«Βασικές αρχές γενικής παιδαγωγικής με εφαρμογή στη μουσική»

Παρουσίαση με θέμα: "«Βασικές αρχές γενικής παιδαγωγικής με εφαρμογή στη μουσική»"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «Βασικές αρχές γενικής παιδαγωγικής με εφαρμογή στη μουσική»
«Βασικές αρχές γενικής παιδαγωγικής με εφαρμογή στη μουσική» Τσερπέ Γεωργία Μαρία Δρ. Ιστ. Μουσικολόγος Σχ. Σύμβουλος μουσικών ΠΕ16 Κεντρικής Μακεδονίας

2 (Προοργανωτής) «Ο μέτριος δάσκαλος λέει Ο καλός δάσκαλος εξηγεί Ο πολύ καλός δάσκαλος αποδεικνύει Ο άριστος δάσκαλος εμπνέει» (William Arthur Ward)

3 Η σύγχρονη παιδαγωγική εστιάζεται στην ολιστική προσέγγιση της γνώσης
στην: Ανάπτυξη εσωτερικών δομών του ατόμου (συμπεριφορά, βούληση, κρίση, συναίσθημα) και στη διδασκαλία των κοινωνικών και ηθικών αξιών, συνδυαστικά, μέσα από ποικίλους και διαφορετικούς δρόμους στην προετοιμασία για τις υλικές και πνευματικές ανάγκες της ζωής στην ανάπτυξη πολύπλευρης ανθρωπιστικής μόρφωσης. (Εγγύτητα προς τη ζωή)

4 Στη δευτεροβάθμια σημασία έχει η ολιστική προσέγγιση των πραγμάτων
η υποειδίκευση γίνεται στο πανεπιστήμιο

5 Στόχοι της ολιστικής προσέγγισης της γνώσης:
Γνωστικοί (γνώσεις, διαπιστώσεις) Ψυχοκινητικοί (ευχέρεια, αυτοοργάνωση, αυτοαξιολόγηση, αυτενέργεια, κριτική σκέψη) Παιδαγωγικοί (ενδιαφέρον για μάθηση, συνεργασία, διαπροσωπική μάθηση, βιωματική μορφή μάθησης) Διαμόρφωση «εγγράμματου» ανθρώπου-προσωπικότητα

6 Πραγματοποίηση των στόχων
μέσω ανάπτυξης κριτικής σκέψης

7 Κριτική σκέψη (1) (Πυθαγόρας, Σωκράτης-μαιευτική, Χέγκελ-διαλεκτική)
Προϊόντα της κριτικής σκέψης είναι: 1)Ανάπτυξη δραστηριοτήτων συλλογής, επεξεργασίας δεδομένων και διατύπωση εννοιών, κρίσεων, γενικεύσεων και σχημάτων

8 …Κριτική σκέψη-προϊόντα (2)
2) Έκφραση σχέσεων μεταξύ δύο εννοιών (ταυτότητα, ομοιότητα, διαφορά, αντίληψη) 3)Χρήση κριτηρίων κατά την ανάλυση, διατύπωση συμπερασμάτων, η ορθολογική σκέψη, στηρίζεται στην εφαρμογή των νόμων της λογικής

9 …Κριτική σκέψη-προϊόντα (3)
Ανώτερη μορφή σκέψης είναι η στοχαστικο-κριτική σκέψη (reflective thinking). Αναζητούνται εναλλακτικές ερμηνείες και προβληματισμοί που προκύπτουν από τις ερμηνείες αυτές

10 …Κριτική σκέψη-προϊόντα της (συνοπτικά) (4)
1. Παρατήρηση 2. Αναγνώριση 3. Ανάκληση (δεξιότητα απομνημόνευσης) 4. Σύγκριση 5. Κατηγοριοποίηση 6. Διάταξη 7. Ιεράρχηση 8. Ανάλυση δομικών στοιχείων ενός συνόλου 9. Υπέρβαση δεδομένων (ερμηνεία, προβληματισμός)

