Αντιμετώπιση του αυτισμού: προσεγγίσεις, συστήματα & προγράμματα

Παρουσίαση με θέμα: "Αντιμετώπιση του αυτισμού: προσεγγίσεις, συστήματα & προγράμματα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Αντιμετώπιση του αυτισμού: προσεγγίσεις, συστήματα & προγράμματα
Αυτισμός: Εαρινό Εξάμηνο 2015 13 Μαρτίου 2015 Νικόλαος Κυπαρισσός

2 Το πρόβλημα Η επικρατούσα θέση σήμερα είναι ότι ο αυτισμός είναι μια δια βίου σοβαρή αναπτυξιακή αναπηρία. Τα περισσότερα άτομα με αυτισμό αναμένεται να έχουν σοβαρές και μόνιμες ελλείψεις στην επικοινωνία, στο παιχνίδι, στις σχέσεις τους με τους άλλους και στη μάθηση. Λόγω αυτής της κατάστασής τους, τα περισσότερα άτομα με αυτισμό χρειάζονται εκτεταμένη θεραπεία και υποστήριξη σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Ένα πολύ μικρό ποσοστό (λιγότερο του 5%) αναμένεται να επιτύχουν ανεξάρτητη λειτουργία ως ενήλικες, και ακόμη σε αυτή την πολύ μικρή ομάδα πολλοί διατηρούν τουλάχιστον μερικά αυτιστικά χαρακτηριστικά.

3 Θεραπευτικές προσεγγίσεις, αλλά όχι θεραπεία
Θεραπευτικές προσεγγίσεις, αλλά όχι θεραπεία Τα συμπτώματα του αυτισμού επιδέχονται βελτίωση και ένα μεγάλο εύρος τεχνικών και θεραπευτικών προσεγγίσεων έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία 40 χρόνια οι οποίες ισχυρίζονται ότι βοηθάνε (ή θεραπεύουν) άτομα με αυτισμό, ενώ νέες θεραπείες αναπτύσσονται συνεχώς. Κύριες επικρατούσες θεραπευτικές προσεγγίσεις: Προγράμματα ειδικής αγωγής (TEACCH) Θεραπείες λόγου και επικοινωνίας (PECS, MAKATON, φυσική νοηματική) Αισθητηριακές-κινητικές θεραπείες Βοηθούμενη Επικοινωνία Ψυχοθεραπείες Βιολογικές θεραπείες (φάρμακα, δίαιτες, πρόληψη και θεραπεία λοιμώξεων) Συμπεριφοριστικές θεραπείες (A.B.A.) Θεραπείες εδραίωσης σχέσεων (DIR-Floortime) Άλλες συμπληρωματικές θεραπείες (μουσικοθεραπείες, θεραπείες με τη μεσολάβηση ζώων, κ.α.)

4 Προγράμματα Ειδικής Αγωγής
Οι τάξεις ειδικής αγωγής είναι η μορφή εκπαίδευσης που λαμβάνουν τα περισσότερα παιδιά με αυτισμό. Τo Πρόγραμμα TEACCH (Treatment and Education of Autistic and Related Communication Handicapped Children) είναι το μεγαλύτερο και με μεγαλύτερη επιρροή Πολιτειακό πρόγραμμα για παιδιά με αυτισμό και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές. Εδραιώθηκε το από το δόκτορα Eric Schopler στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας των Η.Π.Α. με στόχο το σχεδιασμό προστατευμένων εκπαιδευτικών πλαισίων που βοηθούν τα παιδιά να αξιοποιήσουν τις δεξιότητες που ήδη κατέχουν, χωρίς να εστιάζουν στην ενσωμάτωση αυτών των παιδιών σε κανονικά πλαίσια.

