Η κατάσταση στη Κύπρο σήμερα αναφορικά με την προστασία και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με νοητική υστέρηση Εισήγηση από την Δρ Στέλλα Μουστάκα.

Παρουσίαση με θέμα: "Η κατάσταση στη Κύπρο σήμερα αναφορικά με την προστασία και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με νοητική υστέρηση Εισήγηση από την Δρ Στέλλα Μουστάκα."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η κατάσταση στη Κύπρο σήμερα αναφορικά με την προστασία και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με νοητική υστέρηση Εισήγηση από την Δρ Στέλλα Μουστάκα Πλέιπελ Προϊσταμένη Υπηρεσιών Επιτροπής Προστασίας Νοητικά Καθυστερημένων Ατόμων Μάρτιος 2010

2 Περιεχόμενα εισήγησης
Νομικό πλαίσιο στην Κύπρο για ισότητα. Γενικό, Ειδικό. Δικαιοπρακτική ικανότητα, Υποστηριζόμενη λήψη αποφάσεων, Κηδεμονία : Ερμηνεία, Κατοχύρωση. Περιγραφή κατάστασης, Προβληματισμοί. Συμβατότητα του Περί Νοητικά Καθυστερημένων Ατόμων Νόμου 117/89 με το άρθρο 12, ισότητα ενώπιον του Νόμου, της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των αναπήρων. Διορθωτικά μέτρα.

3 I. Νομικό πλαίσιο στη Κύπρο για ισότητα
Γενικό νομικό πλαίσιο Ως γενική αρχή, όλοι οι πολίτες έχουν ίσα θεμελιώδη δικαιώματα. Κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αξιοσημείωτα το άρθρο 28, εξασφαλίζει την ισότητα με περιεκτικό τρόπο αποκλείοντας κάθε εξαίρεση και το άρθρο 9 που κατοχυρώνει το δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης και κοινωνικής ασφάλειας. Σύμφωνα με νομική ερμηνεία με το Σύνταγμα όχι μόνο επιτρέπεται αλλά και επιβάλλεται η διαφορετική μεταχείριση ατόμων εφόσον οι ιδιαιτερότητες τους το δικαιολογούν και οι ιδιαίτερες ανάγκες τους το επιβάλλουν. Παραδεκτή είναι κάθε νομοθετική ρύθμιση που αποβλέπει στην εξύψωση των υστερούντων ατόμων, προς άμβλυνση της ανισοσκέλειας σε κάθε έκφραση της ζωής τους. Με βάση τις πιο πάνω αρχές, οριζόντιες πολιτικές του κράτους όπως ο Περί Δημόσιων βοηθημάτων Νόμος του 2006 παρέχουν ωφελήματα για κάλυψη βασικών αναγκών σε κατηγορίες πολιτών, περιλαμβανόμενου των ατόμων με νοητική υστέρηση .Πέραν από τις οριζόντιες πολιτικές, διαχρονικά έχουν τεθεί σε εφαρμογή και ειδικές νομοθεσίες.

4 Ειδικό νομικό πλαίσιο για προστασία δικαιωμάτων και εξίσωση ευκαιριών
Ειδικό νομικό πλαίσιο για προστασία δικαιωμάτων και εξίσωση ευκαιριών 117/89 Νόμος που διευκρινίζει τα δικαιώματα των νοητικά καθυστερημένων ατόμων, προσδιορίζει τις υποχρεώσεις της πολιτείας έναντι τους και καθορίζει τη δημιουργία Επιτροπής και Ταμείου με σκοπό την προώθηση των δικαιωμάτων τους. 113/I/99 Αναθεωρημένος Νόμος περί αγωγής και ειδικής εκπαίδευσης παιδιών με ειδικές ανάγκες. Βασική αρχή είναι η ένταξη των παιδιών στο κοινό κορμό εκπαίδευσης και εξαίρεση η φοίτηση σε ειδικό σχολείο. 127/I/2000 Ο Περί Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος, δίνει μια ευρεία ερμηνεία στην ενότητα της αναπηρίας με επίκεντρο τον περιορισμό των δραστηριοτήτων και την λειτουργικότητα του ατόμου, καθορίζει τα βασικά δικαιώματα τους και απαιτεί την ίση μεταχείριση τους κατά την εξασφάλιση αγαθών /υπηρεσιών.

