ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΙΙ Ειδ. Επιστήμονας: Βιργινία Τζώρτζη

ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων Τελωνειακή Ένωση ά. 28 και 30 Περιορισμοί στις εισαγωγές Περιορισμοί στις εξαγωγές Εξαιρέσεις του ά. 36 ά. 34 ποσοτικοί περιορισμοί μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος άμεση/έμμεση διάκριση «κανόνας της δικαιολόγησης» αμοιβαία αναγνώριση απελευθέρωση στην Keck & Mithouard ά. 35

Οι κύριες διατάξεις που αφορούν την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων άρθρα ά. 30 ά. 34 ά. 35 ά. 36 ά ά λειτουργία α παγόρευση των εισαγωγικών και εξαγωγικών δασμών και φορολογικών επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος εξάλειψη των ποσοτικών περιορισμών επί των εισαγωγών και των Μ.Ι.Α.Π.Π. εξάλειψη των ποσοτικών περιορισμών επί των εξαγωγών και των Μ.Ι.Α.Π.Π. εξαιρέσεις από τα ά. 34 – 35 απαγόρευση φορολογικών διακρίσεων μέτρα εναρμόνισης

Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων σύμφωνα με τη ΣΛΕΕ ά. 30 ΣΛΕΕ: τελωνειακή ένωση (η συγχώνευση των τελωνειακών εδαφών μιας ομάδας κρατών σε ένα τελωνειακό έδαφος χωρίς εσωτερικούς δασμούς και με κοινό εξωτερικό δασμολόγιο) 2 διαστάσεις : α. εσωτερική (χωρίς εσωτερικούς δασμούς) β. εξωτερική (ΚΕΔ) 2 κριτήρια υπαγωγής ενός προϊόντος στη συνδυασμένη ονοματολογία: i. χαρακτηριστικά γνωρίσματα προϊόντος ii. χωρική προέλευση του προϊόντος

«Η Ένωση περιλαμβάνει τελωνειακή ένωση, που εκτείνεται στο σύνολο των εμπορευματικών συναλλαγών και περιλαμβάνει την απαγόρευση των εισαγωγικών και εξαγωγικών δασμών και όλων των φορολογικών επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και την υιοθέτηση κοινού δασμολογίου στις σχέσεις τους με τις τρίτες χώρες». βασική διάταξη: ά. 28 ΣΛΕΕ

βασικός ορισμός: «εμπορεύματα» τα εμπορεύματα ερμηνεύονται ως «προϊόντα που μπορούν να αποτιμηθούν σε αξία (χρήμα) και που μπορούν, ως τέτοια, να αποτελέσουν αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών» C-7/68, Επιτροπή κατά Ιταλίας

εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων Οι περιορισμοί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων μπορεί να έχουν τις ακόλουθες μορφές: Χρηματική μορφή Φυσική μορφή ◊ εισαγωγικός ή εξαγωγικός δασμός ◊ προέλευση ◊ φόρος ◊ ποσόστωση ◊ άδεια ◊ συσκευασία ◊ απαγόρευση

διάκριση μεταξύ ελευθεριών: i.ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων και κεφαλαίων ii.ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων και υπηρεσιών C-155/73, Sacchi, C-36/02, Omega, C-20/03, Burmanjer, C -65/05, Eπιτροπή κατά Ελλάδας)

ά. 30 ΣΛΕΕ- απαγόρευση δασμών και φορολογικής επιβάρυνσης ισοδύναμου αποτελέσματος (φ.ε.ι.α.) προβλέπει μια αρνητική υποχρέωση για τα κράτη μέλη να μην επιβάλλουν μεταξύ τους εισαγωγικούς και εξαγωγικούς δασμούς ή φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος C – 26/62, Van Gend en Loos

έννοια δασμού και φ.ε.ι.α. δασμός: ο φόρος ο οποίος επιβάλλεται κατά τη διάβαση των συνόρων ενός κράτους κατά την εισαγωγή, εξαγωγή ή διαμετακόμιση εμπορευμάτων φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος: κάθε οικονομική επιβάρυνση, που επιβάλλεται από τη δημόσια αρχή, η οποία εμφανίζει αποτελέσματα ισοδύναμα στο κοινοτικό εμπόριο με εκείνα ενός δασμού 3 στοιχεία έννοιας: i.μονομερής χαρακτήρας της επιβάρυνσης ii.επιβάλλεται λόγω της διέλευσης συνόρων ενός κράτους iii.θίγει μόνον προϊόντα από άλλο κ-μ

ά. 34 και 35 ΣΛΕΕ: περιορισμοί επί των εισαγωγών και εξαγωγών ά. 34: απαγορεύει α. τους ποσοτικούς περιορισμούς και β. όλα τα μέτρα που έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με ποσοτικούς περιορισμούς, στις εισαγωγές από τα κ-μ ά. 35: απαγορεύει α. τους ποσοτικούς περιορισμούς και β. όλα τα μέτρα που έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με ποσοτικούς περιορισμούς, στις εξαγωγές από τα κ-μ *στο ά. 35, το μέτρο πρέπει να προκαλεί διάκριση μεταξύ εισαγόμενων και εγχώριων προϊόντων ≠ ά. 34

