΟ

Στοιχεία για τους μαθητές που φοιτούν στα διαπολιτισμικά σχολεία έχουμε για το σχολικό έτος , βάσει στοιχείων που συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο έρευνας του ΙΠΟΔΕ (Ινστιτούτο Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης). Το σύνολο των αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών όλων των βαθμίδων στα διαπολιτισμικά σχολεία ήταν αλλοδαποί μαθητές (στο γυμνάσιο 511 μαθητές) και 364 παλιννοστούντες (στο γυμνάσιο 189 μαθητές), όταν το σύνολο των αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών στα δημόσια σχολεία σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, ήταν αλλοδαποί και παλιννοστούντες μαθητές σε γενικό σύνολο μαθητών.

Από το σύνολο αυτό, ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι μαθητές οι προερχόμενοι από την Αλβανία ανέρχονταν στους (κορίτσια: ), από την πρώην ΕΣΣΔ (κορίτσια: 2.237), από τις Αραβικές χώρες 375 (κορίτσια: 149) και από την Λοιπή Ασία 446 (κορίτσια: 146) Στο επίσημο site του ΙΠΟΔΕ την ίδια περίοδο ( ) καταγράφονταν 12 δημοτικά διαπολιτισμικά σχολεία, 8 γυμνάσια και 4 λύκεια.

Σήμερα λειτουργούν τα εξής διαπολιτισμικά σχολεία (καθώς ενδιάμεσα έκλεισαν αρκετά από αυτά): Διαπολ. Γυμνάσιο Αχαρνών Αττικής 2ο Διαπολ. Γυμνάσιο Αθήνας Διαπολ Γυμνάσιο Ελληνικού Διαπολ. Λύκειο Ελληνικού Διαπολ. Γυμνάσιο Ιωαννίνων Διαπολ Γυμνάσιο Ευόσμου Θεσ/νίκης Διαπολ. Γυμνάσιο Πεντάλοφου Κοζάνης Διαπολ. Γυμνάσιο Σαπών Ροδόπης Διαπολ Λύκειο Σαπών Ροδόπης 87ο Διαπολ. Δημοτικό Αθηνών 87ο Διαπολ. Δημοτικό Βοτανικού 5ο Διαπολ. Δημοτικό Μενεμένης Θεσ/νίκης 6ο Διαπολ. Δημοτικό Ελευθερίου-Κορδελιού Θεσ/νίκης Διαπολ. Δημοτικό Νέων Επιβατών Θεσ/νίκης

Επιλογή και Φυσιογνωμία του σχολείου της έρευνας

«Γυμνάσιο Ομογενών Ελλήνων μαθητών» «Γυμνάσιο Παλιννοστούντων Ελλήνων μαθητών» «Γυμνάσιο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης»

Κατά το έτος της έρευνας φοιτούσαν και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου 147 μαθητές (86 αγόρια και 61 κορίτσια) που προέρχονταν από 32 διαφορετικές χώρες και μιλούσαν 20 διαφορετικές γλώσσες.

ΧΩΡΑΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Αίγυπτος11 Αιθιοπία2 Αλβανία10 Αρμενία3 Αυστραλία1 Αφγανιστάν10 Βουλγαρία14 Βραζιλία5 Γερμανία1 Γεωργία5 Γκάνα1 Ερυθραία1 Η.Π.Α2 Ινδία4 Ιρακ2

Ιραν2 Καζακστάν1 Κορέα1 Λίβανος3 Μολδαβία10 Μπανγκλαντές1 Νιγηρία2 Νότιος Αφρική1 Ουκρανία15 Πακιστάν4

Πολωνία5 Ρουμανία3 Ρωσία5 Συρία5 Τανζανία1 Ταϊλάνδη4 Φιλιππίνες12

Α τάξη: προάγονται 20 μαθητές και παραπέμπονται 15 Β τάξη: προάγονται 19 και παραπέμπονται 12 Γ τάξη: απολύονται 30 και παραπέμπονται 21 μαθητές

Δεν υπάρχει ενδυματολογικός κώδικας Ως προς την θρησκευτική εκπαίδευση: Μαθητές με διαφορετικά θρησκεύματα μπορούν να παρακολουθήσουν άλλα μαθήματα (πιο συχνά μαθήματα γλώσσας) αντί του μαθήματος των θρησκευτικών Τάξεις υποδοχής Ι και II.

Μετά τις τάξεις υποδοχής, όπου τα μαθήματα είναι εντατικά (14 ώρες γλώσσα, 4 ώρες μαθηματικά και 4 ώρες για τα υπόλοιπα μαθήματα), οι μαθητές εισάγονται σταδιακά στις κανονικές τάξεις (και χάνουν με αυτό τον τρόπο τα προνόμια της προηγούμενης κατάστασης).

Ο μαθητής, μετά το γυμνάσιο, έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει είτε σε διαπολιτισμικό λύκειο είτε σε κανονικό τεχνικό-επαγγελματικό λύκειο.

Ένα ποσοστό γύρω στο 10% εγκαταλείπει το σχολείο.

( ): μετά από δύο ή τρία χρόνια, μαθητές ήταν σε θέση να παρακολουθήσουν το ελληνικό σχολείο της γειτονιάς τους. 37 μαθητές (24 από την 3η Γυμνασίου) απέτυχαν στο μάθημα των μαθηματικών 10 μαθητές απέτυχαν στο μάθημα της γλώσσας

Κανένας μαθητής δεν επανέλαβε την ίδια τάξη ενώ 48 επανεξετάσθηκαν και τελικά πέρασαν στην επόμενη τάξη τον Σεπτέμβριο (15 από την 1η τάξη, 12 από την 2α και 21 από την 3η). Έντονη κινητικότητα ως προς τις εγγραφές των μαθητών καθ’όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.

Ως προς τη σχολική διαρροή, 19 μαθητές εγκατέλειψαν το σχολείο (10 αγόρια και 9 κορίτσια). Καμία πληροφόρηση για το εάν συνέχισαν την εκπαίδευσή τους σε άλλο επίσημο εκπαιδευτικό ίδρυμα ή όχι.

Η παρεχόμενη εκπαίδευση δεν είναι επακριβώς «διαπολιτισμική».