5 23/I/96 Ο Περί Διαχείρισης της Περιουσίας Ανικάνων Προσώπων και άλλων υποθέσεων τους Νόμος. Μετά από αίτημα ή άλλες γραπτές παραστάσεις που υποβάλλονται από ενδιαφερόμενο πρόσωπο το δικαστήριο ορίζει διαχειριστή για τη συντήρηση του ανικάνου προσώπου ή /και για άλλο όφελος μελών της οικογένειας του καθώς και την διεκπεραίωση άλλων υποχρεώσεων του ανικάνου προσώπου. 146/I/2009 Ο Περί Πρόσληψης Ατόμων με Αναπηρίες στο ευρύτερο δημόσιο τομέα. Σκοπός είναι να προάγει τις ευκαιρίες απασχόλησης των ατόμων με αναπηρίες με τη λήψη θετικών μέτρων. Προβλέπεται η πρόσληψη τους σε ποσοστό 10% των έκαστων υπό πλήρωση θέσεων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

6 II. Δικαιoπρακτική ικανότητα Υποστηριζόμενη λήψη αποφάσεων Κηδεμονία
Ποια η ερμηνεία και η κατοχύρωση των πιο πάνω εννοιών σε γενικό ή ειδικό νομικό πλαίσιο στη Κύπρο; Ποια η εφαρμογή τους με τα άτομα με νοητική υστέρηση;

7 Δικαιοπρακτική ικανότητα (Legal capacity)
Σύμφωνα με νομική συμβουλή, φαίνεται ότι δεν υπάρχουν ξεχωριστές νομοθετικές διατάξεις για την δικαιοπρακτική ικανότητα στη Κύπρο (capacity to act). Η μόνη σχετική νομοθεσία είναι ο Περί Συμβάσεων Νόμος Κεφάλαιο 149. «Συμβάσεις είναι συμφωνίες που καταρτίζονται μεταξύ προσώπων ικανών προς το συμβάλλεσθαι δια νομίμου αντιπαροχής, δύναται να καταρτίζονται εγγράφως ή δια ζώσης.... Ικανός προς το συμβάλλεσθαι είναι αυτός που δύναται να αντιληφθεί τη συμφωνία και να μορφώσει λογική κρίση για τις συνθήκες της πάνω στα συμφέροντα του». Σχετικές είναι οι ερμηνείες για συναίνεση συμφωνίας, εξαναγκασμός, ψυχική πίεση, απάτη καθώς και οι ερμηνείες για ακύρωση συμφωνίας /σύμβασης. Στα πλαίσια της πιο πάνω εξήγησης το δικαίωμα για δικαιοπρακτική ικανότητα περιορίζεται στην ικανότητα για σύμβαση. Οι προαναφερόμενες ειδικές νομοθεσίες θα πρέπει να εξεταστούν κατά πόσο έχουν πρόνοιες που όχι μόνο δεν προάγουν άλλα ενδεχομένως να στερούν την άσκηση δικαιοπρακτικής ικανότητας.

8 Υποστηριζόμενη λήψη αποφάσεων
Υποστηριζόμενη λήψη αποφάσεων (supported decision making). Είναι η διαδικασία όπου τα άτομα ενισχύονται με την απόκτηση των κατάλληλων δεξιοτήτων και με την υποστήριξη των καταλλήλων προσώπων ώστε να παίρνουν αποφάσεις, στα μέτρα των δυνατοτήτων τους, πάνω σε οποιαδήποτε θέματα που τους αφορούν . Τέτοιες αποφάσεις μπορεί να είναι ο χώρος που θέλουν να ζουν, να εργάζονται, οι προτιμήσεις τους για αναψυχή, για συντροφιά. Δεν υπάρχουν νομοθετικές ρυθμίσεις ούτε και εμφανές /ουσιαστικές πολιτικές για κατοχύρωση τέτοιων θεσμών. Γίνεται ενθάρρυνση τους σε επίπεδο αυτόνομης διαβίωσης σε σπίτια στη κοινότητα και ανάμεσα σε άτομα που εργοδοτούνται στην ανοικτή αγορά εργασίας. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει αξιολόγηση αυτής της πρακτικής ούτε και αξιολόγηση της αυτοεκτίμησης των ατόμων. Μεγάλη πρόκληση παραμένει η έκφραση βούλησης από άτομα με σοβαρή νοητική υστέρηση. Στις περιπτώσεις αυτές, μέχρι στιγμής, εξυπακούεται η ανάγκη συνεχούς κηδεμονίας.

