ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ: Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ

Παρουσίαση με θέμα: "ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ: Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ: Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΕΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ 8ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΚΛΑΠΑΤΣΕΑ Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ Ε. ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ: Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ Σπουδαστική ομάδα : ΠΑΠΑΝΙΚΑ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΜΑΡΙΑ

2 Ευχαριστούμε θερμά τους κατοίκους και την αντιδήμαρχο Δραπετσώνας, κα Ξένια Φωτίου, για το χρόνο που μας αφιέρωσαν

3 Περιεχόμενα 1.Η ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Α. ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ……………………………………………………………….4 Β. ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ ( ) ……………5 Γ. ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ ...………………………6 2. ΤΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ Α. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ …………………………………………...8 3. ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ …………………………………………10 4. ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ….…………………………………………….18 5. ΕΠΙΛΟΓΟΣ ….……………………………………………………………………..21

4 1.Η ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Α. ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Η Δραπετσώνα βρίσκεται δυτικά του Πειραιά. Στην αρχαιότητα αποτελούσε έκταση της περιφέρειας του αττικού Δήμου Θυμαιτιδών του άστεως των Αθηνών, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους. Η περιοχή αυτή ήταν γενικά έρημη, σχεδόν ακατοίκητη και από τα πιο άγονα τραχιά τοπία του Αιγαίου. Χαρακτηριστικά της ήταν τα βραχώδη βουνά, τα άνυδρα ρέματα, οι ακτές και ο δυτικός άνεμος. Παλαιότερες αναφορές κάνουν λόγο για την ύπαρξη ενός ναού, δείγμα παρουσίας μικρό-συνοικισμού, οι κάτοικοι του οποίου πιθανότατα ασχολούνταν με την αλιεία. Βρέθηκαν ελάχιστα απομεινάρια ενός ναού και σπιτιών, πολλοί τάφοι, που εννοούν μία σίγουρη οικιστική δραστηριότητα, ενώ αναφέρεται ο ναός της Αφροδίτης ή το Αφροδίσιον (κοντά στον Αγιο Διονύσιο) στην Ηετιωνία Ακτή. Τα αρχαία χρόνια η περιοχή της Δραπετσώνας είχε μάλιστα και στρατηγική σημασία καθώς οι δύο λόφοι που την πλαισιώνουν, μείωναν την ένταση του αέρα και παράλληλα λειτουργούσαν σαν «παρατηρητήρια» για τυχόν επιθέσεις. Γι αυτό  και   έπαιξε το δικό της  ρόλο  στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π. Χ. Στην περιοχή υπήρχαν επίσης και λατομεία πωρόλιθου που μαζί με τον ακτίτη της Πειραϊκής χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα σαν οικοδομικό υλικό για πολλούς αιώνες.

5 Β. ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ (1830 -1900)
Πρώτες ενδείξεις μαζικού εποικισμού παρατηρούνται το 1830, από νησιώτες και συγκροτείται ο οικισμός των Βούρλων του Πειραιά.   Η πρώτη εκκλησία, στα αρχικά όριά της κοντά στο λιμάνι, ήταν η εκκλησία του Αγ. Διονυσίου,  που  χτίστηκε γύρω στο Το 1834 ένα μέρος της περιοχής παραχωρήθηκε από την εκκλησία στο Δήμο Πειραιώς για να χρησιμεύσει ως νεκροταφείο, με τον όρο να ανακαινιστεί ο ναός. Μεταξύ του αγοράστηκαν από το Δήμο Πειραιώς οικόπεδα στην Ευγένεια για να ιδρυθεί εκεί νέο νεκροταφείο, αυτό που υπάρχει σήμερα. Το καινούριο νεκροταφείο δημιουργήθηκε ανάμεσα στο και άρχισε να χρησιμοποιείται από το Η οριστική μεταφορά στο νεκροταφείο της Αναστάσεως έγινε το 1909. Το τοπωνύμιο  της Δραπετσώνας καθιερώθηκε  μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, οπότε και δημιουργήθηκε ο προσφυγικός συνοικισμός. Για την προέλευση του τοπωνυμίου υπάρχουν πολλές εκδοχές. Υποστηρίζεται, από την λέξη δραπέτης, ή  από τον αρχικό τύπο της λέξης Τραπεζών που με τα χρόνια έγινε Δραπετσών και τελικά Δραπετσώνα. Από τον 19ο αιώνα η Δραπετσώνα γίνεται από τα πιο βασικά τοπόσημα στην ευρύτερη βιομηχανική ζώνη του Πειραιά. Πλήθος κεφαλαίων και επενδύσεων εισρέουν στην περιοχή. Η χωροθέτηση μεγάλων βιομηχανικών και λιμενικών εγκαταστάσεων στην ακτή ξεκίνησε ουσιαστικά το 1898 με το Ναυπηγείο Βασιλειάδη που ήταν η πρώτη μεγάλη λιμενική εγκατάσταση καθώς και οι μόνιμες κτιστές δεξαμενές του ΟΛΠ. Ακολούθησαν τα Λιπάσματα το 1909, το Τσιμεντάδικο το 1911, οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών, το Γυψάδικο και άλλες μικρότερες μονάδες. Το μέτωπο ολοκληρώθηκε με την ανέγερση του Σιλό σιτηρών στην προβλήτα της Ηετιώνειας το 1936.    

6 Γ. ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ
(Μικρασιατική καταστροφή 1922) Κατά τη μικρασιατική καταστροφή έρχεται το δεύτερο μεγάλο πληθυσμιακό κύμα και στήνεται ένας ακόμη προσφυγικός συνοικισμός. Μεγάλος αριθμός προσφύγων εγκαταστάθηκε σε ξύλινες παράγκες κυρίως στην περιοχή γύρω από τα Βούρλα. Οι περισσότερες από αυτές τις παράγκες διατηρήθηκαν μέχρι το 1968, όταν άρχισε η ανοικοδόμηση των προσφυγικών κατοικιών. Η εγκατάσταση των προσφύγων και η γεωγραφική ιδιομορφία της Δραπετσώνας με τις απότομες πλαγιές προς τη θάλασσα, κατασκεύασε μία έκπληξη. Η πολεοδομική ταυτότητα παντρεύτηκε με τον προσφυγικό πολιτισμό. Η κοινωνική συνοχή, η μουσική και οι μη ευπρεπείς τρόποι διασκέδασης, η κυριαρχία της Αριστεράς, η αδυναμία αστυνόμευσης της συνοικίας, έκαναν τη Δραπετσώνα αφόρητο πρόβλημα, στη δυτική πλευρά του αστικού Πειραιά.