5 Η παρέμβαση TEACCH Η φιλοσοφία της παρέμβασης TEACCH βασίζεται σε πέντε κύριες αρχές: Η αξιοποίηση των ικανοτήτων του παιδιού για το κτίσιμο μιας γέφυρας μεταξύ του παιδιού με αυτισμό και του φυσιολογικά αναπτυσσόμενου παιδιού. Η διαρκής αξιολόγηση των ικανοτήτων του παιδιού ως ένα μέσο βελτιστοποίησης των ευκαιριών για ανεξαρτησία και επιτυχία. Η παροχή ενός προσεχτικά οργανωμένου φυσικού περιβάλλοντος για να βοηθήσει το παιδί στην κατανόηση νοήματος. Η θεώρηση δύσκολων συμπεριφορών, όπως η μη συμμόρφωση στις απαιτήσεις του πλαισίου, ως ενδεικτική ότι το παιδί δεν κατανοεί τι του ζητείται να κάνει. Η συμμετοχή των γονιών ως καίριων συνεργατών στην διεπιστημονική ομάδα.

6 Τα στοιχεία του Προγράμματος TEACCH
Οι στόχοι είναι προσεχτικά αναλυμένοι στα μέρη από τα οποία συγκροτούνται (ανάλυση έργου). Η δομημένη εκπαίδευση που παρέχει είναι απολύτως εξατομικευμένη. Οι δραστηριότητες του παιδιού λαμβάνουν χώρα σε ατομικούς, ειδικά διαμορφωμένους χώρους (σταθμούς) μέσα στην τάξη. Όλα τα πλαίσια όπου λειτουργεί το παιδί (το σπίτι και οι άλλες θεραπείες) συντονίζονται στις ίδιες διαδικασίες που χρησιμοποιούνται στην τάξη, στις οποίες εκπαιδεύονται οι γονείς και άλλοι θεραπευτές.

7 Οι αρχές της δομημένης εκπαίδευσης
Βοηθά τα παιδιά και τους ενήλικες να καταλάβουν. (Απαντά στα ερωτήματα: Τί δουλειά θα κάνω; Πόση δουλειά θα κάνω; Πώς ξέρω ότι τελείωσα τη δουλειά μου; Τί ακολουθεί, Τί θα κάνω μετά;) Βοηθά το παιδί να είναι πιο ήρεμο. Βοηθά το παιδί να εστιάσει την προσοχή του σε ό,τι είναι σημαντικό. Δίνει τη δυνατότητα ανεξαρτησίας στη δουλειά. Βοηθά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς.

8 Οι συνιστώσες του Προγράμματος TEACCH
Οπτική δόμηση και οργάνωση του φυσικού περιβάλλοντος (μεταβατική περιοχή, περιοχή ατομικής εργασίας, περιοχή ελεύθερου παιχνιδιού, περιοχή ομαδικής εργασίας) Ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα Συστήματα ατομικής εργασίας Εκπαίδευση στην επικοινωνία Εκπαίδευση γονέων

9 Παράδειγμα TEACCH

10 Στρατηγικές ενσωμάτωσης: Από την ειδική στην κανονική τάξη
Στρατηγικές ενσωμάτωσης: Από την ειδική στην κανονική τάξη Η σύγχρονη νομοθεσία βάζει ως στόχο την ενσωμάτωση των παιδιών με αυτισμό ή άλλες αναπηρίες στο κανονικό σχολείο. Το ειδικό σχολείο δεν παρέχει κανονικά πρότυπα στο παιδί με αυτισμό. Ιδανικά, η ειδική τάξη πρέπει να βρίσκεται εντός του πλαισίου του κανονικού σχολείου ώστε να διευκολύνει τη διαδικασία ενσωμάτωσης του παιδιού με ειδικές ανάγκες. Η ενσωμάτωση μπορεί να επιτευχθεί σταδιακά και ανάλογα με την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού με αυτισμό: Αρχικά το παιδί κατακτά βασικές δεξιότητες στην ειδική τάξη. Έπειτα, με καλά σχεδιασμένους στόχους εντάσσεται σταδιακά σε δραστηριότητες του κανονικού σχολείου για τις οποίες έχει ενδιαφέρον, άρα και κίνητρο να συμμετέχει (π.χ. γυμναστική, μουσική, εκδρομές). Έπειτα μπορεί να ενταχθεί πλήρως στην κανονική τάξη με την υποστήριξη ενός ειδικά εκπαιδευμένου συνοδού, και, όταν κατακτήσει τις δεξιότητες, να λειτουργεί στην ομάδα της τάξης. Τότε ο συνοδός μπορεί σταδιακά να αυξήσει την απόστασή του από το παιδί μέχρι αυτό να αρχίσει λειτουργεί χωρίς τη βοήθειά του.