9 Κηδεμονία Σ’ ότι αφορά τους ανήλικους με νοητική υστέρηση ισχύουν οι γενικότερες νομοθεσίες που η ευθύνη διαβιβάζεται στον γονέα (Ο Περί Γονέων και Τέκνων Νόμος 1990). Σχετική είναι η προστασία που παρέχεται μέσα από τον Επίτροπο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού ( Νόμος 5(III)2000). Σ΄ ότι αφορά τους ενήλικες με νοητική υστέρηση φαίνεται ότι επικρατεί σύγχυση σε ερμηνείες και έλλειψη ξεκάθαρης πολιτικής. Μέσα από την πρακτική που ακολουθείται υπερισχύει το πνεύμα της παιδοποίησης και του υπερπροστατευτισμού ενώ εντοπίζονται και περιστατικά αμέλειας /εγκατάλειψης ακόμα και εκμετάλλευσης τους. Η πιο πάνω εκτίμηση περιγράφεται στην ενότητα που ακολουθεί.

10 III Περιγραφή κατάστασης /Προβληματισμοί
Διαμονή ενηλίκων με την οικογένεια Τα ενήλικα άτομα που διαμένουν μαζί με την οικογένεια τους (724)* συνεχίζουν να τελούν κάτω από την κηδεμονία τους ως να είναι ανήλικα και η οικογένεια έχει την ευθύνη της επιμέλειας τους. Το δημόσιο βοήθημα που δίδεται από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας για βασικές ανάγκες, ανεξάρτητα οικονομικής κατάστασης εκδίδεται στο όνομα τους αλλά η διαχείριση του γίνεται από την οικογένεια, μετά από άτυπη εξουσιοδότηση που τους παρέχουν οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας. Οι οικογένειες αποφεύγουν να εγγράφουν περιουσιακά στοιχεία στα άτομα αυτά καθότι διακόπτεται /μειώνεται το βοήθημα ή ακόμα ζητείται επιστροφή του όταν προκύψει εκποίηση της περιουσίας τους. * Μητρώο Ατόμων Επιτροπής, έτος 2009

11 Αξιοσημείωτο είναι ότι 45% των περιπτώσεων πρόκειται για γονείς συνταξιούχους ή γονείς που έχουν αποθάνει. Η ενθάρρυνση της λήψης αποφάσεων από τα ίδια τα άτομα μέσα στην οικογένεια, όπου είναι δυνατό, δεν έχει αξιολογηθεί, ενδεχομένως οι αποφάσεις να γίνονται από τρίτους στα πλαίσια υποεκτίμησης των ικανοτήτων των ατόμων και της νοοτροπίας του λαού. Ευτυχώς περιορισμένα είναι τα περιστατικά ανηλίκων που δεν μπορούν να παραμείνουν με την οικογένεια τους.

12 Διαμονή σε κλειστούς χώρους
Πρόκειται για διαμονή σε οικιστικές μονάδες (σπίτια στη κοινότητα),σε ιδρύματα και σε στέγες ηλικιωμένων & αναπήρων (355)*. Η διαμονή σε οικιστικές μονάδες (σπίτια στην κοινότητα) ταιριάζει όσο είναι δυνατό στο μοντέλο της οικογένειας. Σήμερα λειτουργούν στην Κύπρο 22 τέτοιες μονάδες. Έχει παρατηρηθεί αξιοσημείωτη βελτίωση στη κατάσταση και ειδικά στην αυτοεικόνα των ατόμων που κατοικούν σ΄ αυτά τα σπίτια συγκριτικά με προηγούμενη ιδρυματική τους διαμονή. Ωστόσο επικρατεί σύγχυση με το θέμα της κηδεμονίας και της διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους ως «ενοίκων». * Μητρώο Ατόμων, Επιτροπής 2009

13 Πολλά διλήμματα /κενά γύρω από την κηδεμονία σημειώνονται στη περίπτωση που άτομα διαμένουν σε ιδρύματα ή στέγες ηλικιωμένων και αναπήρων, ως λύση ανάγκης, λόγω έλλειψης ενός καθολικού σχεδίου δράσης για την «αποϊδρυματοποίηση» (291 άτομα*). Επιτρέψετε μου να περιγράψω τρεις αξιοσημείωτες περιπτώσεις. * Μητρώο Ατόμων, Επιτροπής 2009

