Πανεπιστήμιο Βόλου Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης «Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Ιστορία και Πολιτισμός» Μάθημα 3 ο (Μυκηναϊκός Πολιτισμός – Γεωμετρική περίοδος) Διδάσκουσα Φλώρα Καραγιάννη Δρ Αρχαιολόγος

Υστεροελλαδική περίοδος Πρώιμη Μυκηναϊκή περίοδος ~ /1390 BC ΥΕ Ι BC ΥΕ ΙΙΑ1600/ /1480 BC ΥΕ ΙΙΒ1520/ /1390 BC Ανακτορική Μυκηναϊκή περίοδος ~1425/ BC ΥΕ ΙΙΙΑ11425/ BC ΥΕ ΙΙΙΑ2~ BC ΥΕ ΙΙΙΒ~ BC Μετανακτορική περίοδος ~ BCΥΕ ΙΙΙΓ~ BC

 Πλήθος μεταβολών κοινωνικών – οικονομικών  Σταδιακή ανάπτυξη ομάδων – Συγκέντρωση πλούτου  Στοιχεία κυρίως από τάφους: έμφαση στη μεταχείριση των νεκρών και στους συμβολισμούς που προκύπτουν για τους ζωντανούς, καθώς με αυτόν τον τρόπο συγκεκριμένες ομάδες διεκδικούν μια ιδιαίτερη θέση στο κοινωνικό σύνολο Ταφικός Περίβολος Β΄ Μυκηνών (24 τάφοι, κιβωτιόσχημοι και λακκοειδείς Ταφικός Περίβολος Α΄ Μυκηνών ( 6 κάθετοι λακκοειδείς τάφοι, μνημειακά κατασκευασμένοι, δέχονται πολλαπλές ταφές, είναι εξαιρετικά πλούσια κτερισμένοι, η θέση τους ορίζεται από την τοποθέτηση ανάγλυφων στηλών Πρώιμη Μυκηναϊκή περίοδος

Ταφικός Περίβολος Α΄ Μυκηνών

Ταφικός Περίβολος Α΄ Μυκηνών - κτερίσματα

Θολωτός τάφος

θολωτός τάφος του Ατρέα(1250π.Χ.)

 οι Ταφικοί Περίβολοι των Μυκηνών και οι διάφοροι θολωτοί τάφοι εκφράζουν τη διαφοροποίηση μικρών ομάδων αριστοκρατιών από την υπόλοιπη κοινότητα. Η διαφοροποίηση αυτή εκδηλώνεται: με την αυστηρότερη οριοθέτηση του χώρου ταφής και την μνημειακή κατασκευή με την εμφάνιση ανεπανάληπτου πλούτου τόσο σε ποιότητα όσο και σε ποσότητα στους τάφους αυτούς, ιδίως σε αυτούς των Μυκηνών με την πρόσβαση στις μινωικές αριστοκρατίες, όπως υποδηλώνεται από αρκετά αντικείμενα των τάφων αυτών, τα οποία είναι μινωικής προέλευσης με τη συχνή τοποθέτηση των ταφικών μνημείων σε εμφανή σημεία στο τοπίο, έτσι ώστε να γίνονται συμβολικά σήματα του τοπίου  ανάπτυξη αριστοκρατιών, οι οποίες είναι διαχωρισμένες και προσδιορισμένες με σαφή τρόπο  μετάβαση σε αρχηγικές κοινωνίες, όπου οι αρχηγοί ξεχωρίζουν μέσα από τις πρακτικές της ταφής Πρώιμη Μυκηναϊκή περίοδος