11 Θεραπείες λόγου και επικοινωνίας
Η εδραίωση ενός συστήματος επικοινωνίας στο επίπεδο των δυνατοτήτων κάθε παιδιού με αυτισμό είναι πρωταρχικής σημασίας για την προσαρμογή του στο κοινωνικό του περίγυρο. Τα παιδιά με αυτισμό και χωρίς ομιλία εκπαιδεύονται στην χρήση φυσικής νοηματικής (χειρονομίες και νεύματα) ή και στην επικοινωνία μέσω εικόνων. Υπάρχουν διεθνώς διαδεδομένα προγράμματα, όπως το PECS (Picture Exchange Communication System) και το ΜΑΚΑΤΟΝ, που χρησιμοποιούν εικονίδια, σχεδιαγράμματα, σύμβολα, ή και νεύματα για να εκπαιδεύσουν την επικοινωνία. Μερικά παιδιά μπορούν μέσω τέτοιων προγραμμάτων επικοινωνίας να καταφέρουν τελικά κάποιο επίπεδο ομιλίας. Τα παιδιά με αυτισμό, που παράγουν φωνήματα και έχουν ικανότητα μίμησης, μπορούν να εκπαιδευτούν να επικοινωνούν με ομιλία. Αυτή η εκπαίδευση αναπτύσσει τις μιμητικές ικανότητες του παιδιού (ακόμη και η άμεση ηχολαλία μπορεί επιστρατευθεί για το σκοπό αυτό). Μερικά παιδιά προοδεύουν γρήγορα και αναπτύσσουν ικανοποιητικά την ομιλία τους ενώ άλλα προοδεύουν βραδύτερα και αναπτύσσουν ομιλία που περιορίζεται σε μόνο σε σύντομες φράσεις και αιτήματα.

12 Παράδειγμα PECS & Λογοθεραπείας

13 Παραδείγματα ΜΑΚΑΤΟΝ

14 Αισθητηριακές – κινητικές θεραπείες
Μια από τις επικρατέστερες αντιλήψεις για τον αυτισμό είναι η δυσκολία επεξεργασίας ερεθισμάτων από το περιβάλλον ή και πώς αυτή εκδηλώνεται στη δράση. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, τα παιδιά μπορεί να υπερδιεγείρονται ή να υποδιεγείρονται από κανονικά επίπεδα λήψης ερεθισμάτων, και γι’ αυτό προσπαθούν να μετριάσουν τα επίπεδα διέγερσής τους με τελετουργικές συμπεριφορές όπως κουνώντας ρυθμικά το κορμί τους. Παρ’ όλα αυτά, δεν γνωρίζουμε εάν αυτές οι συμπεριφορές οφείλονται πράγματι στη μη φυσιολογική διέγερσή τους. Μια αισθητηριακή-κινητική θεραπεία για παιδιά με αυτισμό είναι αυτή της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης (Ayres 1972, 1979) που παρέχεται συνήθως από πιστοποιημένους εργοθεραπευτές.

15 Αισθητηριακή Ολοκλήρωση & Εκπαίδευση Ακουστικής Ολοκλήρωσης
Αισθητηριακή Ολοκλήρωση & Εκπαίδευση Ακουστικής Ολοκλήρωσης Σε αυτή τη θεραπεία παρέχεται ερεθισμός στο δέρμα και στο αιθουσαίο σύστημα (εσωτερικά όργανα του αυτιού όπως ο λαβύρινθος). Αυτός ο ερεθισμός προκαλείται από δραστηριότητες όπως η κούνια, οι περιστροφές σε ειδικά όργανα, το βούρτσισμα σημείων του σώματος του παιδιού και με δραστηριότητες που απαιτούν ισορροπία. Στην Εκπαίδευση Ακουστικής Ολοκλήρωσης γίνεται ένα αρχικό ακουόγραμμα για να εντοπιστούν οι συχνότητες στις οποίες η ακοή του παιδιού φαίνεται να έχει υπερευαισθησία. Έπειτα το παιδί περνάει 10 ώρες σε διάστημα 2 εβδομάδων ακούγοντας μουσική με ακουστικά από μια συσκευή που φιλτράρει αυτές τις συχνότητες στις οποίες το παιδί είναι υπερευαίσθητο. Στην περίοδο αυτή το παιδί συνήθως διακόπτει άλλες εκπαιδευτικές ή θεραπευτικές δραστηριότητες. Οι υποστηρικτές αυτής της θεραπείας ισχυρίζονται ότι η υπερευαίσθητη ακοή των παιδιών με αυτισμό προκαλεί επιθετικότητα, εμποδίζει την αλληλεπίδραση των παιδιών και βλάπτει την ικανότητά τους να προσέχουν σε συνθήκες εκπαίδευσης.