Σε ποιους εφαρμόζονται τα ά. 34 και 35 ΣΛΕΕ; Το μέτρο προκειμένου να εμποδίζει το διακρατικό εμπόριο και να απαγορεύεται από τα ά. 34 και 35 θα πρέπει να έχει εκδοθεί από: τα όργανα του κράτους όργανα δημοσίου δικαίου, συμπεριλαμβανομένων κεντρικής, περιφερειακής και τοπικής κυβέρνησης (πολύ ευρεία έννοια) ή ημι- δημόσια όργανα (π.χ. το Συμβούλιο Ανάπτυξης στην C-222/82, Apple and Pear Development Council). Επίσης, μέτρα που εκδίδονται από επαγγελματικά όργανα, όπως η ένωση των εισαγωγέων φαρμακευτικών προϊόντων, στα οποία η εθνική νομοθεσία έχει απονείμει ρυθμιστικές ή πειθαρχικές αρμοδιότητες (C-266/87 - The Queen κατά Royal Pharmaceutical Society of Great Britain, ex parte Association of Pharmaceutical Importers)  Τα άρθρα 35 και 35 ΣΛΕΕ ΔΕΝ αναπτύσσουν οριζόντια άμεση ισχύ (C – 159/00, Sapod-Audic). Ωστόσο, οι πράξεις ιδιωτών μπορεί να προσβληθούν έμμεσα με την επιβολή θετικών υποχρεώσεων στα κ-μ (C-265/95, Eπιτροπή κατά Γαλλίας (Angry Farmers)

α. Ποσοτικοί περιορισμοί Έννοια – «κάθε κρατικό μέτρο που είτε εμποδίζει κατά ποιότητα ή αξία, είτε εντελώς απαγορεύει ή ουσιαστικά αποκλείει την εισαγωγή, εξαγωγή ή διαμετακόμιση ενός εμπορεύματος, του οποίου η πώληση απαγορεύεται σε άλλα κ-μ» (C- 2/73, Geddo) π.χ. αριθμητικό όριο, ευθείες απαγορεύσεις και ποσοστώσεις παραδείγματα μέτρων που θεωρήθηκαν ποσοτικοί περιορισμοί: °πράξεις της διοίκησης (C-21/84, Επιτροπή κατά Γαλλίας, (μηχανές γραμματοσημάνσεως) °απαγόρευση των εισαγωγών (C – 7/61, Επιτροπή κατά Ιταλίας (απαγόρευση εισαγωγής χοιρινού κρέατος) και C – 34/79, Henn and Darby (απαγόρευση εισαγωγής πορνογραφικού υλικού) °σύστημα ποσόστωσης (C-13/68, Salgoil SpA) ακόμη και ένα σύστημα ποσόστωσης που εφαρμόζεται σε μικρό τμήμα της χώρας θεωρείται ποσοτικός περιορισμός) (C-67/97, Ditlev Bluhme) °

β. μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικούς περιορισμούς έννοια από Oδηγία 70/50 και C – 8/74, Dassonville π.π.: βελγικός νόμος απαιτούσε ορισμένα εισαγόμενα προϊόντα (π.χ. σκωτσέζικο ουίσκι) να πωλούνται μόνον αν συνοδεύονταν από πιστοποιητικό προέλευσης, που θα είχαν εκδώσει οι αρχές των χωρών προέλευσης. Μια ομάδα εμπόρων ουίσκι αγόρασαν σκωτσέζικο ουίσκι στη Γαλλία και προσπάθησαν να το εισαγάγουν στο Βέλγιο χωρίς πιστοποιητικό. Το ζήτημα ήταν αν η απαίτηση που έθετε ο βελγικός νόμος συνιστούσε Μ.Ι.Α.Π.Π. Μ.Ι.Α.Π.Π:κάθε εμπορική ρύθμιση, που θεσπίζεται από τα κ-μ και είναι κατάλληλη να εμποδίσει άμεσα ή έμμεσα, πραγματικά ή εν δυνάμει, το ενδοκοινοτικό εμπόριο. 2 στοιχεία : i. εμπορική ρύθμιση ii. η ρύθμιση να έχει αντίκτυπο στο ενδοκοινοτικό εμπόριο

Μ.Ι.Α.Π.Π.: με διάκριση και αδιακρίτως C-120/78, Cassis de Dijon Η υπόθεση Cassis de Dijon χάραξε τη διάκριση μεταξύ μέτρων που εφαρμόζονται με διάκριση και μέτρων που εφαρμόζονται αδιακρίτως. Η γερμανική νομοθεσία απαγόρευε τα ποτά με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ (κάτω από 25%), επικαλούμενη λόγους δημόσιας υγείας και προστασίας των καταναλωτών. Η πώληση του γαλλικού κρασιού Cassis de Dijon ήταν νόμιμη στη Γαλλία, αλλά όχι στη Γερμανία. Το γερμανικό αυτό μέτρο εφαρμοζόταν αδιακρίτως σε γερμανικά ποτά και σε ποτά άλλων κ-μ. Ως αποτέλεσμα, απαγορεύθηκε η πώληση του Cassis στη γερμανική αγορά. Το ζήτημα ενώπιον του ΔΕΕ ήταν αν το γερμανικό μέτρο, που εφαρμοζόταν αδιακρίτως, θεωρούνταν Μ.Ι.Α.Π.Π. και απαγορευόταν από το ά.34 ΣΛΕΕ. ΔΕΕ: αποφάσισε ότι το ά. 34 ΣΛΕΕ καλύπτει τα μέτρα που εφαρμόζονται αδιακρίτως.