 κυρίως στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα αναπτύσσονται κρατικές μορφές οργάνωσης και κεντρικής εξουσίας. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των κέντρων αυτών, αλλά διέπονται από κάποια όμοια βασικά οργανωτικά χαρακτηριστικά  από τα αρχεία της Γραμμικής Β΄ συνάγουμε το συμπέρασμα ότι σε όλα τα επίπεδα (πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό) αναπτύσσονται πιο σύνθετες μορφές πολυπλοκότητας, καθώς φαίνεται ότι κατά την περίοδο αυτή υπήρχε σύνθετο ιεραρχικό σύστημα με πολλά επίπεδα αξιωματούχων, το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό ελέγχου της οικονομικής ζωής, με στόχο τη σταθεροποίηση και περαιτέρω ανάπτυξη της κεντρικής εξουσίας  η εξουσία και η δύναμη παίρνει το χαρακτήρα του μόνιμου θεσμού, και επαναλαμβάνεται στα διάφορα κρατίδια Ανακτορική Μυκηναϊκή περίοδος ~1425/ BC ΥΕ ΙΙΙΑ11425/ BC ΥΕ ΙΙΙΑ2~ BC ΥΕ ΙΙΙΒ~ BC Μετανακτορική περίοδος ~ BCΥΕ ΙΙΙΓ~ BC

ΓΡΑΦΗ  η χρήση της γραφής από τα ανακτορικά κέντρα αποτελεί ένδειξη ανάπτυξης σύνθετων αναγκών, οι οποίες επιβάλλουν τη χρήση ενός συστήματος καταγραφής, και υποδηλώνουν ένα πιο μόνιμο και οργανωμένο χαρακτήρα της κεντρικής εξουσίας  η Γραμμική Β΄ αποτελεί ελληνική γλώσσα  δύο είδη εγγράφων: α) πήλινες πινακίδες β) επιγραφές σχεδιασμένες σε αγγεία με βαφή  στόχος η κάλυψη των σύνθετων αναγκών της κεντρικής εξουσίας, κυρίως οικονομικού χαρακτήρα (συναλλαγές, προϋπολογισμοί, βιβλία εσόδων- εξόδων κλπ.), έμμεσα όμως δίνουν και πληροφορίες για την πολιτική οργάνωση, αποκαλύπτοντας ένα σύνθετο ιεραρχικό σύστημα αξιωματούχων  ο έλεγχος γίνεται μέσω φορολογικού συστήματος, είναι επιλεκτικός και αφορά τμήμα της γεωργικής και βιοτεχνικής παραγωγής και σε καμία περίπτωση δε συγκεντρώνεται το σύνολο της παραγωγής με στόχο την ανακατανομή Ανακτορική Μυκηναϊκή περίοδος

ΤΑΦΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ  οι ταφικές πρακτικές τυποποιούνται και οι τύποι τάφων συρρικνώνονται  θαλαμωτοί/λαξευτοί τάφοι (για τους περισσότερους)  θολωτοί τάφοι (για τα ανώτερα μέλη της κεντρικής εξουσίας)  ο αριθμός των θολωτών τάφων συρρικνώνεται και οι τάφοι αυτοί συγκεντρώνονται στα ανακτορικά κέντρα της Αργολίδας και της Μεσσηνίας έχοντας μνημειώδη μορφή και μεγάλο πλούτο Ανακτορική Μυκηναϊκή περίοδος

ΔΙΚΤΥΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ  ενισχύονται οι σχέσεις με την Ανατολική Μεσόγειο  εξάγονται κυρίως υφαντά και αρωματικά έλαια  μυκηναϊκή κεραμική (εικονιστική ή για μεταφορά ελαίων και αλοιφών) εντοπίζεται από τα παράλια της Γαλλίας και την Κάτω Ιταλία έως τα παράλια της Ανατολικής Μεσογείου και τη Μαύρη Θάλασσα. Ανακτορική Μυκηναϊκή περίοδος

