Γενετικά Τροποποιημένα Προϊόντα και Περιβάλλον Βαμνιές Δημήτρης Χημικός Μsc.

Παρουσίαση με θέμα: "Γενετικά Τροποποιημένα Προϊόντα και Περιβάλλον Βαμνιές Δημήτρης Χημικός Μsc."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Γενετικά Τροποποιημένα Προϊόντα και Περιβάλλον Βαμνιές Δημήτρης Χημικός Μsc

2 Σχολή Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Εργαστήριο Μικροβιολογίας Πτυχιακή Εργασία

3 Τι είναι Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί Ως γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί ορίζονται οι οργανισμοί των οποίων το γενετικό υλικό έχει τροποποιηθεί και είναι διαφορετικό από αυτό που θα είχαν φυσιολογικά. Η τεχνολογία στην οποία στηρίζονται περιλαμβάνεται στο κλάδο της βιοτεχνολογίας και ονομάζεται Τεχνολογία Ανασυνδυασμένου DNA. Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει τη μεταφορά επιλεγμένων γονιδίων από έναν οργανισμό σε έναν άλλο με σκοπό να του προσδώσει επιθυμητές ιδιότητες.

4 Θεωρητικό Μέρος

5 Μέθοδος ανασυνδυασμού DNA με χρήση του βακτηρίου Agrobacterium tumefaciens Δημιουργία διαγονιδιακών ζώων

6 GENE GUN Gene Gun DΝΑ φορέα επιστρώνεται πάνω σωματίδια χρυσού ή βολφραμίου Τα σωματίδια επιταχύνονται σε υψηλές ταχύτητες από το όπλο Τα σωματίδια εισέρχονται φυτικών ιστών Το DNA εισέρχεται στον πυρήνα και ενσωματώνεται στο χρωμόσωμα

7 Εφαρμογές Χαρακτηριστικά Γενετικά Τροποποιημένων Φυτών Βελτίωση χρώματος Επιβράδυνση ωρίμανσης Ευκολία επεξεργασίας Αντίσταση στα βακτήρια Αντίσταση στους ιούς Αντίσταση στα έντομα Ανοχή στα ζιζανιοκτόνα Ανοχή στη ξηρασία Πρώιμη άνθιση Απορρόφηση και αξιοποίηση θρεπτικών Παρασκευή θεραπευτικών πρωτεϊνών ( εμβόλια, αντισώματα, φάρμακα) Ανοχή σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες Επιβράδυνση φυσικής ωρίμανσης Βελτίωση γευστικών ιδιοτήτων

8 Αντίσταση στα έντομα Γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι (αριστερά) και φυσιολογικό (δεξιά) με προσβολή από το πράσινο σκουλήκι Εισαγωγή του γονιδίου της ενδοτοξίνης του Bacillus thuringiensis (Bt) στο γονιδίωμα του φυτού. Η τοξίνη Bt καταστρέφει τη μεμβράνη του μέσου εντέρου με αποτέλεσμα τη μεγάλη απώλεια νερού, παράλυση και θάνατο των εντόμων.

9 Ανοχή στα ζιζανιοκτόνα Σόγια και ελαιοκράμβη ανθεκτική στο ζιζανιοκτόνο Roundup

10 Εφαρμογές στα ζώα Αποσκοπούν στη βελτίωση ιδιοτήτων τους. Στις αγελάδες στοχεύει στην καλύτερη ποιότητα γάλατος. Στους χοίρους ερευνάται αν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν ως δότες οργάνων στον άνθρωπο. Για το σκοπό αυτόν έχουν τροποποιηθεί οι επιφάνειες των κυττάρων, έτσι ώστε να μη θεωρούνται ξένα από το αμυντικό σύστημα του ανθρώπου. Σε ψάρια: η έρευνα στοχεύει στη γρήγορη ανάπτυξη και μεγάλο βάρος, προσαρμογή σε χαμηλές θερμοκρασίες, αντίσταση στους παράγοντες ασθενειών Στο πρόβατο η έρευνα στοχεύει στην καλύτερη ποιότητα μαλλιού.