11 Δομικά στοιχεία της κριτικής σκέψης
1) οι λογικοί συλλογισμοί (επαγωγικός, απαγωγικός-παραγωγικός, αναλογικός) 2) οι γνωστικές δεξιότητες (συλλογή, οργάνωση, ανάλυση και υπέρβαση δεδομένων) 3) το μεταγνωστικό (metacognition), η συνειδητοποίηση, έλεγχος και αξιολόγηση των σκέψεων

12 Π.χ. ανάπτυξης κριτικής σκέψης, αισθητικής κρίσης στη μουσική μετά από μία ενεργητική ακρόαση (άξονας ερμηνείας) Ποιο είναι το μήνυμα και το νόημα της μουσικής Συσχέτιση του έργου με το ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιό του Τι ιδέα δημιουργεί Τι εικόνα υπονοεί Τι διάθεση δημιουργεί Ποιες οι απόψεις των μαθητών για το έργο; Με ποια στοιχεία επιτυγχάνεται η ενότητά του;

13 Δομικά στοιχεία ενός προγράμματος για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης
1) Φθίνουσα καθοδήγηση (fading scaffolding) 2) Ανακαλυπτική μάθηση (discover learning) 3) Παρώθηση κινήτρων

14 …Δομικά στοιχεία ενός προγράμματος για την ανάπτυξη κριτικής σκέψης
4) Αυτενέργεια 5) Τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης

15 Τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης (εργαλεία για ανάπτυξη κριτικής σκέψης
α) Καταιγισμός ιδεών β) Εννοιολογικός χάρτης γ) Σχέδια-ζωγραφιές δ) Συσχετιστικά διαγράμματα ε) Παραγωγή ερωτήσεων

16 …Τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης
στ) εικόνες ζ) δραματοποίηση-θεατρικό παιχνίδι (Α/θμια) η) προσομοίωση (σε λογισμικά, πειράματα για θετικές επιστήμες) θ) συνέντευξη-ερωτηματολόγιο ι) νέες τεχνολογίες (διαδραστικός πίνακας)

17 β) Εννοιολογικός χάρτης (conceptual map)
-Δομικά στοιχεία ενός χάρτη αποτελούν τα βασικά στοιχεία που συγκροτούν το περιεχόμενο μιας διδακτικής ενότητας -Απεριόριστες οι μορφές του -Το καταλληλότερο εργαλείο για την κριτική κατανόηση ευρέων διδακτικών ενοτήτων με περιορισμένο αριθμό στοιχείων

18 Βήματα σχεδίασης εννοιολογικού χάρτη
Επιλογή βασικών στοιχείων (6-20 έννοιες, αντικείμενα, πρόσωπα) που αποτελούν το βασικό ιστό του περιεχομένου Απομόνωση των στοιχείων που δεν συσχετίζονται με τα υπόλοιπα και οργάνωση όσων απομένουν Το στοιχείο με κεντρικό ρόλο καταλαμβάνει κεντρική θέση Σχεδίαση προσανατολισμένων (με βέλη) γραμμών σύνδεσης ένα στοιχείο μπορεί να συσχετίζεται με πολλαπλά άλλα στοιχεία ένα στοιχείο μπορεί να συσχετίζεται με ένα άλλο περισσότερες από μια φορές Αναγραφή σχολίου πάνω ή δίπλα σε κάθε γραμμή επεξηγεί τη συσχέτιση αποτελεί το σημαντικότερο μέρος της πληροφορίας που εμπεριέχει ένας χάρτης εννοιών

19 …Εννοιολογικός χάρτης
Παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται ένας μαθητής τις κατηγορίες και υποκατηγορίες των μουσικών οργάνων Μουσικά όργανα κρουστά πνευστά κύμβαλο τρομπόνι φλογέρα είναι έγχορδα βιολί

20 έγχορδα Κατασκευά-σθηκε από Ανήκει στα ΠΙΑΝΟ … Μοιάζει με το
πληκτοφόρα … Πότε κατασκευάσθηκε

21 Χαρακτηριστικά του έργου
4 ΕΠΟΧΕΣ Πότε γράφτηκε θέμα του έργου Εποχές του χρόνου Συνθέτης Τα μέρη του έργου Χαρακτηριστικά του έργου