7 Οι προσφυγικές πολυκατοικίες της Δραπετσώνας κτίστηκαν το 1935-1938
Οι προσφυγικές πολυκατοικίες της Δραπετσώνας κτίστηκαν το Οι πολυκατοικίες στην εποχή τους αποτελούσαν μία νησίδα αρχιτεκτονικής καθαρότητας, μέσα στη θάλασσα του τσίγκου και του πισσόχαρτου. Η πόλη είχε διαμορφώσει μία ιδιότυπη πολεοδομική ταυτότητα. Στην ακτή οι λιμενικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις δημιουργούσαν ένα φράγμα το οποίο έκλεινε τις περιοχές κατοικίας από τις τρεις πλευρές τους. Τον Δεκέμβριο του 1944 ο κόσμος της Δραπετσώνας με τον ΕΛΑΣ, έδωσε τη πρώτη μεγάλη του μάχη, αντιμετωπίζοντας τα Αγγλικά στρατεύματα που αποβιβάστηκαν στο λιμάνι. Το επιχείρημα της εξάλειψης του "άγους της παράγκας" στήριξε την εισβολή και την επιχείρηση κατεδάφισης στην παραγκούπολη τον Νοέμβριο του1960. Η συγκλονιστική αντίσταση των κατοίκων, η αλληλεγγύη των δυτικών συνοικιών και η απεργία που κηρύχτηκε την επομένη της εισβολής στον Πειραιά, σταμάτησαν τα έργα. Όμως, ό,τι δεν έγινε το 1960, υλοποιήθηκε από τη Δικτατορία το Το 1958 αρχίζει η ανέγερση μεγάλων οικοδομικών συγκροτημάτων εργατικών κατοικιών για τη στέγαση αυτών. Τότε έγινε και κάποια βελτίωση της εμφάνισης της πόλης. Η αντικατάσταση όμως του παλιού συνοικισμού με νέα πολυώροφα κτίρια την δεκαετία του δεν έλυσε για τη Δραπετσώνα το πρόβλημα της ταύτισης με την υποβάθμιση του δυτικού Πειραιά. Από το 1979 αρχίζει η συζήτηση για ανάπλαση της ζώνης λόγω της μετεγκατάστασης των βιομηχανιών από την Αττική και του δυναμικού συνοικιακού κινήματος που επικρατούσε εκείνη την περίοδο περί προστασίας του περιβάλλοντος. Το κίνημα αυτό επηρεάζει και τον Δήμο Δραπετσώνας κι έτσι την περίοδο αυτή κλείνουν το εργοστάσιο ασβέστη στο λιμένα Φωρών, το εργοστάσιο Νάφθα στο λιμένα Αγ. Γεωργίου και αργότερα το 1999 έκλεισαν και τα Λιπάσματα. Στη συνέχεια αποφασίζεται η ανάπλαση «της εκτός σχεδίου πόλης» βιομηχανικής περιοχής. Τα οικόπεδα - εκτός σχεδίου - έπρεπε να ενταχθούν στο σχέδιο, να συνεισφέρουν κατ' αρχήν σε γη και να αποκτήσουν όρους δόμησης. Πολλά από τα κτίρια των Λιπασμάτων, κατασκευές του , εξαιρετικά μνημεία της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, αποτελούσαν εμπόδιο στα υπό διαμόρφωση σχέδια. Τελικά το 2003 η Εθνική Τράπεζα αποφασίζει την κατεδάφιση όλου σχεδόν του εργοστασίου με σκοπό την αξιοποίηση του για τους Ολυμπιακούς Αγώνες όπως και δήλωσε. Υπολανθάνων ωστόσο λόγος υπήρξε η εξαφάνιση των πιθανών εμποδίων στην μεγάλης κλίμακας δόμηση του οικοπέδου. Τελικά η Παμπειραϊκή Επιτροπή για τα Λιπάσματα που είχε ιδρυθεί αντέδρασε στην κίνηση αυτή υποστηρίζοντας την προστασία του περιβάλλοντος και εμποδίζοντας την υπερδόμηση της περιοχής.

8 2. ΤΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ Α. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ
Ο χώρος των Λιπασμάτων πρόκειται για μια τεράστια έκταση 245 στρεμμάτων βιομηχανικής δραστηριότητας, από τα οποία τα τ.μ. καταλάμβανε το εργοστάσιο των Λιπασμάτων. Το εργοστάσιο αυτό εκτός από λιπάσματα παρήγαγε και φυτοφάρμακα και γυαλί. Δίπλα από το εργοστάσιο, εκτείνονταν οι εγκαταστάσεις της ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, με κάθετη παραγωγή τσιμέντου. Πιο κάτω υπήρχαν το εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος της ΔΕΗ, που χρησιμοποιούσε μαζούτ για τη λειτουργία του, ενώ λίγο πιο δίπλα από τα λιπάσματα, οι δεξαμενές καυσίμων και ορυκτελαίων της SHELL (τώρα της ΒΡ), το εργοστάσιο παραγωγής γύψου (γυψάδικο) και παραδίπλα τα «Ταμπάκικα», οι βιοτεχνίες επεξεργασίας δερμάτων. Έτσι έκλεινε το βιομηχανικό τοπία της περιοχής , το οποία βρισκόταν σε απόσταση 1χλμ. Σε ευθεία γραμμή από το κέντρο του Πειραιά και βέβαια, μέσα στη Δραπετσώνα και το Κερατσίνι. Το 1909 ιδρύθηκε από τον Ν. Κανελλόπουλο η εταιρεία Λιπασμάτων, η ΑΕΕΧΠΛ (Ανώνυμος Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων), η οποία παρήγαγε οξέα, χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα και ήταν εκείνη που χρηματοδοτούσε ένα πρόγραμμα συστηματικής διαφήμισης- προπαγάνδας για τη διάδοση των λιπασμάτων και την απαραίτητη χρήση τους στη γεωργία. Έστελνε γι’ αυτό το σκοπό ειδικούς γεωπόνους σε όλη την Ελλάδα για να διδάξουν τη χρήση των λιπασμάτων. Όλα αυτά, φυσικά, με την οικονομική βοήθεια και συμπαράσταση του ελληνικού κράτους και την πολιτική πιστώσεων από την Αγροτική τράπεζα τότε. Πολλές απεργίες και κινητοποιήσεις έγιναν κατά τη διάρκεια λειτουργίας του εργοστασίου που έφτανε να χαρακτηριστεί ως «μάντρα σφαγείων». Το 1946 και κατά την περίοδο που διοικούσαν οι Κανελλόπουλοι και η εθνοτράπεζα τα ποσοστά που δίνονταν για ενίσχυση του μεροκάματου, σύμφωνα με την απόδοση στην παραγωγή, την τεχνική κατάρτιση και τους όρους εργασίας, έχασαν την αξία τους λόγω ακρίβειας της ζωής και της πίεσης της εργοδοσίας για αύξηση της παραγωγής. Τα «δώρα» αυτά χρησιμοποιηθήκαν και για διασπαστικούς λόγους. Περισσότεροι από 800 εργάτες απολύθηκαν, ενώ η εργοδοσία υποστήριζε πως αν μειωθεί το προσωπικό θα υπάρχουν καλύτερες απολαβές για τους υπόλοιπους. Έτσι, το οι εργαζόμενοι ξεσπούν σε απεργία και απαιτούν καλύτερες συνθήκες εργασίας, αύξηση στο μισθό, πρόσληψη μόνιμου προσωπικού και κανονικά ωράρια εργασίας. Ο Κανελλόπουλος παραιτήθηκε και ανέλαβε ο επιχειρηματίας Πρόδρομος Αθανασιάδης-Μποδοσάκης και τα Λιπάσματα ενταχθήκαν στις υπό ανασυγκρότηση εταιρείες του αμερικανικού σχεδίου Marshall. Ωστόσο ο Μποδοσάκης κατάφυγε σε ακόμη αυστηρότερα μέτρα, σε περισσότερες απολύσεις, σε διαθεσιμότητα εργατών και στην πρόσληψη «ελεύθερων» εργατών τους οποίους πληρώνει με 15-20% λιγότερο μισθό και ποσοστά πάντα με την απειλή απόλυσης.

