ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΣΕΡΓΙΟΥ ΠΙΕΡΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΧΑΪΝΤΟΥΤΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑΣ 1

Η παρούσα μελέτη έχει ως αντικείμενο την εξέταση των εδαφών σε περιοχές του Ν. Αττικής και πιο συγκεκριμένα στο δήμο Βιλίων και στα Δερβενοχώρια, με στόχο την εκτίμηση των φυσικών και χημικών ιδιοτήτων των εδαφών, την θρεπτική κατάσταση των εδαφών, το εδαφικό και κλιματικό καθεστώς της εν λόγω περιοχής με σκοπό να προταθούν οικονομικές και οικολογικές λύσεις αξιοποίησης της περιοχής. 2

ΑΞΟΝΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΔΑΦΟΥΣ: Πραγματοποιήθηκαν 4 δειγματοληψίες δύο για κάθε μία από τις υπό εξέταση περιοχές (Βίλια και Δερβενοχώρια). Τα βάθη των δειγματοληψιών ήταν 0-30 cm ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Προκύπτουν από τις εδαφολογικές μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο εργαστήριο εδαφολογίας και γεωργικής χημείας ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ: Αναφέρουμε τα σημαντικότερα στοιχεία για τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στις δύο περιοχές όπως αυτά συνελλέγησαν από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ) ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΓΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ 3

4

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΕΔΑΦΟΥΣ: pH ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΚΑΤΙΟΝΤΑ (Νάτριο, Κάλιο, Ασβέστιο, Μαγνήσιο) ΙΑΚ (ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων) ΑΝΘΡΑΚΙΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΟ (CaCO 3 ) 5

ΔΕΡΒΕΝΟΧΩΡΙΑ 6

Για τη μέτρηση του pH ζυγίστηκαν 5 gr εδάφους, προστέθηκε ίση ποσότητα απιονισμένου νερού και για μία ώρα κάθε 10 λεπτά γινόταν ανάδευση για ένα λεπτό. Στο τέλος μετρήθηκε στο ειδικό πεχάμετρο η ένδειξη που δίνει το pH του εδάφους. pHpH 7

Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε είναι με το πεχάμετρο με το οποίο υπολογίζεται η διαφορά δυναμικού που δημιουργείται γύρω από τις δύο ράβδους που το αποτελούν. Αυτό συμβαίνει καθώς στον ένα πόλο συσσωρεύονται ιόντα και ως αποτέλεσμα δημιουργείται ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο και μας δίνει την ένδειξη του πεχαμέτρου. pH 8

9

Το pH στο χώμα των Δερβενοχωρίων βρέθηκε αλκαλικό με τιμή 7,5. pH 10

ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ Α. Για τον προσδιορισμό της μηχανικής σύστασης του εδαφικού δείγματος ζυγίστηκαν 50 gr εδάφους και τοποθετήθηκαν σε κωνικές φιάλες όπου προστέθηκε απιονισμένο νερό για την συμπλήρωση του όγκου μέχρι την ενδεικτική γραμμή της κωνικής φιάλης καθώς και 40ml CALGON. 11

Με βάση το διάγραμμα στη σελίδα 46 το δείγμα μας ανήκει στην κατηγορία εδαφών Αργιλοπηλώδες, Μετρίως Λεπτόκοκκο, Clay Loam ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ 12

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΣΕ ΠΑΣΤΑ ΚΟΡΕΣΜΟΥ Χρησιμοποιήθηκαν 100 gr εδάφους τα οποία τοποθετήθηκαν σε πλαστικό κύπελλο, προστέθηκε απιονισμένο νερό έως ότου επέλθει κατάσταση κορεσμού. Για να γίνει αυτό πρέπει να συντρέχουν οι εξής 4 παράγοντες: Πλήρης διαβροχή του εδάφους Βραδεία ροή εδάφους Μη περίσσεια νερού Με εφαρμογή αυλακιάς επί της πάστας σταδιακό σβήσιμο στην επιφάνεια 13

