Πρόδρομα περιβαλλοντικά κινήματα

Παρουσίαση με θέμα: "Πρόδρομα περιβαλλοντικά κινήματα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Πρόδρομα περιβαλλοντικά κινήματα
Σχολιασμός των πρόδρομων περιβαλλοντικών κειμένων από την αρχαία Ελλάδα μέχρι τον 19ο αιώνα. Περιβαλλοντικό ενδιαφέρον στη Βρετανία και στις Η.Π.Α..

2 Αρχαία Ελλάδα: Φόβος και σεβασμός στην άγρια φύση.
Αναφορές σε πολλά κείμενα για την καταστροφή-μείωση των δασών Σε μερικές πόλεις τα δάση τα επόπτευαν οι «υλοροί», δασοφύλακες δηλαδή, οι οποίοι είχαν φυλάκια και κάνανε περιπολίες.

3 Αρχαία Ελλάδα: Η προστασία των δασών επιβαλλόταν από τους ίδιους τους νόμους, ακόμα και στις ιδιωτικές εκτάσεις. Ανακήρυξη μεγάλων δασικών εκτάσεων σε ιερά άλση ή προστατευόμενες περιοχές. Απαγόρευση κοπής δέντρων και συλλογής ξύλων ή πεσμένων φύλλων. Μεγαλύτερο παράπτωμα η φωτιά ή η ρύπανση πηγών.

4 14ος αιώνας, Πολωνία: Πρώτα μέτρα για την προστασία κάποιων ειδών των οποίων ο πληθυσμός σταδιακά εξαφανιζόταν. 16ος αιώνας: ενημέρωση του κοινού για τις ομορφιές της εξοχής από ερασιτέχνες φυσιολάτρες. Έναρξη οργανωμένου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, στη Μεγάλη Βρετανία και Αμερική.

5 Βρετανία: Αυξανόμενο ενδιαφέρον του κοινού για τη φυσική ιστορία (Δαρβίνος). Οι αλλαγές στα μέσα μεταφοράς έκαναν πιο εφικτή την επαφή με την εξοχή για σπουδές και αναψυχή. Αντιδράσεις για την αστική ανάπτυξη

6 Η.Π.Α.: Συνεχιζόμενη επέκταση της ανθρώπινης δραστηριότητας, και περιορισμός της άγριας φύσης. 19ος αιώνας, Η.Π.Α.: Το πρώτο μαζικό κίνημα για τη διατήρηση της φύσης. συμβίωση του ανθρώπου με την άγρια φύση και επιστροφή στις ατομιστικές και ελευθεριακές ρίζες της αμερικάνικης δημοκρατίας. Ανάπτυξη δύο ρευμάτων: α) ανθρωποκεντρική αντίληψη, φύση στην υπηρεσία του ανθρώπου β) βιοκεντρική αντίληψη, φύση σημαντική και ανεξάρτητη του ανθρώπου

7 Επιτυχίες του κινήματος:
Ανάπτυξη της δασοπονίας, καθιέρωση της δασοφυλακής και θεσμοθέτηση μέτρων για τη προστασία πουλιών και ζώων, αλλά και ολόκληρων περιοχών, Το 1872 ιδρύθηκε το πρώτο Εθνικό Πάρκο στις Η.Π.Α. και ακολούθησαν η Αυστραλία (1879), ο Καναδάς (1885) και η Νέα Ζηλανδία το 1894 1893: με νόμο επιβάλλονται περιορισμοί στο Εθνικό Πάρκο Γιελοουστοουν.

8 Διεθνείς κινήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος
1913 Α΄ Διεθνής Συνάντηση για την Προστασία της Φύσης στη Βέρνη 1923 Α΄ Διεθνές Συνέδριο για την Προστασία της Φύσης στο Παρίσι 1928 ιδρύεται το Διεθνές Γραφείο Προστασίας της Φύσης στις Βρυξέλλες 1948 ιδρύεται η Παγκόσμια οργάνωση για τη Φύση

9 Σύγχρονο περιβαλλοντικό κίνημα
Έναρξη σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος: τέλη του 1950 και αρχές του 1960. Αίτια έναρξης του κινήματος: το μέγεθος και η ένταση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, απαιτούν την ύπαρξη ορίων στην οικονομική μεγέθυνση του βιομηχανικού πολιτισμού. Ημερομηνία σταθμός στην εξέλιξη του περιβαλλοντικού κινήματος: 22 Απριλίου του 1970: πρώτη Μέρα της Γης (Earth Day) στις Η.Π.Α. από την ομάδα «Περιβαλλοντική Δράση». 1972 υπό την αιγίδα του ΟΗΕ πραγματοποιείται στη Στοκχόλμη η πρώτη διεθνής Διάσκεψη με θέμα «Το περιβάλλον του Ανθρώπου» αναγνωρίστηκαν σε επίπεδο κυβερνήσεων τα προβλήματα του περιβάλλοντος και η αναγκαιότητα της ενεργής δραστηριοποίησης για την επίλυσή τους