11 Θετικά - Αρνητικά των Γενετικά Τροποποιημένων Προϊόντων Θετικά τη βιομηχανία τα τρόφιμα την ιατρική το περιβάλλον τη γεωργία την κτηνοτροφική παραγωγή την κοινωνία Αρνητικά Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία Κίνδυνοι για το περιβάλλον Ηθικά προβλήματα Προβλήματα των πνευματικών δικαιωμάτων Προβλήματα για την κοινωνία Προβλήματα σήμανσης Οριζόντια μεταφορά γονιδίων

12 Οι δύο πιο κοινοί τύποι των ΓΤΟ είναι Τρόφιμα - canola, καλαμπόκι,ασπαρτάμη,σόγια… Φάρμακα - ινσουλίνη, ορμόνες και εμβόλιο

13 Τρόφιμα ΓΤΟ Ορισμένοι τύποι των ΓΤΟ έχουν τροποποιηθεί για την αύξηση της περιεκτικότητας σε θρεπτικά συστατικά τους. Το καλαμπόκι και η σόγια είναι δύο παραδείγματα των καλλιεργειών τα οποία έχουν υψηλότερη θρεπτική αξία. Μερικά φρούτα έχουν επίσης τροποποιηθεί γενετικά για να ωριμάζουν αργότερα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτό μπορεί να βοηθήσει να γίνουν διαθέσιμα φρέσκα στην αγορά κατά τη διάρκεια μιας μεγαλύτερης χρονικής περιόδου καθώς διευκολύνεται και η μεταφορά τους.

14 Φάρμακα Γενετικά τροποποιημένα φάρμακα μπορούν να παραχθούν φθηνότερα και ευκολότερα. Μερικά από αυτά είναι: ινσουλίνη, θυρεοειδικές ορμόνες και το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β (ινσουλίνη είναι η παλαιότερη)

15 Μικρόβια Ήταν οι πρώτοι οργανισμοί που τροποποιήθηκαν γενετικά Παίζουν σπουδαίο ρόλο στην παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων καθαρών ανθρώπινων πρωτεϊνών για χρήση στην ιατρική. Έχουν χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ινσουλίνης, παραγόντων πήξεως του αίματος, για την ανθρώπινη αυξητική ορμόνη, την Α- αντιθρυψίνη κλπ.

16 Ιστορικά

17 Επιλεκτικές Διασταυρώσεις Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, δεν είναι νέοι. Οι άνθρωποι εκμεταλλεύονται τις ιδιότητες διαφόρων οργανισμών για την παραγωγή χρήσιμων προϊόντων (Παραδοσιακή Βιοτεχνολογία) και μέσω επιλεκτικών διασταυρώσεων δημιουργόυν νέα είδη

18 Επιλεκτικές διασταυρώσεις έχουν δώσει και τις ράτσες των σκύλων Αυτός είναι ένας τρόπος φυσικής γενετικής τροποποίησης

19 Οι αγρότες επιλέγουν συνήθως τα πιο παραγωγικά είδη σπόρων για τη βελτίωση της γεωργικής παραγωγής τους.

20 Μεταξύ 1856 και 1863 Gregor Mendel (1822-1884) Χρησιμοποίησε φυτά μπιζελιού να μελετήσει τα κληρονομικά χαρακτηριστικά των φυτών και ανακάλυψε ένα μοτίβο κληρονομικότητας, γνωστό σήμερα ως τους νόμοι του Μέντελ για την κληρονομικότητα.

21 1871 Friedrich Miescher (1844-1895) Γερμανός χημικός που ανακάλυψε το DNA. Θεωρήθηκε από την επιστημονική κοινότητα πολύ απλό μόριο ώστε να φέρει όλες τις γενετικές πληροφορίες. Οι επιστήμονες θεωρούσαν τις πρωτεΐνες βάση της γενετικής. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το DNA είναι ο φορέας της κληρονομικής διαδοχής.

22 Between 1895-1901 Albrecht Kossel (1853-1927) Προσδιόρισε τις πέντε αζωτούχες βάσεις που υπάρχουν στα νουκλεϊκά οξέα, αδενίνη, κυτοσίνη, γουανίνη, θυμίνη και ουρακίλη και τα οποία είναι το κλειδί στη διαμόρφωση του DNA.