16 Παράδειγμα προγράμματος Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης
Παράδειγμα προγράμματος Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης

17 Βοηθούμενη ή Οδωτική Επικοινωνία
Η Βοηθούμενη Επικοινωνία (Biklen, 1993) βασίζεται στην υπόθεση ότι τα παιδιά και οι ενήλικες με αυτισμό έχουν κινητικό έλλειμα που δεν τους επιτρέπει να εκφραστούν παρ’ όλο που διαθέτουν αναπτυγμένη κατανόηση γραπτού και προφορικού λόγου. Για να μπορέσουν να ξεπεράσουν αυτή τη δυσκολία, εκπαιδευμένοι βοηθοί κρατούν το χέρι, τον καρπό ή το μπράτσο για να τα βοηθήσουν στο γράψιμο με το χέρι ή στο πληκτρολόγιο ή να δείξουν σε ένα πίνακα με τυπωμένα γράμματα. Οι αναφορές για άτομα με αυτισμό χωρίς επικοινωνιακό λόγο που δέχτηκαν Βοηθούμενη Επικοινωνία και έτσι μπόρεσαν να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα, να διαπρέψουν σε προχωρημένες σχολικές εργασίες, μέχρι και να γράψουν ποίηση, δεν έχουν υποστηριχθεί από την έρευνα (Shane, 1994).

18 Ψυχοθεραπείες Από τις δεκαετίες του ΄40 μέχρι του ΄60 η ψυχανάλυση υπήρξε ο κανόνας στην αντιμετώπιση του αυτισμού. Αυτές οι θεραπείες του αυτισμού έχουν υποχωρήσει στην Αμερική αλλά παραμένουν κυρίαρχες σε πολλά μέρη της Ευρώπης. Η παρωχημένη υπόθεση που πρόβαλαν είναι ότι οι μητέρες παιδιών με αυτισμό είναι εξαιρετικά ψυχρές. Έτσι τα παιδιά τους αναπτύσσουν αυτισμό, ως άμυνα, και απομονώνονται. Η παρέμβαση αρχικά χώριζε τα παιδιά από τις μητέρες, οι οποίες δέχονταν ψυχοθεραπεία με σκοπό να δουλέψουν αυτές τις ασυνείδητες συγκρούσεις που προκάλεσαν τον αυτισμό του παιδιού τους. Συνήθως στις ψυχοθεραπείες παρέχεται στα παιδιά όσο μεγαλύτερη ελευθερία είναι δυνατόν σε ένα περιβάλλον θαλπωρής, αποδοχής και αγάπης, ακόμη και όταν εκδηλώνουν τελετουργικές ή επιθετικές συμπεριφορές.

19 Ψυχοθεραπείες (συνέχεια 1)
Οι ψυχαναλυτικές έννοιες έχουν επηρεάσει και άλλες ψυχοθεραπείες που αναπτύχθηκαν από ψυχολόγους και ψυχιάτρους. Ο Greenspan θεωρεί ότι η αίσθηση του εαυτού ως σκόπιμου, αλληλοεπιδρώμενου ατόμου αναδύεται από το βίωμα πλούσιων σε συναίσθημα σχέσεων με γονείς και θεραπευτές. Ουμανιστική παιχνιδοθεραπεία (Axline, 1965 και DesLauries & Carlson, 1969) ενθαρρύνει παιδιά με αυτισμό να εκφράσουν τα συναισθήματά τους παίζοντας με παιχνίδια σε ένα περιβάλλον αποδοχής.

