Πολιτική Οικονομία της Παγκοσμιοποίησης

Παρουσίαση με θέμα: "Πολιτική Οικονομία της Παγκοσμιοποίησης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Πολιτική Οικονομία της Παγκοσμιοποίησης
Μέρος β΄ Διάλεξη 1η

2 Ισχύοντες Δασμοί, ποσοστό, 2008 (σταθμισμένη μέση τιμή, όλα τα προϊόντα)
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

3 Ισχύοντες Δασμοί, ποσοστό, 1996-2012 (σταθμισμένη μέση τιμή, όλα τα προϊόντα)
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

4

5 Εμπόριο ως ποσοστό του ΑΕΠ, 1960-2013, επιλεγμένες χώρες
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

6 Εξαγωγές γεωργικών πρώτων υλών ως ποσοστό των εξαγωγών εμπορευμάτων, 1962-2013, εισοδηματικές ομάδες
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

7 Εισαγωγές γεωργικών πρώτων υλών ως ποσοστό των εισαγωγών εμπορευμάτων, , εισοδηματικές ομάδες Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

8 Εξαγωγές γεωργικών πρώτων υλών ως ποσοστό των εξαγωγών εμπορευμάτων, 1962-2013, επιλεγμένες χώρες
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

9 Εισαγωγές γεωργικών πρώτων υλών ως ποσοστό των εισαγωγών εμπορευμάτων, 1962-2013, επιλεγμένες χώρες
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

10 Εξαγωγές εμπορευμάτων, τρέχοντα δολάρια ΗΠΑ, 1960-2013, εισοδηματικές ομάδες
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

11 Εισαγωγές εμπορευμάτων, τρέχοντα δολάρια ΗΠΑ, 1960-2013, εισοδηματικές ομάδες
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

12 Εισαγωγές-Εξαγωγές εμπορευμάτων, τρέχοντα δολάρια ΗΠΑ, 1960-2013, εισοδηματικές ομάδες
Κόσμος Χώρες υψηλού εισοδήματος Χώρες χαμηλού & μεσαίου εισοδήματος 1960 Εξαγωγές Εισαγωγές 1970 1980 1990 2000 2008 2010 2013 Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

13 Εξαγωγές εμπορευμάτων, τρέχοντα δολάρια ΗΠΑ, 1960-2013, επιλεγμένες χώρες
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

14 Εισαγωγές εμπορευμάτων, τρέχοντα δολάρια ΗΠΑ, 1960-2013, επιλεγμένες χώρες
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα, 2015

15 Εμπόριο: Πολιτικές και θεωρητικές αντιφάσεις
Παγκόσμια ειρήνη VS Εμπορικοί πόλεμοι Συγκριτικά πλεονεκτήματα, ευημερία VS Ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και άνιση κατανομή κερδών

16 Πολιτική Υπέρ της Φιλελευθεροποίησης Κατά
Π.Ο.Ε., περιφερειακές συμφωνίες, πολυεθνικές επιχειρήσεις, ανταγωνιστικές χώρες Κατά μέρος κοινωνίας πολιτών (κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης) εθνικές επιχειρήσεις

17 Επιχειρηματικές, εργατικές, αγροτικές, καταναλωτικές, περιβαλλοντικές και πολιτισμικές ομάδες προσπαθούν συστηματικά να επηρεάσουν τις εμπορικές πολιτικές της κυβέρνησης

18 Σχέση εμπορίου – διεθνών επενδύσεων

19 Οι φιλελεύθεροι θεωρητικοί αντιμετωπίζουν το εμπόριο ως παίγνιο θετικού αθροίσματος το οποίο παρέχει αμοιβαία οφέλη στα κράτη, ενώ οι ρεαλιστές βλέπουν το εμπόριο με πιο ανταγωνιστικούς όρους, όπου το κάθε κράτος πασχίζει για να αυξήσει τις εξαγωγές του και να μειώσεις τις εισαγωγές του. Οι ιστορικοί δομιστές βλέπουν το εμπόριο ως μια μορφή άνισης ανταλλαγής

20 Adam Smith: «απόλυτο πλεονέκτημα»  όλα τα κράτη εξειδικεύονται στα αγαθά που παράγουν καλύτερα, και τα ανταλλάσσουν μεταξύ τους μέσω του εμπορίου. David Ricardo: «συγκριτικό πλεονέκτημα»  το εμπόριο είναι επωφελές ακόμα και με την απουσία του απόλυτου πλεονεκτήματος (π.χ. εμπόριο κρασιού με ύφασμα μεταξύ Αγγλίας-Πορτογαλίας)

21 David Ricardo: υπόθεση ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα είναι αποτέλεσμα μόνο των διαφορών στην παραγωγικότητα της εργασίας (περιοριστική)

22 Θεωρία Heckscher – Ohlin: συγκριτικό πλεονέκτημα μιας χώρας στην παραγωγή αγαθών που κάνουν εντατική χρήση του συντελεστή που η χώρα έχει σε αφθονία

23 Θεωρία Stolper – Samuelson: η φιλελευθεροποίηση του εμπορίου ωφελεί τους παραγωγικούς συντελεστές που βρίσκονται σε αφθονία και βλάπτει τους συντελεστές που βρίσκονται σε στενότητα Εξηγεί γιατί οι χειρώνακτες εργάτες των ΗΠΑ και του Καναδά αντιστρατεύονται στη NAFTA και γιατί οι Γάλλοι σιτοκαλλιεργητές αντιτάχθηκαν στη φιλελευθεροποίηση του γεωργικού-αγροτικού εμπορίου με τη GATT/ΠΟΕ) Επισημαίνει την πολιτική πραγματικότητα, ότι προκύπτουν και νικητές και ηττημένοι από το περισσότερο ελεύθερο εμπόριο