14 Περίπτωση 1 Ο Χ (μέτρια νοητική υστέρηση) ήταν ορφανός και διέμενε σε ίδρυμα. Πριν από 2 χρόνια σε ηλικία 42 ετών βρέθηκε πρωινές ώρες νεκρός στο δωμάτιο του στο ίδρυμα. Δυστυχώς η αστυνομία δεν επέμενε να γίνει νεκροψία και να εξεταστεί το θέμα ευθυνών για αμέλεια γύρω από την φροντίδα /περίθαλψη του. Ο Χ είχε βρογχοπνευμονία. Νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο για 2-3 ημέρες μόνον. Ενδεχομένως να μην έπρεπε να δοθεί εξιτήριο από το νοσοκομείο. Η Επιτροπή ζήτησε εξηγήσεις από τους εμπλεκόμενους για το χειρισμό της περίπτωσης. Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας υποστήριξαν ότι δεν ήσαν κηδεμόνες του και η ευθύνη τους περιοριζόταν μόνο στη διαχείριση του δημοσίου βοηθήματος, πράγμα με το οποίο διαφώνησε η Επίτροπος Διοίκησης, επικαλούμενη μάλιστα τις πρόνοιες του Νόμου 23/I/96 Περί Διαχείρισης της Περιουσίας Ανικάνων Προσώπων και άλλων υποθέσεων τους. Ευθύνες επέρριψε και στην αστυνομία επικαλούμενη τον Περί Θανατικών Ανακριτών Νόμο κεφ. 153. Μήπως η ευθύνη της κηδεμονίας αυτών των περιπτώσεων από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ή /και άλλο φορέα θα πρέπει να διασαφηνιστεί ρητά με νομοθετική ρύθμιση ;

15 Περίπτωση 2 Η Ε (ελαφριά νοητική υστέρηση) ηλικίας 25 χρονών ζούσε με την οικογένεια της. Υπάρχουν πληροφορίες ότι επρόκειτο για ακατάλληλη οικογένεια με πολλαπλά προβλήματα. Η Ε κατηγορήθηκε για το φόνο της θείας της που φρόντιζε την άρρωστη μητέρα της . Προφυλακίστηκε χωρίς να ληφθεί αρχικά υπόψη η κατάσταση της. Μετά από παρέμβαση της Επιτροπής και άλλων παραγόντων το Κακουργιοδικείο εξέδωσε απαλλαγή της, χωρίς δίκη, λόγω νοητικής υστέρησης. Εκκρεμή να ξεκαθαριστεί ο υπεύθυνος για το φόνο. Σύμφωνα με διευθέτηση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας η Ε διαμένει έκτοτε σε στέγη ηλικιωμένων και καθημερινά λαμβάνει ημερήσιες υπηρεσίες σε κέντρο ημέρας. Πέρσι βρέθηκε έγκυος (προχωρημένη εγκυμοσύνη -6 μηνών), άγνωστος ο πατέρα και κάτω από ποίες συνθήκες συνέβηκε. Δεν διερευνήθηκε σεξουαλική εκμετάλλευση της. Το παιδί έχει δοθεί σε ανάδοχη οικογένεια. Η ίδια συνεχίζει να ζει στο γηροκομείο όπου η έξοδος απαγορεύεται από τις 6 το απόγευμα. Θέλει να κυκλοφορεί έξω σε χώρους αναψυχής όπως όλες οι νεαρές. Που είναι οι υποστηρικτικές υπηρεσίες γι’ αυτή την κοπέλα μετά τις ώρες του κέντρου ημέρας; Έχει επιβεβαιωθεί ότι μπορεί να παρασύρεται ή ακόμη και να προκαλεί άλλους ξεγελώντας τους για την κατάσταση της.