Η ηλεκτρική αγωγιμότητα καθώς και η αντίσταση μετρήθηκε στο αγωγιμόμετρο (σχηματισμός τραπέζιου σχήματος στην οθόνη) και βρέθηκε: α) Στο 1 ο δείγμα εδάφους 0-30 : Ηλεκτρική αγωγιμότητα: 3150 μmhos/cm δηλαδή 3,15 mmhos/cm Αντίσταση: 320 Ohm β) Στο 2 ο δείγμα εδάφους 0-30 : Ηλεκτρική αγωγιμότητα: 2150 μmhos/cm δηλαδή 2,15 mmhos/cm Αντίσταση: 470 Ohm 14

Επομένως με βάση τον παρακάτω πίνακα το έδαφος κατατάσσεται στην κατηγορία «Μη Αλατούχο» Κατηγορία εδάφους: Ηλεκτρική αγωγιμότητα: (mmhos/cm) % άλατα Μη αλατούχο<4<0,15 Ελαφρά αλατούχο4-80,15-0,35 Μέτρια αλατούχο8-150,35-0,65 Ισχυρά αλατούχο>15>0,65 15

ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΚΑΤΙΟΝΤΑ - ΝΑΤΡΙΟ Με βάσει τις ενδείξεις του φλογοφωτόμετρου φτιάχνεται η γραφική παράσταση ώστε να γίνει η αντιστοίχιση τιμών στις συγκεντρώσεις ιόντων νατρίου. 16

STANDARDS: 100 ppm Na + 70 ppm Na + 50 ppm Na + 20 ppm Na + 10 ppm Na + 5 ppm Na + 0 ppm Na + ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ:

Στο 1o δείγμα εδάφους με βάθος 0-30 υπήρξε ένδειξη 42 Στο 2o δείγμα εδάφους με βάθος 0-30 υπήρξε ένδειξη 44 Άρα από τη γραφική παράσταση η αντιστοίχιση είναι 22 ppm και 24 ppm Na + Άρα 2 x 22 ppm x 10 / 23 gr = 19,1 meq / 100 gr εδάφους στο δείγμα (όπου 10 / 23 = ποσοστό αραίωσης προς το ατομικό βάρος του νατρίου) Και 2 x 24 ppm x 10 / 23 gr = 20,9 meq / 100 gr εδάφους στο δείγμα

Με βάση τον πίνακα στη σελίδα 45 οι τιμές του Νατρίου κρίνονται υψηλές ( > 1 meq / 100 gr εδάφους) 19

ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΚΑΤΙΟΝΤΑ - ΚΑΛΙΟ Το κάλιο στην περιοχή των Δερβενοχωρίων βρέθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα λόγω της λίπανσης της περιοχής από την οποία συλλέχθηκε το χώμα. Με ασφαλές όριο τα 200ppm μετρήθηκε κάλιο αρκετά υψηλό στα 1400 ppm κατά μέσο όρο στα δύο δείγματα. 20

Με βάση τον πίνακα στη σελίδα 45 οι τιμές του Καλίου κρίνονται υψηλές ( > 0,6 meq / 100 gr εδάφους) 21

ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΚΑΤΙΟΝΤΑ - ΑΣΒΕΣΤΙΟ Η τιμή του ασβεστίου μετρήθηκε 2,71 ppm. 22

Με βάση τον πίνακα στη σελίδα 45 οι τιμές του Ασβεστίου κρίνονται υψηλές ( > 4 meq / 100 gr εδάφους) 23

ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΚΑΤΙΟΝΤΑ - ΜΑΓΝΗΣΙΟ Η τιμή του μαγνησίου μετρήθηκε 0,589 ppm. 24

Με βάση τον πίνακα στη σελίδα 45 οι τιμές του Μαγνησίου κρίνονται υψηλές ( > 0,5 meq /100 gr εδάφους) 25

ΙΑΚ Για τον υπολογισμό της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων στο δείγμα εδάφους συνοπτικά σε πλαστικό δοχείο προστίθενται 5 gr εδάφους, 50 ml οξικό αμμώνιο (CH 3 COONH 4 ) συγκέντρωσης 1Ν και ακολουθεί ανάδευση, φυγοκέντριση και διήθηση σε φιάλη των 100 ml. Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται ακόμη δύο φορές. Αφού γίνει συμπλήρωση με απιονισμένο νερό μέχρι τη χαραγή γίνεται μέτρηση στο καλυμπραρισμένο φλογοφωτόμετρο. 26

Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων αποδεικνύεται Αρκετά Χαμηλή. 27

ΑΝΘΡΑΚΙΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΟ Το CaCO 3 μετρήθηκε στη συσκευή Bucchi και βρέθηκε 10,2 μονάδες. 28

ΒΙΛΙΑΒΙΛΙΑ 29

pH Στο εδαφικό δείγμα από την περιοχή των Βιλίων το pH μετρήθηκε 7,2 ελαφρώς αλκαλικό. 30

ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ Με βάση το διάγραμμα το δείγμα ανήκει στην κατηγορία εδαφών Αργιλοπηλώδες, Μετρίως Λεπτόκοκκο, Clay Loam 31

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ Η ηλεκτρική αγωγιμότητα καθώς και η αντίσταση μετρήθηκε στο αγωγιμόμετρο (σχηματισμός τραπέζιου σχήματος στην οθόνη) και βρέθηκε: α) Στο 1 ο δείγμα εδάφους 0-30 : Ηλεκτρική αγωγιμότητα: 3000 μmhos/cm δηλαδή 3,00 mmhos/cm β) Στο 2 ο δείγμα εδάφους 0-30 : Ηλεκτρική αγωγιμότητα: 2000 μmhos/cm δηλαδή 2,00 mmhos/cm 32

Επομένως με βάση τον παρακάτω πίνακα το έδαφος κατατάσσεται στην κατηγορία «Μη Αλατούχο» Κατηγορία εδάφους: Ηλεκτρική αγωγιμότητα: (mmhos/cm) % άλατα Μη αλατούχο<4<0,15 Ελαφρά αλατούχο4-80,15-0,35 Μέτρια αλατούχο8-150,35-0,65 Ισχυρά αλατούχο>15>0,65 33

Στο 1o δείγμα εδάφους με βάθος 0-30 υπήρξε ένδειξη 35 Στο 2o δείγμα εδάφους με βάθος 0-30 υπήρξε ένδειξη 37 Άρα από τη γραφική παράσταση προκύπτουν αντίστοιχα 17 ppm και 20ppm Na + Άρα 2 x 17 ppm x 10 / 23 = 14,8 meq / 100 gr εδάφους στο 1o δείγμα 0-30 (όπου 10/23 = ποσοστό αραίωσης προς το ατομικό βάρος του νατρίου) Και 2 x 20 ppm x 10 / 23 = 17,4 meq / 100 gr εδάφους στο 2o δείγμα 0-30 ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΚΑΤΙΟΝΤΑ - ΝΑΤΡΙΟ 34

Με βάση τον πίνακα στη σελίδα 45 οι τιμές του Νατρίου κρίνονται υψηλές ( > 1 meq / 100 gr εδάφους) 35

ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΚΑΤΙΟΝΤΑ - ΚΑΛΙΟ Το κάλιο και στην περιοχή των Βιλίων όπως και στα Δερβενοχώρια βρέθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα λόγω της λίπανσης της περιοχής από την οποία συλλέχθηκε το χώμα. Μετρήθηκε στα 1470 ppm. 36

Με βάση τον πίνακα στη σελίδα 45 οι τιμές του Καλίου κρίνονται υψηλές ( > 0,6 meq / 100 gr εδάφους) 37

Η τιμή του ασβεστίου μετρήθηκε 3,157 ppm. ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΚΑΤΙΟΝΤΑ - ΑΣΒΕΣΤΙΟ 38

Με βάση τον πίνακα στη σελίδα 45 οι τιμές του Ασβεστίου κρίνονται υψηλές ( > 4 meq / 100 gr εδάφους) 39

ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΚΑΤΙΟΝΤΑ - ΜΑΓΝΗΣΙΟ Η τιμή του μαγνησίου μετρήθηκε 0,725 ppm. 40