24 Φιλελεύθεροι: το ελεύθερο εμπόριο είναι επιθυμητό επειδή τα οφέλη στη συνολική αποδοτικότητα υπερσκελίζουν τις όποιες απώλειες. Έτσι οι νικητές μπορούν να αποζημιώσουν τους ηττημένους. Ρεαλιστές και ιστορικοί δομιστές: οι ηττημένοι δε θα αποζημιωθούν επαρκώς και θα υποφέρουν λόγω της μειονεκτικής τους θέσης

25 Ταχεία αύξηση του ενδοκλαδικού και του ενδοεταιρικού εμπορίου
Προκαλείται μεταξύ αναπτυγμένων χωρών με παρόμοια επίπεδα παραγωγικών συντελεστών. Εμπορεύονται διαφοροποιημένα αγαθά εντός του ίδιου κλάδου

26 Φιλελεύθεροι: Ανέπτυξαν θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες το ενδοκλαδικό εμπόριο παρέχει οφέλη, όπως για παράδειγμα οικονομίες κλίμακας, ικανοποίηση ποικίλων καταναλωτικών προτιμήσεων και παραγωγή εξελιγμένων βιομηχανικών προϊόντων

27 Ρεαλιστές: Υποστηρίζουν συχνά ότι οι φιλελεύθερες υποθέσεις για το συγκριτικό πλεονέκτημα υποτιμούν την ικανότητα ενός κράτους να αναβαθμίζει τα εμπορικά του πλεονεκτήματα, ενώ ο αυξημένος όγκος ενδοκλαδικού και ενδοεταιρικού εμπορίου μεταξύ κρατών με παρόμοια επίπεδα παραγωγικών συντελεστών έχει ενισχύσει αυτά τα επιχειρήματα. Έτσι οι ρεαλιστές αμφισβητούν το κατά πόσο η συμβουλή του Ricardo προς την Πορτογαλία εξυπηρετούσε πραγματικά τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της – ίσως κέρδιζε κάποια βραχυπρόθεσμα πλεονεκτήματα

28 Θεωρία του στρατηγικού εμπορίου: Έμφαση στη δημιουργία συγκριτικού πλεονεκτήματος μέσα από τη βιομηχανική στόχευση. Οι θεωρητικοί του στρατηγικού εμπορίου δικαιολογούν την κρατική παρέμβαση στην οικονομία και προτιμούν συχνά τον όρο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα Laura d’ Anchea Tyson Παραδείγματα χωρών που κινητοποιούν ένα περιορισμένο όγκο πόρων για τη δημιουργία συγκριτικού αποτελέσματος, η Ιαπωνία και οι νέο-βιομηχανοποιημένες οικονομίες (NIEs) της Ανατολικής Ασίας Φιλελεύθεροι θεωρητικοί: Παρ’ όλο που ένα κράτος ίσως προσπαθήσει να αυξήσει το συγκριτικό του πλεονέκτημα εις βάρος άλλων σύμφωνα με την ατομική του λογική, άλλα κράτη θα προχωρήσουν σε αντίποινα και το αποτέλεσμα θα είναι ότι όλοι θα βρεθούν σε χειρότερη θέση Επίσης, η θεωρία του στρατηγικού εμπορίου υποδεικνύει ότι κάθε κράτος πρέπει να βοηθάει τις επιχειρήσεις του να καταλαμβάνουν μεγαλύτερο μερίδιο των διεθνών εξαγωγικών αγορών· ωστόσο, οι κοινοπραξίες, οι στρατηγικές συνεργασίες και η κατοχή μετοχών στο εξωτερικό συχνά κάνουν δύσκολο τον καθορισμό της εθνικότητας των εταιρειών σήμερα

29 Ιστορική αναδρομή Μερκαντιλισμός 1815 Βρετανία-μείωση δασμών
1846 Κατάργηση νόμων για τα σιτηρά 1860 Συνθήκη Cobden-Chevalier(Γαλλία-Βρετανία: δασμολογικές μειώσεις) Πόλεμοι-ύφεση 1914 Α’ Παγκόσμιος πόλεμος Αμερικανικός προστατευτισμός (αντι-ηγεμονικός) 1922 Δασμός Fordney–McCumber 1930 Smoot-Hawley (δασμός 52,8%) πιέσεις από παραγωγικές ομάδες στο Κογκρέσο Αντίποινα και μείωση παγκοσμίου εμπορίου από 35 σε 12 δις $ Μείωση αμερικανικών εξαγωγών 488120 εκ $ 1934 Νόμος Αμοιβαίων Εμπορικών Συμβάσεων Αύξηση προστασίας

30 Ο Νόμος περί Αμοιβαίων Εμπορικών Συμβάσεων ουσιαστικά μεταβίβασε την αρμοδιότητα καθορισμού του δασμολογίου από το Κογκρέσο στον Πρόεδρο Συνέδεσε τον καθορισμό των δασμών με τις διεθνείς διαπραγματεύσεις

31 οι Ηνωμένες Πολιτείες συνήψαν διμερείς εμπορικές συμφωνίες με 27 χώρες και μείωσαν τα ποσοστά των δασμών τους κατά μέσο όρο 44% - σε αντάλλαγμα παρόμοιες υποχωρήσεις από άλλα κράτη. Ο προστατευτισμός συνέχισε να καθορίζει τις εμπορικές σχέσεις σε ολόκληρο το Μεσοπόλεμο