μέτρα που θεωρούνται Μ.Ι.Α.Π.Π Η έννοια των Μ.Ι.Α.Π.Π. είναι ευρύτερη από εκείνη των ποσοτικών περιορισμών Δύο κατηγορίες Μ.Ι.Α.Π.Π.: Όσα εφαρμόζονται με διάκριση: μέτρα που εφαρμόζονται αποκλειστικά στα εισαγόμενα ή αποκλειστικά στα εξαγόμενα προϊόντα (π.χ., C-249/81, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας (υπόθεση ιρλανδικών προϊόντων), ο κανόνας εφαρμοζόταν μόνον σε προϊόντα που εισάγονταν στην Ιρλανδία, αποθαρρύνοντας τους εισαγωγείς σε άλλα κ-μ να εισάγουν προϊόντα στην Ιρλανδία) Όσα εφαρμόζονται αδιακρίτως: μέτρα που εφαρμόζονται τόσο στα εισαγόμενα, όσο και στα εγχώρια προϊόντα, αλλά που θίγουν περισσότερο τα εισαγόμενα, επειδή είναι πιο δύσκολο να τηρηθούν από τους εισαγωγείς. (π.χ. C-124/81, Eπιτροπή κατά Η.Β. (UHT γάλα), το UHT γάλα θα μπορούσε να διοχετευθεί στην κατανάλωση στο ΗΒ από εμπόρους που διέθεταν άδεια, οι οποίοι είχαν συσκευάσει το γάλα στο ΗΒ. Το γάλα UHT που προερχόταν από άλλο κ-μ θα έπρεπε να ανοιχθεί και να συσκευασθεί εκ νέου στο ΗΒ, πράγμα σχεδόν αδύνατο). ◊ Η διαφορά μεταξύ μέτρων που εφαρμόζονται με διάκριση και μέτρων που εφαρμόζονται αδιακρίτως είναι ότι τα μέτρα που εφαρμόζονται αδιακρίτως μπορούν να δικαιολογηθούν αν είναι αναγκαία για να εξυπηρετήσουν επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, π.χ. προστασία του περιβάλλοντος (C – 120/78, Cassis de Dijon).

παραδείγματα μέτρων που θεωρήθηκαν Μ.Ι.Α.Π.Π. C– 207/83, Επιτροπή κατά Η.Β. (υπόθεση για ένδειξη καταγωγής) Η ρύθμιση που απαιτεί ένδειξη καταγωγής επί ορισμένων προϊόντων ενθάρρυνε τους πελάτες να αγοράζουν εγχώρια προϊόντα (εφαρμόστηκε αδιακρίτως) ►ΔΕΕ: Μ.Ι.Α.Π.Π. C– 249/81, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας (υπόθεση ιρλανδικών προϊόντων) Στα πλαίσια της προώθησης των ιρλανδικών προϊόντων, τα προϊόντα που κατασκευάζονταν στην Ιρλανδία έφεραν τη σφραγίδα «εγγυημένο ιρλανδικό προϊόν». (εφαρμόστηκε με διάκριση) ►ΔΕΕ: Μ.Ι.Α.Π.Π., ακόμη κι αν δεν είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των στις εισαγωγών, αφοί οι πωλήσεις των ιρλανδικών προϊόντων είχε εμφανίσει πτώση. Ακόμη και αν το μέτρο μπορεί εν δυνάμει να περιορίσει το διακρατικό εμπόριο, θεωρείται Μ.Ι.Α.Π.Π. C– 261/81, Walter Rau Η βελγική νομοθεσία απαιτούσε η μαργαρίνη να πωλείται μόνον συσκευασίες σε σχήμα κύβου (εφαρμόστηκε αδιακρίτως). Κατά συνέπεια, το προϊόν έπρεπε να επανασυσκευασθεί προκειμένου να πωληθεί στο Βέλγιο. ►ΔΕΕ: Μ.Ι.Α.Π.Π. C-51/71 - International Fruit Company υποχρέωση απόκτησης άδειας για τους εισαγωγείς ►ΔΕΕ: Μ.Ι.Α.Π.Π.

παραδείγματα μέτρων που θεωρήθηκαν Μ.Ι.Α.Π.Π. οι άδειες εισαγωγών και εξαγωγών, έστω και αν αυτές χορηγούνται οι υγειονομικοί έλεγχοι οι έλεγχοι ως προς την προέλευση και γνησιότητα προϊόντων η απαίτηση να αναγράφεται η προέλευση των προϊόντων η απαίτηση αναφοράς της σύνθεσης των ζωοτροφών η απαίτηση αναγραφής του χρόνου κατασκευής εμπορευμάτων από πολύτιμο μέταλλο ο καθορισμός ανώτατης τιμής που έστω και αν ισχύει για τα εισαγόμενα και τα εγχώρια καθιστά την πώληση των εισαγόμενων δυσχερή ή αδύνατη ο καθορισμός κατώτατης τιμής, έστω και αν ισχύει γενικά, επειδή λειτουργεί σε βάρος των εισαγόμενων που έχουν παραχθεί με μικρότερο κόστος η υποχρέωση καθορισμού τελικής τιμής από τον παραγωγό ή τον εισαγωγέα, επειδή με τις διάφορες φορολογικές επιβαρύνσεις παρεμποδίζεται η εισαγωγή.