9 Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, ο Πρόδρομος Αθανασιάδης Μποδοσάκης πέθανε και η εταιρεία πέρασε στα χέρια του ανιψιού του, Αλέξανδρου Μποδοσάκη, ο οποίος απαίτησε ριζικές αλλαγές της εταιρείας στα πλαίσια της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς και εν όψει της απελευθέρωσης της αγοράς προϊόντων. Το πρόγραμμα ακυρώθηκε λόγω μεγάλης αντίδρασης του δήμου Δραπετσώνας και το 1988 ο Αλέξανδρος Μποδοσάκης εκτελέστηκε από την «Επαναστατική Οργάνωση 17 Νοέμβρη», αφήνοντας προβληματική τη λειτουργία των Λιπασμάτων, λόγω της αδυναμίας του ιδρύματος Μποδοσάκη να μπει στο διεθνή ανταγωνισμό. Το 1922 η εταιρεία Ελληνικά Χημικά Προϊόντα και Λιπάσματα εξαγοράστηκε εξ ολοκλήρου από την Εθνική Τράπεζα που ήταν ήδη μέτοχος και πέρασε στην ιδιοκτησία της θυγατρικής της «Πρότυπος Κτηματική και Τουριστική Α.Ε.». Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 84 του 1984, δεν επιτρέπονται βιομηχανικές εκτάσεις ή βιοτεχνίες στην Αττική με αποτέλεσμα να αρχίσει η σταδιακή ανάκληση λειτουργίας πολλών εκ των βιομηχανικών μονάδων της περιοχής με τελευταία αυτή του 1999, όταν και το εργοστασιακό συγκρότημα των Λιπασμάτων έπαυσε οριστικά τη λειτουργία του. Το μεγαλύτερο μέρος των εγκαταστάσεων του κατεδαφίστηκε το 2003 και ο χώρος ισοπεδώθηκε, αφήνοντας ανεκμετάλλευτα εκατοντάδες στρέμματα παραθαλάσσιας γης από την ακτή Βασιλειάδη μέχρι το λιμένα Ηρακλέους. Έτσι, σβήστηκε κάθε ίχνος της ιστορίας ενός από τα μεγαλύτερα εργοστάσια της περιοχής του Πειραιά και ένα πραγματικό μνημείο βιομηχανικής αρχαιολογίας. Σήμερα, η συγκεκριμένη έκταση των 640 στρεμμάτων παραμένει ανέγγιχτη, καθώς σε αυτή την υπόθεση εμπλέκονται πολλοί φορείς με διαφορετικά προφανώς συμφέροντα. Είτε ως χρήστες και ιδιοκτήτες, είτε ως διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, είτε ως υπεύθυνοι κρατικοί και θεσμικοί φορείς, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και το Υπουργείο Πολιτισμού, οι Δήμοι Δραπετσώνας και Κερατσινίου, ο ΟΛΠ, η Εθνική Τράπεζα και η θυγατρική της Πρότυπος Κτηματική Α.Ε., ο ΟΣΚ, η ΕΥΔΑΠ και οι εταιρίες ΑΓΕΤ, MOBIL, B.P. BLUE CIRCLE, κ.α. Τέλος, έχουν παραδοθεί συνολικά μελέτες από τον Οργανισμό Αθήνας, από την επιτροπή παρακολούθησης του προγράμματος Terra Posidonia και τη σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ.

10 3. ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ
Τη δεκαετία του 1980 γίνεται μια προσπάθεια θεσμοθέτησης της διαδικασίας ένταξης και οργάνωσης των αστικών λειτουργιών στον αστικό ιστό με βελτιωτικές ρυθμίσεις και χωροθετήσεις. Πρόκειται για την Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης σύμφωνα με την οποία εκπονούνται πολεοδομικά σχέδια για όλους τους δήμους και κοινότητες των αστικών περιοχών. Έτσι, το 1984, στα πλαίσια αυτής της επιχείρησης του ΥΠΕΧΩΔΕ, με υπουργό τον Αντώνη Τρίτση, προτείνεται η μετατροπή του χώρου σε Βιοτεχνικό Πάρκο. Την ίδια χρονική περίοδο, τοπικοί φορείς αγωνίζονται για τη μετεγκατάσταση των εργοστασίων και αλλαγή της φυσιογνωμίας της περιοχής. Παράλληλα, ο τοπικός τύπος με συνεχή δημοσιεύματα μέχρι και το 1989, κάνει μια συγκεκριμένη πρόταση, πάνω στην οποία στηρίχθηκε και η προεκλογική εκστρατεία του μετέπειτα εκλεγμένου Δημάρχου Δραπετσώνας στις Δημοτικές εκλογές του Έτσι, η ιδέα αυτή μετουσιώθηκε σε ένα οργανωμένο σχέδιο ανάπλασης το –εδώ να σημειωθεί ότι πρόκειται για το πρώτο οργανωμένο σχέδιο ανάπλασης που παρουσιάστηκε-, όταν -μετά από παραγγελία των Δήμων Δραπετσώνας και Κερατσινίου-, η Αναπτυξιακή Δήμων Πειραιά (ΑΝΔΗΠ Α.Ε.) κατάρτισε μια μελέτη Οικονομικής Ανασυγκρότησης της περιοχής, η οποία πρότεινε τη δημιουργία «Εμποροναυτιλιακού Κέντρου», ενώ παράλληλα διερεύνησε τις δυνατότητες προσέλκυσης σχετικών φορέων, όπως ναυτιλιακές εταιρίες, το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Τότε χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ο όρος «Ναυτιλιακό Κέντρο», ο οποίος -όπως θα δούμε και στη συνέχεια-, χρησιμοποιείται κατά κόρον για τη συγκεκριμένη περιοχή μέχρι και το 2010. Α Πρότυπος Κτηματική Τουριστική Α.Ε. Β ΒΡ Γ ΑΓΕΤ Ηρακλής Δ ελληνικό δημόσιο (ΟΛΠ) Κοινόχρηστοι χώροι