32 Δημιουργία διεθνούς εποπτικού συστήματος (πολυμερείς διαπραγματεύσεις)
Χάρτα της Αβάνας (Χάρτα για ένα Διεθνή Οργανισμό Εμπορίου (ΔΟΕ)που δε σχηματίστηκε ποτέ) – 1948 (εμπορική πολιτική και οικονομική ανάπτυξη) Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν πολύ και κάποιες κυβερνήσεις ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για να μειώσουν τους δασμούς, που ολοκληρώθηκαν τον Οκτώβριο του 1947, όταν 23 κυβερνήσεις υπέγραψαν την τελική πράξη της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου (GATT) Οι χώρες που υπέγραψαν την GATT αναφέρονταν ως αντισυμβαλλόμενα μέρη και όχι ως μέλη, γιατί ποτέ δεν απέκτησε κύρος εξειδικευμένου οργανισμού (ενώ ο Διεθνής Οργανισμός Εμπορίου θα γινόταν ειδικευμένος οργανισμός του ΟΗΕ ισότιμος με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, η GATT ποτέ δεν απέκτησε το κύρος ενός εξειδικευμένου οργανισμού- παρέμεινε κυρίως ένας γραπτός κώδικας συμπεριφοράς)

33 Αποτίμηση GATT Πλεονεκτήματα GATT: επιτυχία στη μείωση των δασμών
διαπραγμάτευση για συμφωνίες πέρα από δασμολογικά θέματα σταθερή αύξηση των μελών της Αδυναμίες GATT: η γεωργία και η υφαντουργία σε μεγάλο βαθμό εξαιρούνταν από τους κανονισμούς της εθελούσιοι περιορισμοί εξαγωγών χαλαρές διαδικασίες επίλυσης των διαφορών _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Ραγδαία αυξανόμενα ελλείμματα στο ισοζύγιο πληρωμών των ΗΠΑ Προώθηση παγκοσμιοποίησης ανάγκη αναβάθμισης της GATT

34 Φιλελευθεροποίηση του εμπορίου:
Πρώτα μειώνοντας τους δασμούς Έπειτα ρυθμίζοντας τα μη δασμολογικά τείχη

35

36 Οι πρώτοι πέντε γύροι της GATT ασχολήθηκαν μόνο με τους δασμούς, στρεφόμενοι όλοι και περισσότερο στα μη δασμολογικά τείχη (παραδασμολογικά εμπόδια) ως εναλλακτικό μέσο Οι διαπραγματεύσεις για τα μη δασμολογικά τείχη είναι επίσης πιο προβληματικές από τις διαπραγματεύσεις για τους δασμούς, διότι είναι δύσκολο να μετρηθούν οι επιπτώσεις τους Τεχνικοί φραγμοί

37 Η φιλελευθεροποίηση του εμπορίου όχι μόνο διατηρήθηκε αλλά αυξήθηκε παρά την υποχώρηση της ηγεμονίας του αμερικανικού εμπορίου. 1953: ΗΠΑ 30% όλων των βιομηχανικών εξαγωγών Τέλη δεκαετίας 1970: ΗΠΑ 13% των βιομηχανικών εξαγωγών, Δυτική Γερμανία στην πρώτη θέση με 16% και η Ιαπωνία ακολουθούσε από κοντά τις Ηνωμένες Πολιτείες με 11%

38 Αρχές GATT Αμεροληψία Αμοιβαιότητα Ανάπτυξη

39 Αμεροληψία Η αρχή της αμεροληψίας έχει δύο διαστάσεις, μία εξωτερική (τη μεταχείριση του μάλλον ευνοούμενου κράτους) και μία άλλη εσωτερική (την εθνική μεταχείριση) Κάθε πλεονέκτημα ή προνόμιο που δίνει ένα μέλος της GATT σε ένα κράτος θα πρέπει να επεκτείνεται, αμέσως και χωρίς προϋποθέσεις, σε όλα τα άλλα μέλη της GATT Εξαιρέσεις στη βάση αποικιακών προτιμήσεων, περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών, του ισοζυγίου πληρωμών, της εθνικής ασφάλειας και ως αντιμετώπιση απέναντι σε «άδικες» εμπορικές πράξεις

40 Οι ρήτρες της εθνικής μεταχείρισης απαιτούν από τα μέλη να αντιμετωπίζουν τα ξένα προϊόντα – όταν αυτά εισαχθούν – τουλάχιστον τόσο ευνοϊκά όσο τα εγχώρια προϊόντα όσον αφορά τους εσωτερικούς φόρους και κανονισμούς. π.χ. πρακτικές τιμολόγησης και καταλογογράφησης των καναδικών Αρχών Ελέγχου των Οινοπνευματωδών το 1988

41 Στην πράξη, η αρχή της αμοιβαιότητας διασφαλίζει ότι οι διαπραγματεύσεις για τους δασμούς θα αντανακλούν τα συμφέροντα των μεγάλων εμπορικών δυνάμεων. Τα μέλη του ΠΟΕ με τις μεγαλύτερες εγχώριες αγορές και τους υψηλότερους όγκους εμπορίου έχουν να επιδείξουν τις σημαντικότερες αμοιβαίες υποχωρήσεις

42

43 Γύρος της Ουρουγουάης: Το εμπόριο στον τομέα των υπηρεσιών, η πνευματική ιδιοκτησία, επενδυτικά μέτρα γύρω από το εμπόριο Ξεκίνησε η εφαρμογή κανόνων παγκοσμίου εμπορίου σε ευαίσθητους τομείς, όπως η γεωργία και η υφαντουργία

44 Διαχρονικές αλλαγές Αύξηση των μελών οδήγησε σε ειδική μεταχείριση αναπτυσσομένων χωρών Αναπτυξιακή αρχή: ρήτρες ειδικής μεταχείρισης που αποκλίνουν από τις αρχές της αμεροληψίας και της αμοιβαιότητας (Γυρος της Doha = Γύρος της Ανάπτυξης).

