ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΝΣ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΝΣ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΝΣ

2 Δύο είναι οι κατηγορίες φαρμάκων που δρουν διεγείροντας το κεντρικό νευρικό σύστημα: τα ψυχοκινητικά διεγερτικά (προκαλούν διέγερση και ευφορία, μειώνουν το αίσθημα της κόπωσης και αυξάνουν την κινητική δραστηριότητα) και τα ψυχωσεομιμητικά ή ψευδαισθησιογόνα (προκαλούν έντονες μεταβολές στον τρόπο σκέψης και στη διάθεση ενώ έχουν μικρή δράση στο εγκεφαλικό στέλεχος και το νωτιαίο μυελό).

3 ΨΥΧΟΚIΝΗΤΙΚΑ ΔIΕΓΕΡΤΙΚΑ

4 Α. Μεθυλοξανθίνες (Methylxanthines)
Περιλαμβάνουν τη θεοφυλλίνη (theophyllίne) που βρίσκεται στο τσάι, τη θεοβρωμίνη (theobromine) που βρίσκεται στο κακάο και την καφεΐνη (caffeine), το περισσότερο χρησιμοποιούμενο διεγερτικό στον κόσμο, που βρίσκεται στη μεγαλύτερη συγκέντρωσή του στον καφέ αλλά υπάρχει και στο τσάι, στα αναψυκτικά τύπου κόλα, στα γλυκά με σοκολάτα και στο κακάο.

5 1. Μηχανισμός δράσης Μετατόπιση του εξωκυπάριου ασβεστίου. Αύξηση της κυκλικής μονοφωσφορικής αδενοσίνης (cAMP) και της κυκλικής μονοφωσφορικής γουανοσίνης (cGMP) που προκαλούνται από την αναστολή της φωσφοδιεστεράσης. Αποκλεισμός των υποδοχέων αδενοσίνης.

6 2. Δράσεις Κεντρικό νευρικό σύστημα: 100 ως 200 mg καφεΐνης προκαλεί μείωση της κόπωσης και αύξηση της νοητικής εγρήγορσης ως αποτέλεσμα της διέγερσης του φλοιού και άλλων περιοχών του εγκεφάλου. Η κατανάλωση 1,5 gr καφεΐνης (12 ως 15 φλιτζάνια καφέ) προκαλεί άγχος και τρόμο. Ο νωτιαίος μυελός διεγείρεται μόνο από πολύ υψηλές δόσεις (2 ως 5 gr) καφεΐνης. Καρδιαγγειακό σύστημα: Οι υψηλές δόσεις καφεΐνης έχουν θετική ινότροπο και χρονότροπο δράση στην καρδιά. Διουρητική δράση: Η καφεΐνη έχει μια ήπια διουρητική δράση με αποτέλεσμα την αύξηση της αποβολής νατρίου, χλωρίου και καλίου. Γαστρικός βλεννογόνος: Επειδή όλες οι μεθυλοξανθίνες διεγείρουν την έκκριση υδροχλωρικού οξέος (HCI) από το γαστρικόβλεννογόνο, άτομα με πεπτικό έλκος πρέπει να αποφεύγουν τα ροφήματα που περιέχουν μεθυλοξανθίνες.

7 3. Θεραπευτικές χρήσεις Η καφεΐνη και τα παράγωγά της χαλαρώνουν τους λείους μυς των βρογχιολίων. Παλαιότερα το κυριότερο φάρμακο για τη θεραπεία του άσθματος ήταν η θεοφυλλίνη, η οποία αντικαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό από τους β-αγωνιστές και τα κορτικοστεροειδή.

8 4. Φαρμακοκινητική Οι μεθυλοξανθίνες απορροφώνται καλά σε χορήγηση από το στόμα. Η καφεΐνη κατανέμεται σε όλο το σώμα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου. Τα φάρμακα αυτά διαπερνούν τον πλακούντα προς το έμβρυο και απεκκρίνονται στο μητρικό γάλα. Όλες οι μεθυλοξανθίνες μεταβολίζονται στο ήπαρ και οι μεταβολίτες τους απεκκρίνονται στα ούρα.

