ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΣΤΗΝ ΓΕΝΙΚΉ ΨΥΧΟΛΟΓΊΑ ΒΡΕΦΟΝΗΠΙΟΚΟΜΙΆ - ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΊΑ - ΣΚΈΨΗ Δήμητρα Παπαστεργίου MSc, Λάρισα 2014

 Νόηση είναι η διαδικασία της σκέψης ( επεξεργασία πληροφοριών ) που οδηγεί το άτομο στην απόκτηση γνώσης, αλλά και στην ανάπτυξη εννοιών. Η διαδικασία αυτή, περιλαμβάνει την αντίληψη, τη μάθηση, τη συσχέτιση / σύνδεση και την αιτιολόγηση.

 Η σκέψη έχει απασχολήσει επιστήμονες και μη  Οι μη ειδικοί θεωρούν ότι η σκέψη περιλαμβάνει πολλές νοητικές διεργασίες οι οποίες έχουν κοινά χαρακτηριστικά.  Εδρεύουν στον ανθρώπινο εγκέφαλο, αφορούν γνώσεις για πράγματα που είναι αναμνήσεις ή μη παρόντα, αφορούν συμπερασμούς, επιτρέπουν την επίλυση προβλημάτων, έχει αιτιακό χαρακτήρα.

Σχέση ανάμεσα στην σκέψη και την δράση  Η σκέψη μεσολαβεί και καθορίζει την δράση.  Από την στιγμή που η σκέψη έχει ως στόχο να κατανοήσει τα πράγματα και να λύσει προβλήματα, είναι φυσικό η σκέψη να θεωρείται ως ο κύριος διαμορφωτής της πράξης, καθώς μια δράση είναι πάντα ακολουθία ενεργειών που κατευθύνεται προς ορισμένο στόχο.

 Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η σκέψη είναι η γνώση και διαδικασίες αλλά και εμπειρία ιδεών και νοερών διεργασιών.  Είναι λύση προβλημάτων αλλά και μεσολαβητικές έννοιες και διεργασίες.  Είναι ρυθμιστής της δράσης.

Σκέψη και νοημοσύνη  Συχνά οι έννοιες αυτές θεωρούνται ταυτόσημες.  Σκέψη είναι το ισχυρότερο εργαλείο για την αντιμετώπιση των αναγκών που προκύπτουν κατά την προσαρμογή στο περιβάλλον.  Νοημοσύνη είναι η ικανότητα προσαρμογής.  Η σκέψη παρόλο που δεν ταυτίζεται με την νοημοσύνη αποτελεί ουσιαστικά κομμάτι της.

 Στο πλαίσιο της γνωστικής ψυχολογίας ο νους θεωρείται ότι είναι ένα γενικό σύστημα επεξεργασίας συμβόλων με κάποιους δομικούς περιορισμούς που οφείλονται στο νευρολογικό υπόστρωμα.

 Ανάμεσα στις γνωστικές διεργασίες που παρακολουθήσαμε μέχρι τώρα, σημαντική αξία έχει η ίδια η γνωστική διεργασία, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο αναπαριστούμε τις πληροφορίες και πως σκεφτόμαστε. ν έρευνες που καλύπτουν πολλές εκφάνσ  Υπάρχουν έρευνες που καλύπτουν πολλές εκφάνσεις της σκέψης και της αναπαράστασης. τους.  Επίσης, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι όλες οι γνωστικές διεργασίες είναι αλληλένδετες μεταξύ τους.

 Αυτό το σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών  λαμβάνει πληροφορίες  αναπαριστά τις πληροφορίες με σύμβολα  επεξεργάζεται αυτές τις αναπαραστάσεις.

 Για να περιγραφούν καλύτερα οι γνωστικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα κατά την διάρκεια της γνωστικής δραστηριότητας, εξετάζεται ο τρόπος οργάνωσης και αναπαράστασης στην ΜΜ.

 Οι ψυχολόγοι υποθέτουν ότι τα στοιχεία που αποτελούν την σκέψη είναι οι έννοιες  Οι έννοιες είναι οργανωμένες σε εννοιολογικές δομές και μπορούν να πάρουν μορφές αναπαράστασης.