16 Ανεξάρτητη διαβίωση Αυτή η περίπτωση περιγράφει τύπο Ανεξάρτητης διαβίωσης και βρίσκεται υπό διερεύνηση. Πρόκειται για την Μ, ελαφριά νοητική υστέρηση ενδεχομένως σε συνδυασμό με ψυχιατρικό, ηλικίας 50 ετών που διαμένει με την μεγαλύτερη ανύπαντρη αδερφή της στο πατρικό τους σπίτι. Πριν από 2 χρόνια απέθανε ο πατέρας και άφησε ακίνητη περιουσία και τις αποταμιεύσεις του στη Μ, ενδεχομένως για να την εξασφαλίσει οικονομικά λόγω της κατάστασης της. Μετά την απόκτηση περιουσίας και μετά από βεβιασμένη αξιολόγηση, ότι είναι ικανή να διαχειρίζεται την περιουσία της, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας σταμάτησαν την παροχή δημοσίου βοηθήματος στη Μ. Η Μ έκτοτε αυτοσυντηρείται χωρίς έλεγχο από τις αποταμιεύσεις. Η αδερφή της υποστηρίζει ότι γείτονες, παρασύρουν την Μ και της αποσπούν χρήματα και ενδεχομένως να την πείσουν να τους μεταβιβάσει ακίνητη περιούσια. Το χειρότερο την βάζουν να κατηγορεί την μεγαλύτερη αδερφή ότι την κακομεταχειρίζεται.

17 Η μεγαλύτερη αδερφή ζητά από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και την αστυνομία να παρέμβουν. Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας υποστηρίζουν ότι δεν έχουν νομικό πλαίσιο για να εξετάσουν τις δαπάνες της Μ και εκτιμούν ότι η Μ είναι ικανή για οποιαδήποτε πράξη. Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας μετά από αίτημα της Επιτροπής αναγνωρίζουν ότι η αξιολόγηση της Μ που έγινε πριν 3 χρόνια ήταν ελλειπή και τείνουν να εκτιμούν ότι υπάρχει νοητική και ψυχική δυσλειτουργία. Η Μ αρνείται να αξιολογηθεί. Μπορούμε να της το επιβάλουμε; Ποιος μπορεί να μας επιβεβαιώσει ότι οι δαπάνες της έχουν ορθολογική βάση; Ποιος μπορεί να μας επιβεβαιώσει ότι δεν τίθεται θέμα «πλύσης εγκεφάλου» από τους γείτονες; Η μεταβίβαση περιουσίας σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία μπορεί να γίνει με απλό πληρεξούσιο που υπογράφει ο κάτοχος.

18 III. Συμβατότητα του Περί Νοητικά Καθυστερημένων Ατόμων Νόμου 117/89 με το άρθρο 12 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των αναπήρων του 2007 Ο πιο πάνω Νόμος ήταν ορόσημο για την εποχή που ψηφίστηκε. Αρκετές όμως από τις διατάξεις του είναι σήμερα αναχρονιστικές (συστήνει ιδρυματική διαμονή, εκπαίδευση σε ειδικά σχολεία). Με την στήριξη της Νομικής Υπηρεσίας εδώ και μερικά χρόνια έχει ετοιμαστεί μια εκτεταμένη τροποποίηση του που λαμβάνει υπόψη τις σύγχρονες τάσεις και αντιλήψεις και καθιερώνει αποτελεσματικό μηχανισμό για την εποπτεία των δικαιωμάτων των ατόμων με νοητική υστέρηση. Η προώθηση της ψήφισης της τροποποίησης εξακολουθεί να εκκρεμεί από το 2006. Στην τροποποίηση δεν υπάρχει ρητή αναφορά ότι τα άτομα με νοητική υστέρηση έχουν τα ίδια δικαιώματα και είναι ίσοι ενώπιον του Νόμου. Όπως έχω αναφέρει επικρατεί το πνεύμα της προστασίας των δικαιωμάτων τους από τρίτους και η συνεχής κηδεμονία. Σύμφωνα με τη Σύμβαση, άρθρο 12θα πρέπει να γίνουν περαιτέρω διορθωτικά μέτρα. Πρόσφατα η Επιτροπή έχει καταλήξει στη περίληψη των πιο κάτω τροποποιήσεων μέσα σε 3 ενότητες (i) άσκηση δικαιοπρακτικής ικανότητας, (ii) προστασία από αρμόδιο επαρχιακό δικαστήριο, (iii) εγγυήσεις για το διαχειριστή περιουσίας.

19 i. Άσκηση δικαιοπρακτικής ικανότητας
Το άτομο με νοητική υστέρηση έχει ίσα δικαιώματα όπως όλοι οι πολίτες και δικαιούται την κατάλληλη στήριξη από την πολιτεία για την άσκηση των δικαιωμάτων του, σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις ικανότητές του σ’ όλους τους τομείς, με στόχο την κοινωνική ενσωμάτωσή του. Το άτομο δικαιούται απόκτηση και διαφύλαξη περιουσίας και τη διαχείριση των οικονομικών συναλλαγών που συνεπάγονται, νοουμένου ότι έχει αξιολογηθεί ικανό για δικαιοπραξία από αρμόδια αρχή.

