Γιαννουλάκη Παρθένα Κλινική Διαιτολόγος (ΜSc) Προϊσταμένη τμήματος Διαιτολογίας- Διατροφής Π.Γ.Ν.Θ ΑΧΕΠΑ 29 o ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΕΤΗΣΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ Δ.Ε.Β.Ε ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ Δ.Ε.Β.Ε Θεσσαλονίκη, Νοεμβρίου 2015

 Διαβητολόγος ή Ενδοκρινολόγος  Διαιτολόγος  Νοσηλευτής  Ειδικός φυσικής αγωγής  Οφθαλμίατρος  Οδοντίατρος  Ψυχολόγος ή Ψυχίατρος  Πιστοποιημένος Εκπαιδευτής (Diabetes Educator)

Position Paper on the Role of the Dietitian in the Prevention and Management of Gestational and Type 2 Diabetes Dietitians, as members of integrated multidisciplinary teams, have a central role to play in supporting both the prevention and management of diabetes. Dietary and lifestyle modification are considered the cornerstones of effective diabetes prevention and self-management. Dietitians are uniquely qualified to translate the science of nutrition and apply it to nutrition counseling, promoting healthy nutrition in diabetes, and to public health initiatives, reducing the burden of preventable disease through good nutrition. Adopted by EFAD General Meeting October 2012

1. Tuomilehto J, Schwarz P, Lindström J. Long-Term Benefits From Lifestyle Interventions for Type 2 Diabetes Prevention. Diabetes Care. May 1, ;34(Supplement 2):S210-S Delahanty LM. Research charting a course for evidence-based clinical dietetic practice in diabetes. Journal of Human Nutrition and Dietetics. 2010;23(4): Pastors JG, Warshaw H, Daly A, Franz M, Kulkarni K. The Evidence for the Effectiveness of Medical Nutrition Therapy in Diabetes Management. Diabetes Care. March ;25(3): Reader D, Splett P, Gunderson EP. Impact of Gestational Diabetes Mellitus Nutrition Practice Guidelines Implemented by Registered Dietitians on Pregnancy Outcomes. Journal of the American Dietetic Association. 2006;106(9): Trento M, Basile M, Borgo E, et al. A randomised controlled clinical trial of nurse-, dietitian- and pedagogist-led Group Care for the management of Type 2 diabetes. J Endocrinol Invest. Nov 2008;31(11): Coppell KJ, Kataoka M, Williams SM, Chisholm AW, Vorgers SM, Mann JI. Nutritional intervention in patients with type 2 diabetes who are hyperglycemic despite optimised drug treatment - Lifestyle Over and Above Drugs in Diabetes (LOADD) study: randomized controlled trial. BMJ. 2010; Wylie-Rosett J, Herman WH, Goldberg RB. Lifestyle intervention to prevent diabetes: intensive and cost effective. Curr Opin Lipidol. Feb 2006;17(1): Pan XR, Li GW, Lu YH, Wang JX, An ZX, Hu ZX, Lin J, Xiao JZ, Cao HB, Liu PA, Jiag XG, Jiang YY, Wang JP, Zheng H, Zhang H, Bennett PH, Howard BV. Da Qing IGT and Diabetes Study. Diabetes Care 1997;20:537– Tuomilehto J, Lindstrom J, Eriksson JG, Valle TT, Hamalainen H, Ilanne-Parikka P, Keinanen-Kiukaanniemi S, Laakso M, Louheranta A, Rastas M, Salminen V, Aunola S, Cepaitis Z, Moltchanov V, Hakumaki M, Mannelin M, Martikkala V, Sundvall J, Uusitupa M, Finnish Diabetes Prevention Study Group. Prevention of type 2 diabetes mellitus by changes in lifestyle among subjects with impaired glucose tolerance. N Eng J Med 2001;344:1343– Diabetes Prevention Program Research Group. The Diabetes Prevention Program: baseline characteristics of the randomized cohort. Diabetes Care 2000;23:1619– The Diabetes Prevention Program Research Group. Reduction in the incidence of type 2 diabetes with lifestyle intervention or metformin. N Engl J Med 2002;346:393– Delahanty L, Simkins SW, Camelon K, Diabetes Control and Complications Research Group. Expanded role of the dietitian in the Diabetes Control and Complications Trial. J Am Diet Assoc 1993;93:758– Wylie-Rosett J, Delahanty L. An integral role of the dietitian: Implications of the Diabetes Prevention Program. J Am Diet Assoc ; 102(8): 1065–1068

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΣΔ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΔ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΔ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΔ

 η συνεχής διαδικασία παροχής γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων απαραίτητων για την αυτοδιαχείριση του προδιαβήτη και του διαβήτη.  ενσωματώνει τις ανάγκες, τους στόχους και τις εμπειρίες του ατόμου με διαβήτη και προδιαβήτη και οδηγείται από τεκμηριωμένα επιστημονικά πρότυπα.  Οι γενικοί στόχοι είναι να υποστηρίξει την λήψη αποφάσεων, συμπεριφορών αυτοφροντίδας, επίλυση προβλημάτων και ενεργής συνεργασίας με την διεπιστημονική ομάδα και να βελτιώσει τα κλινικά αποτελέσματα, το επίπεδο ζωής και την ποιότητα ζωής National Standards for Diabetes Self-Management Education and Support. Diabetes Care Volume 37, Supplement 1, January 2014