10 1968, ίδρυση της Λέσχης της Ρώμης (Club of Rome) από ομάδα βιομηχάνων, επιστημόνων, πολιτικών και διανοούμενων από 10 διαφορετικές χώρες. Στόχοι: προώθηση της έρευνας για την κατανόηση του πλανήτη και τη μελέτη των παγκόσμιων περιβαλλοντικών φαινομένων, ώστε να διαμορφωθούν και να προωθηθούν οι κατάλληλες πολιτικές παγκοσμίως. 1972, εργασία με τίτλο: Τα όρια της ανάπτυξης (The Limits to Growth): αν η ανάπτυξη συνεχιζόταν, η ανθρωπότητα θα καταστρεφόταν από την εξάντληση των φυσικών πόρων και τη συσσώρευση ρύπανσης.

11 Ένα προσχέδιο για την Επιβίωση (A Blueprint for Survival)

12 1972 Μεγάλη Βρετανία 37 επιστήμονες (υπό την καθοδήγηση του Edward Goldsmith) στηριζόμενοι σε άλλες έρευνες κατέληξαν σε ένα σχέδιο σχετικά με τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Στόχος: σοκ και αφύπνιση της κοινής γνώμης. Αναζήτηση της ιδανικής κοινωνικής δομής. Απώτερος στόχος να πεισθούν οι κυβερνήσεις τα εργατικά σωματεία και οι πολίτες ότι μόνο αλλάζοντας την κοινωνία μπορούμε να διατηρήσουμε το περιβάλλον

13 Κύριο μήνυμα: κατανόηση του προβλήματος από την κυβέρνηση και τήρηση της υπόσχεσής τους για μείωση του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού. Περιορισμός της οικονομικής και πληθυσμιακής αύξησης των βόρειων αναπτυγμένων χωρών Δημιουργία αποκεντρωμένων κοινωνιών βασισμένων στη λογική της αυτάρκειας.

14 Rachel Carson Το 1962, η Rachel Carson σημάδεψε την απαρχή
της περιβαλλοντικής επανάστασης με την έκδοση του βιβλίου της Η Σιωπηλή Άνοιξη. Η Carson είχε εκπαιδευτεί ως θαλάσσια βιολόγος και συνεργαζόταν με το Αμερικανικό Γραφείο Αλιείας. Γι’ αυτό και τα πρώτα της βιβλία – όπως το The Sea Around Us, που εκδόθηκε το 1951, καθώς και το On the Edge of the Sea, που εκδόθηκε το 1955 – αναφέρονταν στη θαλάσσια ζωή.

15 Rachel Carson Το τρίτο βιβλίο της, Η Σιωπηλή Άνοιξη, κινήθηκε σε
διαφορετικό ύφος από τα δύο προηγούμενα, χωρίς ωστόσο να ξεφεύγει από τον τομέα της οικολογίας και χωρίς να καταφεύγει σε πολιτικές δηλώσεις (Thomashow, 1995- Young, 1990). Ενώ στα δύο πρώτα βιβλία της η Carson παραθέτει παρατηρήσεις της από την επαφή της με τη φύση και τα συναισθήματα που της προκαλούνται, στο επόμενο βιβλίο αναφέρεται στις σοβαρές επιπτώσεις που έχουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην ίδια τη φύση (Thomashow, 1995).

16 Rachel Carson Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται στις επιπτώσεις που έχει η
χρήση χημικών σκευασμάτων για τους εχθρούς των καλλιεργειών (ζιζάνια και παράσιτα) στις τροφικές αλυσίδες. Χρησιμοποιώντας παραστατικά παραδείγματα, περιγράφει πώς τα βιοκτόνα, που χρησιμοποιούνται ευρέως στη γεωργία, στα δάση, στην κηπουρική και στο σπίτι, μπορούν να συσσωρευτούν στο περιβάλλον και να συμβάλουν στη γενικότερη καταστροφή της άγριας ζωής (Nelissen et al., 1997).