22 …Ερμηνεία ενός πίνακα, διαγράμματος ή ραβδογράμματος
Μία ανάγνωση μιας άλλης γλώσσας

23 γ) Σχέδια για την ανάδειξη της κατανόησης των μαθητών
Ανάδειξη γνώσης της μορφολογίας ή των ιδιοτήτων ενός μουσικού οργάνου (π.χ. το σχήμα ενός μουσικού οργάνου) Σχέδιο μαθητή σχετικά με το πώς θυμάται το σχήμα της άρπας και της λύρας

24 δ) Συσχετιστικά διαγράμματα (Venn)
Σχεδιασμός κλειστών σχημάτων προκειμένου να καταδειχτούν οι αλληλεπικαλύψεις μεταξύ διαφορετικών τάξεων αντικειμένων, προσώπων, ζωντανών οργανισμών, γεγονότων ή και αφηρημένων εννοιών Αναδεικνύονται οι σχέσεις μεταξύ διαφορετικών κατηγοριών (κατάλληλα για διαθεματικές συνδέσεις) Το συσχετιστικό διάγραμμα θα πρέπει να αναφέρεται σε λίγους σχετικά όρους (2-5)

25 Συσχετιστικό διάγραμμα
ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΚΟΙ ΗΧΗΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΡΥΘΜΟΣ

26 ε) Τρόποι παραγωγής ερωτήσεων
Αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη διδακτική ενότητα, κεφάλαιο ή και ολόκληρο μάθημα Δομείται με βάση τις ακόλουθες τεχνικές 1.Έναρξη της διατύπωσης των ερωτήσεων με συγκεκριμένο τρόπο 2.Παροχή ενός ερεθίσματος ως βάση για την παραγωγή των ερωτήσεων 3.Παροχή μιας απάντησης προκειμένου να διατυπωθεί η κατάλληλη ερώτηση 4.Παραγωγή ερωτήσεων με βάση τις απορίες που οι μαθητές έχουν διαμορφώσει με βάση τη διδασκαλία

27 …ε) Έναρξη της διατύπωσης των ερωτήσεων με συγκεκριμένο τρόπο
…ε) Έναρξη της διατύπωσης των ερωτήσεων με συγκεκριμένο τρόπο Ερωτήσεις με διατύπωση που ξεκινάει με τις εκφράσεις : «Τι θα συνέβαινε εάν;...», «Γιατί;...», «Πώς έφθασες στο συμπέρασμα;...», «Εάν συνέβαινε...τότε τι θα...»

28 …ε) Παροχή ενός ερεθίσματος ως βάση για την παραγωγή των ερωτήσεων
…ε) Παροχή ενός ερεθίσματος ως βάση για την παραγωγή των ερωτήσεων Οι ερωτήσεις που θα δημιουργήσουν οι μαθητές βασίζονται σε κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία, ώστε να απαντηθούν με επάρκεια οι παραγόμενες ερωτήσεις (πίνακας, διάγραμμα, χάρτης, ένα κείμενο)

29 Μορφές διδασκαλίας 1) μετωπική 2) διάλεξη 3) ομαδοσυνεργατική
4) κατευθυνόμενη ερωτηματική διδασκαλία (υποβολή ερωτήσεων από τον εκπαιδευτικό) 5) συζήτηση 6) ατομική σχολική εργασία

30 3) Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία (κοινωνικο-πολιτιστική θεώρηση της μάθησης, Vygotsky, 1978)
Έμφαση στην ομαδική εργασία και στη συλλογική δράση Απόκτηση ικανοτήτων επικοινωνίας, ομαδικού πνεύματος και συνεργασίας, συνεργασία καθηγητών, συνεργασία μαθητών Ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων εμπιστοσύνης και ανάπτυξη κριτικής σκέψης Μοίρασμα ιδεών, αντιπαραβολή ιδεών Αλληλοβοήθεια μεταξύ των μαθητών