 Δραστηριότητες που βοηθούν το άτομο με προδιαβήτη ή διαβήτη να εφαρμόσει και να κρατήσει συμπεριφορές που χρειάζονται για την κατάσταση της υγείας του σε μία συνεχή βάση πέρα ή εκτός της επίσημης εκπαίδευσης αυτοδιαχείρισης.  Υποστήριξη που αφορά την αλλαγή συμπεριφοράς  Υποστήριξη που αφορά την εκπαίδευση  Υποστήριξη που αφορά την ψυχολογική ενδυνάμωση  Υποστήριξη που αφορά την κλινική διαχείριση National Standards for Diabetes Self-Management Education and Support. Diabetes Care Volume 37, Supplement 1, January 2014

 Υγιεινό φαγητό  Γίνε πιο δραστήριος  Παρακολούθηση και καταγραφή τιμών σακχάρου  Σωστή λήψη φαρμακευτικής αγωγής  Επίλυση προβλημάτων  Αντιγραφή υγιεινών συνηθειών  Μείωση του κινδύνου εμφάνισης επιπλοκών (ADEA, AADE)

1. Διατροφική αξιολόγηση 2. Παρέμβαση 3. Παρακολούθηση ασθενούς 4. Αξιολόγηση διαδικασίας Διαιτολογική παρέμβαση Γενική διατροφική εκπαίδευση Κλινική εκτίμηση Ιστορικό συμπεριφοράς Ιατρική διατροφική θεραπεία (MNT) Κλινική εκτίμηση Ιστορικό συμπεριφοράς Λεπτομερές διαιτολογικό ιστορικό & γενικό ιστορικό στον ΣΔ

 ι ιατρικό ιστορικό ΙΙστορικό χρόνιων παθήσεων ΠΠροηγούμενη φροντίδα και εκπαίδευση ΒΒιοχημικό προφίλ ΑΑνθρωπομετρία ΤΤρέχον επίπεδο δραστηριότητας ΣΣυνήθειες: κάπνισμα, αλκοόλ ΦΦαρμακευτική αγωγή ΨΨυχολογικά θέματα ΤΤρέχουσα αυτοφροντίδα ΕΕιδικές ανάγκες ΕΕκτίμηση των γνώσεων στο διαβήτη ΠΠροσδιορισμός των μακροπρόθεσμων στόχων υγείας (ασθενής + ομάδα)

 Συνέντευξη για προσδιορισμό κινήτρων  Επιθυμία-ικανότητα-ετοιμότητα αλλαγής  Στοχοθεσία  Πεποιθήσεις περί υγείας  Εμπόδια και προϋποθέσεις για αλλαγή σε σχέση με την διατροφή και την σωματική δραστηριότητα  Ατομικές ανάγκες-Προσωπικές προτιμήσεις  Πολιτιστικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις  Οικονομικό επίπεδο

ΣΣχέση μεταξύ των γευμάτων, σνακς και φαρμακευτικής αγωγής ΠΠροηγούμενες διατροφικές τροποποιήσεις ΛΛεπτομερείς διατροφικές συνήθειες ΣΣυχνότητα κατανάλωσης τροφίμων ΕΕίδη τροφίμων/ετικέτες τροφίμων ΜΜέθοδοι μαγειρέματος/ικανότητες ΠΠεριορισμοί-πρακτικά θέματα ΑΑνάσκοπηση του αυτοελέγχου των τιμών γλυκόζης στο αίμα περιλαμβάνοντας τις υπεργλυκαιμίες και τις υπογλυκαιμίες ΤΤο τρέχον πλάνο διαχείρισης ασθένειας ΣΣυχνότητα επανεξέτασης των επιπλοκών

 Γενική/εισαγωγική διατροφική πληροφόρηση  Βασική σύνθεση τροφίμων  Γενικοί στόχοι της διατροφικής παρέμβασης  Πρόληψη και θεραπεία της υπογλυκαιμίας  Πρόσληψη CHO σε σχέση με τη συνήθη άσκηση  Κατάλληλες επιλογές τροφίμων για ασθένειες μικρής διάρκειας  Γενικές πληροφορίες για υγιεινό μαγείρεμα, ψώνια, φαγητό εκτός σπιτιού και τροποποίηση συνταγών  Γενικές συστάσεις που αφορούν ανάγκες τροφίμων σε ειδικές περιπτώσεις  Γενικές συστάσεις που αφορούν την κατανάλωση αλκοόλ