11 Η περίοδος δεν ήταν εξίσου αποδοτική σε σχέση με αυτές που την ακολουθούν, καθώς οι όποιες προσπάθειες έγιναν –που δεν ήταν και πολλές- για ανάπλαση, έβρισκαν πάντα εμπόδιο την λειτουργία του εργοστασίου. Πιο συγκεκριμένα, το 1993 ιδρύεται από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος η Πρότυπος ΚΤΑΕ (Κτηματική και Τουριστική ΑΕ), στόχος της οποίας ήταν η προσωρινή λειτουργία του εργοστασίου, με την ανάπλαση όμως να αποτελεί μακροπρόθεσμο μεν, βασικό όμως στόχο του νεοσυσταθέντος φορέα. Η ανάπλαση αυτή αναφερόταν στο εμποροναυτιλιακό κέντρο που είχε ήδη παρουσιαστεί από το 1991, γι’ αυτό και οι δύο πρώτοι πρόεδροί της ήταν δύο εφοπλιστές, οι Αριστομένης Καραγεώργης και Γεώργιος Λαναράς. Στο Διοικητικό συμβούλιο μεταξύ άλλων, συμμετείχαν οι Δήμαρχοι της περιοχής, οι πρόεδροι Εμπορικών και Βιοτεχνικών Επιμελητηρίων και ο Πρόεδρος του ΟΛΠ. Στόχος του εγχειρήματος ήταν η δημιουργία του Ναυτιλιακού Κέντρου με ταυτόχρονη ομαλή λήξη της λειτουργίας του εργοστασίου και σταδιακή απομάκρυνση του ανθρώπινου δυναμικού. Ούτε, όμως, ο διαχωρισμός της εταιρίας στις μεταξύ τους ανεξάρτητες ΛΙ.ΔΡΑ. (Λιπάσματα Δραπετσώνας) και Πρότυπος ΚΤΑΕ στα τέλη του 1995, συνετέλεσε στην στέψη της προσπάθειας με επιτυχία. Ως λόγους αποτυχίας μπορούμε να θεωρήσουμε τη λανθασμένη οργάνωση της εταιρίας, καθώς δόθηκε τελικά μεγαλύτερη βαρύτητα στη λειτουργία του εργοστασίου, απ’ ό,τι στην ανάπλαση που ήταν και ο βασικός στόχος της ύπαρξης της. Σημαντικότερη, όμως, αιτία της αποτυχίας δεν ήταν άλλη από την έλλειψη της ευκρίνειας του στόχου, με αποτέλεσμα να μην προκληθεί το ανάλογο ενδιαφέρον από τους εφοπλιστικούς και ναυτιλιακούς κύκλους του City του Λονδίνου, απ’ όπου θα μπορούσε να προέλθει και το κεφάλαιο για να προωθηθεί ένα εγχείρημα τέτοιας εμβέλειας. Αν έχει μείνει κάτι από την δραστηριότητα αυτής της περιόδου, είναι κάποιες αποφάσεις που δημιουργούν θετικό κλίμα για την ολοκλήρωση του όποιου σχεδίου αποφασιστεί να πάρει σάρκα και οστά. Η βιομηχανική ζώνη πριν και μετά την κατεδάφιση των κτιρίων της

12 Με εισήγηση της εκτελεστικής του επιτροπής, ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών (ΟΡΣΑ) έλαβε δύο σημαντικές αποφάσεις το Πρώτη ήταν η απόφαση της 5ης συνεδρίασης ΕΕ της 9ης Μαΐου 1997 του, σύμφωνα με την οποία το πολεοδομικό σχέδιο της περιοχής Δραπετσώνας-Κερατσινίου τροποποιείται με τέτοιο τρόπο ώστε να θεσμοθετείται στο χώρο της ανάπλασης Πολεοδομικό Κέντρο –κάτι που συνεπάγεται και νέες χρήσεις- και να καθορίζεται συντελεστής δόμησης 0.8 bruto και 0.4 neto με 40% εισφορά σε γη για τις νέες ιδιοκτησίες που θα ενταχθούν στο νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο. Το υπόλοιπο 60% θα περιέλθει στην ιδιοκτησία του Δήμου, ο οποίος οφείλει να δημιουργήσει τις κατάλληλες υποδομές , ώστε το υπόλοιπο 40% που αφορά τους ελεύθερους ιδιωτικούς χώρους να αξιοποιηθεί από τους ιδιοκτήτες του. Αυτή η απόφαση βασίστηκε στο νόμο του πρώην –πλέον- Υπουργού Αντώνη Τρίτση, 1337/84, που αφορούσε τους ημιυπαίθριους χώρους. Η δεύτερη απόφαση, στην οποία αναφερθήκαμε είναι αυτή της 1ης Οκτωβρίου 1997, σύμφωνα με την οποία η περιοχή χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Ενεργού Πολεοδομίας (ΖΕΠ) με στόχο τη διευκόλυνση της ανάπλασης. Ο καθορισμός της τέως βιομηχανικής ζώνης ως χώρου προς ανάπλαση, συμβατού με ναυτιλιακό κέντρο –χωρίς αυτό να αποτελεί και τη μοναδική επιλογή-, δρομολόγησε και τις εξελίξεις στην τροποποίηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου, όρος απαραίτητος για την πραγματοποίηση των αλλαγών χρήσης γης, και ο χώρος της βιομηχανίας να μετατραπεί σε χώρου πρασίνου, πολιτισμού και αναψυχής. Το 1999 είναι η χρονιά που παύεται κάθε δραστηριότητα στο εργοστάσιο των λιπασμάτων, και μαζί με αυτό τελειώνει και η βιομηχανία στην περιοχή. Οι κάτοικοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα ακόμα μεγάλο ζήτημα, πέρα από την ανεργία, και δεν ήταν άλλο από την αξιοποίηση μιας τεράστιας έκτασης, η οποία με λάθος χειρισμούς, μάλλον θα ζημίωνε την περιοχή. Την ίδια χρονιά και μετά το κλείσιμο του εργοστασίου, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, και πιο συγκεκριμένα οι Γιάννης Πολύζος, Ελένη Μαΐστρου, Νίκος Μπελαβίλας, Γιώργος Μαχαίρας και Δήμητρα Μαυροκορδάτου, προχώρησε στη σύσταση μιας μελέτης για την εκμετάλλευση των 250 στρεμμάτων του βιομηχανικού συγκροτήματος, η οποία περιλάμβανε χώρους εκπαίδευσης, έρευνας, αναψυχής, τουρισμού και πολιτισμού. Η μελέτη του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου

13 Το 2002 και μετά από ορισμένα χρόνια «ησυχίας», οι κινητοποιήσεις των κατοίκων της Δραπετσώνας, του Κερατσινίου, του Κορυδαλλού, της Νίκαια, του Περάματος, του Πειραιά, αλλά και άλλων περιοχών της Αττικής, επανέφεραν το ζήτημα στο προσκήνιο. Μετά από μια επίσκεψη στο χώρο των Λιπασμάτων συγκροτήθηκε Παμπειραϊκή επιτροπή με σκοπό την διεκδίκηση των 640 στρεμμάτων, ύστερα από συνέλευση στο Δημαρχείο της Δραπετσώνας, τη 2α Απριλίου 2002, από την οποία προέκυψε κι ένα ψήφισμα. Στα αιτήματα του ψηφίσματος μεταξύ άλλων, αποφασίστηκαν η προκήρυξη με βάση το συμφωνημένο πλαίσιο διεθνούς αρχιτεκτονικού-πολεοδομικού διαγωνισμού υπό την ευθύνη του Οργανισμού Αθήνας, όπως και η εξασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης στην παραλία-αποτελεί εξάλλου ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της Δραπετσώνας-, η προστασία της φυσικότητας του θαλασσίου μετώπου, τη δημιουργία μεγάλης έκτασης πάρκου και τη διατήρηση/επανάχρηση των σημαντικότερων από ιστορική και αρχιτεκτονική άποψη κτιρίων. Το 2003, αφού προηγουμένως το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) χαρακτήρισε ορισμένες εγκαταστάσεις διατηρητέες, το σύνολο σχεδόν των κτιρίων, εργαστηρίων, αποθηκών, κτλ. Κατεδαφίστηκαν και με εξαίρεση τα 24 στρέμματα, που καταλάμβαναν τα διατηρητέα, τα υπόλοιπα 230 στρέμματα του εργοστασίου της ΑΕΕΧΠ&Λ μετατράπηκαν σε καθαρό οικόπεδο. Το Parc del Litoral στη Βαρκελώνη Το ίδιο χρονικό διάστημα, δηλαδή την τετραετία , ο Οργανισμός Αθήνας συμμετείχε στο πρόγραμμα Terra Posidonia. Επρόκειτο για ένα διευρωπαϊκό πρόγραμμα ανάπλασης παράκτιων περιοχών, στο οποίο έχουν συμμετάσχει σημαντικές ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Βαρκελώνη. Αποτέλεσμα αυτού του προγράμματος ήταν μια μελέτη για τη «Λιμενοβιομηχανική Ζώνη Κερατσινίου-Δραπετσώνας», επιδιώκοντας μέσω αυτής να προχωρήσει την τροποποίηση του ΓΠΣ κάνοντας παράλληλα, σημαντικές αλλαγές στις αποφάσεις του Δυστυχώς, το σχέδιο αυτό δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, καθώς δεν βρήκε ανταπόκριση τόσο από τον ΟΡΣΑ όσο και από τους Δήμους.

14 Το ίδιο χρονικό διάστημα, η Lafarge, που είχε αντικαταστήσει την ΑΓΕΤ στην Τσιμεντοβιομηχανία, παρουσίασε μια δική της μελέτη, η οποία προέβλεπε την ανάπλαση του δικού της οικοπέδου και τη δημιουργία ενός μεγάλου εμπορικού κέντρου στη θέση του η λειτουργούντος πλέον εργοστασίου τσιμέντων. Ταυτόχρονα, η Εθνική Τράπεζα παρουσίασε μια άλλη μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο «Θύμιος Παπαγιάννης και Συνεργάτες ΑΕΜ». Αυτή η μελέτη αφορούσε τον ιδιόκτητό της χώρο των 256 στρεμμάτων των Λιπασμάτων που γειτονεύει με το Κεντρικό Λιμάνι του και είναι κατάλληλος για την ανέγερση ναυτιλιακού κέντρου, έφτιαξε μια μελέτη ανάπλασης, η οποία ικανοποιούσε τις απαιτήσεις του ΟΛΠ, ο οποίος επιθυμούσε τη δημιουργία γραφείων, κατοικιών, ψυχαγωγικών και πολιτιστικών κέντρων, εμπορικών καταστημάτων, κλπ. Η μελέτη αυτή παρουσιάστηκε το 2004 και προέβλεπε συντελεστή δόμησης 0.6 με ελεύθερους χώρους στο 50%, κατοικίες και κτήρια γραφείων, και γενικότερα όποια άλλη χρήση απαιτείται για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου ναυτιλιακού κέντρου, όπως ξενοδοχείο. Η πρόταση των «Θύμιου Παπαγιάννη και Συνεργατών ΑΕΜ»

15 Το ζήτημα της ανάπλασης έφτασε το 2006 και στη Βουλή, με Επίκαιρη Ερώτηση που κατέθεσε η βουλευτής Β΄ Πειραιώς του ΚΚΕ, Βαρβάρα Νικολαΐδου. Στην τοποθέτησή της, χαρακτήρισε την περιοχή ως ένα από τους τελευταίους ελεύθερους χώρους, ο οποίος απειλείται από τα σχέδια των ιδιωτών. Αναφέρθηκε στην ανάγκη αποφυγής της τσιμεντοποίησης και την πρόταση δημιουργίας ενός νοσοκομείου Παίδων, που λείπει από την περιοχή, ενώ μίλησε και για τις μελέτες που έχουν κατά καιρούς εκπονήσει οι Δήμοι, οι οποίες είναι φίλα προσκείμενες προς τους πολίτες. Σύμφωνα με τους δύο βουλευτές, η λιμενοβιομηχανική ζώνη Κερατσινίου-Δραπετσώνας πρέπει να αποδοθεί στους πολίτες ως χώρος πρασίνου, ιστορικής μνήμης, πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων και ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα. Η κυβέρνηση, επίσης έδειξε έντονη υποχωρητικότητα, ενώ το σχέδιο του Δήμου κρίθηκε ανεφάρμοστο στις νέες πολιτικές συνθήκες, καθώς όλα τα κόμματα εξέφραζαν τη διαφωνία τους για τσιμεντοποίηση του ιστορικού χώρου. Παράλληλα, η οικονομική κρίση του 2008 αποτέλεσε ακόμα ένα εμπόδιο στα σχέδια ανάπλασης των τελευταίων ετών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την οριστική εγκατάλειψή τους και το πάγωμα κάθε σχετικής δραστηριότητας. Μια τέτοια πολεοδομική μελέτη έφτιαξε και ο Δήμος Δραπετσώνας για την τροποποίηση του ΓΠΣ, η οποία εκπονήθηκε από τους Ουρανία Κλουτσινιώτη και Σέργιο-Σαχίν Μεσαρέ. Η μελέτη αυτή συνέπιπτε σε αρκετά σημεία με αυτή που εκπονήθηκε από την Εθνική Τράπεζα. Μετά από ορισμένες τροποποιήσεις που έγιναν, η μελέτη, η οποία είχε ήδη ολοκληρωθεί από το 2006, παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 2008 σε μια επεισοδιακή εκδήλωση στο χώρο του Δημαρχείου, η οποία έληξε πριν την προγραμματισμένη ολοκλήρωσή της, ενώ σημαδεύτηκε από την απειλή αποχώρησης του πρώην Δημάρχου Μπεαζόγλου, αλλά και από μικροεπεισόδια.

