Η Ελλάδα στη μετεπαναστατική περίοδο προσπάθησε να αναπτυχθεί και να συμβαδίσει με τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Οι δημιουργοί, παίρνοντας πολλά στοιχεία από την Ευρώπη αλλά κυρίως στηριζόμενοι στην ιστορία της Ελλάδας, την παράδοση και τον πολιτισμό του λαού της, δημιούργησαν σημαντικά έργα. Οι δημιουργοί αυτοί μάλιστα, επηρέασαν τον πνευματικό πολιτισμό των νεότερων χρόνων. Ας γνωρίσουμε μερικούς από αυτούς:

Ο Διονύσιος Σολωμός ήταν Ζακυνθινός Έλληνας ποιητής, περισσότερο γνωστός για τη συγγραφή του ποιήματος «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» το 1823, οι πρώτες δυο στροφές του οποίου έγιναν ο ελληνικός εθνικός ύμνος. Θεωρείται ο εθνικός ποιητής της Ελλάδας.

Σ ὲ γνωρίζω ἀ π ὸ τ ὴ ν κόψη το ῦ σπαθιο ῦ τ ὴ ν τρομερή, σ ὲ γνωρίζω ἀ π ὸ τ ὴ ν ὄ ψη, πο ῦ μ ὲ βία μετράει τ ὴ γ ῆ. Ἀ π ᾿ τ ὰ κόκαλα βγαλμένη τ ῶ ν Ἑ λλήνων τ ὰ ἱ ερά, κα ὶ σ ὰ ν πρ ῶ τα ἀ νδρειωμένη, χα ῖ ρε, ὢ χα ῖ ρε, Ἐ λευθεριά!

Ἄ κρα το ῦ τάφου σιωπ ὴ στ ὸ ν κάμπο βασιλεύει· Λαλε ῖ πουλί, παίρνει σπειρί, κ ᾿ ἡ μάνα τ ὸ ζηλεύει. Τ ὰ μάτια ἡ πείνα ἐ μαύρισε· στ ὰ μάτια ἡ μάνα μνέει· Στέκει ὁ Σουλιώτης ὁ καλ ὸ ς παράμερα, κα ὶ κλαίει: « Ἔ ρμο τουφέκι σκοτεινό, τί σ ᾿ ἔ χω ῾ γ ὼ στ ὸ χέρι; Ὁ πο ῦ σ ὺ μο ὔ γινες βαρ ὺ κι ὁ Ἀ γαρην ὸ ς τ ὸ ξέρει.»

Τ ὴ ν ε ἶ δα τ ὴ ν Ξανθούλα, τ ὴ ν ε ἶ δα ψ ὲ ς ἀ ργά, πο ὺ μπ ῆ κε στ ὴ βαρκούλα, ν ὰ πάει στ ὴ ν ξενητιά. Ἐ φούσκωνε τ ᾿ ἀ έρι λευκότατα πανιά, ὡ σ ὰ ν τ ὸ περιστέρι πο ὺ ἁ πλώνει τ ὰ φτερά. Ἐ στέκονταν ο ἱ φίλοι μ ὲ λύπη, μ ὲ χαρά, κα ὶ α ὐ τ ὴ μ ὲ τ ὸ μαντήλι το ὺ ς ἀ ποχαιρετ ᾶ. Κα ὶ τ ὸ χαιρετισμό της ἐ στάθηκα ν ὰ ἰ δ ῶ, ὥ σπου ἡ πολλ ὴ μακρότης μο ῦ τ ὄ κρυψε κι α ὐ τό. Σ ᾿ ὀ λίγο σ ᾿ ὀ λιγάκι δ ὲ ν ἤ ξερα ν ὰ π ῶ, ἂ ν ἔ βλεπα πανάκι, ἢ το ῦ πελάγου ἀ φρό. Κα ὶ ἀ φο ῦ πανί, μαντήλι, ἐ χάθη στ ὸ νερό, ἐ δάκρυσαν ο ἱ φίλοι, ἐ δάκρυσα κι ἐ γώ.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ( ), είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων». Έγραψε κυρίως διηγήματα, τα οποία κατέχουν περίοπτη θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία.