Μελέτη της σκέψης  Αρχαίοι Έλληνες  Κανονιστικά μοντέλα της σκέψης - ανάλυση των προϊόντων που καταλήγουν οι διεργασίες της σκέψης  Στο πλαίσιο της ψυχολογίας – λύση προβλημάτων  Υπολογιστική μέθοδος - στηρίζονται σε διαδικασίες Η / Υ.

Λύση προβλημάτων  Αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της σκέψης.  Πρόβλημα υπάρχει όταν η τρέχουσα κατάσταση πραγμάτων είναι διαφορετική από την επιθυμητή κατάσταση ή τον στόχο, οπότε χρειάζεται να ενεργήσει για να πετύχει τον στόχο.

Θεωρητικές προσεγγίσεις  Μορφολογική σχολή : Το πρόβλημα υπάρχει επειδή οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις περιστάσεις λαθεμένα.  Συνειρμική άποψη : Προσέγγισαν την λύση προβλημάτων από την σκοπιά της μάθησης, θέλοντας να δείξουν την επίδραση της προγενέστερης γνώσης.  Επεξεργασία πληροφοριών : Η λύση προβλημάτων είναι μια ακολουθία λήψης αποφάσεων.

Κλασική άποψη  Οι έννοιες είναι ένα σύνολο αναγκαίων και επαρκών καθοριστικών γνωρισμάτων, που ορίζουν σαφώς ποιες περιπτώσεις ανήκουν σε μια δεδομένη εννοιολογική κατηγορία και ποιες όχι.  Π. χ. η έννοια πτηνό ορίζεται από τα εξής αναγκαία χαρακτηριστικά : είναι ζώο, έχει φτερά, έχει πούπουλα και μπορεί να πετάξει.

Κριτική της κλασικής θεωρίας  Ορισμένες έννοιες δεν μπορούν να καθοριστούν με βάση αναγκαία και επαρκή γνωρίσματα.  Wittgenstein: Έννοια παιχνίδι χαρακτηρίζεται από ένα διαφορετικό σύνολο γνωρισμάτων ανάλογα με το κάθε παιχνίδι για το οποίο μιλάμε.  Ακόμη, προϋπόθεση είναι όλα τα μέλη μιας κατηγορίας πρέπει να την αντιπροσωπεύουν εξίσου καλά. Π. χ. τυπικά πτηνά.

Θεωρία προτύπων.  Οι έννοιες αποτελούνται όχι από ορισμένα καθοριστικά γνωρίσματα αλλά οργανώνονται γύρω από συγκεκριμένα πρότυπα ή υποδείγματα.  Η κατηγοριοποίηση ενός νέου αντικειμένου γίνεται με βάση την ομοιότητά του με τα πρωτοτυπικά μέλη της κατηγορίας.

Κριτική στην θεωρία προτύπων  Έρευνες έχουν δείξει ότι δεν είναι δυνατόν να οργανωθούν όλες οι έννοιες γύρω από κάποια πρωτοτυπικά μέλη.  Διαφορές από άτομο σε άτομο στο τι θεωρεί πρότυπο.  Βασικό στοιχείο κατηγοριοποίησης αποτελεί η ομοιότητα. Είναι πιθανό να αλλάξουν οι κρίσεις για ομοιότητα χωρίς να επηρεαστούν οι κρίσεις για κατηγοριοποίηση.

 Οι Myrphy& Medin, προτείνουν ότι αυτό που καθορίζει τα μέλη μιας κατηγορίας είναι ένα σύνθετο επεξηγηματικό πλαίσιο ή θεωρία που επεξηγεί τις πληροφορίες που έρχονται από το περιβάλλον.

Οργάνωση των εννοιών  Ήδη έχουμε αναφερθεί σε συγκεκριμένους τρόπους οργάνωσης εννοιών στην μνήμη. Σημασιολογικά δίκτυα Σχήματα Παράλληλα κατανεμημένα δίκτυα ( έχουν διαφορετικό τρόπο αναπαράστασης των γνώσεων ).

Σημασιολογικά δίκτυα  Αποτελεί την αρχαιότερη πρόταση για οργάνωση των γνώσεων σε εννοιολογικές δομές.  Βασίζονται στην ιεραρχία.  Σε ένα σημασιολογικό δίκτυο οι έννοιες οργανώνονται σε ιεραρχικές δομές που άλλες είναι υπερκείμενες και άλλες υποκείμενες.  Επίσης, κάθε έννοια έχει έναν αριθμό καθοριστικών γνωρισμάτων που κληροδοτούνται από τις υπερκείμενες.