45 Τα μέτρα διασφάλισης (sageguards) αναφέρονται σε κυβερνητικές δράσεις για τον περιορισμό των εισαγωγών που μπορεί να βλάψουν ένα κλάδο ή ολόκληρη την οικονομία μιας χώρας

46 Νεοπροστατευτισμός αποτυχίες Διαπραγματεύσεις του γύρου της Ουρουγουάης (1986): Απόφαση να αντικατασταθεί η GATT από τον ΠΟΕ. (Η GATT συνεχίζει να υπάρχει ως η μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία υπό την αιγίδα του ΠΟΕ.): υλοποίηση 1995

47 ΠΟΕ Επίσημος και νομικά κατοχυρωμένος διεθνής οργανισμός (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα) Συμφωνία GATS (trade and services) ανταγωνιστικότητα ΗΠΑ: ετήσιος ρυθμός αύξησης % σε σχέση με 5.4% των εμπορικών συναλλαγών TRIPS: trade related IPRs (ανταγωνιστικότητα ΗΠΑ) TRIMS: -II- investment measures

48 Όργανα διακυβέρνησης Ένα κράτος μια ψήφος (αντίθετα με ΔΝΤ και WB)
Ρωσία 2012, Κίνα 2001 Αρχές πλειοψηφίας αλλά πρακτικά ομοφωνία Δεσμευτικό σύστημα επίλυσης διαφορών

49 Προβλήματα και όρια Ξεκίνημα Γύρος της Ντόχα 2001 με στόχο ολοκλήρωσης 2005 Πάγωμα το 2006 και αναστολή διαπραγματεύσεων (Βορράς-Νότος) Πρόβλημα θεσμικό ΗΠΑ (Κογκρέσο) Αριθμός μελών Διαφορετικές διαστάσεις (Βορράς-Νότος, Βορράς-Βορράς, ιδιωτικό-δημόσιο) Επανέναρξη αλλά περιορισμένη αισιοδοξία

50 Ζητήματα του Νότου περιορισμένη συμμετοχή (προστατευτική πολιτική εκβιομηχάνισης, υποκατάσταση εισαγωγών, Raul Prebish ECLA) αύξηση μελών και προσπάθεια για ειδικό καθεστώς (Ομάδα 77, αύξηση συμμετοχής αναπτυσσομένων κρατών, στροφή σε εξαγωγικό προσανατολισμό, 1964 δημιουργία της UNCTAD, πολυινικές συμφωνίες – de facto καταστρατήγηση)

51 Ζητήματα του Νότου Αντιπαράθεση Βορρά-Νότου και συζητήσεις για Νέα Οικονομική Τάξη 1971 σύστημα γενικευμένο προτιμήσεων = παραίτηση από τη ρήτρα του μάλλον ευνοούμενου κράτους, περιορισμένα οφέλη λόγω «διμερών» συμφωνιών με ειδικές ρήτρες, από τα οφέλη 44% στις ΝΕΧ Αυξημένη αντιπαράθεση Βορρά-Νότου Επιτυχία ΟΠΕΚ Διαφοροποίηση («διαβάθμιση») για τα κράτη με αξιοσημείωτη ανάπτυξη

52 Ζητήματα του Νότου 1980-1995: τάσεις φιλελευθεροποίησης στον Νότο
μεγαλύτερες απαιτήσεις (αγροτικά, ομάδα Κερνς γεωργικών εξαγωγέων) βασικοί συνομιλητές ΗΠΑ, ΕΕ, Κίνα, Ινδίες επί μέρους λύσεις σε γραφειοκρατία παραμένει το θέμα των αγροτικών επιδοτήσεων Πόσο ειδική μεταχείριση στις αναπτυσσόμενες;;;;

53 Θεωρητικές σχολές Φιλελεύθεροι: Οι ΛΑΧ προσχωρούν και αναγνωρίζουν τα πλεονεκτήματα του ελεύθερου εμπορίου – Κέρδη από τον Γύρο της Ουρουγουάης Γενική μείωση του ρόλου των δασμών, άρα και το ΣΓΠ μειώνει το ρόλο του Περιθωριοποίηση στις διαπραγματεύσεις Επιτυχία της πολιτικής εξωστρέφειας Μακροχρόνια πλεονεκτήματα από IPRs, υπηρεσίες και επενδύσεις

54 Θεωρητικές σχολές Ιστορικοί δομιστές: Οι ΛΑΧ εξαναγκάστηκαν να αλλάξουν πολιτική Παρέμβαση ΔΝΤ μετά την κρίση χρέους του 1980 Απώλειες από συμφωνίες για επενδύσεις και υπηρεσίες, όπου οι ΛΑΧ δεν είναι ανταγωνιστικές

55 Ζητήματα του Νότου 1995 – Απογοήτευση από τον Γύρο της Ουρουγουάης – απαιτήσεις στον Γύρο της Doha Απαιτήσεις για μείωση αγροτικών επιδοτήσεων Ενίσχυση της διαφοροποιημένης μεταχείρισης Βορράς: νέες παρεμβάσεις σε κρατικές προμήθειες, πολιτική ανταγωνισμού

56 Μεταβατικές οικονομίες
Διαφορές για Κίνα (2001), Ρωσία (2012) και άλλες χώρες μέλη Συμφώνου Βαρσοβίας Προϋποθέσεις εισδοχής Κίνα: διαφορετικό καθεστώς GATT/ΠΟΕ, σχέση με Ταϊβάν, πρόσβαση σε εξαγωγές και σύστημα διευθετήσεων (εμπόριο/ΑΕΠ 1978=10%, 1996=30% και μετά μικρή μείωση λόγω αύξησης ΑΕΠ), ρήτρα μάλλον ευνοούμενου κράτους, σεβασμός συμφωνιών IPR Αποτελέσματα: αύξηση εξαγωγών και επενδύσεων, αύξηση ανεργίας λόγω δομικών αλλαγών