Με βάση τον πίνακα στη σελίδα 45 οι τιμές του Μαγνησίου κρίνονται υψηλές ( > 0,5 gr / 100 gr εδάφους) 41

Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων αποδεικνύεται Αρκετά Χαμηλή. ΙΑΚ 42

ΑΝΘΡΑΚΙΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΟ Το CaCO 3 μετρήθηκε στη συσκευή Bucchi και βρέθηκε 8,5 μονάδες. 43

ΤΙΜΕΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 44

ΤΙΜΕΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 45

ΤΙΜΕΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 46

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 47

48

ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Στην περιοχή της Βορειοδυτικής Αττικής όπου ανήκουν τα Δερβενοχώρια και τα Βίλια το κλίμα είναι εύκρατο, μεσογειακό και γενικά ήπιο το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου. Παρόλ’ αυτά όμως, το κλίμα παρουσιάζει αρκετά μεγάλη διαφορά στα εύρη της θερμοκρασίας μεταξύ καλοκαιριού και χειμώνα σε σχέση με άλλες περιοχές της χώρας. Έχει μέση ετήσια θερμοκρασία περίπου 16 βαθμούς Κελσίου. Αρκετές φορές η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 30 ο C. 49

Το χειμώνα χαρακτηρίζει έντονο κρύο την περιοχή, και η θερμοκρασία μπορεί να πέσει αρκετά υπό το μηδέν. Το Νοέμβριο το κρύο στην περιοχή γίνεται αισθητό, αλλά οι χιονοπτώσεις ξεκινούν συνήθως μετά την τελευταία εβδομάδα του Νοεμβρίου. 50

Οι χιονοπτώσεις το χειμώνα είναι αρκετά συχνές, αλλά όποτε συμβαίνουν, λιώνουν συνήθως μετά από ένα ή δύο εικοσιτετράωρα στις πιο επίπεδες και πεδινές καλλιεργούμενες εκτάσεις. Οι βροχοπτώσεις συναντώνται από τα τέλη Σεπτεμβρίου έως και τα μέσα Απριλίου. Την υπόλοιπη διάρκεια του έτους οι βροχοπτώσεις είναι αρκετά σπάνιες ανάλογα και με το μικροκλίμα της κάθε περιοχής. Η ετήσια βροχόπτωση ανέρχεται στα 650 mm. 51

Θερμότερος μήνας θεωρείται ο Ιούλιος, ενώ ψυχρότερος είναι αναμφισβήτητα ο Ιανουάριος 52

53

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ Σε γενικές γραμμές πρόκειται για δύο περιοχές της Ελλάδας και του νομού Αττικής συγκεκριμένα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο από άποψη τοπογραφική όσο και κλιματική. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τα αρκετά γόνιμα, αργιλλοπηλώδη και καλά στραγγιζόμενα εδάφη καθιστούν την περιοχή πολύ σημαντική για μελλοντική γεωργική ανάπτυξη. 54

Εκτός από τις ήδη υπάρχουσες καλλιέργειες που υπάρχουν στις δύο περιοχές όπως είναι η ελιά, το αμπέλι αλλά και οι καρυδιές, φουντουκιές, αχλαδιές, μηλιές και κερασιές υπάρχουν προβλέψεις για τη χρήση νέων καλλιεργειών για περαιτέρω βιώσιμη ανάπτυξη. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ 55

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ Έχοντας μελετήσει καλλιέργειες με φάσμα ευρύ από φθινοπωρινά ψυχανθή και χορτοδοτικά ή σανοδοτικά φυτά που προορίζονται για ζωοτροφές (πχ μηδική) έως χειμερινά σιτηρά όπως το κριθάρι και το σιτάρι αποδεικνύουμε με βάση τους δείκτες ποιότητας εδάφους, την αντίστοιχη βαθμονόμηση και τον καταλυτικό παράγοντα του επιθυμητού κέρδους ότι τις δύο πληρέστερες και πιο ικανοποιητικές λύσεις αποτελούν τα νέα “super foods”. 56