16 Οι προτάσεις των Παπαγιάννη (αριστερά) και Κλουτσινιώτη-Μεσαρέ (δεξιά)
Το 2007, είχε γενικά επικρατήσει η ιδέα της δημιουργίας ενός ναυτιλιακού κέντρου, χωρίς βέβαια να έχει εξεταστεί η ανάγκη δημιουργίας ενός τέτοιου κέντρου στην περιοχή, ούτε αν πληρούνται οι προϋποθέσεις από το χώρο. Οι πυρκαγιές, όμως που έπληξαν την περιοχή το καλοκαίρι του 2007, όπως και η οικολογική καταστροφή που συντελέστηκε στην Αττική από τις πυρκαγιές τόσο στον Υμηττό όσο και στην Πάρνηθα, άλλαξαν τα σχέδια. Αν και παρέμενε μόνο η ρύθμιση ορισμένων λεπτομερειών (συντελεστής δόμησης, χρήσεις, περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολίτες έθεσαν το θέμα της δημιουργίας ενός ενιαίου πάρκου στην περιοχή, μια θέση που στηρίχθηκε και από πολιτικά κόμματα. Μάλιστα, οι βουλευτές Πειραιώς του ΣΥΡΙΖΑ, Θοδωρής Δρίτσας και Παναγιώτης Λαφαζάνης, κάλεσαν το Νομάρχη Πειραιώς, Γιάννη Μίχα, και τους δημάρχους Πειραιώς και των παρακείμενων δήμων, να εναντιωθούν στα σχέδια της κυβέρνησης για τη δημιουργία ναυτιλιακού κέντρου.

17 Η πιθανότητα εξόδου από την οικονομική κρίση και η διακηρυγμένη πρόθεση της κυβέρνησης για «πράσινη» ανάπτυξη –με ιδιαίτερη έμφαση στο θαλάσσιο μέτωπο- αναπτέρωσαν τις ελπίδες για αξιοποίηση του χώρου. Μάλιστα, μια πρόταση που να συνδυάζει την ανάπτυξη της περιοχής (π.χ. ναυτιλιακό κέντρο) με εκτεταμένο και υψηλό πράσινο, όπως ένα μητροπολιτικό πάρκο, ενδεχομένως φαντάζει ιδανική. Παρ’ όλ’ αυτά η σημερινή κατάσταση πρέπει να χαρακτηριστεί ως στάσιμη λόγω και των πολιτικών συγκυριών (σχέδιο «Καλλικράτης», επερχόμενες δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές, προσφυγή της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Το «πολιτικό» κόστος, δηλαδή η άποψη των πολιτών για τους κυβερνόντες ανάλογα με τις συγκυρίες, έχει αναγκάσει την Πολιτεία να εμφανίζεται αναβλητική, ενώ αποφάσεις που να αφορούν το μέλλον της περιοχής δεν λαμβάνονται. Τα τελευταία χρόνια (από το 2007), ο Δήμος έχει επίσης, κρατήσει στάση σιγής, καθώς η μελέτη του προέβλεπε ένα μεγάλο αριθμό κτισμένου περιβάλλοντος, κάτι που ερχόταν σαφώς σε αντίθεση με τις κινήσεις των πολιτών (Παμπειραϊκή Επιτροπή, Επιτροπή για Ενιαίο Πάρκο, κλπ.). Είναι λογικό, επομένως, το σχέδιο να μην τέθηκε σε δημόσια συζήτηση. Αυτό που θεωρείται πολύ κρίσιμο στην παρούσα φάση, είναι να βρεθεί μια λύση, η οποία να ικανοποιεί πλήρως τους πολίτες. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο θα πρέπει να υπάρχει σύμπνοια απόψεων μεταξύ των πολιτών και των ιδιοκτητών- εταιριών, αλλά και του Δήμου. Είναι απαραίτητο να βρεθεί μια λύση, η οποία να ικανοποιεί πρώτα το λαό της Δραπετσώνας και στη συνέχεια, τους ιδιοκτήτες των οικοπέδων. Στην τελική, αυτοί είναι που θα δεχτούν πρώτοι και στο μεγαλύτερο βαθμό τις συνέπειες της οποιασδήποτε απόφασης.