23 1944 Oswald Avery (1877-1955) Μαζί με τον Colin MacLeod και McCarty Maclyn ανακάλυψαν ότι το DNA είναι ο αληθινός φορέας της γενετικής πληροφορίας.

24 1953 James Watson και Francis Crick δημοσιεύουν την ανακάλυψή της διπλής έλικας Η γενετική τροποποίηση ανοίγει δυνατότητες σε ότι οι παραδοσιακές μέθοδοι δεν θα μπορούσαν. Μπορούν να προστεθούν γονίδια, να αδρανοποιηθούν ή διαγραφούν από τα κύτταρα.

25 1971 Πρώτη συζήτηση για τους κινδύνους από την έκθεση του ανθρώπου σε ΓΤΟ ξεκίνησε όταν ένας εντερικός μικροοργανισμός (E. coli), μολύνθηκε από έναν ιό που προκαλεί όγκους

26 1972 Stanley Cohen (1922-) Herbert Boyer (1936-) Αναπτύσονται τεχνικές που καταστούν δυνατό το κόψιμο του DNA σε συγκεκριμένες θέσεις στην αλληλουχία από ειδικά περιοριστικά ένζυμα (περιοριστικές ενδονουκλεάσες) Ο Δρ Boyer πηγαίνει στη βιοτεχνολογική εταιρεία Genentech το 1976

27 1978 Genentech Γίνεται η πρώτη παραγωγή ινσουλίνης με ΓΤΟ Αργότερα παράγεται η ανθρώπινη αυξητική ορμόνη η οποία χρησιμοποιείται για να επιτρέψει σε παιδιά με νανισμό να μεγαλώσουν σε ένα κανονικό μέγεθος. Humulin Genentech είναι το πρώτο καταναλωτικό προϊόν που αναπτύχθηκε μέσω της σύγχρονης βιοτεχνολογίας.

28 1982 Monsanto Εισήγαγε μια βόεια αυξητική ορμόνη που χρησιμοποιείται σε αγελάδες για να αυξήσουν την παραγωγή γάλακτος. Ήταν μεταξύ των πρώτων που τροποποιήσαν γενετικά φυτικά κύτταρο το 1983.

29 1983 Ένα φυτικό γονίδιο εισήχθη από ένα γονίδιο φυτού από ένα είδος σε άλλο είδος

30 1986 Στο Βέλγιο, διεξάγονται οι πρώτες δοκιμές στον τομέα των γενετικά τροποποιημένων φυτών Ο ΟΟΣΑ βάζει για πρώτη φορά θέμα ασφάλειας σχετικά με τους ΓΤΟ με εγγραφό του

31 1987- Η Monsanto είναι η πρώτη εταιρεία που ανοίγει τις πύλες σε εφαρμογές πεδίου σε ΓΤΟ

32 1990 Pfizer η FDA ενέκρινε την ασφαλή χρήση ενός γενετικώς τροποποιημένου ενζύμου που χρησιμοποιείται στην παραγωγή τυριών και άλλων γαλακτοκομικών προϊόντων. Μέχρι το 1995, το 67 % των τυριών που παράγονται στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν ΓΤΟ καλλιέργειες εκκίνησης.

33 1992 Η ΓΤΟ ντομάτα Calgene’s Favr Savr εγκρίνεται για την εμπορική παραγωγή της από το αμερικανικό υπουργείο Γεωργίας. Η FDA δηλώνει ότι τα γενετικά τροποποιημένα τροφίμα δεν είναι επικίνδυνα και δεν απαιτούν ειδική ρύθμιση(History of genetic engineering, 2012).

34 1994 Η Πρώτη γενετικά τροποποιημένη καλλιέργεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ο καπνός έχει εγκριθεί στη Γαλλία (Ιστορία της γενετικής μηχανικής, 2012).

35 2000 (International Biosafty Protocol 2000 )- Το Διεθνές Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια έχει εγκριθεί από 130 χώρες. Το πρωτόκολλο αυτό συμφωνεί με την επισήμανση των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών, αλλά χρειάζεται ακόμη να επικυρωθεί από πενήντα χώρες, πριν τεθεί σε ισχύ(History of genetic engineering, 2012).

