Η ιστορική επιστήμη μετά τον B΄Παγκόσμιο Πόλεμο

Παρουσίαση με θέμα: "Η ιστορική επιστήμη μετά τον B΄Παγκόσμιο Πόλεμο"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η ιστορική επιστήμη μετά τον B΄Παγκόσμιο Πόλεμο

2 Η κοινωνική ιστορία - Ήδη από το Μεσοπόλεμο πολλοί ιστορικοί, μαρξιστές και μη, στη Βρετανία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, ενδιαφέρονται για μια κοινωνική ιστορία ή για μια ιστορία της κοινωνίας μέσα από την οποία θα καταλάβουν τι προηγήθηκε και τι προκάλεσε την καπιταλιστική εκβιομηχάνιση, την εξέλιξη και τις επιπτώσεις της. - Από τη δεκαετία του 1960 και μετά, το ενδιαφέρον αυτό τροφοδοτήθηκε με την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, την ανάδυση των νεανικών κινημάτων και το άνοιγμα των πανεπιστημίων. Κατά τη δεκαετία του 1960 σημειώθηκε στροφή στις κοινωνικές επιστήμες και την ποσοτικοποίηση. - Η οικονομική ιστορία, η κοινωνική ιστορία, η εργατική ιστορία εδραιώνουν τη θέση τους στα πανεπιστήμια. Η μαρξιστική ιστορία επίσης αναγνωρίζεται για πρώτη φορά ως δόκιμη ακαδημαϊκή προσέγγιση. - Καθιερώνεται διεθνώς το γαλλικό παράδειγμα της ιστορίας των Annales . Εδραιώνονται και αποκτούν διεθνή προβολή οι βρετανοί μαρξιστές ιστορικοί. Καθιερώνονται θεσμικά οι γερμανοί ιστορικοί που προσεγγίζουν την ιστορία ως κοινωνική επιστήμη.

3 Αγγλική μαρξιστική σχολή: οι ιστορικοί
• Christopher Hill: Αγγλική Επανάσταση • Victor Kiernan: ιμπεριαλισμός, πρώιμα κράτη, σχέσεις Βρετανίας με Κίνα κτλ. • George Rudé: Γαλλική Επανάσταση και λαϊκή διαμαρτυρία, το πλήθος • Rodney Hilton: βρετανοί αγρότες στο μεσαίωνα • John Saville: εκβιομηχάνιση και εργατικό κίνημα • Royden Harrison: εργατικό κίνημα, εργατική εκπαίδευση • Eric Hobsbawm: βρετανική εργατική ιστορία, ευρωπαϊκά λαϊκά κινήματα, αγρότες Λατινικής Αμερικής, εθνικισμός κ.τ.λ. • Dorothy Thompson: Χαρτισμός • Edward Thompson: η διαμόρφωση της εργατικής τάξης, λαϊκά κινήματα 18ος- αρχές 19ου αιώνα . • Raphael Samuel: ο νεότερος, εμβληματική φυσιογνωμία στο History Workshop Journal (1976) και στοσχετικό κίνημα.

4 Αγγλική μαρξιστική σχολή
Οι απαρχές: Φρίντριχ Ένγκελς, Η κατάσταση της εργατικής τάξης της Αγγλίας (1844).- Η κοινωνική ιστορία ως ανάγκη να κατανοηθεί η βιομηχανική επανάσταση. Στο πανεπιστήμιο από τις αρχές του Μεσοπολέμου, συνδυασμός με οικονομική ιστορία.- / επίσημα οργανωμένη «Ιστορική ομάδα του Κομμουνιστικού Κόμματος» με ιστορικούς που έγιναν αργότερα διάσημοι, όπως οι Μωρις Ντομπ, Ρόντνευ Χίλτον, Κρίστοφερ Χιλ, Έρικ Χόμπσμπαουμ και Έντουαρντ Π. Τόμσον. Ρήξη πολλών από αυτούς με το Κ.Κ. μετά το 1956 και τα γεγονότα στην Ουγγαρία 1952, ίδρυση Past and Present από μαρξιστές ιστορικούς χωρία να ελέγχεται από το κόμμα → φόρουμ διαλόγου μαρξιστών και μη μαρξιστών ιστορικών • Η μαρξιστική ιστοριογραφία εισάγεται στα πανεπιστήμια από τη δεκαετία του 1960, στο πλαίσιο της γενικότερης τάσης για στροφή στην κοινωνική ιστορία.

5 Βασικά χαρακτηριστικά των βρετανών μαρξιστών ιστορικών
Ενδιαφέρον για τα κατώτερα στρώματα, για τα επαναστατημένα πλήθη, τις μάζες χωρίς αποκλεισμούς – σε αντίθεση με τον ίδιο τον Μαρξ που απεχθάνονταν τους κολασμένους, τους περιθωριακούς και τους λούμπεν προλετάριους. (κοινό γνώρισμα Γάλλων και Βρετανών ιστορικών) Η αγγλική μαρξιστική σχολή έκανε πραγματικότητα την ιστορία «από τα κάτω» // έμφαση στον τρόπο ζωής, την εμπειρία, την κουλτούρα των κυριαρχούμενων στρωμάτων – Συγκρότηση κοινωνικών τάξεων όχι μόνο στο στάδιο της παραγωγής αλλά και της ιδιαίτερης κουλτούρας και ταυτότητας. Προτίμηση στον προνεωτερικό κόσμο Ασχολείται κυρίως με τη φεουδαρχία και τις δυνάμεις αποσύνθεσής της, τις διαδικασίες μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό (ως ολότητας) / το ρόλο της μεσαιωνικής αγροτικής τάξης ως ενεργού υποκειμένου συνδιαμορφωτή του νεώτερου κόσμου / αγγλική επανάσταση, πουριτανισμός

6 Βασικά χαρακτηριστικά των βρετανών μαρξιστών ιστορικών
-Νέες θεματικές, νέες μέθοδοι. Διεθνείς επαφές, συγκριτική μελέτη, διεπιστημονικές ανταλλαγές, κοινωνική και οικονομική ιστορία, εμμονή στο διάλογο και τις ανταλλαγές. - Ενέπνευσαν πολλούς τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 και ανανέωσαν τον κλάδο. Σημαντική διεθνής επίδραση. - Η εργατική ιστορία, προνομιακό πεδίο της μαρξιστικής ιστορίας. - Δεκαετίες ’60-70: συζήτηση κατά πόσο εργάτες έδρασαν ως φορείς κοινωνικής αλλαγής. - O καπιταλισμός δεν είναι μόνο οικονομικό σύστημα, αλλά και σύστημα αξιών καισυμπεριφορών. Η σημασία της παρέμβασης του ανθρώπινου παράγοντα. -- Κριτική στον ντετερμινισμό και στον οικονομικό αναγωγισμό.

7 Eric Hobsbawm Έκδοση το 1959 των Πρωτόγονων Επαναστατών, ενός βιβλίου-τομή για την αντιμετώπιση φαινομένων όπως η ληστεία το οποίο εισάγει την έννοια της κοινωνικής επανάστασης. 1962 «Η εποχή των επαναστάσεων », το πρώτο μέρος της τριλογίας για τον «μακρύ 19ο αιώνα» που τον έκανε διάσημο και στον οποίο προστέθηκε και ο τέταρτος τόμος για τον σύντομο 20ό αιώνα. Οι μετασχηματισμοί των κοινωνιών, η ανάδειξη ενός παγκοσμιοποιημένου παρελθόντος, το εργατικό κίνημα, η στροφή προς τη μελέτη πλέον των ανθρώπων, με σάρκα και οστά, οι συνήθειες τους ο τρόπος ζωής κλπ και όχι αφηρημένα της κοινωνίας, η κοινωνική ληστεία, η έννοια των επινοημένων παραδόσεων. Η κοινωνική Ιστορία, για τον Hobsbawm, έπρεπε να αποτελεί μέρος του ευρύτερου πολιτικού σχεδίου της Αριστεράς, δίνοντας ξανά ζωή σε ξεχασμένες φωνές και τοποθετώντας τη βιωμένη πραγματικότητα των ανθρώπων στο επίκεντρο

8 Η ΤΑΞΗ/ Ε.Π. ΤΟΜΣΟΝ The Making of the English Working Class, 1966
Κλασικό έργο, μοναδικό στο είδος του – Θέση Τόμπσον για την εργατική τάξη ως συλλογικό υποκείμενο που δεν «ανέτειλε ξαφνικά αλλά συμμετείχε η ίδια στη διαμόρφωσή της» / Ταξική συνείδηση με πολιτισμικούς όρους «Η τάξη συμβαίνει όταν ορισμένοι άνθρωποι, ως αποτέλεσμα των κοινών εμπειριών τους (που κληρονόμησαν ή μοιράζονται), συναισθάνονται και διατυπώνουν την ταυτότητα των συμφερόντων τους μεταξύ τους και ενάντια σε άλλους ανθρώπους των οποίων τα συμφέροντα διαφέρουν (και συνήθως είναι αντίθετα) από τα δικά τους. Η τάξη είναι σχέση και διαδικασία. «Εμπειρία»: ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι ζουν τις πραγματικότητες της κοινωνικής ζωής. Αυτή η βιωμένη εμπειρία παράγει ιδέες και συναισθήματα, τα οποία μεταφράζονται πολιτισμικά σε πρότυπα, αξίες, πεποιθήσεις, υποχρεώσεις, όχι όμως με προκαθορισμένο τρόπο. Μέσα από αυτές τις ιδέες και τα συναισθήματα η εμπειρία μετατρέπεται σε ταξική συνείδηση και σε δράση.

9 Η γερμανική μεταπολεμική ιστορική επιστήμη
- Καθοριστικοί παράγοντες του γερμανικού διανοητικού, πολιτικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος που τροφοδότησαν την προβληματική της μεταπολεμικής γερμανικής ιστοριογραφίας: κληρονομιά ιδεαλιστικής φιλοσοφίας, κληρονομιά του ναζισμού, θεσμική αντίσταση στην κοινωνική ιστορία και τις κοινωνικές επιστήμες, επικράτηση της θεωρίας του εκσυγχρονισμού. - Στόχος: η κριτική επανεξέταση της γερμανικής ιστορίας, ώστε να εξηγηθεί ο «ιδιαίτερος δρόμος» (Sonderweg) της γερμανικής ιστορίας. - Hans Ulrich Wehler: βάσεις για μια «ιστορική κοινωνική επιστήμη». Ο εκσυγχρονισμός ως θετική και αναπότρεπτη διαδικασία. Η ιδιαιτερότητα της γερμανικής ιστορίας ως αποτέλεσμα του ατελούς εκσυγχρονισμού.

10 Η γερμανική μεταπολεμική ιστορική επιστήμη
- Η «σχολή του Μπίλεφελντ»: Jürgen Kocka. Ιστορία: κοινωνική επιστήμη με ερωτήματα για τις κοινωνικές αλλαγές. Στενή σχέση ανάμεσα στην επιστημονική έρευνα και την κοινωνική πρακτική, δηλαδή η ιστορία ως κριτική επιστήμη, με ηθική διάσταση. Στο επίκεντρο, η προοδευτική μεταμόρφωση των κοινωνικών δομών. Συνεξέταση κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και πολιτισμικών, διανοητικών φαινομένων. - Το περιοδικό Geschichte und Gesellschaft (Ιστορία και Κοινωνία) (1975): Έμφαση στους μετασχηματισμούς των σύγχρονων βιομηχανικών κοινωνιών, στην αλληλεπίδραση πολιτικής και κοινωνίας. Δομές και θεσμοί, μικρή προσοχή στην καθημερινή ζωή. Ιστορία της εργατικής τάξης, ιστορία της αστικής τάξης. Κυρίως εμπειρικά δεδομένα. Εφαρμογή θεωρητικών μοντέλων στην ανάλυση των ιστορικών αλλαγών. Οι μετασχηματισμοί ως διαδικασία εκσυγχρονισμού . Από τη δεκαετία του ’70 και του ’80, μετατόπιση από τους οικονομικούς παράγοντες στον πολιτισμό. Στροφή στη λογοτεχνία, την τέχνη και το λαϊκό πολιτισμό ως πηγές.