57 Οι μεταβατικές οικονομίες και οι διεθνείς εμπορικές σχέσεις
Μέλη της GATT  Οικονομίες ελεύθερης αγοράς Περιορισμός κρατικών δραστηριοτήτων που παρεμπόδιζαν τις δυνάμεις της αγοράς (μία από τις λειτουργίες της GATT) Τσεχοσλοβακία: Ιδρυτικό μέλος Άλλα ανατολικοευρωπαϊκά κράτη (Γιουγκοσλαβία, Πολωνία, Ρουμανία, Ουγγαρία): εντάχθηκαν τις δεκαετίες 1960 & 1970

58 Οι μεταβατικές οικονομίες και οι διεθνείς εμπορικές σχέσεις
Οι κεντρικά σχεδιαζόμενες οικονομίες αποκλείουν τα ξένα προϊόντα μέσα από διοικητικούς ελέγχους στις τιμές και την αγορά αγαθών  αποδοχή ανατολικοευρωπαϊκών κρατών μόνο με ειδικές ρήτρες

59 Οι μεταβατικές οικονομίες και οι διεθνείς εμπορικές σχέσεις
Η Κίνα και η Ρωσία έγιναν αποδεκτές αμέσως στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα επειδή είναι αποδέκτες δανείων και έχουν μικρή επιρροή σε αυτούς τους θεσμούς που λειτουργούν με σταθμισμένες ψηφοφορίες. Η GATT/ΠΟΕ, αντίθετα, δε χρησιμοποιεί σταθμισμένες ψηφοφορίες

60 Ανατολική Ευρώπη και GATT/ΠΟΕ

61 Ανατολική Ευρώπη και GATT/ΠΟΕ

62 Ανατολική Ευρώπη και GATT/ΠΟΕ
Η Πολωνία και η Ρουμανία έπρεπε να δεσμευτούν ότι θα αυξήσουν τις εισαγωγές τους εις αντάλλαγμα της συμμετοχής τους στη GATT Πολωνία (1967): κατά 7% το χρόνο με αντάλλαγμα περιορισμένη μεταχείριση μάλλον ευνοούμενου κράτους Η Ρουμανία κατατάχθηκε στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες Ουγγαρία (1973): νέος Οικονομικός Μηχανισμός  η GATT της επέτρεψε να κάνει εκπτώσεις στους δασμούς αντί να προχωρήσει σε δεσμεύσεις για αύξηση των εισαγωγών της

63 Ανατολική Ευρώπη και GATT/ΠΟΕ
Προσχώρηση Πολωνίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας  Συμφωνίες που επέτρεψαν στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα να επιβάλει ανισότιμους ποσοτικούς περιορισμούς στις εισαγωγές από αυτά τα κράτη. Το εμπόριο μεταξύ των κεντρικά σχεδιαζόμενων οικονομιών και των Ηνωμένων Πολιτειών υπόκειτο σε ειδικούς περιορισμούς της αμερικανικής νομοθεσίας.

64 Κίνα Πολιτική αυτάρκειας Αρχές 1970: «κινεζική έδρα» στη Γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών  επέκταση εμπορικών επαφών με τη Δύση

65 Κίνα De facto μεταχείριση μάλλον ευνοούμενου κράτους από τα περισσότερα κράτη χωρίς να είναι μέλος της GATT Η προσχώρησή της θα εδραίωνε τα μέτρα φιλελευθεροποίησης της Κίνας και θα της έδινε ένα νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης σε αγορές εξαγωγών, αλλά και στο σύστημα διευθέτησης διαφορών της GATT

66 Κίνα Ο λόγος του εμπορίου προς το ΑΕΠ της αυξήθηκε από κάτι λιγότερο από 10% που ήταν το 1978, σε 30% το 1996

67 Κίνα Δεν τήρησε τις υποχρεώσεις της επί 30 χρόνια, και έπρεπε τελικά να παραδεχτεί το γεγονός ότι πριν την ένταξή της θα προηγούνταν λεπτομερείς διαπραγματεύσεις Δεκέμβριος 2001: η Κίνα γίνεται δεκτή στον ΠΟΕ

68 Κίνα Το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Κίνα αυξήθηκε από 17,8 δις $ το 1989 σε 90,2 δις $το 2001 και 220 δις $ το 2006

69 Κίνα Ήθελε ειδική μεταχείριση στον ΠΟΕ που θα ήταν «αντίστοιχη με αναπτυσσόμενες χώρες σε παρόμοια στάδια ανάπτυξης» προστασία των νηπιακών βιομηχανιών από το Σύστημα Γενικευμένων Προτιμήσεων, και για μακρύτερα μεταβατικά διαστήματα έως την εφαρμογή των συμφωνιών του ΠΟΕ Μέγεθος και θέση ως παγκόσμιος εξαγωγέας

70 Κίνα Ο ΠΟΕ αρνήθηκε να αποδώσει στην Κίνα τους ίδιους όρους που είχαν λάβει οι οικονομίες της αγοράς Της επέτρεψε να υιοθετήσει μια κλιμακωτή προσέγγιση σε ορισμένους τομείς, αναγνωρίζοντας το γεγονός ότι είναι μεταβατική οικονομία Προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας ≠ πειρατεία λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών και ηχογραφημένης μουσικής

71 Κίνα Η Κίνα και η Ταϊβάν (η «Κινεζική Ταϊπέι») έγιναν μέλη του ΠΟΕ ΤΟ Δεκέμβριο του 2001 και τον Ιανουάριο του 2002 αντίστοιχα