31 …Ομαδοσυνεργατική-τρόπος λειτουργίας της ομάδας
Ανάληψη ρόλων από τους μαθητές αναγνώστης (θέτει ερωτήσεις και βοηθά την ομάδα για την εύρεση των απαντήσεων) παρατηρητής (εξασφαλίζει σωστή συνεργασία της ομάδας, τήρηση χρονοδιαγραμμάτων, προσδιορίζει τους μαθητές που έχουν ανάγκη και υποδεικνύει αυτούς που θα βοηθήσουν) ελεγκτής (βοηθάει την ομάδα να περάσουν τα στάδια και ελέγχει αν όλοι έχουν γράψει τις πληροφορίες) συγγραφέας (γράφει τις απαντήσεις) Προτείνεται αλλαγή ρόλων

32 …Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία- προγραμματισμός
Κατά τη φάση του προγραμματισμού ο εκπαιδευτικός πρέπει να αποφασίσει 1) το αριθμό των μελών και τη σύνθεση της ομάδας (ένας καλός, ένας αδύνατος, δύο μέτριοι) 2) τη συγκεκριμένη ενότητα και τους διδακτικούς της στόχους

33 …Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία-προγραμματισμός
3) τις αναμενόμενες μορφές κοινωνικής συμπεριφοράς των μαθητών κατά την ώρα της εργασίας 4) τι υλικό θα δοθεί για ατομική και τι για κοινή χρήση 5) τον τρόπο που θα εξηγήσει στους μαθητές τι πρέπει να κάνουν 6) ποιος θα είναι ο ρόλος του και ποιος ο ρόλος των μαθητών 7) τα κριτήρια και τις διαδικασίες της αξιολόγησης

34 …Ομαδοσυνεργατική: αξιολόγηση της ομάδας
Αν το άριστα που αντιστοιχεί στη συμμετοχή στην ομάδα είναι 16 και δούλεψαν όλοι εξ ίσου θα πάρουν όλοι 16. Αν κάποιος της ομάδας έκανε περισσότεροι δουλειά από τους άλλους θα πάρει μόνον αυτός 16. Αυτός που έκανε πρόοδο θα πάρει περισσότερο, αν αξίζει για 12 θα πάρει 14

35 Πριν την αξιολόγηση να γίνει αυτοαξιολόγηση με ερωτηματολόγιο: Πώς θεωρεί τη συμμετοχή του στην ομάδα, να καταγράψει συναισθήματα, σκέψεις, να αναφέρει πόσοι δούλεψαν καλά στην ομάδα και πόσοι όχι

36 σημασία δεν έχει μόνο το αποτέλεσμα, αλλά το ταξίδι
Η εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής επιβάλλεται στη μέθοδο project, στην οποία σημασία δεν έχει μόνο το αποτέλεσμα, αλλά το ταξίδι Η μέθοδος στηρίζεται στη: συνεργατική μάθηση διαθεματική προσέγγιση συνεργασία με άτομα και φορείς του κοινωνικού περιβάλλοντος

37 Θέματα εργασιών Υπόψη μας τη διαφοροποιημένη διδασκαλία
(δηλαδή να συνδέονται με τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες, τις δυνατότητες και τις επιθυμίες των μαθητών) Πάντα, όμως, να προκύπτει με κατευθυνόμενη μάθηση ένα ΜΗΝΥΜΑ, ένα ΔΙΔΑΓΜΑ, ένα ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ (π.χ. διάφορα είδη μουσικής: πώς διαδόθηκαν, τι προβάλουν και γιατί)

38 4) Κατευθυνόμενη διδασκαλία
1) ο εκπαιδευτικός προσφέρει τις πληροφορίες, τις οποίες στη συνέχεια επεξεργάζονται οι μαθητές με τη βοήθεια ερωτήσεων και επισημάνσεων (π.χ.επαγωγική και απαγωγική-παραγωγική τεχνική) Αντίθετα: στις στρατηγικές ελεύθερης διερεύνησης οι μαθητές δεν καθοδηγούνται, αλλά ελεύθερα συλλέγουν και επεξεργάζονται στοιχεία και καταλήγουν σε συμπεράσματα που δεν έχουν προκαθοριστεί από τον εκπαιδευτικό