2 στοιχεία έννοιας Μ.Ι.Α.Π.Π.: i. εμπορική ρύθμιση C-120/78, Cassis de Dijon C-120/78: μια κρατική ρύθμιση, που αφορά τα τεχνικά στοιχεία και χαρακτηριστικά ενός προϊόντος C-267,268/91, Keck (1993) → νομολογιακή στροφή: διάκριση μεταξύ ενός μέτρου που αφορά τα τεχνικά στοιχεία ενός προϊόντος (μέγεθος, βάρος, σύνθεση, ετικέτα) (= παράβαση του ενωσιακού δικαίου) και μέτρου που αφορά απλώς τους όρους πώλησης ενός προϊόντος (όχι παράβαση του ενωσιακού δικαίου) π.π.: αφορούσε τη νομιμότητα γαλλικού νόμου που απαγόρευε τη μεταπώληση των προϊόντων στην ίδια κατάσταση, σε τιμές χαμηλότερες από την αρχική τιμή. Ο Keck κατήγγειλε στο ΔΕΕ ότι η γαλλική νομοθεσία ήταν ασυμβίβαστη με το δίκαιο της ΕΕ. ΔΕΕ: οι όροι πώλησης αφορούν τις συνθήκες πώλησης (πότε, πώς, πού) και ΔΕΝ συνιστούν Μ.Ι.Α.Π.Π. εφόσον εφαρμόζονται αδιακρίτως. Εξωγενή μέτρα όπως η απαγόρευση πώλησης προϊόντων πριν από τις 12 το μεσημέρι της Κυριακής, ή περιορισμοί σχετικά με τη διαφήμιση είναι γνωστά ως «όροι πώλησης» και δεν απαγορεύονται, εφόσον εφαρμόζονται αδιακρίτως. ii. η ρύθμιση να έχει αντίκτυπο στο ενδοκοινοτικό εμπόριο δεν επιδρά σε αμιγώς εσωτερικές καταστάσεις, αφήνοντας ανεπηρέαστο το ενδοκοινοτικό εμπόριο αλλά, αντίθετα, το επηρεάζει. Αρκεί η επίδραση να είναι και δυνητική

παραδείγματα όρων πώλησης από τη νομολογία C-267,268/91, Keck : τα εθνικά μέτρα που αφορούν απλώς «όρους πώλησης» δεν συνιστούν κανονικά Μ.Ι.Α.Π.Π. κατά την έννοια της Dassonville και δεν θα εμπίπτουν κανονικά στο ά. 34 ΣΛΕΕ.Ο λόγος είναι ότι οι όροι πώλησης δεν έχουν στόχο να ρυθμίσουν το εμπόριο μεταξύ των κ- μ κατά κανένα τρόπο (υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζονται αδιακρίτως, δηλαδή το μέτρο να εφαρμόζονται σε όλους τους εμπόρους που δραστηριοποιούνται στην εθνική επικράτεια και να θίγει τα εγχώρια και τα εισαγόμενα από τα άλλα κ-μ προϊόντα κατά τον ίδιο τρόπο). C- 69/93 και C-258/93Punto Casa κατά Capena : Το ΔΕΕ έκρινε ότι το ά. 34 ΣΛΕΕ δεν έχει εφαρμογή σε νόμους που αφορούν τις ώρες και ημέρες λειτουργίας των καταστημάτων, π.χ.,εθνική ρύθμιση που απαγορεύει την πώληση πριν τις 12 το μεσημέρι της Κυριακής C-391/92, Επιτροπή κατά Ελλάδας: νόμος που προβλέπει ότι το βρεφικό γάλα θα πωλείται μόνον σε φαρμακεία C- 292/92, Hunermund, απαγορεύτηκε στους φαρμακοποιούς να διαφημίζονται εκτός των καταστημάτων τους C-412/93, Leclerk, γαλλικός νόμος που απαγόρευε την διαφήμιση καυσίμων στην τηλεόραση ΑΛΛΑ, θεωρήθηκαν από το ΔΕΕ ως Μ.Ι.Α.Π.Π.,επειδή αφορούσαν τον εξωγενή χαρακτήρα του προϊόντος C- 470/93, Clinique, γερμανικός νόμος απαγόρευε την ονομασία ‘’Clinique’’ για καλλυντικά, καθώς η συγκεκριμένη ονομασία υποδήλωνε θεραπευτικές ιδιότητες που το προϊόν δεν είχε. Η κατασκευάστρια εταιρεία Estee Lauder, συνεπώς, αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει την ονομασία ‘’Linique’’ στη Γερμανία, γεγονός που απαιτούσε αλλαγή στη συσκευασία. C-470/93, Mars, Η Ένδειξη «+10%» στη συσκευασία της σοκολάτας -παγωτού Mars στην πραγματικότητα περιελάμβανε ποσότητα μεγαλύτερη του 10% της συσκευασίας. Αυτό παραβίαζε γερμανικό νόμο που απαγόρευε την παραπλανητική πληροφόρηση σχετικά με τα προϊόντα.

Εξαιρέσεις από τα ά. 34 και 35 – περιπτώσεις όπου τα εθνικά μέτρα δεν παραβιάζουν το ενωσιακό δίκαιο 2 κατηγορίες: 1η = ά.36 ΣΛΕΕ εφαρμόζεται τόσο σε μέτρα που εφαρμόζονται με διάκριση, όσο και σε εκείνα που εφαρμόζονται αδιακρίτως 2η = νομολογιακής προέλευσης – Cassis de Dijon εφαρμόζονται μόνον σε μέτρα που εφαρμόζονται αδιακρίτως

1η κατηγορία: ά. 36 ΣΛΕΕ 1η κατηγορία περιορισμών- ά. 36 = λόγοι δημοσίας ηθικής, δημοσίας τάξεως, δημοσίας ασφαλείας, προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων και των ζώων ή προφυλάξεως των φυτών, προστασίας των εθνικών θησαυρών που έχουν καλλιτεχνική, ιστορική ή αρχαιολογική αξία, ή προστασίας της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας. _εξαντλητική απαρίθμηση _απαιτείται συγκεκριμένη δικαιολόγηση του μέτρου που λαμβάνεται