Σχήματα  Οι έννοιες οργανώνονται σε δομές που είναι γνωστές ως σχήματα.  Με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν σύνθετες αλληλουχίες γεγονότων.  Είναι εννοιολογικές δομές που περιγράφουν την δομή καθημερινών δραστηριοτήτων.

 Μπορεί να υπάρχουν υπό - σχήματα που διασαφηνίζουν πως σχετίζονται συγγενικές ενέργειες. Έτσι, διαμορφώνουμε υποστρωματικές γνώσεις για στερεοτυπικές καταστάσεις.  Περιγράφουν καλύτερα διαδικασίες από πάνω προς τα κάτω, όπου η προηγούμενη εμπειρία παίζει ρόλο.  Είναι, ωστόσο, άκαμπτα, ενώ δεν ξέρουμε πως αποκτώνται τα αρχικά σχήματα.

Θεωρίες  Συχνά χρησιμοποιείται όχι με την έννοια της επιστημονικής θεωρίας, αλλά ως ένα επεξηγηματικό πλαίσιο για την ερμηνεία ενός ή περισσότερων φαινομένων.  Συχνά αποκαλούνται αφελείς θεωρίες ή θεωρίες του κοινού νου.  Περιέχουν αφηρημένες έννοιες, που παρέχουν επεξηγήσεις σε φαινόμενα.

Νοημοσύνη  Ο όρος ευφυΐα και νοημοσύνη χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν διαφορετικά πράγματα.  Αποτελεί σημαντικό ζήτημα με πολιτικές επιπτώσεις καθώς δεν είναι ζήτημα μόνο ακαδημαϊκό.  Η βαρύτητα αυτή έχει να κάνει με το αν η μάθηση επηρεάζει τη νοημοσύνη ή αν καθορίζεται από την κληρονομικότητα.  Κοινωνική διαστρωμάτωση, εκπαιδευτικά προγράμματα και ευγονική είναι οι 3 τομείς πολιτικής επίπτωσης.

Νοητικό πηλίκο  Ανάπτυξη τεστ νοημοσύνης από Binet & Simon.  Επινόησαν την παρακάτω τεχνική, για να εκφράσουν το κατά πόσο ένα παιδί ταιριάζει με τους συνομηλίκους του, χρησιμοποιώντας ένα νούμερα.  Αυτό έγινε γνωστό ως Νοητικό Πηλίκο ή Δείκτης Νοημοσύνης.

 ΝΠ = νοητική ηλικία : χρονολογική ηλικία x 100  Έτσι, εάν έχουμε νοητική με χρονολογική ηλικία ίδιες τότε το ΝΠ θα είναι 100.  Ο Binet θεωρούσε αυτές τις ενδείξεις μόνο στο που βρισκόταν το κάθε παιδί στην δεδομένη στιγμή και σε καμία περίπτωση αμετάβλητες.

Νοητικά μοντέλα  Έχουν χρησιμοποιηθεί με 2 διαφορετικούς τρόπους.  Αφενός, θεωρούνται ως μορφές γνωστικής δομής, οργάνωσης και αποθήκευσης των γνώσεων στην μνήμη.  Αφετέρου, μεταβατικές αναπαραστάσεις που σχηματίζονται στην στιγμή για αντιμετώπιση καταστάσεων.

 Τα νοητικά μοντέλα, είναι αναλογικές αναπαραστάσεις που διατηρούν την δομή αυτού που αναπαριστούν.  Μπορεί να είναι χωρικά και να συλλαμβάνουν απόψεις του φυσικού κόσμου.  Μπορεί να είναι αναλογική αναπαράσταση της δομής της αλληλουχίας γεγονότων. Είναι υψηλά νοητικά κατασκευάσματα και για δομές που δεν έχουμε δει.

Μοντέλα παράλληλης κατανεμημένης επεξεργασίας.  Περιγράφουν τις νοητικές διαδικασίες ως ενεργοποιημένους σχηματισμούς που ορίζονται πάνω στους κόμβους ενός πυκνού δικτύου αλληλεξαρτήσεων.  Οι κόμβοι δεν συνδέονται με συγκεκριμένες έννοιες.