9 5. Ανεπιθύμητες ενέργειες
Μέτριες δόσεις καφεΐνης προκαλούν αϋπνία, άγχος και διέγερση. Απαιτείται υψηλή δόση για να παρουσιαστεί τοξικότητα, η οποία εκδηλώνεται με εμετούς και σπασμούς. Η θανατηφόρος δόση είναι περίπου 1Ο gr για την καφεΐνη (περίπου 100 φλιτζάνια καφέ), δόση η οποία προκαλεί καρδιακές αρρυθμίες. Ο θάνατος από καφεΐνη είναι απίθανος. Λήθαργος, ευερεθιστότητα και κεφαλαλγία εμφανίζονται σε χρήστες που καταναλώνουν περισσότερα από 600 mg καφεΐνης την ημέρα (χονδρικά 6 φλιτζάνια καφέ/ημέρα) και ξαφνικά σταματούν τη λήψη καφέ.

10 Β. Νικοτίνη (Nicotine) Η νικοτίνη είναι το δραστικό συστατικό του καπνού. Αν και δε χρησιμοποιείται σήμερα για θεραπευτικούς λόγους, η νικοτίνη διατηρεί τη σημασία της γιατί είναι το δεύτερο περισσότερο χρησιμοποιούμενο διεγερτικό του ΚΝΣ μετά την καφεΐνη και είναι η δεύτερη ουσία μετά την αλκοόλη που αποτελεί αντικείμενο κατάχρησης. Σε συνδυασμό με την πίσσα και το μονοξείδιο του άνθρακα που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου, η νικοτίνη αντιπροσωπεύει ένα σοβαρό παράγοντα κινδύνου για παθήσεις του πνεύμονα και του καρδιαγγειακού, για διάφορες μορφές καρκίνου και για άλλες παθήσεις.

11 1. Μηχανισμός δράσης Σε χαμηλές δόσεις προκαλεί εκπολωτική διέγερση των γαγγλίων. Σε υψηλές δόσεις προκαλεί αποκλεισμό των γαγγλίων. Νικοτινικοί υποδοχείς υπάρχουν στο ΚΝΣ, και εκεί εμφανίζονται παρόμοιες δράσεις.

12 2. Δράσεις ΚΝΣ: Η νικοτίνη είναι λιποδιαλυτή και εύκολα διέρχεται τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Το κάπνισμα τσιγάρου ή η χορήγηση χαμηλών δόσεων νικοτίνης προκαλεί κάποιου βαθμού ευφορία και εγρήγορση, καθώς και χαλάρωση και βελτιώνει την προσοχή, τη μάθηση, τη δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων και την ταχύτητα αντίδρασης. Υψηλές δόσεις νικοτίνης έχουν ως αποτέλεσμα κεντρική αναπνευστική παράλυση και βαριά υπόταση λόγω προμηκικής παράλυσης. Περιφερικές δράσεις: Οι περιφερικές δράσεις της νικοτίνης είναι πολύπλοκες. Η διέγερση των συμπαθητικών γαγγλίων καθώς και του μυελού των επινεφριδίων αυξάνει την αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό ρυθμό. Έτσι η χρήση καπνού είναι ιδιαίτερα βλαβερή σε υπερτασικούς ασθενείς.

13 3. Φαρμακοκινητική Η νικοτίνη είναι λιποδιαλυτή. Η απορρόφηση γίνεται γρήγορα από το βλεννογόνο του στόματος, τους πνεύμονες, το γαστρεντερικό βλεννογόνο και το δέρμα. Διαπερνά τη μεμβράνη του πλακούντα και απεκκρίνεται στο μητρικό γάλα. Τα περισσότερα τσιγάρα περιέχουν 6 ως 8 mg νικοτίνης, η οξεία θανατηφόρος δόση είναι 60 mg. Πάνω από το 90% της εισπνεόμενης με το κάπνισμα νικοτίνης απορροφάται. Η κάθαρση της νικοτίνης επιτυγχάνεται με μεταβολισμό στους πνεύμονες και το ήπαρ και απέκκριση στα ούρα.