72 Κίνα Επιπτώσεις ένταξης στην Κίνα: δεν επαληθεύτηκαν ορισμένες από τις αρνητικές προβλέψεις που σχετίζονταν με συγκεκριμένους κλάδους όπως η αυτοκινητοβιομηχανία  Κορυφαίοι κατασκευαστές αυτοκινήτων του κόσμου προχώρησαν στην ίδρυση νέων εργοστασίων στην Κίνα (Ηonda Motor, Audi, VW κλπ) Από τα σημαντικότερα κεκτημένα της ένταξης υπήρξαν οι εξαγωγές ενδυμάτων και υφασμάτων

73 Κίνα Μειονεκτήματα: Η συμμετοχή στον ΠΟΕ απαιτεί την αναδιάρθρωση σε ιδιαίτερα αντιπαραγωγικές βιομηχανίες με πλεονάζουσα δυναμικότητα  έως το τέλος του πρώτου χρόνου από την ένταξη της Κίνας στον ΠΟΕ οι κρατικής ιδιοκτησίας επιχειρήσεις είχαν απολύσει δεκάδες εκατομμύρια εργάτες

74 Κίνα Οι φιλελεύθεροι προβλέπουν πως οι θετικές επιπτώσεις θα είναι σημαντικότερες μακροπρόθεσμα (οι ιστορικοί δομιστές προφανώς διαφωνούν)

75 Κίνα Τα επίσημα αποθέματα ξένου συναλλάγματος της Κίνας είχαν ανέλθει στα 258,6 δις $ το Σεπτέμβριο του 2002 (3,3 τρις $ το 2012) Η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ της Κίνας βρίσκεται στο εύρος 7% με 13%

76 Κίνα Η Κίνα έχει γίνει ένας από τους ηγέτες της G-20, που πιέζει για τα συμφέροντα των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών στο Γύρο της Ντόχα Ανησυχίες των ΗΠΑ για τη δυσκολία πρόσβασης στην κινεζική αγορά Η ανταγωνιστικότητα των κινεζικών εξαγωγών υπήρξε πηγή ανησυχίας για τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες Μερίδιο της Κίνας στο παγκόσμιο εμπόριο ρουχισμού και υφασμάτων

77 Ρωσία Έγινε μέλος στις 22 Αυγούστου του 2012
Παράγοντες για την καθυστερημένη προσχώρηση: Στα πρώτα πέντε χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η ρωσική οικονομία συρρικνώθηκε φτάνοντας σχεδόν στο μισό Το ρωσικό ΑΕΠ το 2004 ήταν μόνο το ένα τρίτο της Κίνας Πολιτικές των μεγάλων εμπορικών κρατών Διενέξεις μεταξύ ομοσπονδιακών και τοπικών αξιωματούχων της Ρωσίας

78 Κοινωνία των Πολιτών και Διεθνείς εμπορικές Σχέσεις
Ομάδες της κοινωνίας των πολιτών διαμαρτύρονταν ενάντια στον ΠΟΕ, ακόμη και πριν ξεκινήσει τις δραστηριότητές του τον Ιανουάριο του 1995 Ενώ οι πολίτες μπορούν να ζητούν το λογαριασμό από τις εθνικές τους πολιτικές όσον αφορά τις πολιτικές τους σε αυτούς τους τομείς, σε ποιον λογοδοτεί ο ΠΟΕ;

79 Κοινωνία των Πολιτών και Διεθνείς εμπορικές Σχέσεις
Η διαμόρφωση πολιτικής του ΠΟΕ γίνεται με βάση το μοντέλο της κλειστής λέσχης (club model) Προσαρμόσιμο μοντέλο λέσχης (Hocking): οι κυβερνήσεις συμβουλεύονται τακτικά ιδιωτικούς επιχειρηματικούς ομίλους  οι ενδιαφερόμενες πολυεθνικές δίνουν συχνά στις κυβερνήσεις συμβουλές για νομικά ζητήματα Πίεση από μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών για ένα μοντέλο πολλών εμπλεκομένων

80 Η Περιφερειοποίηση και το Διεθνές Εμπορικό Καθεστώς
Μια σειρά περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών (regional trade agreements, RTAs) Δύο μεγάλα κύματα περιφερειοποίησης στη μεταπολεμική περίοδο δεκαετίες του 1950 και του 1960 στα μέσα της δεκαετίας του 1980  ταχεία δημιουργία περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών μετά τη θέσπιση του ΠΟΕ 330 περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες, οι 206 από τις οποίες σχηματίστηκαν μετά την αντικατάσταση της GATT από τον ΠΟΕ (1995)

81 Η Περιφερειοποίηση και το Διεθνές Εμπορικό Καθεστώς
612 δηλώσεις 406 συμφωνίες εν ισχύ

82 Η Περειφερειοποίηση και το Διεθνές Εμπορικό Καθεστώς
Σε ορισμένες περιπτώσεις η πολυμέρεια και η περιφερειοποίηση αποτελούν ανταγωνιστικές προσεγγίσεις όσον αφορά το εμπόριο. Ενώ η πολυμέρεια συντελεί στην φιλελευθεροποίηση του παγκόσμιου εμπορίου, η περιφεριοποίηση μπορεί να αποτελεί δύναμη βαλκανιοποίησης που μοιράζει τον κόσμο σε ανταγωνιστικά εμπορικά στρατόπεδα

83 Η Περιφερειοποίηση και το Διεθνές Εμπορικό Καθεστώς
Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις θεωρούν συχνά την ανοιχτή περιφερειοποίηση και την πολυμέρεια συμπληρωματικές στρατηγικές που μπορούν να χρησιμοποιούν για την προώθηση των δυνάμεων της αγοράς και την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους στην παγκόσμια οικονομία