39 …4) Ο εκπαιδευτικός ως σχεδιαστής της διδασκαλίας
Μάθηση μέσω σχεδιασμού με στόχο την κατανόηση (Learning by design) α) Διδασκαλία με στόχο την κατανόηση, (Teaching by understanding) β) Επίτευξη κατανόησης μέσω σχεδιασμού (Understanding by design) (

40 … Ο εκπαιδευτικός ως σχεδιαστής Στάδια σχεδιασμού διδασκαλίας (back work design)
1) Πού βρίσκομαι (τι γνωρίζουν) 2) Πού θέλω να φτάσω. Eπιλογή στόχων (π.χ. Αναλυτ. Πρόγραμμα: να μπορούν να…)

41 … Ο εκπαιδευτικός ως σχεδιαστής
3) Έμφαση στα σημαντικά πράγματα-θέματα: έννοιες, διαδικασίες Τι θέλουμε να θυμούνται μετά από δέκα χρόνια; Θέτουμε ερωτήματα: γιατί να τα μάθουν αυτά; Είναι οι εξειδικευμένοι στόχοι και όχι οι στόχοι του Α. Π. 4) Επιλογή ειδικών δραστηριοτήτων στοχευμένων (εξήγηση, ερμηνεία, εφαρμογή, ταξινόμηση, αναπαράσταση, νοητικός χάρτης) είναι κατάλληλα εργαλεία για αυτούς τους στόχους

42 5) Τελική αξιολόγηση, ελέγχω την κατανόηση Διδάσκω με ακαδημαϊκή αυστηρότητα (δεν ξεφεύγω από το στόχο μου)

43 Μαθησιακά περιβάλλοντα
1) Παραδοσιακά περιβάλλοντα 2) Πολυμεσικά περιβάλλοντα (με χρήση λογισμικού, σενάριο και φύλλα εργασίας. Κατευθυνόμενη μάθηση) 3) Άτυπα περιβάλλοντα (μουσείο, αίθουσα συναυλίας κ.λ.π.)

44 Αξιολόγηση του μαθητή Αυθεντική ή εσωτερική ή εναλλακτική αξιολόγηση=η σύγχρονη έννοια της αξιολόγησης Οι μαθητές αξιολογούνται μέσα από πραγματικές καταστάσεις και μέσα από στόχους που θέτει ο ίδιος ο εκπαιδευτικός για τους συγκεκριμένους μαθητές

45 …Αξιολόγηση του μαθητή
1) πορτφόλιο (συλλογή επιδόσεων και προσπαθειών του μαθητή, ατομικές και ομαδικές εργασίες, διακρίσεις του μαθητή). Αποτελεί εργαλείο εξέλιξης του μαθητή 2) παρατήρηση 3) επιδόσεις στο γνωστικό τομέα (βλ. και τεχνικές αξιολόγησης) 4) συμμετοχή, δημιουργικότητα 5) στάση προς το μάθημα και το σχολείο

46 …Αξιολόγηση στη μουσική
Η αξιολόγηση στη μουσική εστιάζεται στον ψυχοκινητικό-συναισθηματικό τομέα, στην ολοκληρωμένη προσωπικότητα του μαθητή, στη συναισθηματική συμμετοχή του μαθητή Η αξιολόγηση στη μουσική είναι περισσότερο ποιοτική παρά ποσοτική Είναι ερέθισμα κινητοποίησης των ιδιαίτερων ικανοτήτων των μαθητών

47 Οργάνωση ύλης Αφαιρούνται οι αργίες, οι γιορτές και οι μέρες που το σχολείο παρουσιάζει «καθίζηση» (δηλαδή πριν τις γιορτές και τις διακοπές) Στη συνέχεια η ύλη διαιρείται στις εβδομάδες που υπολείπονται

48 Θεάματα (116691/Γ7/20-09-2010 ΥΠΔΒΜΘ)
προβάλλονται συμπεριφορές, αντιλήψεις, στάσεις ζωής και αξίες, όπως κοινωνικές αξίες, πολιτικές, ηθικές και αισθητικές