2η κατηγορία: επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος (1η αρχή της Cassis) = νομολογιακής προέλευσης: κανόνας της δικαιολόγησης C–120/78,Cassis de Dijon «μέτρα για επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος» _ενδεικτική απαρίθμηση _επικουρική της 1ης κατηγορίας αν ένα μέτρο εφαρμόζεται αδιακρίτως, μπορεί να δικαιολογηθεί και συνεπώς, να μην απαγορεύεται κατά τα ά. 34 και 35, αν είναι αναγκαίο από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος π.χ. * προστασία του περιβάλλοντος, C- 302/86, Eπιτροπή κατά Δανίας : *διατήρηση των εθνικών και τοπικών κοινωνικο – πολιτικών χαρακτηριστικών. C-145/88, Torfaen * βελτίωση των συνθηκών εργασίας (C-155/80, Oebel) * πρoώθηση πολιτιστικών δραστηριοτήτων (C-60 και 61/84, Cinéthèque)

υπό ποιες προϋποθέσεις ένας από τους προβλεπόμενους λόγους μπορεί να δικαιολογήσει ένα μέτρο που περιορίζει το εμπόριο; 1η προϋπόθεση - ά. 36 β: «οι απαγορεύσεις ή οι περιορισμοί αυτοί δεν δύνανται πάντως να αποτελούν ούτε μέσο αυθαίρετων διακρίσεων, ούτε συγκεκαλυμμένο περιορισμό στο εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών». Δηλαδή ακόμη κι αν υπάρχει πραγματικά κάποιος νόμιμος σκοπός για τη λήψη του μέτρου, ο τρόπος κατά τον οποίο εφαρμόζεται ο κανόνας δεν θα πρέπει να ωφελεί τα εγχώρια προϊόντα. Ο λόγος για τη διάκριση πρέπει να είναι αυθεντικός. (π.χ. C-40/82, Επιτροπή κατά Η.Β.: η κυβέρνηση του Η.Β. περιόρισε τις εισαγωγές γαλοπούλας για λόγους δημοσίας υγείας ακριβώς λίγες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα…..) 2η προϋπόθεση – αρχή αναλογικότητας (C – 120/78, Cassis de Dijon) «Οι ε θνικοί κανόνες που θεσπίζονται για την επίτευξη ενός από τους στόχους που αναφέρονται στο άρθρο 36 ΣΛΕΕ είναι συμβατοί με τη Συνθήκη μόνον στο βαθμό που δεν υπερβαίνουν τα όρια αυτού που είναι κατάλληλου και αναγκαίου για την επίτευξη του επιθυμητού στόχου, C-128/89, Eπιτροπή κατά Ιταλίας)

παραδείγματα εξαιρέσεων από τη νομολογία δημόσια ηθική: C- 34/79, Henn and Darby : (οι κατηγορούμενοι εισήγαγαν ταινίες πορνό από την Ολλανδία. Καταδικάστηκαν για την εισαγωγή τους κατά παράβαση της νομοθεσίας του Η.Β. που απαγόρευε την εισαγωγή άσεμνων ή αισχρών αντικειμένων. Εφαρμόστηκε με διάκριση). ΔΕΕ: μπορεί το Η.Β. να περιορίσει την εισαγωγή ταινιών πορνό στην επικράτειά του, επειδή επαφίεται σε κάθε κ-μ να θέσει τα δικά του πρότυπα δημόσιας ηθικής και δεν επιτρεπόταν το εμπόριο αυτών των προϊόντων στο Η.Β. ΑΛΛΑ: C-121/85, Conegate: το Η.Β. δεν μπορούσε να επικαλεστεί την εξαίρεση, καθώς τα στοιχεία (φουσκωτές κούκλες και άλλα ερωτικά αντικείμενα) ήταν ενός τύπου που θα μπορούσε να παράγονται και πωλούνται νόμιμα στο Ηνωμένο Βασίλειο.

δημόσια τάξη: C-7/78, Thompon: αφορούσε την απαγόρευση του Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με την εξαγωγή χρυσών και αργυρών νομισμάτων συλλεκτών. ΔΕΕ: έκρινε ότι η απαγόρευση των εξαγωγών θα μπορούσε να δικαιολογηθεί αφού το Ηνωμένο Βασίλειο εξέφρασε την ανησυχία ότι, αν τα νομίσματα εγκατέλειπαν τη χώρα, θα μπορούσαν να τήκονται για το περιεχόμενό τους (παράνομο στο Ηνωμένο Βασίλειο). C-265/95, Eπιτροπή κατά Γαλλίας (Angry Farmers): η γαλλική κυβέρνηση δεν έλαβε δράση κατά των Γάλλων διαδηλωτών που είχαν εξαπολύσει βίαιες εκστρατείες κατά των εισαγόμενων προϊόντων. Η γαλλική κυβέρνηση υποστήριξε ότι αν είχε λάβει μέτρα εναντίον των διαδηλωτών, θα είχε ξεσπάσει ακόμη χειρότερη βία. Το ΔΕE δεν δέχθηκε το επιχείρημα αυτό, κυρίως επειδή είχε επιτρέψει την κατάσταση να προχωρήσει ανεξέλεγκτα εδώ και πολλά χρόνια. C- 212/00,Schmidberger: Μια ομάδα διαμαρτυρίας για το περιβάλλον, αφού είχε εκ των προτέρων προειδοποιήσει τις αυστριακές αρχές, οργάνωσΕ διαδήλωση (νόμιμη σύμφωνα με το αυστριακό δίκαιο), η οποία είχε ως αποτέλεσμα το κλείσιμο ενός μεγάλου αυτοκινητόδρομου για 24 ώρες. Η Αυστρία προειδοποίησε τη Γερμανία, την Ιταλία και την Αυστρία. Η S, μια γερμανική μεταφορική εταιρεία, ισχυρίστηκε ότι η Αυστρία παραβίασε το άρθρο 34 ΣΛΕΕ, επειδή δεν απαγόρευσε τη διαδήλωση και διεκδίκησε αποζημίωση βάσει της αρχής της ευθύνης του κράτους (C-Francovich). ΔΕΕ: έκρινε ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων αποτελεί θεμελιώδη ελευθερία και πρέπει τηρείται, αλλά μπορεί να απαιτηθεί από τα κ-μ να προστατεύσουν άλλα συμφέροντα, όπως η ελευθερία της έκφρασης. Υπό την προϋπόθεση ότι το κ-μ το πράττει αυτό κατά τον λιγότερο περιοριστικό της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων τρόπο, το κ-μ δε παραβιάζει το ενωσιακό δίκαιο.

