Στο δίκαιο της κλασικής Αθήνας

Παρουσίαση με θέμα: "Στο δίκαιο της κλασικής Αθήνας"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Στο δίκαιο της κλασικής Αθήνας
Η περιουσια Στο δίκαιο της κλασικής Αθήνας

2 Η έννοια της κυριότητας
Στην αρχαία Ελλάδα η κυριότητα δεν διακρίνεται με σαφήνεια από τη νομή Το ίδιο και στην αρχαία Ρώμη μέχρι τον 2ο-3ο αι. μ.Χ. Γι’αυτό δεν υπάρχει ιδιαίτερος όρος για την κυριότητα Χρησιμοποιούνται οι όροι εμός και κύριος, ἔχειν και κρατεῖν Η κυριότητα δεν έχει τον χαρακτήρα απόλυτου δικαιώματος που στρέφεται κατά παντός, όπως στο σύγχρονο δίκαιο

3 Είδη περιουσίας Ακίνητη (Φανερά ουσία) Κινητή (Αφανής ουσία)
Γη, οικίες Κινητή (Αφανής ουσία) Δούλοι, έπιπλα, κοσμήματα, πλοία, πολύτιμα μέταλλα, νομίσματα (από τον 6ο αι. π.Χ.)

4 Δικαίωμα κυριότητας Αθηναίοι πολίτες: έχουν δικαίωμα κυριότητας σε κινητά και ακίνητα Ξένοι: μόνο σε κινητά. Για ακίνητα πρέπει να τους απονεμηθεί το δικαίωμα εγκτήσεως Δούλοι: δεν έχουν δικαίωμα κυριότητας

5 Περιορισμοί στο δικαίωμα διάθεσης
Οι ανήλικοι και οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να διαθέσουν περιουσιακά στοιχεία Με διαθήκη μπορεί να διαθέσει μόνον αθηναίος πολίτης που δεν έχει άρρενες κατιόντες Οι άρχοντες δεν επιτρέπεται να διαθέσουν περιουσιακό στοιχείο μέχρι τη λήξη της θητείας και τον έλεγχο (εύθυνα) Σε περίπτωση συγκυριότητας, πρέπει να συμφωνούν όλοι οι συγκύριοι Σε διαφωνία, ο συγκύριος ζητά διανομή της περιουσίας

6 Τα υπερκείμενα υπόκεινται τοις υποκειμένοις
Η αρχή αυτή του σύγχρονου δικαίου ίσχυε και στην αρχαιότητα, δίχως όμως να είναι ρητά διατυπωμένη Όποιος έχει την κυριότητα της γης, είναι κύριος και όσων είναι κτισμένα ή φυτρώνουν επάνω στη γη του

7 Περιορισμοί της κυριότητας
Ιερά ελαιόδενδρα (μορίαι) Απαγόρευση κοπής τους (δίκη στον Άρειο Πάγο, θάνατος) Απαγόρευση εκσκαφής πολύ κοντά στο γειτονικό ακίνητο Απόσταση ίση με το βάθος του ορύγματος Δουλεία νερού Υποχρέωση του γείτονα να προμηθεύει νερό από το πηγάδι Απαγόρευση φύτευσης πολύ κοντά στο γειτονικό ακίνητο Συκιές-ελιές: 9 πόδια, άλλα δένδρα: 5 πόδια Απαγόρευση ανέγερσης τοίχων που φράζουν τα όμβρια ύδατα Δημοσθένης 56 Κατά Καλλικλέους

8 Πώληση Εξέλιξη της ανταλλαγής
Αναγνωρίζεται μόνο η πώληση τοις μετρητοίς Όμως μπορεί ο αγοραστής να «δανειστεί» ένα ποσόν από τον πωλητή Δυνατότητα εξασφάλισης της αγοράς με προκαταβολή (αρραβών) Υπάρχει νόμος για τα ελαττώματα του πράγματος απαγόρευε τις ψευδείς δηλώσεις στην αγορά Σε περίπτωση σωματικού ελαττώματος δούλου, αναστροφήπωλήσεως Για πώληση γης: δημόσια αναγγελία 60 μέρες πριν Ελλείψει κτηματολογίου

9 Μίσθωση Μίσθωση ιδιωτικής περιουσίας: Αφορά αγρούς, οικίες
Στο συμβόλαιο μπορούσαν να αναφέρονται ειδικοί όροι Χρόνος καταβολής μισθώματος, είδος καλλιέργειας Σε περίπτωση μη καταβολής, ο εκμισθωτής ασκεί δίκη ενοικίου, δίκη καρπού ή δίκη ουσίας Μίσθωση περιουσίας που ανήκε σε συλλόγους π.χ. Ιερά που ανήκαν σε οργεώνες (θρησκευτικούς συλλόγους) Μίσθωση δημόσιας περιουσίας π.χ. ορυχεία, χωράφια Αν ο μισθωτής δεν πληρώσει μέχρι ορισμένη προθεσμία, γίνεται οφειλέτης της πόλεως και χάνει τα πολιτικά του δικαιώματα