20 Ψυχοθεραπείες (συνέχεια 2)
Η Θεραπεία Εναγκαλισμού (Tinbergen & Tinbergen, 1983 και Welch, 1987) προβάλει την υπόθεση ότι ο αυτισμός είναι απόρροια της αποτυχίας δημιουργίας δεσμού της μητέρας με το παιδί και προτείνει ως θεραπεία τον εναγκαλισμό παρά την εναντίωση του παιδιού για να ‘γκρεμίσει’ την αυτιστική άμυνά του. Η Θεραπεία Επιλογών (Kaufman, 1976) προσφέρει εξατομικευμένη στοργική προσοχή στα παιδιά που βρίσκονται θεραπευτικά οικοτροφεία όλες τις ώρες που δεν κοιμούνται. Η «Ευγενής Εκπαίδευση» (McGee & Gonzales, 1990) στοχεύει να εκθέσει στα παιδιά με αυτισμό σε ενισχυτικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις επιδεικνύοντας αυθεντική και άνευ όρων αποδοχή των παιδιών.

21 Βιολογικές θεραπείες Η αποδοχή της βιολογικής αιτιολογίας του αυτισμού εντατικοποίησε τις ερευνητικές προσπάθειες για αποτελεσματικά φάρμακα. Λίγα όμως φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν, κυρίως τα αντιψυχωσικά όπως η αλοπεριδόλη, και μόνο στο να μετριάσουν την επιθετικότητα και τον καταναγκασμό στις τελετουργίες, αλλά χωρίς να βοηθούνε στις άλλες δυσκολίες του αυτισμού. Σε μερικά παιδιά τα φάρμακα αυτά εμφανίζουν παρενέργειες, η οποίες είτε μπορεί να αντιμετωπιστούν με αντίδοτα φάρμακα είτε απαιτείται η διακοπή του συγκεκριμένου φαρμάκου. Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται και βοηθούν, κατά περίπτωση, στον αυτισμό είναι αντικαταθλιπτικά, όπως η φλουοξετίνη και χλομιπραμίνη, ενώ η ναλτρεξόνη που μπλοκάρει τους υποδοχείς το οπίου των νεύρων δίνεται συνήθως για να καταστείλει τον αυτοτραυματισμό.

22 Ειδικές δίαιτες-βιταμίνες-λοιμώξεις
Παρ’ όλο που πολλά παιδιά με αυτισμό είναι επιλεκτικά στις τροφές που δέχονται, δεν παρουσιάζουν ελλείψεις απαραίτητων θρεπτικών συστατικών και είναι συνήθως κανονικού βάρους και υγιή. Θεραπείες με μεγάλες δόσεις βιταμινών, κυρίως της Β6, με ή χωρίς συνδυασμό μεγάλων δόσεων μαγνησίου, έχουν βοηθήσει μερικά παιδιά με αυτισμό να είναι πιο ήρεμα και συνεργάσιμα (Rimland 1987b). Υπάρχουν αναφορές, που δεν υποστηρίζονται όμως από την έρευνα, ό,τι προβλήματα στο αμυντικό σύστημα μερικών παιδιών συνδέονται με την εκδήλωση του αυτισμού ή και πολλαπλών λοιμώξεων. Πολλές φορές ενοχοποιούνται εσφαλμένα τα παιδικά εμβόλια επειδή συμπίπτουν χρονικά με την περίοδο που συνήθως οι γονείς αντιλαμβάνονται τα συμπτώματα του αυτισμού (πριν από την ηλικία των 2 χρονών).

23 Η Εμπεριστατωμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς(ΕΑΣ) ή Applied Behavior Analysis (ABA)
Η Εμπεριστατωμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς (ΕΑΣ) είναι η συστηματική εφαρμογή των αρχών της συμπεριφοράς στην εκπαίδευση και έχει ως στόχους την εμφανή βελτίωση κοινωνικά σημαντικών συμπεριφορών και τη μείωση προβληματικών συμπεριφορών. Η ΕΑΣ εφαρμόζει επιστημονικές διαδικασίες, όπως αυτές της συλλογής δεδομένων και της απεικόνισής τους σε γραφήματα, για να μπορεί να βελτιώνει τις παρεμβάσεις της και να αποδεικνύει ότι οι συγκεκριμένες παρέμβασεις της προκάλεσαν τη βελτίωση αυτών των συμπεριφορών. Η πρώιμη εντατική εκπαίδευση με τις μεθόδους της ΕΑΣ έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να επιφέρει σημαντικότατες βελτιώσεις σε παιδιά με αυτισμό (Maurice, 1993 και Smith, 1993).

24 ΕΑΣ: Τα δεδομένα Τα δεδομένα από την έρευνα έχουν δείξει ότι τα παιδιά με αυτισμό δεν μαθαίνουν εύκολα στα συνήθη περιβάλλοντα, αλλά πολλά από αυτά μπορούν να κατακτήσουν ένα μεγάλο εύρος δεξιοτήτων εάν λάβουν κατάλληλη εκπαίδευση (Koegel & Koegel, 1995 και Schreibman, 2005). Η ΕΑΣ δέχεται ότι τα ελλείματα και οι υπερβολές στις συμπεριφορές που εμφανίζει το αυτιστικό σύνδρομο έχουν μια νευρολογική βάση, αλλά επιδέχονται βελτίωση με συγκεκριμένη, προσεχτικά προγραμματισμένη, εποικοδομητική αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.

25 ΕΑΣ: Οι Αρχές της Συμπεριφοράς - Η Θεωρία της Μάθησης
Α) Η συμπεριφορά είναι δυναμική: μεταβάλλεται πάντα σε εξάρτηση με τις μεταβολές στο περιβάλλον της. Β) Η συμπεριφορά είναι πάντα λειτουργική: η κάθε εκδήλωσή της είναι η βέλτιστη προσαρμογή στις παρούσες συνθήκες του περιβάλλοντος της από την προοπτική του κάθε οργανισμού. Γ) Η συμπεριφορά ελέγχεται από μεταβλητές που άμεσα προηγούνται (ερεθισμικός έλεγχος) και που άμεσα έπονται (συνέπειες: συντελεστική μάθηση) αυτής. (Η «Εξάρτηση Τριών Όρων»: Ερέθισμα Συμπεριφορά Αποτέλεσμα)

26 ΕΑΣ: Αρχές Συντελεστικής Μάθησης

27 Χαρακτηριστικά της ΕΑΣ
Ο Κύκλος Συστηματικής Διδασκαλίας (discrete trial training ή DTT), που αποτελείται από τέσσερα βήματα: α) συγκέντρωση προσοχής, β) παρουσίαση ερεθίσματος (ευκαιρία να ανταποκριθεί), γ) αντίδραση παιδιού (σωστή: παρέχουμε ενίσχυση / λάθος: διορθώνουμε / απουσία αντίδρασης ή μερική αντίδραση: βοηθούμε όσο χρειάζεται την ανταπόκριση), δ) περίοδος μεταξύ δοκιμών. Νατουραλιστικές συμπεριφοριστικές στρατηγικές: κατ’ ευκαιρία διδασκαλία (incidental teaching) και μάθηση μέσω παρατήρησης προτύπου (imitation, observational learning) Συστηματικό, εξατομικευμένο πρόγραμμα εκμάθησης λειτουργικών ρεπερτορίων σε όλο το εύρος ικανοτήτων (ακολουθίας οδηγιών, μίμησης, επικοινωνίας, παιχνιδιού, κοινωνικοποίησης και αυτοεξυπηρέτησης) ακολουθώντας την αναπτυξιακή τους σειρά. Μεγιστοποίηση ευκαιριών μάθησης και επιτυχίας στην εκτέλεση δραστηριοτήτων. Σχεδιασμός εκπαίδευσης βασισμένης σε δεδομένα.