20 ii. Προστασία από αρμόδιο επαρχιακό δικαστήριο
Άτομο με νοητική υστέρηση το οποίο έχει αξιολογηθεί ότι δεν μπορεί να ασκήσει τη δικαιοπρακτική ικανότητά του ή να εκφράζει τη βούλησή του ή να λαμβάνει αποφάσεις, τίθεται κάτω από την προστασία του αρμόδιου επαρχιακού δικαστηρίου. Διαδικαστικά, μετά από αίτηση γονέων, συγγενών, της Επιτροπής ή του αρμόδιου επαρχιακού λειτουργού ευημερίας, το δικαστήριο εξετάζει και αν κρίνει αναγκαίο διορίζει διαχειριστή ή/και κηδεμόνα στους οποίους ανατίθεται η διαχείριση της περιουσίας ή/και η επιμέλεια αντίστοιχα ενήλικα ατόμου με νοητική υστέρηση, για καθορισμένο χρονικό διάστημα. Το ίδιο πρόσωπο μπορεί να διοριστεί ως κηδεμόνας και διαχειριστής ή μπορούν να οριστούν περισσότερο από ένας κηδεμόνες ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου. Ο διαχειριστής ή κηδεμόνας μπορεί να οριστεί από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας.

21 Η επιλογή διαχειριστή ή /και κηδεμόνων γίνεται μέσα από κριτήρια και καθορισμένη διαδικασία. Το ίδιο το άτομο μπορεί να υποστηρίξει ή να διαφωνήσει με την επιλογή τους. Ο διορισμός τους γίνεται μέσα από σύστημα εγγραφής και επίσημης /ξεκάθαρης ανάθεσης αρμοδιοτήτων. Σε έκτακτες περιπτώσεις μπορεί να διοριστεί προσωρινός κηδεμόνας. Οι κηδεμόνες λαμβάνουν ειδική και γενική εκπαίδευση για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους. Καθορίζεται μηχανισμός στην περίπτωση που θα προκύψει αντιπαράθεση του ατόμου με το διαχειριστή ή κηδεμόνες.

22 Οι κηδεμόνες έχουν την ευθύνη της επιμέλειας του ατόμου η οποία διασφαλίζει τα ακόλουθα:
(α) τον εφοδιασμό του ατόμου με τα απαραίτητα χρεώδη για άνετη αξιοπρεπή και υγιή διαβίωση (β) την επίβλεψη του χώρου και συνθηκών διαβίωσης ή εργασίας του ατόμου (γ) την αξιοπρέπεια του ατόμου από κάθε είδος εκμετάλλευσης και προσβολής (δ) την ενσωμάτωση του ατόμου στη κοινότητα και τη συμμετοχή στα κοινά (ε) την επίλυση οποιονδήποτε προβλημάτων /αναγκών του ατόμου

23 iii. Εγγυήσεις για το διαχειριστή περιουσίας
Ο διαχειριστής δεν μπορεί, χωρίς την άδεια του Δικαστηρίου- (α) να χρησιμοποιεί την περιουσία και τα εισοδήματα από την περιουσία του ατόμου με νοητική υστέρηση για οποιοδήποτε σκοπό, περιλαμβανομένων της συντήρησης, της εκπαίδευσης και γενικά της κάλυψης των αναγκών του ατόμου με νοητική υστέρηση (β) να εκποιήσει, υποθηκεύσει, επιβαρύνει, ανταλλάξει ή με οποιονδήποτε τρόπο αποξενώσει περιουσία του ατόμου με νοητική υστέρηση (γ) να προβεί σε αγορά ακίνητης περιουσίας εκ μέρους του ατόμου με νοητική υστέρηση (ε) να επενδύει χρήματα που ανήκουν στο άτομο με νοητική υστέρηση (στ) να συμβιβάζει αγωγές ή απαιτήσεις υπέρ ή κατά του

24 Το Δικαστήριο έχει εξουσία να διατάσσει οποτεδήποτε την καταχώρηση στο Δικαστήριο έκθεσης λογαριασμών ελεγμένων από εγκεκριμένο ελεγκτή σχετικά με την περιουσία ατόμου με νοητική υστέρηση. Διάθεση περιουσίας μπορεί να κηρυχθεί από το Δικαστήριο άκυρη και το Δικαστήριο μπορεί, παράλληλα, να εκδώσει οποιαδήποτε διαταγή που απαιτείται για αποκατάσταση της περιουσίας ατόμου με νοητική υστέρηση. Η άδεια του Δικαστηρίου για εκποίηση περιουσίας δεν δίνεται, εκτός αν το Δικαστήριο ικανοποιηθεί ότι τούτο είναι αναγκαίο για τα συμφέροντα του ατόμου με νοητική υστέρηση.