84 Προσεγγίσεις όσον αφορά τις περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες
Φιλελεύθεροι: Θεωρούν την πολυμέρεια ως τον καλύτερο δρόμο προς τη φιλελευθεροποίηση Ανοιχτές περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες  η δεύτερη καλύτερη διαδρομή προς τη φιλελευθεροποίηση Τα οφέλη στην αποδοτικότητα που προκύπτουν από την ανοιχτή περιφερειοποίηση υπερσκελίζουν όλες τις ζημιές Δε θεωρούν τις ανισότητες στην ισχύ σημαντικό πρόβλημα Υποστηρίζουν πως τα μικρά κράτη επωφελούνται περισσότερο από τα μεγάλα, λόγω των οικονομιών κλίμακας και της αυξημένης ζήτησης για τις εξαγωγές τους

85 Προσεγγίσεις όσον αφορά τις περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες
Ρεαλιστές: Εκτιμούν ότι η κατανομή των ωφελειών στις περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες θα αντανακλά τι ασυμμετρίες ισχύος πλούτου και τεχνολογίας μεταξύ των κρατών μελών

86 Προσεγγίσεις όσον αφορά τις περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες
Ιστορικοί δομιστές: Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και το διεθνικό κεφάλαιο αποτελούν τους βασικούς επωφελούμενους από τις περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες, ενώ οι βασικοί χαμένοι είναι η εργατική τάξη και οι φτωχότερες ομάδες σε Βορρά και Νότο Οι περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες επιτρέπουν στα κράτη του κέντρου να εκμεταλλεύονται κράτη της περιφέρειας

87 Περιφερειοποίηση και Παγκοσμιοποίηση
Η περιφερειοποίηση υποδηλώνει γεωγραφική εγγύτητα και μια αίσθηση συνεκτικότητας στον πολιτισμό, την οικονομία, την πολιτική και την οργάνωση Κάθε προσπάθεια για επακριβή ορισμό και προσδιορισμό των περιφερειών οδήγησε σε απογοήτευση Σχεδόν το ένα τρίτο από τις συμφωνίες για ζώνες ελεύθερων συναλλαγών (free trade agreements, FTA) που βρίσκονται σήμερα υπό διαπραγμάτευση είναι διαπεριφερειακές

88 Περιφερειοποίηση και Παγκσομιοποίηση
Η παγκοσμιοποίηση περιορίζει την ανάπτυξη της περιφερειοποίησης Οι πολυμερείς θεσμοί είναι καλύτερα εξοπλισμένοι από τους περιφερειακούς οργανισμούς για να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα

89 Ιστορική Επισκόπηση των Περιεφερειακών Εμπορικών Συμφωνιών
Προδρομικές προσπάθειες ολοκλήρωσης: Μια πρόταση του 1765 για εμπορική ένωση μεταξύ της Αυστρίας, της Βαυαρίας, της Ισπανίας και κάποιων γερμανικών πριγκιπάτων Μια Εμπορική Ένωση του 1826 μεταξύ της Αγγλία και της Ιρλανδίας Μια τελωνειακή συνθήκη του 1833 που θέσπιζε ένα ενιαίο γερμανικό Zollverein (μια Γερμανική Τελωνειακή Ένωση) μεταξύ των διασπασμένων κρατών Μια Συνθήκη Αμοιβαιότητας του 1854 μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά

90 Το Πρώτο Κύμα Περιφερειοποίησης
1949: Η Σοβιετική Ένωση υπέγραψε μια Συνθήκη με τη Βουλγαρία, την Τσεχοσλοβακία, την Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Ρουμανία, θεσπίζοντας το Συμβούλιο για την Αμοιβαία Οικονομική Βοήθεια 1960: Σχηματισμός Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (European Free Trade Association, EFTA) 1967: Σχηματισμός Ευρωπαϊκής Κοινότητας

91 Το Πρώτο Κύμα Περιφερειοποίησης
Οι περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες του Νότου στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 ήταν μάλλον εσωστρεφείς και σχεδιασμένες για την επίτευξη υποκατάστασης εισαγωγών σε περιφερειακό επίπεδο. Στις αρχές τις δεκαετίας του 1960, το πρώτο κύμα περιφερειοποίησης αποδείχτηκε σε μεγάλο βαθμό ανεπιτυχές εκτός Ευρώπης

92 Δεύτερο κύμα περιφερειοποίησης
Ξεκίνησε μέσα της δεκαετίας του ‘80 Πιο ανθεκτικό εντός και εκτός Ευρώπης 1990: Κατάρρευση Συμβουλίου για την Αμοιβαία Οικονομική Βοήθεια 30-40% συμφωνιών σε ισχύ μεταξύ ΛΑΧ

93 Εκτιμήσεις ρεαλιστών Απάντηση σε σχέσεις ασφάλειας – ισχύος
ΕΚΑΧ- αποφυγή νέου πολέμου : μεταβαλλόμενες ισορροπίες στις σχέσεις ισχύος (κατάρρευση ΕΣΣΔ, μείωση επιρροής διπολισμού-ΗΠΑ) ΗΠΑ: NAFTA ως αντίδραση στη μείωση ηγεμονίας Ερωτηματικά στις προβλέψεις (πόσο θα εντατικοποιηθεί η Ευρωπαϊκή ενοποίηση;)

94 Ερμηνείες φιελεύθερων
Δεύτερος καλύτερος δρόμος για φιλελευθεροποίηση Ευκολία διαπραγματεύσεων σε σχέση με πολυμερείς Αρνητική άποψη για τις πιο προστατευτικές περιφερειακές συμφωνίες Αλληλοεπικαλυπτόμενες ζώνες (υπονομεύουν τη διαφάνεια και την προβλεψιμότητα)