δημόσια ασφάλεια: C-72/83, Campus Oil: αμφισβητήθηκε ιρλανδικός νόμος που απατούσε από εισαγωγείς πετρελαίου να αγοράσουν ένα ορισμένο ποσοστό από κρατικό διυλιστήριο, για λόγους δημόσιας ασφάλειας. ΔΕΚ: έκρινε ότι η αδιάλειπτη προμήθεια προϊόντων πετρελαίου ήταν τόσο σημαντική ώστε ξεπερνούσε καθαρά οικονομικές σκέψεις και έτσι θα μπορούσε να δικαιολογηθεί με αυτόν τον τρόπο.

προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων και των ζώων ή προφυλάξεως των φυτών C- 124/81, UHT γάλα: Η βρετανική νομοθεσία προέβλεπε ότι το γάλα θα μπορούσε να εισαχθεί μόνο με άδεια και ότι θα μπορούσε να διατεθεί στην αγορά μόνο από εξουσιοδοτημένους εμπόρους που είχαν συσκευάσει το γάλα σε τοπική γαλακτοβιομηχανία. Το Η.Β. υποστήριξε ότι το σύστημα αυτό ήταν αναγκαίο για την προστασία της δημόσιας υγείας. ΔΕΕ: Χρειάζεται να αποδείξει κανείς ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος για την υγεία. Το βάρος της απόδειξης φέρει το κ-μ και και απαιτούνται επιστημονικά αποδεικτικά στοιχεία. Στην υπόθεση αυτή, επίσης, το ΔΕΕ έκρινε ότι δεν πληρούνταν η αρχή της αναλογικότητας - ένα πιστοποιητικό από το κράτος προέλευσης του γάλακτος θα επαρκούσε. προστασίας της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας. C- 78/70, Deutsche Grammophon : γερμανική νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων χρησιμοποιήθηκαν για να εμποδίσει την πώληση των δίσκων που είχαν εισαχθεί από τη Γερμανία στη Γαλλία και στη συνέχεια επανεισάγονταν στη Γερμανία. ΔΕΕ: παράβαση του ά. 34 ΣΛΕΕ. Το άρθρο 36 επιτρέπει εξαιρέσεις μόνο εφόσον δικαιολογούνται για λόγους διασφάλισης των δικαιωμάτων που αποτελούν το συγκεκριμένο αντικείμενο της ιδιοκτησίας και όχι για κάποιο άλλο λόγο.

Aρχή αμοιβαίας αναγνώρισης : 2η αρχή της Cassis Εφόσον ένα προϊόν νομίμως έχει παρασκευασθεί και τεθεί σε κυκλοφορία σε ένα κ-μ, δεν υπάρχει λόγος να μην εισαχθεί σε άλλο κ-μ χωρίς περιορισμούς. C-178/84, Επιτροπή κατά Γερμανίας ("Νόμος περί καθαρότητας" για το ζύθο)

ά. 110 ΣΛΕΕ – απαγόρευση φορολογικών διακρίσεων (εδ. α’) φορολογική διάκριση = κάθε ρύθμιση που καταλήγει στην προστασία των εγχώριων προϊόντων και θέτει τα προϊόντα άλλων κ- μ σε μειονεκτική θέση, είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο (C- 142,143/80, Essevi & Salengo) η φορολόγηση ομοειδών προϊόντων πρέπει να είναι ίση «κανένα κ-μ δεν επιβάλλει άμεσα ή έμμεσα στα προϊόντα άλλων κ-μ εσωτερικούς φόρους οποιασδήποτε φύσεως, ανωτέρους από εκείνους που επιβαρύνουν άμεσα ή έμμεσα τα ομοειδή εθνικά προϊόντα» (εδ. α’) ομοειδή= τα προϊόντα που, χωρίς να συμπίπτουν απόλυτα ως προς τα χαρακτηριστικά, την ονομασία, την πρώτη ύλη τους κ.α., έχουν παρεμφερείς ιδιότητες (αντικειμενικό κριτήριο) και ικανοποιούν τις ίδιες ανάγκες των καταναλωτών (υποκειμενικό κριτήριο) (C-367 έως 377, Roders)