Ο Κωστής Παλαμάς ( ) ήταν ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ιστορικός και κριτικός της λογοτεχνίας. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, με σημαντική συνεισφορά στην εξέλιξη και ανανέωση της νεοελληνικής ποίησης.

Ὁ κόσμος λάμπει σ ὰ ν ἕ να ἀ στέρι, βουν ὰ κα ὶ κάμποι, δένδρα, νερά, γιορτάζουν πάλι, καθ ὼ ς προβάλει τ ὸ καλοκαίρι. Θεο ῦ χαρά! Φωνο ῦ λες γέλια φέρνει τ ᾿ ἀ γέρι μέσ ᾿ ἀ π ᾿ τ ᾿ ἀ μπέλια τ ὰ καρπερά. Παιδι ὰ ἀ γγελούδια ψέλνουν τραγούδια στ ὸ καλοκαίρι. Θεο ῦ χαρά! Τ ὴ ν ὥ ρα τούτη σκορπ ᾶ ἕ να χέρι χάδια κα ὶ πλούτη, κι ἡ γ ῆ φορ ᾶ, σ ὰ ν μι ὰ πορφύρα. Ζω ῆ ς πλημμύρα τ ὸ καλοκαίρι. Θεο ῦ χαρά! Ἡ φύσις πέρα ὦ νέοι κα ὶ γέροι, σ ὰ μι ὰ μητέρα μ ᾶ ς καρτερ ᾶ. Ἡ φύσις ὅ λη σ ὰ ν περιβόλι τ ὸ καλοκαίρι. Θεο ῦ χαρά!

Τ ὸ σπίτι πο ὺ γεννήθηκα κι ἂ ς τ ὸ πατο ῦ ν ο ἱ ξένοι, στοιχει ὸ ε ἶ ναι κα ὶ μ ὲ προσκαλε ῖ · ψυχή, κα ὶ μ ὲ προσμένει. Τ ὸ σπίτι πο ὺ γεννήθηκα ἴ διο στ ὴ ν ἴ δια στράτα στ ὰ μάτια μου ὅ λο ὑ ψώνεται κα ὶ μ ᾿ ὅ λα του τ ὰ νιάτα. Τ ὸ σπίτι, ἂ ς το ῦ νοθέψανε τ ὸ σχ ῆ μα κα ὶ τ ὸ χρ ῶ μα· κα ὶ ἀ νόθευτο κα ὶ ἀ χάλαστο, κα ὶ μ ὲ προσμένει ἀ κόμα.

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης ( ) είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές της σύγχρονης εποχής. Tο 1926, η Ελληνική Πολιτεία ανεγνώρισε την προσφορά του στα Ελληνικά γράμματα, τιμώντας τον με το Αργυρό παράσημο του Tάγματος του Φοίνικος.

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις. Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι, τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις, αν μεν' η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει. Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις, αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου, αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου. Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος. Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναι που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους, να σταματήσεις σ' εμπορεία Φοινικικά, και τες καλές πραγμάτειες ν' αποκτήσεις, σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ' έβενους, και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής, όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά, σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας, να μάθεις και να μάθεις απ' τους σπουδασμένους. Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη. Το φθάσιμον εκεί ειν' ο προορισμός σου. Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου. Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει και γέρος πια ν' αράξεις στο νησί, πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο, μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη. Η Ιθάκη σ'έδωσε τ' ωραίο ταξείδι. Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο. Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια. Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου, μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες. Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την, γυρίζοντας συχνά κ' εκθέτοντάς την στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινήν ανοησία, ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν μια μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης· «Τώρα δυο χρόνια πέρασαν που γράφω κ’ ένα ειδύλλιο έκαμα μονάχα. Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι. Aλλοίμονον, είν’ υψηλή το βλέπω, πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα· κι απ’ το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι ποτέ δεν θ’ ανεβώ ο δυστυχισμένος.» Είπ’ ο Θεόκριτος· «Aυτά τα λόγια ανάρμοστα και βλασφημίες είναι. Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει νάσαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος. Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα. Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει. Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι πολίτης εις των ιδεών την πόλι. Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν. Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης. Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.»