49 …Θεάματα Το μάθημα της μουσικής συνδέεται με τις αισθητικές αξίες
Στο πλαίσιο αυτό κάθε μουσικό έργο συνδέεται με το πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον του

50 …Θεάματα Ζήτημα αισθητικής είναι και τα κριτήρια επιλογής των θεαμάτων
των περιεχομένων των σχολικών γιορτών των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων των μουσικών έργων των τραγουδιών θα πρέπει να εντάσσονται στο παιδαγωγικό πλαίσιο

51 …Θεάματα Ιδιαίτερη προσοχή στη μουσική
Είναι στη φύση της μουσικής να προβάλει μηνύματα και νοήματα με ιδιαίτερα εμφανή και εκφραστικό τρόπο (αναφορές στην ιδιότητα αυτή της μουσικής από πάρα πολλούς διανοούμενους, φιλοσόφους και αισθητικούς από την Αρχαιότητα (π.χ. Πλάτων «θεωρία περί ήθους» μέχρι σήμερα)

52 Συμπεριφορά Προϋποθέση-πρόληψη 1) διεξαγωγή μαθήματος χωρίς κενά
2) μάθημα με ενδιαφέρον περιεχόμενο και με εναλλαγή δραστηριοτήτων

53 …Συμπεριφορά Ενέργειες του εκπαιδευτικού σταδιακά
1) λεκτική παρέμβαση με αποφασιστικότητα και σαφήνεια (μην ενοχλείς το διπλανό σου) 2) άμεση παρέμβαση χωρίς καθυστέρηση στους πυρήνες του προβλήματος

54 …Συμπεριφορά 3) εστίαση στα κίνητρα της παραβατικής συμπεριφοράς.
Ο εκπαιδευτικός παροτρύνει το μαθητή να περιγράψει τη συμπεριφορά του, να τη συνειδητοποιήσει Ο εκπαιδευτικός ζητάει από το μαθητή να δηλώσει αν θα ήθελε να του συμβεί Ο εκπαιδευτικός ζητάει από το μαθητή να κάνει μία πρόταση

55 …Συμπεριφορά Μέτρα για την παραβατική συμπεριφορά
1) λεκτική παρέμβαση, παρατήρηση 2) απομόνωση του μαθητή σε ένα σημείο, ώστε να μην έρχεται σε επικοινωνία με άλλους, αλλά να παρακολουθεί 3) γραπτή επίπληξη και γράψιμο στο ποινολόγιο

56 …Συμπεριφορά 4) ωριαία απομάκρυνση από την τάξη και ταυτόχρονα ανάθεση κάποιας εργασίας 5) επικοινωνία με γονείς και αναφορά των συμβάντων 6) απομάκρυνση μιας ημέρας από το σχολείο, αλλά ταυτόχρονα ανάθεση εποικοδομητικών εργασιών

57 …Συμπεριφορά 7) Οργάνωση συζήτησης στην τάξη που αφορά διαμόρφωση κανόνων. Ανάρτηση κανόνων προς υπενθύμιση 8) Σύνταξη συμβολαίου τάξης: τι θέλουν οι μαθητές από το μάθημα, τι θέλουν οι μαθητές από τον καθηγητή, τι θέλει ο καθηγητής από τα παιδιά

58 Κατακλείδα «Το πιο δυνατό πράγμα στον κόσμο είναι μία καλή θεωρία»
Μ. Ντιούι (Melvil Dewey, )

59 Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Novak J., Concept maps and Vee diagrams: Two metacognitive tools to facilitate meaningful learning, Instructional Science, 19, 29-52, 1990 Fouconnier G. and Turner M., Conceptual Projection and Middle Spaces. Department of Cognitive Science Technical Report 9401, San Diego, 1994

60 Νημά Ελένη & Καψάλης Αχιλλέας, Σύγχρονη Διδακτική, 2002
Ματσαγγούρας Ηλίας, Η σχολική τάξη, 2006 Ματσαγγούρας Ηλίας, Στρατηγικές διδασκαλίας, 2006 Μαυροσκούφης Δ., Διδακτική μεθοδολογία και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, 2008