ΆΆτομα με ΣΔ1 ΆΆτομα με ΣΔ2 με ινσουλίνη ΔΔιαβήτης κύησης ΓΓυναίκες με διαβήτη για σχεδιασμό πριν την σύλληψη και την διάρκεια της κύησης ΆΆτομα με ΣΔ και άλλα σχετιζόμενα νοσήματα π.χ. κοιλιοκάκη ΆΆτομα με ΣΔ που επιθυμούν απώλεια βάρους ΆΆτομα με ΣΔ που έχουν αναπτύξει σχετιζόμενες επιπλοκές (συνοσηρότητα)

 Συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής, δεδομένων καταγραφής τιμών γλυκόζης στο αίμα, βιοχημικά/ανθρωπομετρικά αποτελέσματα και διατροφική παρέμβαση  Άλλες επιπλοκές του διαβήτη  Άλλα προβλήματα σχετιζόμενα με την διατροφή π.χ. αλλεργίες  Λεπτομερές διατροφικό πρότυπο περιλαμβάνοντας και την ώρα των γευμάτων  Εκπαίδευση στην αναπροσαρμογή της δόσης ινσουλίνης (κατά περίπτωση)  Εκπαίδευση στην σωστή ανάγνωση των ετικετών τροφίμων  Εξατομικευμένο διαιτολόγιο (ενέργεια, μακροθρεπτικά συστατικά)  Γλυκαιμικός δείκτης και γλυκαιμικό φορτίο  Εκπαίδευση στον υπολογισμό CHO  Μέθοδοι μαγειρέματος/δεξιότητες  Κατανάλωση αλκοόλ  Κατανάλωση τροφίμων σε σχέση με την άσκηση  Υπογλυκαιμία: αιτίες-συμπτώματα-αντιμετώπιση  Κοινωνικές δραστηριότητες  Διαχείριση ημερών ασθένειας  Διατροφικός σχεδιασμός σε περίπτωση κύησης ή πριν τη σύλληψη

 Μόλις γίνει η διάγνωση  Κάθε μήνα για τους πρώτους μήνες  Δύο φορές τον χρόνο  Σε περιπτώσεις ΣΔ 1: 2-3 φορές /μήνα  Σε περιπτώσεις ΣΔ και κύηση ή διαβήτης κύησης: 1 φορά/εβδομάδα μέχρι να ρυθμιστεί

 θέλεις να βελτιώσεις τα σάκχαρα σου  Βιώνεις αλλαγές στη ζωή σου ή στα ωράρια σου (π.χ. καινούρια εργασία, γάμος ή εγκυμοσύνη)  οι διατροφικές σου ανάγκες αλλάζουν συχνά (π.χ. παιδιά)  Έχεις ξεκινήσει κάποιο πρόγραμμα γυμναστικής  έχεις αλλάξει την φαρμακευτική σου αγωγή  έχεις βαρεθεί το τρέχον διατροφικό πλάνο  Έχεις ανεξήγητα υψηλά ή χαμηλά σάκχαρα  Ανησυχείς για το σωματικό σου βάρος ή τα επίπεδα λιπιδίων στο αίμα  Έχεις αναπτύξεις επιπλοκές σχετιζόμενες με τη διατροφή σου (π.χ. αρτηριακή υπέρταση, νεφρική νόσος)

 Ευρώπη: 55 εκ. ενήλικες με ΣΔ. 2030:66 εκ.  Αύξηση επίπτωσης σε ηλικίες ετών  Το κόστος διαβήτη ανέρχεται στο 18 % των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης  Το οικονομικό κόστος για την κοινωνία είναι 5πλάσιο του υγειονομικού κόστους  Ο διαβήτης έχει μεγάλο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής του ατόμου και της οικογένειας του  Για κάθε 1-2 περιπτώσεις διαγνωσμένου ΣΔ υπάρχει τουλάχιστον 1 αδιάγνωστη

Image project ( ) ( ): η ανάπτυξη και εφαρμογή Ευρωπαϊκών οδηγιών και προτύπων εκπαίδευσης για την πρόληψη του ΣΔ2. επιδοτούμενο από την Ε.Ε. και δημιουργήθηκε για να βελτιώσει την ικανότητα των Ευρωπαϊκών χωρών να προλαμβάνουν τον ΣΔ2 DIABETES PREVENTTION FORUM

Validation of the FINDRISC questionnaire for screening for undiagnosed type 2 diabetes, dysglycaemia and the metabolic syndrome in Greece. K. Makrilakis et al. J Diabetes & Metabolism (2);

«Ο διαβήτης δεν είναι μόνο ατομικό πρόβλημα υγείας αλλά είναι και πρόβλημα δημόσιας υγείας. Ο αυξανόμενος επιπολασμός του έχει τις ρίζες του σε πολιτιστικές αλλαγές και πολιτικές που βρίσκονται εκτός του τομέα της υγείας. Έτσι, η ευθύνη των προσπαθειών πρόληψης δεν εξαρτώνται μόνο από το σύστημα υγείας. Μια αποτελεσματική και βιώσιμη στρατηγική πρόληψης απαιτεί δράση τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Γι’ αυτό ένα μεγάλο φάσμα εταίρων-κοινωνικών φορέων πρέπει να συμμετέχουν και στις δύο προσεγγίσεις.»

World Health Organization

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!