95 Ιστορικοί δομιστές Κεντρικός ρόλος πολυεθνικών επιχειρήσεων
Αρνητική εξέλιξη γιατί ωφελείται το κεφάλαιο (ελεύθερη διακίνηση) Νέας μορφης περιφερειακή ηγεμονία

96 Θέσεις GATT-ΠΟΕ Εκτροπή εμπορίου (εσωτερικές πολιτικές δυνάμεις και αντίδραση των μη μελών) Δημιουργία εμπορίου: μπορούν οι περιφερειακές ενώσεις να γίνουν θετικό υπόδειγμα Άρθρο 24 GATT: Πλήρης εξάλειψη δασμών σε εύλογο χρονικό διάστημα, ομάδες εργασίας (μετεξέλιξη σε Επιτροπή Περιφερειακών Εμπορικών Συμφωνιών) κρίνουν αν πληρούνται τα κριτήρια (βαθύτερη ολοκλήρωση), μικρή επιτυχία της διαδικασίας (π.χ. ΕΟΚ-αγροτικό θέμα), διαφάνεια και έγκαιρη προειδοποίηση

97 Ειδική μεταχείριση ΛΑΧ
Μεταξύ τους: ιδιαίτερη επιείκεια MERCOSUR, ASEAN-AFTA (of ASEAN) Διαπραγμάτευση αναπτυγμένων -αναπτυσσομένων: (ΑΚΕ-νεοαποικιοκρατία, πέρασμα από προτιμησιακές σε συμφωνίες αμοιβαιότητας, Παναμερικανική FTAA, APEC)

98 NAFTA (εμπόριο, υπηρεσίες, Ι, ΔΠΙ) =
ΕΕ NAFTA (εμπόριο, υπηρεσίες, Ι, ΔΠΙ) = μοντέλο για φιλελεύθερους παρόλη τη χρήση αντισταθμιστικών τελών από ΗΠΑ (ξυλεία Καναδά, πολιτιστικός προστατευτισμός, κανόνες προέλευσης) Ρεαλιστές και ιστορικοί δομιστές: ασυμμετρίες ισχύος

99 Ευρώπη ΕΟΚ-ΕΕ σταδιακή εμβάθυνση (1958 Οικονομική Κοινότητα, 1986 Ενιαία Αγορά, 1992 Ένωση) και διεύρυνση (από 6 σε 28 κράτη μέλη) ΕΖΕΣ σταδιακή εμβάθυνση αλλά μείωση αριθμού μελών (Iceland, Liechtenstein, Norway, Switzerland) με τρία από αυτά να κάνουν ΕΟΧ με την ΕΕ (εκτός Ελβετίας)

100 Ευρώπη - θέσεις Ρεαλιστές: στόχος η αύξηση ισχύος της Ευρώπης (Servan-Schreiber = μόνο ενοποιημένη η Ευρώπη μπορεί αν αντεπεξέλθει στις ΗΠΑ/ Ιαπωνία) Φιλελεύθεροι (διχασμένοι): Ανοικτή αγορά ή προστατευτική (ΚΑΠ), προστατευτισμός στη βιομηχανία καθυστέρησε την αναδιάρθρωση, παρεμβατιστές φιλελευθεροι = θετική η κοινωνική πολιτική Ιστορικοί δομιστές: ανεπαρκής κοινωνική πολιτική, νέο-αποικιοκρατία ΑΚΕ

101 Δυτικό ημισφαίριο Free trade Area of the Americas καρκινοβατεί 15 χρόνια NAFTA (CUSFTA – αρχικά ΗΠΑ-Καναδάς, μετά και Μεξικό) – Καναδάς 75% εξαγωγών στις ΗΠΑ, περιφερειοποίηση και ως πίεση για πολυμέρεια – Εμπόριο υπηρεσιών και επενδύσεις στο πακέτο (αρνητική λίστα, όλες οι άλλες περιλαμβάνονται αυτόματα)

102 Δυτικό ημισφαίριο - θέσεις
Φιλελεύθεροι γενικά θετικοί, αύξηση εμπορίου 75% και επενδύσεων Ορθόδοξοι φιλελεύθεροι: περιβάλλον, εργασιακά, κανόνες προέλευσης και αντισταθμιστικά τέλη είναι αντίθετα στη φιλελευθεροποίηση Παρεμβατικοί: αποδέχονται την ανάγκη διορθωτικής ρυθμιστικής παρέμβασης Ρεαλιστές και ιστορικοί δομιστές: ασυμμετρία δύναμης Ρεαλιστές: ΗΠΑ κέρδη από επενδύσεις στον Καναδά και άνοιγμα γεωργικών αγορών στο Μεξικό Ιστορικοί δομιστές: κέρδη καπιταλιστικού τομέα

103 Mercosure Αυξομειώσεις δραστηριοποίησης
Ευάλωτοι στη διεθνή οικονομική συγκυρία Χρηματοπιστωτικές κρίσεις –κρίση Αργεντινής Ασυμμετρία μελών

104 Aσία Ανατολική Ασία: 20% παγκόσμιου εμπορίου και ανερχόμενο, περιορισμένη ενοποίηση ASEAN Association of South Eastern Nations– AFTA Προτιμησιακό εμπόριο, μείωση δασμών (λίστες θετικές και αρνητικές, ευαίσθητη λίστα, λίστα γενικών εξαιρέσεων) APEC Asia Pacific Economic Cooperation

105 Aσία Φιλελεύθεροι: Θετικοί
Ρεαλιστές: ΗΠΑ και Αυστραλία αποτρέπουν περιφερειακή προτιμησιακή μεταχείριση Ιστορικοί δομιστές: Διάλυση κοινωνικών και περιβαλλοντικών θεμάτων (ανταγωνιστική κούρσα προς τα κάτω)