10 Δάνειο Το δάνειο είναι συνηθισμένη δικαιοπραξία
Το επιτόκιο ήταν συνήθως 1% το μήνα Ο Σόλων κατάργησε τον δανεισμό με ενέχυρο το σώμα, που επέφερε την υποδούλωση του οφειλέτη Την κλασική εποχή, δυνατότητα εξασφάλισης του δανειστή με παραχώρηση εμπράγματης ασφάλειας Σε κινητό (ενέχυρο): π.χ. Χρυσό κύπελλο, δούλοι, άλογο Σε ακίνητο (υποθήκη): π.χ. Χωράφι, οικία

11 Εμπράγματη ασφάλεια σε ακίνητα
Για εξασφάλιση μιας απαίτησης, συνήθως δανείου Χρησιμοποιούνται οι λέξεις Πρᾶσις επἰ λύσει, ὑποθήκη Συνήθως ο οφειλέτης διατηρεί τη νομή στο ακίνητο Δεν επιτρέπεται να το μεταβιβάζει χωρίς τη συναίνεση του δανειστή Είναι δυνατόν ένα ακίνητο να εξασφαλίζει περισσότερες από μία απαιτήσεις (να παραχωρηθεί ως εμπράγματη ασφάλεια σε περισσότερους από έναν δανειστές), αλλά το σύνολο των απαιτήσεων δεν μπορεί να υπερβαίνει την αξία του ακινήτου Αν το ακίνητο πωληθεί σε πλειστηριασμό, ο κάθε δανειστής θα λάβει το ποσόν που του οφείλεται

12 Αποτίμημα σε μίσθωση περιουσίας ορφανού
Υποχρεωτικό εκ του νόμου, για εξασφάλιση του ορφανού Ο άρχων εκμισθώνει περιουσία που ανήκει σε ορφανό Ο μισθωτής παρέχει δικό του περιουσιακό στοιχείο ως ασφάλεια για την καταβολή του ενοικίου και την επιστροφή της περιουσίας Ο άρχων διατάζει την αποτίμηση και της περιουσίας και της ασφάλειας Στο ακίνητο του μισθωτή τοποθετείται ὅρος που αναγράφει ότι έχει παραχωρηθεί ως εμπράγματη ασφάλεια για την μίσθωση της περιουσίας του ορφανού Ο μισθωτής διατηρεί τη νομή του δικού του ακινήτου

13 Αποτίμημα προικός Όταν δίνεται προίκα, μπορεί να συμφωνηθεί η παροχή εμπράγματης ασφάλειας από τον σύζυγο ως εγγύηση για την επιστροφή της προίκας Κατά τη λύση του γάμου λόγω διαζυγίου ή θανάτου, όταν δεν υπάρχουν τέκνα Ο σύζυγος παρέχει ένα ακίνητο ως εμπράγματη ασφάλεια Αυτό απαγορεύεται να πωληθεί, μεταβιβάζεται στην οικογένεια της συζύγου σε περίπτωση μη επιστροφής της προίκας κατά τη λύση του γάμου Στο ακίνητο τοποθετείται ὅρος προικὸς

14 Δικαστική διεκδίκηση περιουσίας
Η διαδικασία ήταν η συνήθης δίκη σε περίπτωση διεκδίκησης ενός περιουσιακού στοιχείου Κατά κανόνα σε κληρονομικές υποθέσεις Χαρακτηριστικό της είναι ότι δεν υπάρχει ενάγων και εναγόμενος, αλλά δύο ή περισσότεροι διάδικοι που διεκδικούν την κληρονομιαία περιουσία

15 Δίκη εἰς εμφανῶν κατάστασιν
Ο ενάγων που διεκδικούσε ένα κινητό πράγμα ασκούσε αγωγή που είχε ως αντικείμενο την υποχρέωση του εναγομένου να εμφανίσει το πράγμα Το δικαστήριο της Ηλιαίας αποφάσιζε για την κυριότητα του πράγματος

16 Δίκη βλάβης Η δίκη βλάβης έχει πολύ ευρύ περιεχόμενο
Είναι από τις πιο συνήθεις δίκες Η αγωγή ασκείται για φθορά ξένης ιδιοκτησίας Απώλεια χρημάτων Μη καταβολή οφειλόμενων

17 Εκτέλεση: Δίκη ἐξούλης
Η δίκη ἐξούλης έχει αντικείμενο την εκτέλεση δικαστικής απόφασης ή απόφασης διαιτητή Όταν κάποιος είχε καταδικαστεί να αποδώσει ένα πράγμα ή ένα χρηματικό ποσόν και δεν το απέδιδε Προϋπόθεση για την έγερση δίκης εξούλης είναι να επιχείρησε ο ενάγων να παραλάβει το περιουσιακό στοιχείο, αλλά ο εναγόμενος να τον εμπόδισε Εγείρεται για την αποβολή εκείνου που αρνείται να παραδώσει ένα ακίνητο ή την αποζημίωση που του επιδικάσθηκε Ο ηττηθείς σε δίκη εξούλης καταδικαζόταν σε πρόστιμο ίσης αξίας με την επίδικη περιουσία Ο ενάγων που κέρδισε τη δίκη μπορούσε να κατάσχει τα οφειλόμενα ή περιουσιακά στοιχεία ίσης αξίας