Ο Γεώργιος Σουρής ( ) ήταν ένας από τους σπουδαιότερους σατιρικούς ποιητές της νεότερης Ελλάδας, έχοντας χαρακτηριστεί ως «σύγχρονος Αριστοφάνης». Εξέδιδε τον «Ρωμηό», μια έμμετρη εβδομαδιαία σατιρική εφημερίδα για 36 χρόνια και 8 μήνες, σε συνολικά τεύχη. Κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη με τιμές στρατηγού.

« Ἂ χ ἔ λεγε ὁ Κοκός, παππο ὺ ς ν ὰ ἤ μουν τώρα, ν ὰ κάνω τ ὸ σοφό, ν ὰ βήχω ν ὰ ρουφ ῶ ταμπάκο ὅ λη τ ὴ ν ὥ ρα. Ἄ σπρα ν ὰ ἔ χω γένια, ποτ ὲ ν ὰ μ ὴ διαβάζω, σχολει ὸ ν ὰ μ ὴ ν πηγαίνω, στ ὸ σπίτι μου ν ὰ μένω κι ὅ λο ν ὰ νυστάζω. Ν ὰ παίζω κάθε μέρα μ ὲ κάποιο κομπολόγι, ν ὰ μ ὴ μο ῦ λένε γι ὰ δουλειά, κα ὶ ν ὰ φορ ῶ γυαλιά, κα ὶ ν ἄ χω κα ὶ ρολόγι. Ν ὰ λέω παραμύθια ἐ πάνω ἀ π ὸ τ ὸ στρ ῶ μα, κι ὅ λοι τους στ ὴ μιλιά μου, ν ὰ στέκουνε μπροστά μου μ ᾿ ὀ ρθάνοιχτο τ ὸ στόμα. Ν ὰ μο ῦ φιλο ῦ ν τ ὸ χέρι, ε ὐ χ ὲ ς πολλ ὲ ς ν ὰ δίνω κα ὶ πάντα καθιστ ὸ ς κα ὶ σ ᾿ ὅ λους σεβαστός, ν ὰ τρώγω κα ὶ ν ὰ πίνω. Ν ἄ χω κα ὶ μι ὰ μαγκούρα, ν ὰ κάνω τ ὸ ν κακό κι ἄ μα θυμ ὸ ς μ ὲ πάρει ν ᾿ ἀ ρχίζω στ ὸ στειλιάρι κα ὶ τ ὸ ν τρελλ ὸ -Κοκό». Ἐ το ῦ τα κι ἄ λλα λέει μ ὲ γνώση παιδική, γιατ ὶ ὁ Κοκ ὸ ς δ ὲ ν ξέρει π ὼ ς θέλουν κι ὅ λοι ο ἱ γέροι ν ὰ γίνουνε Κοκοί...

Το 1897, που ενώ η Κρήτη ήταν επαναστατημένη κι ο φόβος για έναν πόλεμο με την Τουρκία είχε γεμίσει την ελληνική ατμόσφαιρα, η αριστοκρατική κοινωνία των Αθηνών δεχόταν προσκλήσεις από τον Ρώσικο στόλο πού ναυλοχούσε τότε στον Πειραιά για κοσμικές δεξιώσεις και χορούς, από τους οποίους δεν έλειπε και η Αυλή του Γεωργίου του Α'. Η τότε βασίλισσα Όλγα, ρωσικής καταγωγής, είχε ιδιαίτερη αγάπη στους ομοεθνείς της και τακτικά κατέβαινε στην ρώσικη ναυαρχίδα. Ο Σουρής εκφράζοντας την γενική ελληνική αγανάκτηση εναντίον των Μεγάλων Δυνάμεων για την εγκατάλειψη της Κρήτης, και θέλοντας να σατιρίσει και να καυτηριάσει την κοσμική ζωή των Αθηναίων που δέχονταν προσκλήσεις για χορούς στη ναυαρχίδα του Ρώσικου στόλου, έγραψε διάλογο μεταξύ του Φασουλή και της Κυρίας Φασουλή όπου μεταξύ άλλων ήταν και οι στίχοι αυτοί:

Φασουλής- Αν και βλέπω κάπως σκούρους και δύσκολους τους καιρούς, μα κ' εφέτος σαν και πρώτα θα λυσσάξω στους χορούς, κι αν ξανάρχισε στην Κρήτη φόνων και σφαγών αντάρα μα δεν δίνω μια πεντάρα. Να με μέλει; και γιατί; ο χορός καλά κρατεί ως εδώ δεν φθάνει θρήνος, μήτε βρόντος, μήτε βόλι.. Η Φασουλή-Τώρα πλέον Ρωσική κυβερνά πολιτική και θα γίνω βέρα Ρούσα και θα πάω στον Περαία με τους Ρώσους τους μπεκρήδες να γλεντήσουμε παρέα.. Φασουλής-Κυρά Γιώργαινα να λείψουν τα μεθύσια τα πολλά κυρά Γιώργαινα σου λέω δεν στεκόμαστε καλά.. Η Φασουλή-Η Ρωσία μένει μόνη βασιλίς της Οικουμένης κι αν δεν είσαι τώρα Ρούσος μια πεντάρα δεν σημαίνεις.

Με τον όρο Ιστορία εννοείται η συστηματική μελέτη του παρελθόντος εστιασμένη κυρίως στην ανθρώπινη, δραστηριότητα έως την παρούσα εποχή

O Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1815 – 1891) ήταν ιστορικός που χαρακτηρίζεται από τους σύγχρονους ιστορικούς ως ο «πατέρας» της ελληνικής ιστοριογραφίας. Συνέδεσε ιστορικά την αρχαιότητα με τη νεότερη Ελλάδα μέσω του Βυζαντίου και καθιέρωσε την τριμερή διαίρεση της ελληνικής ιστορίας (αρχαία, μεσαιωνική και νέα).

Ως λαογραφία ορίζεται εκείνη η επιστήμη που ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού.

Ο Νικόλαος Πολίτης ( ) ήταν Έλληνας λαογράφος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Με τον όρο γλωσσολογία εννοείται η επιστημονική μελέτη της ανθρώπινης γλώσσας ως καθολικού φαινομένου, αλλά και των επιμέρους γλωσσών του κόσμου.

Ο Γεώργιος Νικολάου Χατζιδάκις, ( ) υπήρξε ένας από πρωτεργάτες της θεμελίωσης της επιστήμης της γλωσσολογίας στην Ελλάδα και πρώτος καθηγητής της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πολέμησε δύο φορές στις κρητικές εξεγέρσεις, τη μια το 1866 και την άλλη το 1897, ήδη καθηγητής της έδρας της Γλωσσολογίας.

Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης ( ) υπήρξε έλληνας γλωσσολόγος με μεγάλη συμβολή στα εκπαιδευτικά προγράμματα των κυβερνήσεων υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και συγγραφέας της «Νεοελληνικής Γραμματικής».

Ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος ( ) ήταν σπουδαίος Έλληνας συνθέτης. Θεωρείται από τους ανθρώπους που έβαλαν τις βάσεις για την ελληνική μουσική. Σπουδαιότερο έργο του θεωρείται η μελοποίηση του Ύμνου εις την Ελευθερίαν του Διονυσίου Σολωμού. (1829)

Ο Μανόλης Καλομοίρης ( ) ήταν μουσικός και συνθέτης. Θεωρείται από πολλούς ως ο ιδρυτής της εθνικής μουσικής σχολής της Ελλάδας και το μουσικό του έργο συνδέεται με την ελληνική παράδοση και το δημοτικό τραγούδι.

Ο Θεόδωρος Π. Βρυζάκης (1814 – 1878) θεωρείται ο πρώτος ζωγράφος της μεταοθωμανικής Ελλάδας και ο θεμελιωτής της λεγόμενης «Σχολής του Μονάχου».

Ο Νικόλαος Γύζης ( ) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους του 19ου αι. Διακρίθηκε σε όλα τα χρόνια των σπουδών του και πήρε τα πρώτα βραβεία στην ξυλογραφία, τη ζωγραφική και τη χαλκογραφία.

Ο Νικηφόρος Λύτρας (1832 – 1904) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες ζωγράφους και δασκάλους της ζωγραφικής κατά τον 19ο αιώνα.

Ο Γεώργιος Ιακωβίδης (1853– 1932) ήταν διακεκριμένος έλληνας ζωγράφος και ακαδημαϊκός.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς (1851 – 1938) είναι ο πιο διακεκριμένος γλύπτης της νεότερης Ελλάδας. Το 1927 βραβεύτηκε με το Αριστείο των Τεχνών.