ά. 110 ΣΛΕΕ – απαγόρευση φορολογικών διακρίσεων (εδ. β)’ σε περίπτωση που τα προϊόντα βρίσκονται σε σχέση ανταγωνισμού, η φορολόγηση δεν πρέπει να ευνοεί τα εγχώρια προϊόντα «κανένα κ-μ δεν επιβάλλει στα προϊόντα των άλλων κ-μ εσωτερικούς φόρους, η φύση των οποίων οδηγεί έμμεσα στην προστασία άλλων προϊόντων». (εδ. β)’ αφορά κάθε εκδήλωση φορολογικού προστατευτισμού έναντι προϊόντων άλλων κ-μ που δεν είναι μεν ομοειδή προς τα εγχώρια, βρίσκονται όμως με αυτά σε σχέση ανταγωνισμού, έστω και μερική, άμεση ή ενδεχόμενη (C- 356/85, Επιτροπή κατά Βελγίου) σχέση ανταγωνισμού= η δυνατότητα υποκατάστασής τους ΔΕΕ: ♦ έκρινε ότι το ά. 110 καλύπτει τόσο την άμεση διάκριση C-57/65 (Lütticke ) όσο και την έμμεση διάκριση (C-112/84, Humblot) ♦ δέχτηκε την αρχή της αντικειμενικής δικαιολόγησης για την έμμεση διάκριση στη φορολόγηση (π.χ. C-140/79, Chemical Farmaceutici)

σχέση ά. 110 με άλλες διατάξεις i. με ά. 30 (απαγόρευση φ.ε.ι.α.) – σχέση αλληλοαποκλεισμού: ενώ και οι δύο διατάξεις έχουν αντικείμενο χρηματικές επιβαρύνσεις, διαφέρει ο λόγος επιβολής τους. φ.ε.ι.α.→ πλήττουν μόνον τα εισαγόμενα προϊόντα λόγω του ότι διέρχονται τα σύνορα εσωτερικοί φόροι → επιβάλλονται καταρχήν τόσο στα εγχώρια, όσο και στα προϊόντα άλλων κ-μ και πλήττουν την κυκλοφορία τους στο εσωτερικό των κρατών (C-109/98, CTR France International, C-441/98 και 442/98, Καπνική Μιχαηλίδης) ii. με ά. 34 ( απαγόρευση Μ.Ι.Α.Π.Π.) _ η εφαρμογή του ά.110 (lex specialis) αποκλείει την εφαρμογή του ά. 34 Μ.Ι.Α.Π.Π. (34) → δεν αφορά χρηματικές επιβαρύνσεις, αλλά μέτρα που αφορούν τη σύνθεση, την επισήμανση, τη συσκευασία κ.τ.λ. _απαγόρευση φ.ε.ι.α = ΑΠΟΛΥΤΗ δηλαδή όχι εφαρμογή ά. 36 ή εξαιρέσεων νομολογιακής προέλευσης (Cassis de Dijon)

ά. 111 ΣΛΕΕ: επιστροφή φόρου σε περίπτωση εξαγωγής προϊόντων σε άλλο κ-μ αφορά: τόσο τα εγχώρια προϊόντα, όσο και τα προϊόντα τρίτων κρατών που βρίσκονται σε ελεύθερη κυκλοφορία στο εσωτερικό του κ-μ εξαγωγής. Τι ισχύει στις συναλλαγές μεταξύ των κ-μ; η φορολόγηση των προϊόντων στο κ-μ προορισμού, δηλαδή το προϊόν φορολογείται στο κράτος όπου τίθεται σε κυκλοφορία. Προκειμένου να αποφευχθεί η διπλή φορολόγησή του (αρχή φορολογικής ουδετερότητας), οι φόροι που έχουν ήδη επιβληθεί στο προϊόν στο κράτος εξαγωγής του επιστρέφονται, προκειμένου αυτό να φορολογηθεί στο κράτος όπου θα κυκλοφορήσει τελικά. ά. 111: δεν απαγορεύει στα κ-μ να θεσπίζουν διατάξεις σχετικά με την επιστροφή φόρου σε περίπτωση εξαγωγής προϊόντων με στόχο την αποφυγή της διπλής φορολόγησής τους. Αντιθέτως, τους αναγνωρίζει εμμέσως αυτή τη δυνατότητα. στόχος: η απαγόρευση δημιουργίας ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος υπέρ των εγχώριων προϊόντων όταν εξάγονται προς άλλα κ-μ Γι’ αυτό και η επιστροφή των εσωτερικών φόρων που έχουν επιβληθεί στο κ-μ εξαγωγής δεν πρέπει να υπερβαίνει το ύψος των πράγματι καταβληθέντων φόρων, επειδή αλλιώς μετατρέπεται σε εξαγωγική ενίσχυση και καταλήγει σε προστατευτικό αποτέλεσμα υπέρ των προϊόντων αυτών.