14 4. Ανεπιθύμητες ενέργειες
Οι δράσεις της νικοτίνης στο ΚΝΣ περιλαμβάνουν ευερεθιστότητα και τρόμο. Μπορεί να προκαλέσει σπασμούς του εντέρου, διάρροια και αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης. Επιπρόσθετα, το κάπνισμα αυξάνει το ρυθμό του μεταβολισμού ενός μεγάλου αριθμού φαρμάκων.

15 5. Σύνδρομο στέρησης Όπως και οι άλλες ουσίες αυτής της κατηγορίας, η νικοτίνη είναι εθιστικός παράγων. Η σωματική εξάρτηση στη νικοτίνη αναπτύσσεται γρήγορα και είναι βαριά.

16 Γ. Κοκαΐνη (Cocaine) Είναι μια φθηνή, διαδεδομένη και πολύ εξαρτησιογόνος ουσία, της οποίας σήμερα κάνουν παράνομη χρήση καθημερινά πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι στις ΗΠΑ.

17 1. Μηχανισμός δράσης Ο βασικός μηχανισμός δράσης, που βρίσκεται στη βάση των κεντρικών και περιφερικών δράσεων της, είναι ο αποκλεισμός της επαναπρόσληψης νορεπινεφρίνης, σεροτονίνης και ντοπαμίνης στις προσυναπτικές ίνες οι οποίες απελευθερώνουν αυτούς τους διαβιβαστές. Αυτός ο αποκλεισμός ενισχύει και παρατείνει τις κεντρικές (στο ΚΝΣ) και περιφερικές δράσεις αυτών των κατεχολαμινών.

18 2. Δράσεις Κεντρικό νευρικό σύστημα: Έντονη διέγερση του φλοιού και του εγκεφαλικού στελέχους. Η κοκαΐνη αυξάνει απότομα τη διανοητική εγρήγορση και προκαλεί αίσθημα ευφορίας και καλής διάθεσης, παρόμοιο μ' αυτό που προκαλεί η αμφεταμίνη. Όπως και η αμφεταμίνη, η κοκαΐνη μπορεί να προκαλέσει ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις και παράνοια. Η κοκαΐνη αυξάνει τη σωματική δραστηριότητα. Συμπαθητικό νευρικό σύστημα: Περιφερικά, η κοκαΐνη ενισχύει τη δράση της νορεπινεφρίνής και προκαλεί το σύνδρομο "πάλης ή φυγής" (fight or flight syndrome), χαρακτηριστικό της αδρενεργικής διέγερσης. Αυτό το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από ταχυκαρδία, υπέρταση, μυδρίαση και περιφερική αγγειοσύσπαση.

19 3. Θεραπευτικές χρήσεις Τοπική αναισθητική δράση, η οποία αποτελεί σήμερα τη μόνη αιτία για τη θεραπευτική χρήση της.

20 4. Φαρμακοκινητική Λαμβάνεται με μάσηση, ενδορρινική εισρόφηση, κάπνισμα και ενδοφλέβια ένεση. Η μέγιστη δράση εμφανίζεται σε 15 ως 20 λεπτά μετά από ενδορρινική λήψη σκόνης κοκαΐνης και η ευφορική κατάσταση εξαφανίζεται σε 1 ως 1,5 ώρα.