25 Η παράλειψη του διαχειριστή να συμμορφωθεί προς τις διατάξεις του παρόντος Νόμου συνιστά αδίκημα.
Η Επιτροπή παρακολουθεί και ελέγχει οποιοδήποτε πρόσωπο έχει υπό την φροντίδα του, είτε ως διαχειριστής είτε άλλως πως, άτομο με νοητική υστέρηση. Στην περίπτωση υπόνοιας για παράβαση των καθηκόντων του προσώπου αυτού, ενημερώνεται ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, μέσω του αρμόδιου Υπουργού, για λήψη μέτρων. Νοείται ότι το δημόσιο(αναπηρικό) βοήθημα θεωρείται περιουσιακό στοιχείο.

26 IV. Γενικότερα Διορθωτικά μέτρα
Επιβάλλεται η προώθηση της τροποποίησης του Περί Νοητικά Καθυστερημένων Ατόμων Νόμου και ειδικά η ρύθμιση του άρθρου για την κηδεμονία και την διαχείριση περιουσιών . Θα πρέπει να διασαφηνιστούν οι ρόλοι όσων φορέων εμπλέκονται. Ποιός αξιολογεί την δικαιοπρακτική ικανότητα, ποιός παρακολουθεί τις δαπάνες τους, ποιές οι ευθύνες των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, ή /και του νέου Τμήματος για την Κοινωνική Ενσωμάτωση Ατόμων με Αναπηρίες; Αυτή η τροποποίηση θα βοηθήσει και τη δικαστική εξουσία για τον κατάλληλο χειρισμό. Επιβάλλεται η αναθεώρηση ή και κατάργηση νόμων που στερούν τα δικαιώματα των ατόμων όπως ο Περί Ανικάνων Προσώπων Νόμος 23/I/96 και ο Περί Συμβάσεων Νόμος του 1931.

27 Επιβάλλεται σχετική αναθεώρηση στη διαχείριση / έλεγχο του δημόσιου βοηθήματος από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και ενδεχομένως δημιουργία ειδικού προγράμματος για θέματα κηδεμονίας. Ειδικά για την ενθάρρυνση της αυτοσυνηγορίας επιβάλλονται οριζόντιες πολιτικές όπως κατάλληλες παιδαγωγικές προσεγγίσεις σε εκπαιδευτικούς χώρους αλλά και εντός του πυρήνα της οικογένειας. Υπήρξαν δηλώσεις από ακαδημαϊκούς ότι στο επίπεδο δημόσιας εκπαίδευσης θα τεθούν τέτοιες προσεγγίσεις στην προτεινόμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Τέλος συστήνεται η ρύθμιση υποθέσεων κηδεμονίας και με εξωδικαστικούς μηχανισμούς.

28 Δημογραφικά στοιχεία ατόμων με νοητική υστέρηση Μητρώο Επιτροπής 2009
Σύνολο 2290 άτομα , επαρχία ηλικία βαθμός ν.υ. Λευκωσία % Λεμεσός % Λάρνακα /Αμμόχωστος % Πάφος % μέχρι % 21 – % % ελαφριά % μέτρια % σοβαρή % αδιάγνωστη %

29 45% έχουν γονείς συνταξιούχους /απεβίωσαν
62% έχουν παράλληλα και άλλη σωματική αναπηρία 68% του πληθυσμού ετών φοιτά σε σχολεία 15% του πληθυσμού 20 + εργοδοτούνται με ή χωρίς στήριξη 49% λαμβάνουν υπηρεσίες σε ιδρύματα, ειδικά σχολεία, κέντρα ημέρας, στέγες ηλικιωμένων, άλλα προγράμματα 96% λαμβάνουν δημόσιο (αναπηρικό) βοήθημα