ά. 112 ΣΛΕΕ: απαγόρευση αντισταθμιστικών άμεσων φόρων αφορά: τους «άλλους» φόρους πλην των έμμεσων, δηλαδή τους άμεσους φόρους, οι οποίοι δεν επιβάλλονται στα προϊόντα καθεαυτά, αλλά στις επιχειρήσεις που τα παράγουν ή τα εμπορεύονται. απαγορεύει στα κ-μ να χορηγούν επιστροφές ή απαλλαγές κατά την εξαγωγή προϊόντων ή να επιβάλλουν εξισωτικές εισφορές για την εισαγωγή προϊόντων από άλλα κ-μ. Τέτοιου είδους χορηγήσεις επέχουν θέση αποζημίωσης που αντισταθμίζει την επιβολή άμεσων φόρων και απαγορεύονται όταν συνδέονται με την κίνηση προϊόντων από ή προς άλλα κ-μ, καθώς έχουν στόχο την προστασία των εγχώριων προϊόντων, είτε μέσω της χορήγησης φορολογικών κινήτρων για την εξαγωγή τους, είτε μέσω της φορολογικής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων που εμπορεύονται προϊόντα προερχόμενα από άλλα κ-μ. Πότε μπορούν τα κ-μ να επιβάλλουν αντισταθμιστικούς άμεσους φόρους; όταν α. έχουν προηγουμένως εγκριθεί από το Συμβούλιο και β. έχουν περιορισμένη χρονική διάρκεια

ά. 114 και 115 ΣΛΕΕ: μέτρα εναρμόνισης θετική ολοκλήρωση εναρμόνιση: εξάλειψη των διαφορών μεταξύ των εθνικών προτύπων για τα προϊόντα που εμποδίζουν το διακρατικό εμπόριο – θέτει δεσμευτικά πρότυπα για το σύνολο της ΕΕ. τα μέτρα εναρμόνισης αποκλείουν περαιτέρω περιορισμούς από τα κράτη μέλη στο σχετικό πεδίο ά. 114: λήψη μέτρων που έχουν ως στόχο την εγκαθίδρυση και λειτουργία της εσωτερικής αγορά με συνήθη νομοθετική διαδικασία, μετά από διαβούλευση με ΟΚΕ, ειδική πλειοψηφία ά. 115: υιοθέτηση Οδηγιών για την προσέγγιση εθνικών διατάξεων οι οποίες έχουν άμεση επίπτωση στην εγκαθίδρυση ή τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς με ειδική νομοθετική διαδικασία, με ομοφωνία τα κ-μ μπορούν να ζητούν έγκριση για αυστηρότερους κανόνες βάσει των «επιτακτικών αναγκών» (άρθρο 114) ή με βάση τα νέα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος ή τον χώρο εργασίας.

τρόπος επίλυσης πρακτικών 1. πρόκειται για ά. 30 (δασμολογικά εμπόδια = δασμός ή φ.ε.ι.α) ή για ά. 34 ή 34 (ποσοτικός περιορισμός ή Μ.Ι.Α.Π.Π., Dassonville, Cassis, Keck); 2. Το μέτρο εφαρμόζεται με διάκριση ή αδιακρίτως; Aν Μ.Ι.Α.Π.Π. (με διάκριση ή αδιακρίτως), παραβίαση του ά. 34 ή 35 Μήπως, όμως, όρος πώλησης (Keck) ; Αν ΑΔΙΑΚΡΙΤΩΣ, το μέτρο ΔΕΝ παραβιάζει τα ά. 34 ή Μήπως το μέτρο μπορεί να δικαιολογηθεί για μια από τις κατηγορίες των εξαιρέσεων του: i) ά. 36 (με διάκριση ή αδιακρίτως, όχι αυθαίρετη διάκριση ά.36,β΄ + αρχή αναλογικότητας) ή, επικουρικά ii) Cassis (επιτακτικού λόγοι δημοσίου συμφέροντος); (μόνον ΑΔΙΑΚΡΙΤΩΣ, αρχή αναλογικότητας) Αν ΝΑΙ, το κρατικό μέτρο ΔΕΝ παραβιάζει το ενωσιακό δίκαιο

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Τι είναι η τελωνειακή ένωση; (διαστάσεις) 2. Τι θεωρείται «εμπόρευμα» στο πλαίσιο του ενωσιακού δικαίου για την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων; 3. Πώς ονομάζονται οι εισαγωγικοί και εξαγωγικοί δασμοί και οι φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος; 4. Σε ποια περίπτωση μια επιβάρυνση για παρεχόμενες υπηρεσίες δεν θα εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ά.30 ΣΛΕΕ και, συνεπώς, δε θα απαγορεύεται από το ενωσιακό δίκαιο; 5. Σε ποια περίπτωση ένα εθνικό σύστημα εσωτερικής φορολόγησης προβαίνει σε έμμεση διάκριση; 6. Πώς ορίζεται ο ποσοτικός περιορισμός; 7. Τι είναι δασμός; 8. Τι είναι οι φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδύναμου αποτελέσματος;

9.Τι είναι μέτρο ισοδύναμου αποτελέσματος με ποσοτικούς περιορισμούς; Πώς εξελίχθηκε νομολογιακά η έννοια; 10.Πώς ορίζεται το μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικό περιορισμό που επιβάλλεται χωρίς διάκριση; 11. Τι σημαίνει η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης; 12. Σε ποια υπόθεση διατύπωσε το ΔΕΕ τον κανόνα ότι οι «όροι πώλησης» δεν εμπίπτουν στο ά. 34 ΣΛΕΕ; 13. Για ποιους λόγους θα μπορούσε να περιοριστεί η αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων και υπό ποιες προϋποθέσεις; 14. Ποιος είναι ο ρόλος της φορολογικής διάταξης του άρθρου 110 ΣΛΕΕ στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων; (ανάλυση, σχέση με άλλες διατάξεις) 15. Τι γνωρίζετε για την επιστροφή φόρου σε περίπτωση εξαγωγής προϊόντος σε άλλα κράτος μέλος; 16. Τι γνωρίζετε για την απαγόρευση των αντισταθμιστικών άμεσων φόρων; 17. Τι γνωρίζετε για την εναρμόνιση των μέτρων που αφορούν την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων;