Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΠΑΓΩΓΗ ΠΑΙΔΙΩΝ Επιλεγμένα ζητήματα στο πλαίσιο του ΠΜΣ Διεθνών Σπουδών, ΕΚΠΑ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Τομέα Διεθνών Σπουδών Κατεύθυνση.

Παρουσίαση με θέμα: "Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΠΑΓΩΓΗ ΠΑΙΔΙΩΝ Επιλεγμένα ζητήματα στο πλαίσιο του ΠΜΣ Διεθνών Σπουδών, ΕΚΠΑ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Τομέα Διεθνών Σπουδών Κατεύθυνση."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΠΑΓΩΓΗ ΠΑΙΔΙΩΝ Επιλεγμένα ζητήματα στο πλαίσιο του ΠΜΣ Διεθνών Σπουδών, ΕΚΠΑ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Τομέα Διεθνών Σπουδών Κατεύθυνση Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου Ακαδημαϊκό έτος 2014-2015 Α΄ εξάμηνο Μάθημα: Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο Διδάσκουσα: Αναπλ. Καθηγήτρια Χρ. Τσούκα

2 Εφόσον δεν αναφέρεται ρητά κάτι διαφορετικό, ως forum για τις ανάγκες της παρουσίασης θεωρείται η Ελλάδα.

3 Το νομικό πλαίσιο 1. Η Σύμβαση της Χάγης για τη διεθνή απαγωγή παιδιών του 1980 Συνήθφη στις 25 η Οκτωβρίου 1980 και τέθηκε σε ισχύ την 1 η Δεκεμβρίου 1983 92 Συμβαλλόμενα κράτη (*μέχρι και τις 9/01/2015) (Βλ. τα συμβαλλόμενα κράτη, εδώ.) εδώ. Η Ελλάδα έχει κυρώσει τη Σύμβασης της Χάγης με το ν. 2102/1992, Κύρωση διεθνούς σύμβασης για τα αστικά θέματα της διεθνούς απαγωγής παιδιών [ΦΕΚ Α193/2.12.1992]. Βλ. παρακάτω το πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης. 2. Ο Κανονισμός (ΕΚ) 2201/2003 για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαµικές διαφορές και διαφορές γονικής µέριµνας (Κανονισμός Βρυξέλλες ΙΙα) Εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. εκτός της Δανίας.

4 Η σχέση μεταξύ της Σύμβασης και του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα 17 η Αιτιολογική σκέψη Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα: «Σε περίπτωση παράνοµης µετακίνησης ή κατακράτησης παιδιού, η επιστροφή του θα πρέπει να επιτυγχάνεται αµελλητί, και για το λόγο αυτό θα πρέπει να εξακολουθήσει να ισχύει η σύµβαση της Χάγης της 25ης Οκτωβρίου 1980 όπως συµπληρώνεται µε τις διατάξεις του παρόντος κανονισµού, και ειδικότερα του άρθρου 11». Άρθρο 60 Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα - Σχέση µε ορισµένες πολυµερείς συµβάσεις: «Στις σχέσεις µεταξύ των κρατών µελών που είναι συµβαλλόµενα µέρη του, ο παρών κανονισµός υπερισχύει των ακόλουθων συµβάσεων, στο βαθµό που αφορούν θέµατα διεπόµενα από αυτόν: … ε) σύµβαση της Χάγης, της 25ης Οκτωβρίου 1980, για τα αστικά θέµατα της διεθνούς απαγωγής παιδιών». Άρθρο 62 Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα - Έκταση των αποτελεσµάτων: «1. Οι συµφωνίες και οι συµβάσεις που περιλαµβάνονται στο άρθρο 59 παράγραφος 1 και στα άρθρα 60 και 61 εξακολουθούν να παράγουν αποτελέσµατα επί θεµάτων τα οποία δεν ρυθµίζει ο παρών κανονισµός. 2. Οι συµβάσεις του άρθρου 60, και ιδίως η σύµβαση της Χάγης του 1980, συνεχίζουν να παράγουν αποτελέσµατα µεταξύ των κρατών µελών που είναι συµβαλλόµενα µέρη τους, τηρουµένου του άρθρου 60».

5 Το πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης της Χάγης 1980 Πεδίο εφαρμογής Η Σύμβαση εφαρμόζεται σε κάθε παιδί μέχρι 16 ετών το οποίο έχει τη συνήθη διαμονή του σε συμβαλλόμενο κράτος και έχει παρανόμως μετακινηθεί ή κατακρατηθεί σε άλλο συμβαλλόμενο κράτος (Άρθρα 4 & 38 της Σύμβασης). Με τη Σύμβαση επιχειρείται να αποκατασταθεί, για χάρη του συμφέροντος του παιδιού, το status quo ante και μόνο, αφήνοντας την ουσιαστική ρύθμιση της επιμέλειας για μεταγενέστερη φάση. Η απόφαση που εκδίδεται στα πλαίσια της Διεθνούς Σύμβασης για την επιστροφή του παιδιού στον τόπο της συνήθους πριν την παράνομη μετακίνηση διαμονής του, δεν μπορεί κατά το άρθρο 19 της Σύμβασης, να επιληφθεί και να ρυθμίσει το δικαίωμα επιμέλειας και συνακόλουθα διαχωρίζεται και διακρίνεται για την αυτοτέλειά της με την αντίστοιχη διαφορά της υπόθεσης της επιμέλειας.

6 Η διεθνής δικαιοδοσία σύμφωνα με τη Σύμβαση της Χάγης Σύμφωνα με το άρθρο 8 της Σύμβασης της Χάγης ένα πρόσωπο, ίδρυμα ή οργάνωση που ισχυρίζεται ότι ένα παιδί έχει µετακινηθεί ή κατακρατηθεί κατά παράβαση δικαιωμάτων επιμέλειας μπορεί να απευθυνθεί: - είτε στις Κεντρικές Αρχές του κράτους όπου του τόπου όπου βρέθηκε το παιδί μετά την απαγωγή - είτε στις Κεντρικές Αρχές οποιουδήποτε άλλου συμβαλλομένου κράτους (συνήθως της κατοικίας ή διαμονής του απαγωγέα) προκειμένου να εξασφαλιστεί η επιστροφή του παιδιού.

7 Οι όροι «παράνομη μετακίνηση ή κατακράτηση παιδιού» Άρθρο 2 § 11 του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα: Ο όρος «παράνοµη µετακίνηση ή κατακράτηση παιδιού» σηµαίνει τη µετακίνηση ή κατακράτηση παιδιού: α) εφόσον γίνονται κατά παραβίαση δικαιώµατος επιµέλειας το οποίο προκύπτει από δικαστική απόφαση ή από το νόµο ή από συµφωνία που ισχύει σύµφωνα µε το δίκαιο του κράτους µέλους στο οποίο το παιδί είχε τη συνήθη διαµονή του αµέσως πριν από τη µετακίνηση ή την κατακράτησή του και β) µε την επιφύλαξη ότι το δικαίωµα αυτό ασκείτο πραγµατικά, αποκλειστικά ή από κοινού µε άλλους, κατά το χρόνο της µετακίνησης ή κατακράτησης ή θα είχε ασκηθεί κατ' αυτόν τον τρόπο εάν δεν είχαν επισυµβεί τα γεγονότα αυτά. Η επιµέλεια θεωρείται ότι ασκείται από κοινού όταν ο ένας από τους δικαιούχους της γονικής µέριµνας δεν µπορεί, σύµφωνα µε απόφαση ή απευθείας από το νόµο, να αποφασίζει για τον τόπο διαµονής του παιδιού χωρίς τη συγκατάθεση άλλου δικαιούχου της γονικής µέριµνας. Ομοίως βλ. και Άρθρο 3 της Σύμβασης της Χάγης 1980.

8 Η συνήθης διαμονή του παιδιού Η συνήθης διαμονή είναι πραγματικό συνδετικό στοιχείο, που πρέπει να αξιολογηθεί από το δικαστή σε κάθε περίπτωση χωριστά, βλ. Αιτιολογική σκέψη Πρ. Κανονισμού 222/2002 - COM (2002) 222.COM (2002) 222. Εξειδίκευση της έννοιας της «συνήθους διαμονής» παιδιών. ΔΕυρΕ C - 523/07, A,(2009), Συλλ. I-02805 (συνήθης διαμονή παιδιού) ΔΕυρΕ C - 497/10, Mercredi, (2010), Συλλ. I-14309 (συνήθης διαμονή βρέφους) Mόνο μια (!) συνήθης διαμονή για τις ανάγκες του εν λόγω κανονισμού. Εκδικάζεται στα ελληνικά δικαστήρια σύμφωνα με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (Βλ. Άρθρο 11 (3) του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙΑ «χρησιµοποιώντας τις πλέον σύντοµες διαδικασίες τις οποίες προβλέπει το εθνικό δίκαιο» & Άρθρο 2 εδάφιο δεύτερο Σύμβασης της Χάγης 1980).

9 Η συνήθης διαμονή του παιδιού: ΔΕυρΕ C - 523/07 § 37 Η «συνήθης διαμονή» του παιδιού, … πρέπει να προσδιορίζεται βάσει όλων των ιδιαίτερων πραγματικών περιστάσεων κάθε συγκεκριμένης περιπτώσεως. Ειδικότερα, με βάση τα κριτήρια που διατυπώθηκαν στις σκέψεις 38 έως 41 (και μια συνολική αιτιολόγηση): αυτοπρόσωπης παρουσία του παιδιού εντός κράτους μέλους η διαμονή του παιδιού εκφράζει την σε κάποιο βαθμό ενσωμάτωση σε ένα κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον η παρουσία αυτή ουδόλως πρέπει να έχει προσωρινό ή ευκαιριακό χαρακτήρα η διάρκεια, η κανονικότητα, οι συνθήκες και οι λόγοι της διαμονής επί του εδάφους κράτους μέλους και της μετοικήσεως της οικογένειας στο εν λόγω κράτος η ιθαγένεια του παιδιού ο τόπος και οι συνθήκες φοίτησης, οι γλωσσικές γνώσεις οι οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις του παιδιού εντός του εν λόγω κράτους. η πρόθεση των γονέων να εγκατασταθούν μαζί με το παιδί εντός άλλου κράτους μέλους (λχ. εκφραζόμενη με ορισμένα απτά μέτρα, όπως η αγορά ή ενοικίαση κατοικίας εντός του κράτους μέλους υποδοχής) η κατάθεση αιτήσεως ενώπιον των οικείων υπηρεσιών του εν λόγω κράτους για την απόκτηση κατοικίας μέσω των κοινωνικών υπηρεσιών.

10 Συνήθης διαμονή βρέφους: ΔΕυρΕ C – 497/10 § 72 Όταν πρόκειται για βρέφος που διαμένει με τη μητέρα του από διάστημα λίγων μόνον ημερών σε κράτος μέλος … πρέπει να λαμβάνονται μεταξύ άλλων υπόψη: Αφενός, η διάρκεια, η σταθερότητα, οι όροι και οι λόγοι της διαμονής στο έδαφος αυτού του κράτους μέλους και της μετοικήσεως της μητέρας στο κράτος αυτό Αφετέρου, λόγω ιδίως της ηλικίας του παιδιού, οι γεωγραφικές και οικογενειακές ρίζες της μητέρας καθώς και οι οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις που διατηρεί η μητέρα και το παιδί στο ίδιο κράτος μέλος.

11 Συνήθης διαμονή στη Σύμβαση της Χάγης - Θεωρίες Πρώτη θεωρία: The depedency model (parental right model) Δεύτερη θεωρία: The child centred model

12 Νομολογία Εφ. Αθηνών 2019/2013 [Ελλάδα- Πολωνία] «Επομένως η μετακίνηση του εν λόγω ανήλικου τέκνου των διαδίκων από τη μητέρα του, καθ’ ης η αίτηση - εφεσίβλητη, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη ή τη μετέπειτα έγκριση του πατέρα του, αιτούντος - εκκαλούντος, ο οποίος, όπως προαναφέρθηκε, ασκεί από κοινού με την καθ’ ης - εφεσίβλητη τη γονική εξουσία του τέκνου και χωρίς τη συμφωνία του οποίου απαγορεύεται ρητά η έξοδος του τέκνου από την Ελλάδα, είναι αντίθετη στο δικαίωμα της επιμέλειας που έχει αυτός από το νόμο, το οποίο (δικαίωμα) ασκούσε πραγματικά και το οποίο περιλαμβάνει ιδίως το δικαίωμα του να καθορίζει με τον τρόπο που προαναφέρθηκε τη συνήθη διαμονή του τέκνου και άρα η μετακίνηση αυτή και η περαιτέρω κατακράτηση του τέκνου στην Πολωνία από την καθ’ ης η αίτηση - εφεσίβλητη είναι παράνομες κατά την έννοια των ως άνω διατάξεων της Σύμβασης της Χάγης. Επομένως δεν συντρέχει καμία από τις περιπτώσεις που παρέχουν την ευχέρεια στο δικαστήριο να αρνηθεί να διατάξει την επιστροφή του παιδιού στον τόπο της συνήθους διαμονής του». Εφ. Αθηνών 180/2012 [Ελλάδα - Γαλλία] «Επομένως, η μετακίνηση του εν λόγω ανηλίκου τέκνου των διαδίκων από τη μητέρα του, καθ’ ης η αίτηση - εκκαλούσας, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη ή μετέπειτα έγκριση του πατέρα του, αιτούντος - εφεσιβλήτου, ο οποίος όπως προαναφέρθηκε ασκούσε από κοινού με την καθ’ ης - εκκαλούσα τη γονική εξουσία του τέκνου και χωρίς τη συμφωνία του οποίου απαγορεύεται ρητά η έξοδος του τέκνου από τη Γαλλία, είναι αντίθετη στο δικαίωμα της επιμέλειας που αυτός έχει από το νόμο και την ως άνω δικαστική απόφαση, το οποίο (δικαίωμα) ασκούσε πραγματικά και το οποίο περιλαμβάνει ιδίως το δικαίωμά του να καθορίζει με τον τρόπο που προαναφέρθηκε τη συνήθη διαμονή του τέκνου και άρα η μετακίνηση αυτή και η περαιτέρω κατακράτηση του τέκνου στην Ελλάδα από την καθ’ ης η αίτηση - εκκαλούσα είναι παράνομες κατά την έννοια των άνω διατάξεων της Σύμβασης της Χάγης».

13 ΜΠρΘεσ 9457/2012 [Ελλάδα –Ην.Βασίλειο]«Με βάση τα ανωτέρω καθίσταται σαφές, ότι εν προκειμένω δεν μπορεί να γίνει, βέβαια, λόγος για παράνομη μετακίνηση του ανηλίκου από το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ελλάδα, αφού αυτή έγινε με τη συγκατάθεση του πατέρα, συντρέχει, όμως, σε κάθε περίπτωση, παράνομη κατακράτηση του ανηλίκου από τη μητέρα του στην Ελλάδα, κατά την έννοια των προπαρατεθεισών (υπό 1) διατάξεων της Σύμβασης της Χάγης και του Κανονισμού 2201/2003 του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τούτο, καθόσον η κατακράτηση αυτή έγινε κατά παραβίαση δικαιώματος επιμέλειας, αναγνωρισμένου στον πατέρα του ανηλίκου από κοινού με την καθής, από το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου, στο οποίο το παιδί είχε τη συνήθη διαμονή του πριν από την κατακράτησή του και το δικαίωμα αυτό ησκείτο από αυτόν πραγματικά από κοινού με την καθής, κατά το χρόνο της κατακράτησης». Cour de cassation - chambre civile 1 - N° de pourvoi: 13-1456213-14562

14 Άρθρο 12 Σύμβασης της Χάγης:Ο κανόνας  Η επιστροφή του παιδιού Όταν ένα παιδί έχει μετακινηθεί ή κατακρατείται παράνομα βάσει του άρθρου 3 και, κατά την ημερομηνία της έναρξης της διαδικασίας ενώπιον της δικαστικής ή διοικητικής αρχής του συμβαλλόμενου κράτους στο οποίο το παιδί βρίσκεται, έχει παρέλθει χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός έτους από την ημερομηνία της παράνομης μετακίνησης ή κατακράτησης, η αρμόδια αρχή πρέπει να διατάξει την επιστροφή του παιδιού αμέσως. Η δικαστική ή διοικητική αρχή, ακόμη και αν οι διαδικασίες έχουν κινηθεί μετά την λήξη της περιόδου ενός έτους που αναφέρεται στην προηγούμενη παράγραφο, πρέπει να διατάξει την επιστροφή του παιδιού, εκτός αν αποδειχθεί ότι το παιδί έχει ήδη προσαρμοσθεί στο νέο του περιβάλλον.

15 Άρθρο 13 Σύμβασης της Χάγης:Οι εξαιρέσεις στην επιστροφή Παρά τις διατάξεις του προηγούμενου άρθρου, η δικαστική ή διοικητική αρχή του κράτους οποίο απευθύνεται η αίτηση δεν δεσμεύεται να διατάξει την επιστροφή του παιδιού αν το πρόσωπο, το ίδρυμα ή άλλος οργανισμός που αντιτίθεται στην επιστροφή του αποδεικνύει ότι – α) το πρόσωπο, ίδρυμα ή οργάνωση που είχε την επιμέλεια του προσώπου του παιδιού δεν ασκούσε στην πραγματικότητα τα δικαιώματα επιμέλειας κατά το χρόνο της μετακίνησης ή κατακράτησης ή είχε συναινέσει ή στη συνέχεια συγκατατεθεί στη μετακίνηση ή κατακράτηση ή R v A [2013] EWHC 692 (Fam) § 83-103. Αίτηση από τον πατέρα στο πλαίσιο της Σύμβασης της Χάγης για την επιστροφή των παιδιών στις ΗΠΑ. Ζήτημα ως προς το αν τα παιδιά είχαν έρθει στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό όρους ή χρονικά περιορισμένη περίοδο, ή ως μια προγραμματισμένη μετεγκατάσταση της οικογένειας. R v A [2013] EWHC 692 (Fam) β) υπάρχει σοβαρός κίνδυνος η επιστροφή του ή της να εκθέσει το παιδί σε φυσική ή ψυχολογική βλάβη ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο το παιδί σε μια αφόρητη κατάσταση. Η δικαστική ή διοικητική αρχή μπορεί επίσης να αρνηθεί να διατάξει την επιστροφή του παιδιού, εάν διαπιστώσει ότι το παιδί αντιτίθεται στην επιστροφή του και έχει φτάσει σε ηλικία και βαθμό ωριμότητας στον οποίο είναι σκόπιμο να ληφθεί υπόψη η άποψη του. Οι διατάξεις αυτές, που επιτρέπουν την άρνηση της επιστροφής των παιδιών, εφαρμόζονται είτε έχει παρέλθει έτος από την ημέρα της μετακίνησης είτε δεν έχει ακόμα συμπληρωθεί έτος από την ημέρα αυτή, έως την υποβολή της αίτησης.

16 Νομολογία ΠΠρΘεσσ 5878/2009[Ελλάδα- Αυσταραλία]: «Η καθης, αρνούμενη την αίτηση, με προφορική δήλωση του πληρεξουσίου δικηγόρου της στο ακροατήριο αλλά και με εκτενέστερη ανάλυση στο σημείωμα, που κατατέθηκε, επικαλούμενη το άρθρο 13 της ως άνω Σύμβασης, ισχυρίζεται ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος η επιστροφή των ανηλίκων τέκνων στην Αυστραλία, να τα εκθέσει σε ψυχική δοκιμασία και να τα περιαγάγει σε μία αφόρητη κατάσταση, αφού έχουν προσαρμοστεί στο εδώ οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον και αντιτίθενται σφόδρα τα ίδια στην επιστροφή τους και εκ νέου εγκατάστασή τους στον παλαιό τόπο διαμονής τους, τον οποίο έχουν συνδέσει με τραυματικές εμπειρίες από την επιθετική συμπεριφορά του πατέρα τους εναντίον της ιδίας παρουσία τους αλλά και την απαράδεκτη συμπεριφορά του έναντι των ιδίων, υπό τα αναφερόμενα αναλυτικά πραγματικά περιστατικά …και ιδιαίτερα την ακρόαση των ανηλίκων τέκνων των διαδίκων, από την Δικαστή αυτού του Δικαστηρίου, τα οποία αντιτίθενται σφόδρα στην επιστροφή τους, κατόπιν όλων αυτών, και προς διασφάλιση της πλήρους και ομαλής ψυχοπνευματικής ανάπτυξης των ανηλίκων τέκνων των διαδίκων γονέων, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος ή άμεση επιστροφή τους να εκθέσει αυτά σε ψυχική ή πνευματική ή και σωματική δοκιμασία και να τα περιαγάγει σε αφόρητη κατάσταση, κρίνει ότι, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 368 και 392 Κπολ.Δ είναι αναγκαία για την πληρέστερη διερεύνηση της ουσίας της υπόθεσης και τη μόρφωση ασφαλούς δικανικής πεποίθησης ως προς τα ανωτέρω, η διεξαγωγή ιατρικής πραγματογνωμοσύνης προς συμπλήρωση των αποδείξεων και διακρίβωση των αναφερομένων ειδικότερα στο διατακτικό της παρούσας ζητημάτων, για τα οποία απαιτούνται ειδικές γνώσεις επιστήμης και τέχνης (αρθρ.368 Κπολ.Δ.)».

17 Το δικαίωμα ακρόασης του παιδιού Άρθρο 11 (2) του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα κατά την εφαρµογή των άρθρων 12 και 13 της σύµβασης της Χάγης του 1980, εξασφαλίζεται ότι παρέχεται στο παιδί η δυνατότητα ακρόασης κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, εκτός αν αυτό αντενδείκνυται λόγω της ηλικίας του ήτου βαθµού ωριµότητάς του. Άρθρο 24 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (ΧΘΔΕ) Άρθρο 42, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, στοιχείο α’, του Κανονισμού Βρυξέλλες Ι

18 ΔΕυρΕ C-491/10 PPU, Aguirre Zarraga «Αμφότερες οι διατάξεις δεν αφορούν αυτή καθαυτή την ακρόαση του παιδιού, αλλά την παροχή στο παιδί της δυνατότητας ακροάσεως…Τούτο σημαίνει ότι απόκειται στον δικαστή, ο οποίος πρόκειται να αποφανθεί επί της ενδεχόμενης επιστροφής του παιδιού, να εκτιμήσει αν είναι σκόπιμη η πραγματοποίηση ακροάσεως, καθόσον οι συγκρούσεις που καθιστούν απαραίτητη την έκδοση αποφάσεως σχετικά με την ανάθεση της επιμέλειας του τέκνου σε έναν από τους γονείς και οι εντάσεις που προκαλούνται συναφώς αποτελούν καταστάσεις, στις οποίες η ακρόαση του παιδιού, ιδίως αν ενέχει τη φυσική του παρουσία ενώπιον του δικαστή, μπορεί να αποδειχθεί ακατάλληλη, ακόμη και βλαπτική για την ψυχική υγεία παιδιού που εκτίθεται συχνά σε τέτοιες εντάσεις και υφίσταται τις αρνητικές τους συνέπειες. Έτσι, καίτοι πρόκειται οπωσδήποτε για δικαίωμα του παιδιού, η ακρόαση δεν μπορεί να συνιστά απόλυτη υποχρέωση, αλλά πρέπει να εκτιμάται κατά περίπτωση σε συνάρτηση με τις επιταγές του συμφέροντος του παιδιού, σύμφωνα με το άρθρο 24 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Προς επίτευξη του ίδιου σκοπού, το δικαστήριο του κράτους μέλους προελεύσεως πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιήσει, στο μέτρο του δυνατού και πάντοτε λαμβάνοντας υπόψη το συμφέρον του παιδιού, όλα τα μέσα που θέτει συναφώς στη διάθεσή του το εθνικό δίκαιο, καθώς και εκείνα τα οποία προσιδιάζουν στη διασυνοριακή δικαστική συνεργασία, περιλαμβανομένων, εφόσον παρίσταται ανάγκη, των προβλεπομένων από τον κανονισμό 1206/2001».

19 Η δεσμευτικότητα της γνώμης του παιδιού Το γράμμα (ελληνική απόδοση) της απόφασης Aguirre Zarraga στην σκ. 65 ορίζει πως «….επιβάλλει….αυτή…να γίνεται δεκτή από το δικαστήριο».. Ορθότερο όμως θα ήταν να θεωρήσει κανείς πως αυτή η διαπίστωση οφείλεται στην εσφαλμένη μετάφραση της απόφασης, η οποία στην αγγλική απόδοση ακολουθεί την απόδοση « ….that those views are obtained by the court..», ήτοι να λαμβάνονται (υπόψην) από το δικαστήριο. Βλ. το άρθρο 13 της Σύμβασης της Χάγης το οποίο ορίζει μεταξύ άλλων ότι το δικαστήριο μπορεί (may refuse) να αρνηθεί την επιστροφή του παιδιού αν το παιδί αντιτίθεται σε αυτήν. Η δυνητική διατύπωση καθιστά σαφές ότι δεν δεσμεύεται το δικαστήριο από την αντίθεση του παιδιού. Βλ. όμως και Απόφαση ΕΔΔΑ Raw and Others v. France (αίτηση no. 10131/11) 7.03.13no. 10131/11 Εφ. Πατρών 268/2009 : «Όλα τα παραπάνω διαπίστωσε και το Δικαστήριο από την προσωπική επαφή που είχε με την ανήλικη η οποία ρητά δήλωσε ότι δεν επιθυμεί να επιστρέψει στο προηγούμενο τόπο διαμονής της στο Οντάριο του Καναδά, ότι είναι πολύ ευχαριστημένη από τον τρόπο ζωής της στο οικογενειακό περιβάλλον του σχολείου της και του χωριού. Αντίθετα αναφερόμενη για τη ζωή της στο Καναδά με τη μητέρα της έδειξε ότι διατηρεί δυσάρεστες αναμνήσεις απ' ορισμένα γεγονότα και αντιτίθεται στην επιστροφή της. Έχει δε την ηλικία και την ωριμότητα που υπαγορεύουν να ληφθεί υπόψη η γνώμη της από το Δικαστήριο».

20 Νομολογία ΕΔΔΑ Απόφαση ΕΔΔΑ Raw and Others v. France (αίτηση no. 10131/11) 7.03.13no. 10131/11 Παραβίαση του άρθρου 8 (δικαίωμα στο σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Η υπόθεση αφορούσε τη μη εκτέλεση αποφάσεως διατάζουσας να επιστρέψουν τα ανήλικα παιδιά στη μητέρα τους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα παιδιά ήθελαν να μείνουν με τον πατέρα τους στη Γαλλία. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι αν και η γνώμη των παιδιών έπρεπε να ληφθεί υπόψη κατά την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, ιδίως της Σύμβασης της Χάγης και του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙΑ, οι αντιρρήσεις τους δεν ήταν επαρκείς για να αποτραπεί η επιστροφή τους.

21 Αναγνώριση και εκτέλεση Απόφαση επιστροφής του παιδιού εκδοθείσα σε κράτος μέλος Το τέταρτο τμήμα του Κεφαλαίου ΙΙΙ (άρθρα 40-45) του Κανονισμού Βρυξέλες ΙΙα αποτελεί μια σημαντική πρωτοπορία στον οικογενειακό δικονομικό χώρο. Σε αυτό υιοθετηθήκαν οι κατευθυντήριες γραμμές που τεθήκαν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Τάμπρερε (1999) για την αυτόματη αναγνώριση και κατάργηση του exequatur στις διαφορές οικογενειακού δικαίου. Στόχος των διατάξεων αυτών είναι η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων για τις αποφάσεις που ρυθμίζουν, αφενός το δικαίωμα επικοινωνίας αφετέρου την επιστροφή του παιδιού σε περίπτωση απαγωγής του.

22 Βλ. 17η Αιτιολογική σκέψη Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα «Εάν η απόφαση συνεπάγεται την επιστροφή του παιδιού, η επιστροφή θα πρέπει να πραγµατοποιείται χωρίς να απαιτείται προσφυγή σε καµία διαδικασία για την αναγνώριση και εκτέλεση της εν λόγω αποφάσεως στο κράτος µέλος στο οποίο βρίσκεται το απαχθέν παιδί». Το άρθρο 42.1 του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα προβλέπει ότι εκτελεστή απόφαση εκδιδόµενη σε κράτος µέλος για την επιστροφή του παιδιού για την οποία έχει εκδοθεί πιστοποιητικό στο κράτος µέλος προέλευσης κατά τα οριζόµενα στην παράγραφο 2, αναγνωρίζεται σε άλλο κράτος µέλος και µπορεί να εκτελεστεί σε αυτό: χωρίς να µπορεί να προσβληθεί ή αναγνώριση χωρίς να απαιτείται κήρυξη εκτελεστότητας Ακόµη και αν το εθνικό δίκαιο δεν προβλέπει την εκτελεστότητα απευθείας εκ του νόµου, παρά ενδεχόµενη προσφυγή, απόφασης διατάσσουσας την επιστροφήτου παιδιού η οποία προβλέπεται στο άρθρο 11 παράγραφος 8, το δικαστήριο του κράτους µέλους προέλευσης µπορεί να κηρύξει την απόφαση εκτελεστή.

23 Η αυτόματη και απρόσβλητη αναγνώριση Η αναγνώριση γίνεται αυτομάτως χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα να αμφισβητηθεί για κανένα λόγο και κανένα μέσο (δεν δύναται να αξιοποιηθούν ένδικα βοηθήματα του εθνικού δικαίου αναγκαστικής εκτέλεσης). Μπορεί να κινηθεί για λόγους ασφάλειας δικαίου διαδικασία αναγνώρισης από το πρόσωπο, ίδρυμα κτλ που ζητάει την επιστροφή. Πάντως, η διαδικασία αναγνώρισης στο κράτος υποδοχής της απόφασης είναι μια διαδικασία μονομερής, όπου ούτε ο καθ ου δύναται να συμμετέχει, ούτε ο δικαστής δύναται να ελέγξει αυτεπαγγέλτως τη συνδρομή των λόγων του άρθρου 23 του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα (Λόγοι µη αναγνώρισης αποφάσεων που αφορούν τη γονική µέριµνα).

24 Οι προϋποθέσεις εκτέλεσης χωρίς κήρυξη εκτελεστότητας (exequatur) Το πιστοποιητικό Εκτελεστή απόφαση εκδιδόµενη σε κράτος µέλος για την επιστροφή του παιδιού Πιστοποιητικό Το άρθρο 42.2 του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα προβλέπει ότι ο δικαστής προέλευσης που εξέδωσε την απόφαση για την επιστροφή του παιδιού εκδίδει το πιστοποιητικό της παραγράφου 1, µόνο εφόσον: α) έχει παρασχεθεί στο παιδί η δυνατότητα ακρόασης, εκτός αν η ακρόαση αντενδείκνυται δεδοµένης της ηλικίας ή του βαθµού ωριµότητάς του· β) τα µέρη είχαν δυνατότητα ακρόασης, και γ) το δικαστήριο εξέδωσε την απόφασή του λαµβάνοντας υπόψη τους λόγους και τα αποδεικτικά στοιχεία βάσει των οποίων εξεδόθη η απόφαση κατ' εφαρµογή του άρθρου 13 της σύµβασης της Χάγης του 1980. Σε περίπτωση κατά την οποία το δικαστήριο ή οιαδήποτε άλλη αρχή λαµβάνει µέτρα για να διασφαλίσει την προστασία του παιδιού µετά την επιστροφή του στο κράτος µέλος της συνήθους διαµονής του, το πιστοποιητικό καθορίζει τις λεπτοµέρειες αυτών των µέτρων. Ο δικαστής προέλευσης εκδίδει αυτεπαγγέλτως το προαναφερθέν πιστοποιητικό του παιδιού, χρησιµοποιώντας το έντυπο του παραρτήµατος IV του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα.

25 Η προσφυγή διόρθωσης Το άρθρο 43. 1 του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα προβλέπει ότι το δίκαιο του κράτους µέλους προέλευσης εφαρµόζεται για πάσα διόρθωση του πιστοποιητικού. Αίτημα διορθώσεως του πιστοποιητικού που εξέδωσε το δικαστήριο προελεύσεως ή αμφιβολίες ως προς τη γνησιότητα του εν λόγω πιστοποιητικού είναι δυνατό να προβληθούν μόνο σύμφωνα με τους κανόνες δικαίου του κράτους μέλους προελεύσεως ΔΕυρΕ C-211/10 PPU, Povse (2010) Συλλ. I-06673 § 73

26 Το απρόσβλητο του πιστοποιητικού Το άρθρο 43. 2 του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα προβλέπει ότι η έκδοση του πιστοποιητικού σύµφωνα µε το άρθρο 41 παράγραφος 1 δεν είναι δεκτική καµίας προσφυγής. ΔΕυρΕ C-195/08 PPU, Rinau, (2008) Συλλ. I-05271 § 85. Προς διασφάλιση της ταχείας εκτελέσεως των σχετικών αποφάσεων και προς αποτροπή του περιορισμού της αποτελεσματικότητας των διατάξεων του κανονισμού 2201/2003 μέσω της καταχρήσεως των δικονομικών δυνατοτήτων, αποκλείεται ακόμη και στο κράτος μέλος προελεύσεως η άσκηση οποιουδήποτε ενδίκου μέσου κατά πιστοποιητικού εκδοθέντος βάσει του άρθρου 42 του κανονισμού αυτού, πέραν της προσφυγής διορθώσεως κατά την έννοια του άρθρου 43, παράγραφος 1.

27 Μοναδική εξαίρεση στην εκτέλεση – Άρθρο 47.2.β Σύμφωνα με το άρθρο 47.2 (β) απόφαση για την οποία εκδίδεται πιστοποιητικό σύµφωνα µε το άρθρο 41 παράγραφος 1 ήτο άρθρο 42 παράγραφος 1 δεν µπορεί να εκτελείται αν είναι ασυµβίβαστη µε µεταγενέστερη εκτελεστή απόφαση. Η διάταξη αφορά απόφαση μεταγενέστερη απόφαση εκδοθείσα στο κράτος μέλος προέλευσης ( και όχι δικαστηρίου του κράτους μέλους εκτελέσεως) το οποίο εν προκειμένω έχει δικαιοδοσία για την ουσία της υπόθεσης. Τέτοια μπορεί να εκδοθεί λχ. Έπειτα από έφεση κατά της πρώτης που διέταξε την επιστροφή του παιδιού και η δευτεροβάθμια πια να έχει αντίθετο περιεχόμενο. ΔΕυρΕ C-211/10 PPU, Povse (2010) Συλλ. I-06673 § 69-79. Αντίθετα, το αρμόδιο δικαστήριο του κράτους μέλους εκτελέσεως δεν μπορεί κατ’ εξαίρεση να αντιταχθεί στην εκτέλεση αποφάσεως με την οποία διατάσσεται η επιστροφή παιδιού και για την οποία εκδόθηκε πιστοποιητικό από το δικαστήριο του κράτους μέλους προελεύσεως, για τον λόγο ότι το τελευταίο αυτό δικαστήριο βεβαίωσε με το ως άνω πιστοποιητικό ότι εκπλήρωσε την υποχρέωση ακροάσεως του παιδιού, ενώ δεν πραγματοποιήθηκε τέτοια ακρόαση, κατά παράβαση του εν λόγω άρθρου 42 του Κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα, δεδομένου ότι η εκτίμηση της ενδεχόμενης υπάρξεως τέτοιας παραβάσεως εμπίπτει στην αποκλειστική διεθνή δικαιοδοσία των δικαστηρίων του κράτους μέλους προελεύσεως.

28 Μοναδική εξαίρεση στην εκτέλεση – Άρθρο 47.2.β’ ΔΕυρΕ C-491/10 PPU, Aguirre Zarraga (2010) Συλλ. I-14247  § 53-56: «Υπογραμμίζεται, ευθύς εξαρχής, ότι ο μοναδικός σκοπός του άρθρου 42, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, του ως άνω κανονισμού είναι να επισημάνει στον δικαστή του κράτους μέλους προελεύσεως τις απαιτούμενες ελάχιστες προϋποθέσεις όσον αφορά την απόφαση βάσει της οποίας εκδίδεται το προβλεπόμενο στο άρθρο 42, παράγραφος 1, πιστοποιητικό. Επιπλέον, λαμβανομένης υπόψη της νομολογίας που υπομνήσθηκε με τις σκέψεις 48, 50 και 51 της παρούσας αποφάσεως, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι το εν λόγω άρθρο 42, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, του κανονισμού 2201/2003 ουδόλως εξουσιοδοτεί το δικαστήριο του κράτους μέλους εκτελέσεως να ελέγξει τις προϋποθέσεις εκδόσεως του πιστοποιητικού αυτού.

29 Η συνεργασία των κεντρικών αρχών Οι διαδικασίες αυτές κινούνται από την προβλεπόμενη από τη Σύμβαση, Κεντρική Αρχή, η οποία, προκειμένου για την Ελλάδα, είναι το Υπουργείο Δικαιοσύνης, ενεργώντας με τα κατά τόπους αρμόδια δικαστικά γραφεία του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Η σχετική αίτηση υποβάλλεται στο Μονομελές Πρωτοδικείο. Οι κεντρικές αρχές είναι διαθέσιμες μέσω του Ευρωπαϊκού Δικαστικού Άτλα στο τομέα των αστικών υποθέσεων.κεντρικές αρχές Οι κεντρικές αρχές είναι διαθέσιμες μέσω της ιστοσελίδας της Συνδιάσκεψης της Χάγης.κεντρικές αρχές Βλ. και Άρθρα 6-7 της Σύμβασης της Χάγης 1980.