36 Σήμερα Soybeans 93% της σόγιας που καλλιεργείται στις ΗΠΑ είναι γενετικώς τροποποιημένη. Η σόγια χρησιμοποιείται σε προϊόντα όπως οι ζωοτροφές και τα προσυσκευασμένα γεύματα Χρησιμοποιείται και σε πολλές βιομηχανικές εφαρμογές. % of Total Crops that are GMOs

37 Σήμερα Καλαμπόκι 86% καλλιέργειες καλαμποκιού στις ΗΠΑ εμπίπτει στην κατηγορία των ΓΤΟ. Το καλαμπόκι είναι η πιο ευρέως καλλιεργούμενη καλλιέργεια σιτηρών στην Αμερική. Χρησιμοποιείται για να κάνει υποκατάστατα ζάχαρης, όπως το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης, μια μεγάλη ποσότητα των επεξεργασμένων τροφίμων περιέχουν καλαμπόκι και χρησιμοποιείται επίσης για την παρασκευή αιθανόλης, ένα βιοκαύσιμο που αναμειγνύεται με τη βενζίνη για να μειωθεί η ποσότητα των ρύπων που εκπέμπονται από τα αυτοκίνητα. % of Total Crops that are GMOs

38 Αύριο Έρευνα και Ανάπτυξη Διάφορα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων εμβολίων, εμπλουτισμοί βιταμινών, ορμόνες που οδηγούν σε ταχύτερη ωρίμανση και ανθεκτικότητα στις ασθένειες. Ο χρόνος θα δείξει εάν οι κίνδυνοι που συνεπάγεται η χρήση ΓΤΟ θα αντισταθμίζουν τα οφέλη.

39 Πλεονεκτήματα για τους ΓΤΟ Μειώνει τη χρήση των φυτοφαρμάκων και άλλων τοξικών χημικών ουσιών Σήμερα, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία είναι η μεγάλη και αλόγιστη χρήση των φυτοφαρμάκων. Η γενετική τροποποίηση βοηθάει να κρατηθεί το ποσοστό της απόδοσης των καλλιεργειών σε ένα λογικό επίπεδο για τους παραγωγούς τροφίμων.

40 Πλεονεκτήματα (συνέχεια) Ανθρώπινη Υγεία Επίλυση του προβλήματος του επισιτισμού, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Εξάλειψη των αλλεργιογόνων παραγόντων των τροφίμων. Αύξηση της θρεπτικής αξίας των τροφίμων. Προσθήκη εμβολίων μέσω φρούτων. Γονιδιακή Θεραπεία

41 Πλεονεκτήματα (συνέχεια) Αυξάνει το ποσοστό της απόδοσης των καλλιεργειών 1.Αντίσταση στα έντομα 2.Αντοχή στην κλιματική αλλαγή 3.Αύξηση της παραγωγικότητας 4.Ενίσχυση της γεύσης 5.Εμπλουτισμός σε βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά

42 Πλεονεκτήματα (συνέχεια) (Ειδικά) Στο πρόβατο η έρευνα στοχεύει στην καλύτερη ποιότητα μαλλιού. Στις αγελάδες στοχεύει στην καλύτερη ποιότητα γάλατος. Στους χοίρους ερευνάται αν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν ως δότες οργάνων στον άνθρωπο. Για το σκοπό αυτόν έχουν τροποποιηθεί οι επιφάνειες των κυττάρων, έτσι ώστε να μη θεωρούνται ξένα από το αμυντικό σύστημα του ανθρώπου. Σε ψάρια: η έρευνα στοχεύει στη γρήγορη ανάπτυξη και μεγάλο βάρος, προσαρμογή σε χαμηλές θερμοκρασίες, αντίσταση στους παράγοντες ασθενειών

43 Πλεονεκτήματα (συνέχεια) (Γενικά) Τα πλεονεκτήματα των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων αφορούν: τη βιομηχανία τα τρόφιμα την ιατρική το περιβάλλον τη γεωργία την κτηνοτροφική παραγωγή την κοινωνία Τις αναπτυσσόμενες χώρες