28 Παραδείγματα Κύκλου Συστηματικής Διδασκαλίας και ΕΑΣ

29 Θεραπείες εδραίωσης σχέσεων
Ο ψυχίατρος Stanley Greenspan (2005) ανέπτυξε την προσέγγιση «developmental, individual-difference, relationship-based (DIR) model» (αναπτυξιακό, ατομικής διαφοράς, βασισμένο στη σχέση μοντέλο), ή αλλιώς την προσέγγιση «Floortime», με την οποία τα παιδιά με αυτισμό μαθαίνουν να κατακτούν κρίσιμες δεξιότητες που δεν αναπτύχθηκαν στην ώρα τους ή πήραν λάθος πορεία κατά το ξεδίπλωμα της αναπτυξιακής πορείας, δηλαδή, τις ικανότητες να κάνουν θερμές σχέσεις, που προσφέρουν ευχαρίστηση, με τους άλλους, να επικοινωνούν με στόχο και με νόημα (αρχικά με χειρονομίες και έπειτα συχνά με λέξεις) και να σκέφτονται λογικά και δημιουργικά σε διάφορα επίπεδα.

30 Οι παραδοχές του μοντέλου DIR/Floortime
Μπορούμε να επηρεάσουμε ευνοϊκά τον πυρήνα των αναπτυξιακών θεμελίων των σχέσεων, της σκέψης και της επικοινωνίας, ακόμη σε παιδιά με σοβαρά προβλήματα, δουλεύοντας με τα συναισθήματά τους. Μπορούμε να εφαρμόσουμε τις γνώσεις μας στην ανθρώπινη ανάπτυξη για να ορχηστρώσουμε τα διάφορα μέρη του προγράμματος παρέμβασης. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, ο γονιός ή ο θεραπευτής ακολουθεί και εμπλέκεται με ό,τι χαροποιεί το παιδί, ακόμη και εάν αυτό φαίνεται εμμονικό ή αυτο-ερεθιστικό, επειδή η πρώτη ικανότητα που αναπτύσσεται δεν είναι η γλώσσα ή η επικοινωνία αλλά η αίσθηση του σχετίζεσθαι.

31 Οι βιολογικές παραδοχές του μοντέλου DIR/Floortime
Η τυπικά γρήγορη ανταλλαγή συναισθηματικών σημάτων στα φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά είναι πολύ δύσκολη για τα παιδιά με αυτισμό εξαιτίας της βιολογικής κυρίως δυσκολίας να συνδέσουν τα συναισθήματά τους με το κινητικό τους σύστημα ή τον κινητικό τους σχεδιασμό. Υπάρχει βιολογική δυσκολία στη σύνδεση συναισθήματος και κινητικής δράσης και, σε μετέπειτα χρόνο, συμβόλων. Η θεώρηση των βιολογικών αιτιών των δυσκολιών του αυτισμού εντός ενός δυναμικού, αναπτυξιακού πλαισίου.

32 Παράδειγμα μοντέλου DIR/Floortime

33 Συμπληρωματικές θεραπείες
Μουσικοθεραπεία: Αξιοποίηση μουσικών οργάνων, του ρυθμού και της μελωδίας για τη πλαισίωση και τη οργάνωση της ανταπόκρισης και της συνεργασίας μεταξύ παιδιού και θεραπευτή, ή εντός μιας ομάδας παιδιών. Χοροθεραπεία: Η ανάπτυξη της έκφρασης και της εκδήλωσης συναισθήματος μέσω της κίνησης εντός ενός μουσικού και ομαδικού πλαισίου με την ενθάρρυνση ειδικά εκπαιδευμένου χοροθεραπευτή. Θεραπευτική ιππασία και άλλες θεραπείες με την διαμεσολάβηση ζώων (άλογα, δελφίνια, σκύλοι και γάτες). Η θεωρία για αυτές τις θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι ό,τι ενώ τα παιδιά με αυτισμό έχουν δυσκολία να διαχειριστούν άλλους ανθρώπους, μπορούν βρουν ευκολότερο να αλληλοεπιδράσουν με ζώα, που τα αποδέχονται, δεν απαιτούν κάτι από αυτά και δεν τα κρίνουν. Η προσδοκία είναι ό,τι η αυτοπεποίθηση που κερδίζουν τα παιδιά από την σχέση τους με ζώα μπορεί μετέπειτα να γενικευθεί στις ανταλλαγές τους με τους ανθρώπους.