21 5. Ανεπιθύμητες ενέργειες
Άγχος: Η τοξική δράση σε οξεία πρόσληψη κοκαΐνης μπορεί να προκαλέσει μια αντίδραση άγχους με υπέρταση, ταχυκαρδία, εφίδρωση και παράνοια. Κατάθλιψη: Όπως σε όλες τις διεγερτικές ουσίες, η διέγερση του ΚΝΣ από την κοκαΐνη ακολουθείται από μια περίοδο νοητικής καταστολής. Καρδιακή νόσος: Η κοκαΐνη μπορεί να προκαλέσει επιληπτικούς σπασμούς καθώς και θανατηφόρες καρδιακές αρρυθμίες.

22 Δ. Αμφεταμίνη (Amphetamine)
Μηχανισμός δράσης: Οι δράσεις της στο ΚΝΣ και στο περιφερικό νευρικό σύστημα είναι έμμεσες, δηλαδή εξαρτώνται από μια αύξηση του επιπέδου των κατεχολαμινικών διαβιβαστών στο συναπτικό χάσμα. Η αμφεταμίνη, όμως, επιτυγχάνει αυτή τη δράση απελευθερώνοντας ενδοκυττάρια αποθέματα κατεχολαμινών

23 2. Δράσεις Κεντρικό νευρικό σύστημα: Η κυριότερη αιτία της δράσης των αμφεταμινών στη συμπεριφορά οφείλεται μάλλον στην απελευθέρωση ντοπαμίνης παρά νορεπινεφρίνης. Η αμφεταμίνη διεγείρει ολόκληρο τον εγκεφαλονωτιαίο άξονα, το φλοιό, το εγκεφαλικό στέλεχος και τον προμήκη. Αυτό οδηγεί σε αυξημένη εγρήγορση, μειωμένη κόπωση, καταστολή της όρεξης και αϋπνία. Συμπαθητικό νευρικό σύστημα: Εκτός από τη δράση της στο ΚΝΣ, η αμφεταμίνη δρα και στο αδρενεργικό σύστημα, διεγείροντας έμμεσα τους υποδοχείς μέσω απελευθέρωσης νορεπινεφρίνης.

24 3. Θεραπευτικές χρήσεις Οι παράγοντες που περιορίζουν τη θεραπευτική χρησιμότητα της περιλαμβάνουν την ψυχολογική και σωματική εξάρτηση και την ανάπτυξη αντοχής στην ευφορική και ανορεξική δράση της μετά από χρόνια χρήση. Σύνδρομο μειωμένης προσοχής: Ορισμένα μικρά παιδιά είναι υπερκινητικά και δεν έχουν την ικανότητα να ασχολούνται με κάποια δραστηριότητα για περισσότερο από λίγα λεπτά. Η αμφεταμίνη και πιο πρόσφατα το παράγωγό της αμφεταμίνης μεθυλοφαινιδάτη (methylphenidate) αμβλύνουν πολλά από τα προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με αυτό το σύνδρομο και ελαττώνουν την υπερκινητικότητα που παρουσιάζουν τα παιδιά αυτά. Ναρκοληψία: Η μεθυλοφαινιδάτη χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ναρκοληψίας, μιας διαταραχής που χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτη επιθυμία για ύπνο.

25 4. Φαρμακοκινητική Οι αμφεταμίνες απορροφώνται πλήρως από τη γαστρεντερική οδό, μεταβολίζονται στο ήπαρ και απεκκρίνονται στα ούρα.

26 5. Ανεπιθύμητες ενέργειες
Κεντρικές δράσεις: Αϋπνία, ευερεθιστότητα, αδυναμία, ίλιγγο, τρόμο και αυξημένα αντανακλαστικά. Η αμφεταμίνη μπορεί επίσης να προκαλέσει σύγχυση, παραλήρημα, καταστάσεις πανικού και τάσεις αυτοκτονίας, ιδίως σε ασθενείς με ψυχικές διαταραχές. Καρδιαγγειακές δράσεις: Προκαλεί αίσθημα παλμών, καρδιακές αρρυθμίες, υπέρταση, στηθάγχη και κυκλοφορική κατέρρειψη. Μπορεί ακόμα να παρατηρηθούν κεφαλαλγία, ρίγη και υπερβολική εφίδρωση. Δράσεις στο γαστρεντερικό σύστημα: Η αμφεταμίνη επιδρά στο γαστρεντερικό σύστημα, προκαλώντας ανορεξία, ναυτία, έμετο, κοιλιακούς σπασμούς και διάρροια.