44 Μειονεκτήματα των γενετικά τροποποιημένων Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία Κίνδυνοι για το περιβάλλον Ηθικά προβλήματα Προβλήματα πνευματικών δικαιωμάτων Προβλήματα για την κοινωνία Προβλήματα σήμανσης Οριζόντια μεταφορά γονιδίων Κάθετη μεταφορά γονιδίων

45 Μειονεκτήματα των γενετικά τροποποιημένων Εισβολή σε φυσικά οικοσυστήματα Μεταφορά γονιδίων σε άλλα φυτά μέσω διασταυρώσεων (κάθετη ροή γονιδίων) Οριζόντια ροή γονιδίων Δευτερογενείς οικολογικές επιπτώσεις Επίδραση στην γενετική καθαρότητα των φυτών Επίδραση στη βιοποικιλότητα Επίδραση με αποτέλεσμα τη δημιουργία μη αντιμετωπίσιμων ειδών καθώς και ασθενειών

46 Μειονεκτήματα των γενετικά τροποποιημένων « Το Genome Project» προωθήθηκε ως ένα ανθρωπιστικό πρόγραμμα, αλλά κατοχύρωθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας γονιδίων, και πωλείται σε φαρμακευτικές εταιρείες." (Wimmer) Η εταιρεία Celera έκανε αίτημα στην Αμερικάνικη Κυβέρνηση για την κατοχύρωση πατέντας 200-300 γονίδιων Το Μάρτιο του 2000, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Clinton νομοθέτησε ότι το ανθρώπινο γονιδίωμα δεν μπορεί να κατοχυρωθεί ως πατέντα από εταίρείες. Η εταιρεία Celera είχε απώλειες $50 δισεκατομμυρίων στο χρηματηστήριο σε 2 ημέρες.

47 Ισχύουσα Νομοθεσία Οι δύο πιο σημαντικές καινοτομίες της νέας Νομοθεσίας, οι οποίες αφορούν στο 90% των εισαγωγών μεταλλαγμένων προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι: Η υποχρεωτική σήμανση, ακόμη και στις περιπτώσεις που η ανίχνευση του μεταλλαγμένου DNA ή της μεταλλαγμένης πρωτεΐνης δεν είναι εφικτή, όπως στην περίπτωση των φυτικών ελαίων. Η σήμανση στις μεταλλαγμένες ζωοτροφές. Σύμφωνα με τη νέα Νομοθεσία, όλα τα προϊόντα τα οποία περιέχουν ή προέρχονται από μεταλλαγμένους οργανισμούς, σε ποσοστό πάνω από 0,9%, πρέπει να φέρουν σήμανση ότι αυτό το προϊόν «περιέχει ή προέρχεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς» ή «αυτό το προϊόν παράγεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς».

48 Η σήμανση όμως των προϊόντων ζωικής προέλευσης δεν είναι υποχρεωτική. Αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής δε μπορεί να γνωρίζει εάν καταναλώνει μεταλλαγμένα τρόφιμα ζωικής προέλευσης.

49 Παράλληλα… Διεθνείς καταναλωτικές οργανώσεις που έχουν ασχοληθεί ερευνητικά με θέματα εφαρμογών της γενετικής μηχανικής προβάλλουν τις παρακάτω απαιτήσεις σε σχέση με τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα: Να υπάρχουν σαφή οφέλη για τον καταναλωτή Ασφαλή προϊόντα και μέθοδοι παραγωγής για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον σε μακροχρόνια οικολογικά αειφορική προοπτική Επαρκή πρωτόκολλα για αξιολόγηση και παρακολούθηση γενετικά τροποποιημένων τροφίμων από ανεξάρτητα ιδρύματα, πριν την απελευθέρωσή τους στο περιβάλλον

50 Οι θέσεις διάφορων ομάδων και φορέων Καταναλωτές Αγρότες Διεθνείς οργανώσεις Επιστημονική Κοινότητα Εταιρείες Αναπτυσσόμενες χώρες

51

52 Συμπεράσματα Καθώς τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα εισέρχονται όλο και περισσότερο στη καθημερινή ζωή των ανθρώπων λογικό είναι και οι συζητήσεις, οι αντιδράσεις και οι ανησυχίες να αυξάνονται όλο και περισσότερο. Λόγω του σχετικά μικρού χρονικού διαστήματος που έχει μεσολαβήσει από την απελευθέρωσή τους στο περιβάλλον και την αγορά οι απόψεις διαφόρων φορέων είναι αντικρουόμενες ακόμα και μέσα στις ίδιες τις κοινότητες (πχ. επιστημονική). Αυτό οφείλεται στο ότι ακόμα δεν μπορούν ούτε να αξιολογηθούν ούτε να προβλεφθούν όλες οι πιθανές συνέπειες από τη δημιουργία και τη χρήση τέτοιου είδους προϊόντων.