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ  στο ενδοκοινοτικό επίπεδο: τυποποίηση των αρχιτεκτονικών τύπων, κατασκευή και οριοθέτηση κτηριακών συγκροτημάτων που ενσωματώνουν, εξυπηρετούν και διατυπώνουν το εξειδικευμένο περιεχόμενο και τις λειτουργίες των νέων μορφών κοινωνικής οργάνωσης (ανακτορικά συγκροτήματα, οχυρωμένες ακροπόλεις)  στο διακοινοτικό επίπεδο: ιεραρχικά δίκτυα στα οποία εντάσσονται οι οικισμοί (διαφοροποιούνται με βάση το μέγεθός τους, το εύρος των εξειδικευμένων δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται) - τα κύρια ανακτορικά κέντρα είναι οι Μυκήνες, η Πύλος και η Θήβα, ενώ ακολουθούν δευτερεύοντα και τριτεύοντα κέντρα  οργάνωση του μη κατοικημένου χώρου με έργα και κατασκευές που εξυπηρετούν νέες ανάγκες, όπως είναι: η επικοινωνία και οι μεταφορές (οδικό δίκτυο που συντηρείται, κατασκευή γεφυρών) η προστασία της παραγωγής (αντιπλημμυρικά έργα Κωπαΐδας, αντιπλημμυρικά φράγματα στην Τίρυνθα) αμυντικά έργα για την προστασία περιοχών (τείχος στον Ισθμό) κατασκευή υπαίθριων χώρων λατρείας. Ανακτορική Μυκηναϊκή περίοδος

Ανακτορική Μυκηναϊκή περίοδος Κύρια ανακτορικά κέντρα Αργολίδα Μυκήνες,Τίρυνθα, Μιδέα, Άργος Μεσσηνία Πύλος Λακωνία (Μενελάειο) Αττική Ακρόπολη Αθηνών Βοιωτία Θήβα, Γλας, Ορχομενός Θεσσαλία Βόλος (Ιωλκός)

Ανακτορική Μυκηναϊκή περίοδος  κοινά στοιχεία αρχιτεκτονικής οργάνωσης μεταξύ των ανακτορικών κέντρων εντυπωσιακή κλίμακα οργάνωσης που διακρίνεται για τη δυνατότητα κινητοποίησης εργατικής δύναμης αλλά και εξειδικευμένης γνώσης τα μορφολογικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής οργάνωσης χρησιμοποιούνται για τη σαφή διατύπωση των ιδιοτήτων των δομών εξουσίας θέση στο χώρο περίοπτη οχυρωματικός περίβολος προστατεύει και οριοθετεί διάκριση συγκεκριμένων ομάδων χώρων με συγκεκριμένες λειτουργίες

Ανακτορικά συγκροτήματα 1. Κεντρικό μέγαρο (α.Μεγάλο ορθογώνιο δωμάτιο με 4 κίονες που περιβάλλουν εστία, β. προθάλαμο γ. προστώο με 2 κίονες εν παραστάσει). Στη μέση υπάρχει θρόνος/ Διακόσμηση με τοιχογραφίες ) 2. Κεντρική αυλή με μνημειακό συνήθως πρόπυλο (είσοδος περιορισμένη) 3. Δεύτερο μέγαρο («μέγαρο της βασίλισσας») 4. Λουτρό 5. Χώροι κατοίκησης (πιθανότατα βρίσκονταν στο δεύτερο όροφο) 6. Ιερά (συνήθως διακοσμημένοι χώροι, / εστίες/ βωμοί/ αυλάκια συλλογής υγρών/ ειδώλια) 7. Αποθήκες (κυρίως για κρασί και λάδι) 8. Εργαστήρια 9. Χώροι συμποσίων 10. Αρχείο (πινακίδες)

Πύλος

Πύλος: κεντρικό μέγαρο

Πύλος: κεντρικό μέγαρο και αίθουσα συμποσίων αίθουσα συμποσίων κεντρικό μέγαρο

Πύλος: αποθήκες κεραμικής

Πύλος: αρχείο πινακίδων Γραμμικής Β΄

Πύλος: αποθήκες

Πύλος: "λουτρό"