11 Αμφισβητήσεις - Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970: αμφισβητούνται όλο και περισσότερο οι κοινωνικές εξηγήσεις - βεμπεριανού, μαρξικού ή αναλικού τύπου. Διατυπώνονται κριτικές: στις μεγάλες αφηγήσεις, που αφήνουν απέξω ολόκληρες κατηγορίες ανθρώπων ή περιοχές του κόσμου για την ανεπάρκεια των δομιστικών μοντέλων για την υποβάθμιση της ανθρώπινης δράσης για τη σημασία των αναπαραστάσεων και της γλώσσας - Σε κάθε χώρα, οι κριτικές παίρνουν διαφορετικές μορφές, ανάλογα την ισχύ και την εδραίωση της κοινωνικής ιστορίας. - Κριτικές στην κλασική κοινωνική ιστορία: παραμελεί τις έμφυλες σχέσεις, υποβαθμίζει τον πολιτισμικό παράγοντα, διαβάζει μονοσήμαντα τις παραγωγικές σχέσεις κτλ. υποστασιοποιεί την τάξη. Η ιστορία των γυναικών και η ιστορία του φύλου, η μεγαλύτερη πρόκληση. Κριτικές στην κοινωνική ιστορία και νέες τάσεις: o ιστορία των γυναικών, ιστορία του φύλου o ιταλική μικροϊστορία o βρετανική γλωσσολογική στροφή o γερμανική ιστορία της καθημερινής ζωής o νέα πολιτισμική ιστορία - Νέες επιδράσεις: από την φεμινιστική θεωρία από την ανθρωπολογία από τη λογοτεχνική κριτική από τη γλωσσολογία - Το ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο, πρόσφορο στις μετατοπίσεις: οικονομική κρίση και ο κλονισμός στη συνεχή ανάπτυξη αντιαποικιακά κινήματα και ή κριτική του ευρωκεντρισμού άνοδος του φιλελευθερισμού και ανασχέτιση της σοσιαλιστικής προοπτικής στη δύση πτώση του υπαρκτού και άνοδος του εθνικισμού (μετά το 1989) παγκοσμιοποίηση και οι συνέπειές της. Ιστορία των γυναικών, ιστορία του φύλου Συνειδητοποίηση ότι οι γυναίκες είναι απούσες από την ιστορική αφήγηση. Αφετηρία, το νέο φεμινιστικό κίνημα της δεκαετίας του 1970, σε μια εποχή όπου η ιστορία διερευνά τις μορφές ιεραρχίας, καταπίεσης και εξουσίας του παρελθόντος, και των αντιστάσεων σε αυτές. Αρχικό ερώτημα: είναι δυνατό να γραφτεί μια ιστορία των γυναικών; Στη συνέχεια και μέσα από την έρευνα: δεν είναι δυνατό να γράφεται ιστορία χωρίς τις γυναίκες. Σύντομα το ερώτημα γίνεται: πώς αλλάζει η γραφή της ιστορίας αν πάρει κανείς υπόψη του και τις γυναίκες; Και εντέλει: η διάσταση του φύλου και της έμφυλης διαφοράς αλλάζει τον τρόπο που κάνουμε ιστορία: o Η έμφυλη διαφορά δεν είναι βιολογικά δεδομένα αλλά κοινωνική και πολιτισμική κατασκευή που αλλάζει στο χρόνο. o Ενάντια στην ουσιοκρατία γενικά, ενάντια στην πρόσληψη της ιεραρχίας και της εξουσίας ως αναπόδραστων δεδομένων. o Στροφή στα μεταβαλλόμενα νοήματα του ανδρισμού και της θηλυκότητας και επομένως στην ιστορική συγκρότηση της έμφυλης διαφοράς ως «φυσικής». o Ποικιλίες ανδρισμού και θηλυκότητας, πώς κατασκευάστηκαν, αμφισβητήθηκαν και έγιναν αντικείμενο διαπραγματεύσεων μέσα στο χρόνο και πώς συνδέονται με άλλες παραμέτρους, όπως φυλή, τάξη, εθνότητα, σεξουαλικές προτιμήσεις. o Όχι πια η ανδρική ιστορία ως ουδέτερη και οικουμενική, αλλά η έμφυλη διαφορά ως κεντρικός άξονας εξουσίας στην κοινωνία, τρόπος συγκρότησης κοινωνικών σχέσεων και κατασκευής πολιτισμικών νοημάτων.

12 Νέα στοιχεία: Σημασία στους πολιτισμικούς παράγοντες ως παράγοντες αλλαγής. Στροφή στην εμπειρία. Επιστροφή στις αφηγηματικές μορφές ιστορίας . Στροφή στις ομάδες που είχαν μείνει έξω από την «ανάπτυξη» και στην καθημερινή ζωή, στη σκοπιά των υποκειμένων του παρελθόντος και την εμπειρία τους. Αλλαγή των θεματικών και των μεθόδων της ιστοριογραφίας. Κέντρο βάρους από τις δομές και τις διαδικασίες στον πολιτισμό και τα βιώματα των απλών ανθρώπων.

13 Νέες τάσεις στην ιστοριογραφία
ιστορία των γυναικών, ιστορία του φύλου ιταλική μικροϊστορία βρετανική γλωσσολογική στροφή γερμανική ιστορία της καθημερινής ζωής νέα πολιτισμική ιστορία - Νέες επιδράσεις: από την φεμινιστική θεωρία, από την ανθρωπολογία από τη λογοτεχνική κριτική, από τη γλωσσολογία - Το ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο, πρόσφορο στις μετατοπίσεις: οικονομική κρίση και ο κλονισμός στη συνεχή ανάπτυξη αντιαποικιακά κινήματα και ή κριτική του ευρωκεντρισμού άνοδος του φιλελευθερισμού πτώση του υπαρκτού και άνοδος του εθνικισμού (μετά το 1989) παγκοσμιοποίηση και οι συνέπειές της.

14 Ιστορία των γυναικών, ιστορία του φύλου
Από την ιστορία των σπουδαίων γυναικών στην φεμινιστική ιστορία Αφετηρία, το νέο φεμινιστικό κίνημα της δεκαετίας του 1970, σε μια εποχή όπου η ιστορία διερευνά τις μορφές ιεραρχίας, καταπίεσης και εξουσίας του παρελθόντος, και των αντιστάσεων σε αυτές. Η διάσταση του φύλου και της έμφυλης διαφοράς αλλάζει τον τρόπο που κάνουμε ιστορία: Η έμφυλη διαφορά είναι κοινωνική και πολιτισμική κατασκευή που αλλάζει στο χρόνο. Στροφή στα μεταβαλλόμενα νοήματα του ανδρισμού και της θηλυκότητας και επομένως στην ιστορική συγκρότηση της έμφυλης διαφοράς ως «φυσικής».

15 Ιστορία των γυναικών, ιστορία του φύλου
Ποικιλίες ανδρισμού και θηλυκότητας, πώς κατασκευάστηκαν, αμφισβητήθηκαν και έγιναν αντικείμενο διαπραγματεύσεων μέσα στο χρόνο και πώς συνδέονται με άλλες παραμέτρους, όπως φυλή, τάξη, εθνότητα, σεξουαλικές προτιμήσεις. Όχι πια η ανδρική ιστορία ως ουδέτερη και οικουμενική, αλλά η έμφυλη διαφορά ως κεντρικός άξονας εξουσίας στην κοινωνία, τρόπος συγκρότησης κοινωνικών σχέσεων και κατασκευής πολιτισμικών νοημάτων. Διαφορές από κοινωνία σε κοινωνία.__