18 4. ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΣΗ Η ανάπλαση αφορά, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, πρωτίστως τους κατοίκους της Δραπετσώνας. Οι ίδιο έχουν κατά καιρούς εκφράσει επισήμως τις επιθυμίες τους σε εκδηλώσεις, όπως αυτή της ημέρας παρουσίασης της πρότασης για ανάπλαση της περιοχής των Κλουτσινιώτη-Μεσαρέ. Μια εκδήλωση, που όπως έχει ήδη αναφερθεί, ήταν επεισοδιακή. Κατά καιρούς, επίσης, δημοσιεύονται θέσεις και άρθρα κατοίκων, αλλά και διαφόρων «τρίτων» που έχουν ασχοληθεί με την περιοχή, σε διάφορα blogs και εφημερίδες. Επομένως, η αξιολόγηση των προτάσεων-αναπλάσεων, δεν θα βασιστεί μόνο στο κατά πόσο ικανοποιούν τις γεωγραφικές ανάγκες του τόπου, αλλά πολύ περισσότερο στο τι προσφέρουν κοινωνικά στον κάτοικο. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Δραπετσώνα είναι η αποκοπή της από το θαλάσσιο χώρο. Είναι τόσο εμφανές το ζήτημα, που είναι σχεδόν απαραίτητη η επίλυσή του μέσω της ανάπλασης. Παρ’ όλ’ αυτά, από τις 3 επικρατέστερες προτάσεις-αναπλάσεις (Παπαγιάννη και Συνεργατών, Κλουτσινιώτη-Μεσαρέ, Πρωτοβουλία Αγώνα για Ενιαίο Άλσος), μόνο η δεύτερη αντιμετωπίζει ικανοποιητικά αυτό το θέμα. Βέβαια, εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι η πρόταση των κατοίκων, ενδεχομένως και ελλείψει επαρκούς μέχρι στιγμής δόμησης, να αδυνατεί να φτάσει στα επίπεδα ανάλυσης της μελέτης του Δήμου. Αντίθετα, η πρόταση των Παπαγιάννη και Συνεργατών δεν προσεγγίζει σε αρκετά υψηλό βαθμό αυτό το θέμα, κάτι που κάνει όμως και με την εξασφάλιση ελευθέρων χώρων. Είναι σχεδόν αυτονόητο ότι το Ενιαίο Άλσος καλύπτει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αυτή την παράμετρο. Ειδικά δεδομένου ότι η περιοχή της Δραπετσώνας έχει ανάγκη να «αποζημιωθεί» για τη χρόνια ρύπανση και τα πολλαπλά προβλήματα υγείας, τα οποία αντιμετώπισαν οι κάτοικοι κι αποτελούν συνέπεια της βαριάς βιομηχανίας της περιοχής, θα πρέπει να επιλεγεί μια πρόταση, που να δημιουργεί και να διασφαλίζει τις προϋποθέσεις για καθαρό περιβάλλον και ατμόσφαιρα. Οι δύο πρώτες προτάσεις προσπαθούν να ικανοποιήσουν αυτό το κριτήριο δημιουργώντας ένα δομημένο περιβάλλον, ενώ οι χώροι πρασίνου που προτείνει η Πρωτοβουλία για Ενιαίο Άλσος –αν και δεν έχουν φτάσει τα επίπεδα ανάλυσης και παρουσίασης των άλλων προτάσεων- έχουν ήδη το προβάδισμα αναφορικά με αυτό το κομμάτι. Αυτό προφανώς, οφείλεται και στην ήπια εκμετάλλευση της γης που προτείνεται, η οποία ως επί το πλείστον δεν συμβαδίζει με ένα ναυτιλιακό κέντρο –τόσο αυτού της πρότασης της Εθνικής Τράπεζας, όσο και του Δήμου.

19 Επίσης, στο Λεκανοπέδιο, όπου οι ελεύθεροι χώροι σπανίζουν πλέον, ένα άλσος μπορεί να αποκτήσει πλέον υπερτοπική σημασία. Ανεξάρτητα με το αν ένα ναυτιλιακό έχει υπερτοπική σημασία, πρόκειται για κάτι που μάλλον ούτε θα αγγίξει ούτε θα ωφελήσει την πλειονότητα των κατοίκων, αλλά μάλλον θα τους αφήσει αδιάφορους. Αυτό σημαίνει ότι ο αντίκτυπος του στην περιοχή θα είναι μάλλον αρνητικός, κι είναι μάλλον πολύ χρησιμότερο να ωφεληθούν οι ίδιοι οι κάτοικοι εφόσον, αυτοί θα δεχτούν τις άμεσες συνέπειες ενός τέτοιου έργου. Συνοψίζοντας τις 3 προτάσεις, αυτή που ενδεχομένως να ικανοποιεί σε μεγαλύτερο βαθμό τις απαιτήσεις της περιοχής είναι αυτή για Ενιαίο Άλσος. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν πρέπει να παραβλεφθεί ότι είναι ακόμα σε αρκετά πρώιμο στάδιο επεξεργασίας, με αποτέλεσμα να εκκρεμούν ορισμένα ακανθώδη ζητήματα, όπως η χρήση των διατηρητέων κτιρίων, που γλίτωσαν την κατεδάφιση μετά από πολύ κόπο. Αναφορικά με τους κατοίκους, δεν μπορούμε με σιγουριά να καταλήξουμε στην ιδανική πρόταση γι’ αυτούς. Το ζήτημα της ανεργίας δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστη την περιοχή, γι’ αυτό και ο Δήμος θεωρεί ότι είναι πολύ σημαντικό η πρόταση να αντιμετωπίζει κι αυτό το ζήτημα. Δεν είναι μόνο ο τερματισμό της λειτουργίας του εργοστασίου των Λιπασμάτων και η οικονομική κρίση και το σχέδιο «Καλλικράτης» που αυξάνουν δραματικά τα ποσοστά ανεργίας. Υπάρχουν κάτοικοι οι οποίοι ζητούν θέσεις εργασίας, αν και όπως φαίνεται η επίσημη θέση των κατοίκων τάσσεται υπέρ της δημιουργίας άλσους. Πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε για την αυθεντικότητα αυτής της επιλογής; Το ερώτημα που τίθεται, είναι κατά πόσο οι κάτοικοι στηρίζουν αυτή την επιλογή διότι θεωρούν πως το πράσινο –που σαφώς απουσιάζει από την περιοχή τους- είναι η ιδανική επιλογή για το χώρο, κι όχι για να αποτρέψουν τα σχέδια των ιδιοκτητών και του Δήμου, που γι’ αυτούς ένα ναυτιλιακό κέντρο θα συντελέσει στην καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του χώρου. Το ερώτημα αυτό δεν απαντηθεί από κανέναν παρά μόνο από τους κατοίκους.