53 Για τους παραπάνω λόγους αυτό που μπορεί να γίνει στην παρούσα φάση είναι να γίνονται σωστά οι έλεγχοι που πρέπει σε κάθε στάδιο που μεσολαβεί από την παραγωγή ως την κατανάλωση και να τηρούνται οι ισχύοντες κανονισμοί. Να υπάρχει σήμανση των ΓΤΟ Ταυτόχρονα θα πρέπει να συνεχίζονται οι επιστημονικές έρευνες καθώς και να αποκαλύπτονται όλα τα νέα στοιχεία που αφορούν αυτά τα «αντιφατικά» προϊόντα.

54 Πρακτικό μέρος Ερευνητική Εργασία (project)

55 Ερευνητική εργασία ( project) Βασικοί Άξονες Ομαδοσυνεργατικότητα Διερευνητικότητα Διαθεματικότητα

56 Τμήμα ενδιαφέροντος Ως τμήμα ενδιαφέροντος ορίζουμε μια ομάδα 20 παιδιών. Το τμήμα ενδιαφέροντος χωρίζεται σε 5 ομάδες των 4 ατόμων (ομάδες έρευνας) Σε κάθε ομάδα έρευνας πρέπει να συμμετέχουν αγόρια και κορίτσια Σε κάθε ομάδα έρευνας πρέπει να συμμετέχουν μαθητές διαφορετικού επιπέδου. Επιδίωξη: η μεγίστη ανομοιογένεια

57 Ομαδοσυνεργατικότητα

58 Διερευνητικότητα

59

60 Διαθεματικότητα Βιολογία

61 Δράσεις Ανοικτά ή ελεύθερα σχέδια εργασίας Δομημένα σχέδια εργασίας Ημιδομημένα σχέδια εργασίας

62 Ανοικτά ή ελεύθερα σχέδια εργασίας Βιβλιογραφική διερεύνηση (Research project). Δημιουργία Power point και παρουσίαση του στο τέλος του προγράμματος (Demostration Project). Επίσκεψη στο Βιολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών και ενημέρωση από τους Καθηγητές της σχολής σε θέματα ανοσοβιολογίας. (research project). Επίσκεψη στο πεδίο (Ερευνητικό Εργαστήριο).

63 Δομημένα σχέδια εργασίας Φύλλα εργασίας Ομάδες αντιπαράθεσης Οργάνωση έρευνας στη μαθητική κοινότητα για να διερευνηθούν γνώσεις, στάσεις και συμπεριφορές σε θέματα ανοσοβιολογίας. (research project). Οργάνωση συνεντεύξεων στους ακόλουθους φορείς : α) Μosando β) Green Peace γ) Καθηγητές του Βιολογικού τμήματος ΕΚΠΑ- ΤΕΙ Τροφίμων

64 Ημιδομημένα σχέδια εργασίας Αξιολόγηση άρθρων Δημιουργία Blog διαδικτύου και ιστοσελίδας Σχεδιασμός και δημιουργία αφίσας Παραδοτέα γραπτή εργασία

65 Χρονοδιάγραμμα Το πρόγραμμα θα διαρκέσει όλο το σχολικό έτος. Θα ξεκινήσει Νοέμβριο και θα λήξει Μάϊο. Η ομάδα θα έχει τακτικές εβδομαδιαίες συναντήσεις κάθε Τρίτη πρωί (8-11 π.μ.) και θα καταγράφει τα δεδομένα από την εξέλιξη του προγράμματος και ταυτόχρονα θα προγραμματίζει τις νέες δραστηριότητες.