 Γνώση παράλληλη και κατανεμημένη σε πολλές μονάδες.  Ο ρόλος μιας μονάδας στις νοητικές διεργασίες ορίζεται από τη δύναμη των συνδέσεων με άλλες ενότητες.  Γνώση βρίσκεται στις συνδέσεις.  Άρα και η μάθηση είναι η αναθεώρηση της δύναμης των συνδέσεων μεταξύ των ενοτήτων.

Μηχανισμοί σκέψης  Συλλογιστική σκέψη είναι η διαδικασία εξαγωγής συμπερασμάτων από κάποια δεδομένα στην διάρκεια μιας διαλογικής διαδικασίας.  Ο συλλογισμός διέπει την ανθρώπινη σκέψη και βάζει τις βάσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας π. χ. δήλωση μαθήματος.

Παραγωγικός συλλογισμός  Εδώ ξεκινάμε από μια γενική πρόταση που θεωρείται αληθής και με την βοήθεια ενός ακόμη δεδομένου τερματίζουμε σε μια άλλη πρόταση που επιβάλλεται με την λογική αναγκαιότητα ως ακολουθία ( λογικό προϊόν ) των προηγούμενων προτάσεων.  Παράδειγμα παραγωγικού συλλογισμού αποτελεί ο κατηγορικός.

 Ο κατηγορικός συλλογισμός αποτελείται από 2 κατηγορικές προτάσεις που χρησιμοποιούνται ως προϋποθέσεις και μια άλλη ως συμπέρασμα.  Οι κατηγορικές προτάσεις ανήκουν σε 4 είδη :  Όλα τα Α είναι Β : Γενική Καταφατική  Κανένα Α δεν είναι Β : Γενική Αποφατική  Μερικά Α είναι Β : Μερική Καταφατική  Μερικά Α δεν είναι Β : Μερική Αποφατική

 Παράδειγμα :  Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί Όλοι οι ψυχολόγοι είναι άνθρωποι Όλοι οι ψυχολόγοι είναι θνητοί

 Η συνεπαγωγή του συμπεράσματος που προκύπτει ως μια λογική αναγκαιότητα είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του παραγωγικού συλλογισμού.  Εξαγωγή λογικών συμπερασμάτων είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανθρώπινης σκέψης.

 Υπάρχει περίπτωση να έχουμε λάθος κατηγορικό συλλογισμό όταν έχουμε ένα αληθές συμπέρασμα και μπερδεύουμε την εμπειρική αλήθεια.  Διαφοροποίηση της τυπικής λογικής από την ψυχολογία της σκέψης. Η εμπειρική αλήθεια των συμπερασμάτων είναι σημαντική για την σκέψη.

Προκατάληψη των πεποιθήσεων  Η τάση των ανθρώπων να κρίνουν την ορθότητα ενός συλλογισμού όχι με βάση τη λογική συνέπεια, αλλά με βάση τις πεποιθήσεις τους σχετικά με την αλήθεια ή όχι του συμπεράσματος.  Ρόλος των προηγούμενων γνώσεων στην συναγωγή συμπερασμάτων.

Επαγωγικός Συλλογισμός  Εκκινεί από το ειδικό και το συγκεκριμένο και καταλήγει στο γενικό και το αφηρημένο.  Θεωρείται ατελής συλλογισμός γιατί το συμπέρασμα δεν προκύπτει ως λογική αναγκαιότητα.  Επιτρέπει τη γενίκευση των πληροφοριών και των γνώσεων.

 Στην περίπτωση του επαγωγικού συλλογισμού δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι οι γενικεύσεις μας είναι απόλυτα σωστές.  Τα επαγωγικά συμπεράσματα αντανακλούν βαθμούς πιθανότητας και πρέπει να συνοδεύονται με όρους όπως ίσως, πιθανώς για μεγαλύτερη ακρίβεια.