27 ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ

28 Α. Διαιθυλαμίδη του λυσεργικού οξέος (LSD)
Παρουσιάζει δράση σεροτονινεργικού (5-ΗΤ) αγωνιστή στους προσυναπτικούς υποδοχείς του μεσεγκεφάλου. Εμφανίζεται δραστηριοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, η οποία προκαλεί μυδρίαση, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ανόρθωση των τριχών και αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος. Μετά από λήψη από το στόμα, χαμηλές δόσεις LSD μπορεί να προκαλέσουν ψευδαισθήσεις με φωτεινά χρώματα και μεταβολές του θυμικού. Έχει παρατηρηθεί αντοχή και σωματική εξάρτηση, αλλά η πραγματική εξάρτηση είναι σπάνια. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν αυξημένα αντανακλαστικά, ναυτία και μυϊκή αδυναμία.

29 Β. Τετραϋδροκανναβινόλη (Tetrahydrocannabinol)
Το κύριο αλκαλοειδές που περιέχεται στη μαριχουάνα είναι η δροναβινόλη (THC). Η δροναβινόλη προκαλεί ευφορία που ακολουθείται από υπνηλία και χαλάρωση, και τα φαινόμενα εξαρτώνται από το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο γίνεται η χρήση. Η THC αναστέλλει την πρόσφατη μνήμη και τη νοητική δραστηριότητα. Μειώνει τη μυϊκή ισχύ και εμποδίζει τις κινητικές δραστηριότητες που απαιτούν μεγάλη επιδεξιότητα, όπως την οδήγηση αυτοκινήτου. Αυξάνει την όρεξη, προκαλεί ξηροστομία, οπτικές ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις και ενίσχυση της αισθητηριακής δραστηριότητας.

30 Β. Τετραϋδροκανναβινόλη (Tetrahydrocannabinol)
Αν και έχουν ταυτοποιηθεί ΤΗC-υποδοχείς στο ΚΝΣ, ο μηχανισμός δράσης της THC είναι άγνωστος. Οι δράσεις της THC εμφανίζονται αμέσως μετά το κάπνισμα, αλλά η μέγιστη δράση εμφανίζεται μετά 20 λεπτά. Μετά από 3 ώρες, η δράση σχεδόν εξαφανίζεται. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν αύξηση του καρδιακού ρυθμού, πτώση της αρτηριακής πίεσης και ερυθρότητα των επιπεφυκότων.

31 Γ. Φαινκυκλιδίνη (Phencyclidine, PCP)
Η φαινκυκλιδίνη ("αγγελόσκονη" angel dust) αναστέλλει την επαναπρόσληψη ντοπαμίνης, 5-ΗΤ και νορεπινεφρίνης. Έχει αντιχολινεργική δράση, αλλά περιέργως προκαλεί υπερέκκριση σιέλου. Προκαλεί διαχωριστική αναισθησία (αναισθησία στον πόνο, χωρίς απώλεια της συνείδησης) και αναλγησία. Σε αυτή την κατάσταση, προκαλεί αιμωδία στα άκρα, ασταθές βάδισμα, συγκεχυμένη ομιλία και μυϊκή δυσκαμψία. Μερικές φορές εμφανίζεται εχθρική και παράξενη συμπεριφορά. Η αυξημένη δόση έχει ως αποτέλεσμα αναισθησία, λήθαργο ή κώμα, αλλά κατά παράξενο τρόπο, τα μάτια παραμένουν ανοιχτά. Υπάρχει αυξημένη ευαισθησία στα εξωτερικά ερεθίσματα και η επίδραση στο ΚΝΣ μπορεί να διατηρείται επί μία εβδομάδα.