20 Ο Νίκος Μπελαβίλας, αρχιτέκτονας και λέκτορας του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, σημειώνει: «Το νέο σχέδιο της "ανάπλασης" παρουσιάστηκε πρόσφατα σε μία ιλλουστρέ εκδήλωση στον Πειραιά. Κτίρια γραφείων, εμπορίου, ξενοδοχεία, μαρίνες, ελάχιστο πράσινο και αποκλεισμός του θαλασσίου μετώπου από τους κατοίκους. […] Έχουν γραφτεί ήδη αρκετά αρνητικά σχόλια. Για τον μεγάλο συντελεστή δόμησης. Για τη δυσανάλογα μικρή εισφορά δημόσιων και κοινόχρηστων υπαίθριων χώρων. Για την κερδοσκοπική υπερδόμηση της μοναδικής ακτής που είναι διαθέσιμη ως μοναδική έξοδος των δυτικών συνοικιών προς τη θάλασσα, μετά από εκατό χρόνια αποκλεισμού τους. Τα πιο πάνω είναι τα πλέον κραυγαλέα στοιχεία […] Ενός άλλου σεναρίου το οποίο δεν δηλώνεται αλλά έρπει υπογείως, θέτοντας σε κίνδυνο την πολεοδομική, περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική ισορροπία του Πειραιά. Οι πρώην οργανισμοί του δημοσίου και λίγοι επιχειρηματίες, ως νέοι μαθητευόμενοι μάγοι, προγραμματίζουν την οικοδόμηση έξι (ναι έξι!) υπερεμπορικών - εκθεσιακών κέντρων. Εκτός από τα προς οικοδόμηση, εκατοντάδες χιλιάδες τετραγωνικά των Λιπασμάτων, στην ιδιοκτησία ΟΣΕ […] Στον νέο τερματικό του Προαστιακού στο λιμάνι […] ο ΗΣΑΠ σχεδιάζει εξαώροφο κτίριο εμπορικών και γραφειακών χρήσεων […] Στο Παλατάκι, ο ΟΛΠ προγραμματίζει το δικό του έργο […] Στα οικόπεδα ΧΡΩΠΕΙ και περί το Στάδιο "Γ. Καραϊσκάκης" εκκρεμεί ακόμη η οικοδόμηση των χαρακτηρισμένων χώρων πρασίνου με το πολυώροφο εμπορικό κέντρο και τους πολυκινηματογράφους της εταιρείας Χαραγκιώνη. […] Στον Πειραιά οι επιχειρηματίες της γης βρήκαν την πλήρη ελευθερία τους. Σε οικόπεδα που δεν υπήρξαν ποτέ δικά τους. […] Οικόπεδα του δημοσίου με χρήσεις λιμενικές, σιδηροδρομικές, αθλητικές. Οικόπεδα βιομηχανικά, αποκτημένα μέσω κατασχέσεων. […] Μία νέα αγορά, μεγαλύτερη σε μέγεθος από ολόκληρη την υπάρχουσα αγορά της πόλης, ετοιμάζεται να κτιστεί […] Θυσιάζονται συνοικίες, ιστορικά κτίρια, ακτές, πάρκα, ελεύθεροι χώροι. Σε παιχνίδια ρουλέτας, τα οποία φέρουν το ψευδώνυμο "αναπλάσεις".», δίνοντας στο ζήτημα των Λιπασμάτων μια άλλη διάσταση πολύ σοβαρότερη, η οποία ωστόσο δεν αποτελεί αντικείμενο αυτής της εργασίας, ενώ σε άλλο άρθρο τονίζει ότι: «Η ποιότητα της ζωής μας, μας αφορά όλους! […] Η ανάπτυξη ποιον εξυπηρέτησε; Σίγουρα τα αφεντικά. Ας μιλήσουμε επιγραμματικά για την ευρύτερη περιοχή στην οποία ζούμε. Τον Πειραιά. Τι είδε στην καθημερινή του ζωή να αλλάζει ο λαός της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά (Δραπετσώνα, Κερατσίνι, Πέραμα, Νίκαια, Κορυδαλλός); Τίποτα απολύτως. […] θα συντελεστεί ένα ακόμα έγκλημα σε αυτόν και τα παιδιά του όσον αφορά την ποιότητα ζωής του. Αν αφεθεί και κτιστεί (δομηθεί) ο ευρύτερος χώρος των λιπασμάτων και του Τσιμεντάδικου, χώρος που όχι μόνο ανταποδοτικά του ανήκει, (λόγω της περιβαλλοντικής μόλυνσης που υπέστη ο λαός του ευρύτερου Πειραιά, της Δραπετσώνας, Κερατσινίου, από την λειτουργία των εν λόγω εργοστασίων), μας ανήκει και δικαιωματικά, γιατί έχουμε δικαίωμα στην ποιότητα ζωής, έχουμε δικαίωμα στην ίδια την ζωή, της δικιάς μας και των παιδιών μας.», τονίζοντας τη σημασία της καλύτερης ποιότητας ζωής. Εδώ, όμως, τίθεται το ερώτημα πόσο απαραίτητο είναι το υψηλό επίπεδο διαβίωσης, όταν δεν υπάρχουν οι βασικές προϋποθέσεις διαβίωσης, όπως η εργασία; Ή μήπως η εργασία είναι κομμάτι του επιπέδου διαβίωσης κι αυτή καθορίζει τον χαρακτηρισμό που εν τέλει θα του αποδοθεί ως υψηλό ή χαμηλό; Μήπως όμως, αυτά τα δύο δεν συνδέονται τελικά μεταξύ τους;

21 5. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Το ζήτημα της αξιοποίησης των 640 στρεμμάτων των Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα, είναι ένα θέμα βαρύνουσας σημασίας, το οποίο ακόμα και 11 χρόνια μετά την διακοπή λειτουργίας του εργοστασίου δεν έχει επιλυθεί. Οι κάτοικοι κάνουν τους αγώνες τους προκειμένου να αξιοποιηθεί προς όφελός τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η αχανής αυτή έκταση. Αυτό που μπορούν να κάνουν οι υπόλοιποι είναι να προσφέρουν τις γνώσεις τους, να ασκήσουν εποικοδομητική κριτική στις προτάσεις. Το μόνο σίγουρο για το χώρο των Λιπασμάτων είναι πως όποια απόφαση και να ληφθεί, θα αποτελεί μεγάλο ρίσκο. Αν αποτύχει, θα πρόκειται για ένα ακόμα αποτυχημένο πείραμα και οι κάτοικοι θα βρεθούν για μία ακόμα φορά αντιμέτωποι με τις συνέπειες του. Αν όμως, στεφθεί με επιτυχία, θα δώσει μια άλλη δυναμική στο χώρο, καθιστώντας την Δραπετσώνα ένα εξαιρετικά σημαντικό κομμάτι όχι μόνο του Πειραιά, αλλά ολόκληρης της Αττικής.

22 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ www.wikipedia.org www.asda.gr www.portnet.gr
«Οργάνωσις Βιομηχανικής Περιοχής μεταξύ Άνω Λιοσίων-Ασπρόπυργου στη μείζονα περιοχή Πρωτευούσης», Δανα, Κωνσταντινίδης, Παπαδάκη, Ρούκα, 1975 «Διάρθρωση- Οργάνωση της Βιομηχανικής Παραγωγής και Φυσικός Σχεδιασμός: η περίπτωση της βιομηχανικής ζώνης Περιστερίου», Λ. Γρίβα, 1987 «Δραπετσώνα: Σχέση εργασίας-κατοικίας σαν [παράγοντας διαμόρφωσης ταξικής συνείδησης», Ο. Μπάρζα, Γ.Α. Πόλης, Χ. Χριστάνα, 1988 «Δραπετσώνα: σχέση βιομηχανίας- κατοικίας από την αρχή του αιώνα μέχρι σήμερα», Μ. Ξενιάδη, Χ. Παπαδόπουλος, Α. Θ. Παπαδοπούλου, 1991 «Διερευνώντας το χώρο του όρμου Κερατσινίου», Λεωνίδας Χαλεπάς, 1999 «Το σχεδιαζόμενο πάρκο στο Γουδί και ο υπερτοπικός του ρόλος στον πολεοδομικό ιστό της Αθήνας», Χ. Λαϊνά, Μ. Οικονόμου, 1989 «Ιστορική και Πολεοδομική εξέλιξη της βιομηχανικής περιοχής του Πειραιά», Σ. Βασιλειάδου, Α. Βλαχάκης, Δ. Κοντζόγλου, 1994