 Συνοπτικά σημειώνουμε, ότι ο επαγωγικός συλλογισμός επιτρέπει την γενίκευση.  Βοηθάει στην ανακάλυψη της νέας γνώσης, και στην διαμόρφωση επιστημονικού τρόπου σκέψης.  Η εγκυρότητα ενός συμπεράσματος μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο πιθανή, αλλά οι αληθείς προϋποθέσεις ενός επαγωγικού δεν εγγυούνται την ορθότητα των συμπερασμάτων.

Προκατάληψη της επιβεβαίωσης  Η τάση των ανθρώπων να ψάχνουν για αποτελέσματα που επιβεβαιώνουν τις υποθέσεις τους.  Είναι πιο εύκολο και πιθανό να ψάχνουμε ενδείξεις που να επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις μας παρά να ψάξουμε για ενδείξεις που τις διαψεύδουν.

Αναλογική Σκέψη  Χρησιμοποιείται όταν κάποιος μεταφέρει πληροφορίες από έναν τομέα ( τομέας - βάσης ) με σκοπό να τον βοηθήσουν να σκεφτεί για έναν άλλον τομέα ( τομέας - στόχος ).  Παράδειγμα : άτομο / ηλιακό σύστημα.  Χρησιμοποιείται από επιστήμονες για την διαδικασία επιστημονικής ανακάλυψης.

 Η αναλογία θεωρείται πλευρά της δημιουργικότητας.  Η αναλογική σκέψη εμπλέκει τις εξής πλευρές : Αναγνώριση αναλογίας χαρτογράφηση ομοιοτήτων και διαφορών μεταβίβαση λύσης αξιολόγηση

 Οι περισσότεροι άνθρωποι αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν κατάλληλες αναλογίες για ένα πρόβλημα.  Ακόμη, αδυνατούν να εξάγουν την υποκείμενη δομή ενός προβλήματος και να μεταβιβάσουν την λύση στον τομέα - στόχο.

Σκέψη μέσω παραδειγμάτων  Χρήση παραδειγμάτων σε προβλήματα φυσικής και μαθηματικών για την καλύτερη κατανόηση.  Μπορούν καλύτερα να μεταβιβάσουν τις λύσεις μόνο σε πανομοιότυπα εξωτερικά προβλήματα.  Οι μαθητές που χρησιμοποιούν την αυτο - εξήγηση δηλαδή, την η παραγωγή επεξηγήσεων στη λύση είναι καλύτεροι λύτες.

Σχέση σκέψης - γλώσσας  Από τον Πλάτωνα ακόμη προσδιορίστηκε η σκέψη ως συνομιλία της ψυχής με τον εαυτό της.  Γενικά, πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι η πραγματικότητα μπορεί να υπάρχει ανεξάρτητα από τον τρόπο που προσδιορίζεται γλωσσικά.  Η γλώσσα χρησιμοποιείται για την ερμηνεία των καταστάσεων.

 Διαμόρφωση 3 προσεγγίσεων στην ερμηνεία της αλληλομετάφρασης των 2 διεργασιών.  Η γλώσσα αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη και τη διαμόρφωση της σκέψης την οποία καθορίζει εξ ολοκλήρου ( μπιχεβιορισμός )  Η σκέψη αφενός προηγείται της γλώσσας και αφετέρου είναι απαραίτητη για την γλωσσική ανάπτυξη ( γλωσσική σχετικότητα )  Η γλωσσική και η νοητική - γνωστική ανάπτυξη παρουσιάζονται παράλληλη, ωστόσο με ανεξάρτητη και αυτεξούσια πορεία ( εξάρτηση της γλώσσας από τη σκέψη )

 Συνοπτικά πρέπει να πούμε ότι οι Whorf &Shapir υποστηρίζουν ότι η γλωσσική πραγματικότητα καθορίζει τον τρόπο σκέψης, δηλαδή, η εξωτερική λειτουργία της γλώσσας επηρεάζει την σκέψη.  Ο Piaget αναφέρεται στην εσωτερική λειτουργία της γλώσσας, ο ρόλος της οποίας καθορίζεται από την σκέψη.  Η άποψη του Vygotsky για τον εσωτερικεύμενο λόγο του παιδιού, υποστηρίζει ότι μάλλον η σκέψη επηρεάζεται από την γλώσσα και συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση του παιδιού.  Μόνο η γλώσσα δεν αρκεί για μια ολοκληρωμένη γνωστική ανάπτυξη.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας !!!