Τα “super foods” στα οποία καταλήγουμε έπειτα από έλεγχο των φυσικών και χημικών ιδιοτήτων της περιοχής και με βάση δείκτες όπως το pH, η υδρομορφία, το βάθος, η κοκκομετρική σύσταση, το κάλιο και ο λόγος ασβέστιο προς μαγνήσιο είναι το ιπποφαές, το μύρτιλλο και η αρώνια. 57

ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΔΑΦΟΥΣ Δείκτες Ποιότητας: Καθορισμός Δεικτών Ποιότητας Εδαφών: Υδρομορφία B ή C ή B/C = 1 Κάλιο(Κ) > ή = 0,518 meq/100 g εδ. = 1 Βάθος Εδάφους > ή = 40cm = 1 Τιμή pH pH = = 1 Ca/Mg > ή =7/1 = 1 Κοκκομετρική σύσταση CL ή L = 1 58

ΙΠΠΟΦΑΕΣ 59

ΙΠΠΟΦΑΕΣ Πρόκειται για ορθόκλαδο φυλλοβόλο θάμνο με αργυρόχρωμα φύλλα. Καρποφορεί τον Οκτώβριο και έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Είναι από τα αρχαιότερα φυτά στον πλανήτη ενώ μπορούν να αξιοποιηθούν όλα τα μέρη του (καρπούς, σπόρους, φύλλα, φλοιό, ξύλο). Μπορεί να παραχθεί μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων που εκτείνεται από τρόφιμα, χυμούς και μαρμελάδες έως ποτά, έλαια και καλλυντικά. 60

ΙΠΠΟΦΑΕΣ ΥδρομορφίαΚάλιο (Κ)ΒάθοςpHCa/Mg Κοκκομετρική σύσταση Καλλιέργεια: Ιπποφαές

ΜΥΡΤΙΛΛΟ 62

ΜΥΡΤΙΛΛΟ Πρόκειται για φυλλοβόλο θάμνο με ανθοφορία Απρίλιο-Μάιο, με λευκορόδινα καμπανοειδή λουλούδια και πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Δεν χρειάζεται ράντισμα και πολλές καλλιεργητικές φροντίδες. Τα φύλλα του έχουν θεραπευτικές ιδιότητες χάρη στη μεγάλη συγκέντρωση γλυκοζοειδών και ιδιαίτερα νεομυρτιλίνης που χρησιμοποιείται ως βοηθητικό μέσο για τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη. Η κατανάλωση του χυμού συνιστάται χωρίς περιορισμό και για όλες τις ηλικίες. 63

ΜΥΡΤΙΛΛΟ ΥδρομορφίαΚάλιο (Κ)ΒάθοςpHCa/Mg Κοκκομετρική σύσταση Καλλιέργεια: Μύρτιλλο

ΑΡΩΝΙΑ 65

ΑΡΩΝΙΑ Αποκαλείται και “super food” καθώς είναι φορτωμένο με ισχυρά αντιοξειδωτικά πολύ ευνοϊκά για την υγεία μας. Είναι φυλλοβόλος θάμνος με ύψος 2 έως 2,5 μέτρα. Φυτεύεται σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές ενώ είναι πολύ ανθεκτικό σε χαμηλές θερμοκρασίες. Μπορεί να αναπτυχθεί σε θερμοκρασίες από -43 έως +40 βαθμούς κελσίου. Κάποια από τα οφέλη της είναι η ομαλοποίηση της αρτηριακής πίεσης, η καταπολέμηση της υπέρτασης, η ενίσχυση των συνδετικών ιστών και η μείωση των επιπέδων ορμονών του στρες. 66

ΑΡΩΝΙΑ ΥδρομορφίαΚάλιο (Κ)ΒάθοςpHCa/Mg Κοκκομετρική σύσταση Καλλιέργεια: Αρώνια

Όλες οι προαναφερθείσες καλλιέργειες αιχμής προτείνονται και επιδοτούνται και από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μελλοντικές καλλιέργειες που έχουν πολύ μεγάλη ζήτηση κυρίως από φαρμακευτικές εταιρείες για χρήση σε φαρμακευτικά προϊόντα. 68