17 Rachel Carson Η Carson τονίζει ότι, πλέον, ο
κόσμος δεν έχει να κάνει με σημειακές και μικρές ποσότητες δηλητηρίου, που απελευθερώνονται στο περιβάλλον κατά λάθος, αλλά με μια συνεχή και έντονη επιβάρυνση του συνόλου του περιβάλλοντος (McCormick, 1995).

18 Rachel Carson Αναφέρει, επίσης, ότι τα έντομα και οι μικροοργανισμοί που επιθυμούμε να εξοντώσουμε μπορούν γρήγορα να αντιδράσουν στα βιοκτόνα και να εξελιχθούν σε οργανισμούς ικανούς να προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον.

19 Rachel Carson Ο άνθρωπος, με τη σειρά του, δημιουργεί ισχυρότερα
βιοκτόνα, για να καταπολεμήσει τους εξελιγμένους οργανισμούς. Έτσι εισέρχεται σε ένα φαύλο κύκλο, που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της επικινδυνότητας και την αθέλητη δηλητηρίαση πουλιών, ψαριών και άλλων ζώων.

20 Rachel Carson Με τον τρόπο αυτό, ο άνθρωπος δηλητηριάζει την ίδια του
την τροφή, πράγμα που αποδεικνύεται από την αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου στον αμερικανικό πληθυσμό – και, ιδιαίτερα, στους νέους (Young, 1990).

21 Rachel Carson Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε η Carson στις συνέπειες από τη
χρήση του DDT. Το DDT συντέθηκε για πρώτη φορά το 1874, αλλά οι εντομοκτόνες του ιδιότητες ανακαλύφθηκαν αργότερα από τον Paul Muller. Η ανακάλυψη αυτή χαιρετίστηκε ως μεγάλο επιστημονικό επίτευγμα και χάρισε στον Muller το βραβείο Νόμπελ.

22 Rachel Carson Το DDT χρησιμοποιήθηκε αποτελεσματικά για την
καταπολέμηση των ανθρώπινων εκτοπαρασίτων μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και στη συνέχεια, στη γεωργία (Ακριώτης, 2000). Λόγω της εύκολης και με μικρό κόστος παρασκευής του, το DDT έγινε το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο βιοκτόνο, προτού οι καταστροφικές του συνέπειες μελετηθούν διεξοδικά (McCormick, 1995).

23 Rachel Carson Εκτός, βέβαια, της ευρείας αποδοχής από το κοινό, η Σιωπηλή Άνοιξη έγινε δέκτης και πολλών αρνητικών κριτικών από την επιστημονική κοινότητα. Η Carson κατηγορήθηκε από συναδέλφους της επιστήμονες για εκλαΐκευση επιστημονικών θεμάτων και παρερμηνεία ιατρικών κειμένων, που την οδήγησαν σε υποθετικά συμπεράσματα και θεωρίες περί καρκίνου.

24 Rachel Carson Δέχτηκε επίσης πολύ μεγάλη πίεση από το αμερικάνικο
Υπουργείο Γεωργίας και πολλές χημικές βιομηχανίες που παρήγαν βιοκτόνα. Οι βιομηχανίες, μάλιστα, προσπάθησαν να περιορίσουν το σάλο που προκάλεσε η έκδοση του βιβλίου με μια καμπάνια καταπολέμησής του, που στοίχισε δολάρια (Muller, 1999).

25 Rachel Carson Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που την κατηγόρησαν ότι, ως γυναίκα, αδυνατούσε να κατανοήσει την επιστημονική υπόσταση των παρασιτοκτόνων, καθώς και ότι η γυναικεία της ευαισθησία την έκανε μια υστερική φυσιολάτρισσα, που δεν δίσταζε να τρομοκρατήσει τον κόσμο, προκειμένου να πουλήσει το βιβλίο της (Thomashow, 1995).

26 Rachel Carson H Carson, φοβούμενη αυτές τις αντιδράσεις, είχε αποφύγει τα πολιτικά συμπεράσματα στο βιβλίο της. Εντούτοις, είχε αμφισβητήσει το κοινωνικό σύστημα αξιών, το οποίο θεωρούσε σωστή την ικανότητα του ανθρώπου να κυριαρχεί στη φύση. Επίσης, κατηγορούσε ως υπεύθυνους για την καταστροφή τις χημικές βιομηχανίες, τους αγρότες και τις αρχές κάθε τόπου (Young, 1990).

27 Rachel Carson Οι απόψεις της Carson βρήκαν, ωστόσο, υποστήριξη από
περιβαλλοντικές οργανώσεις και σηματοδότησαν την αρχή περαιτέρω ερευνών για το θέμα των βιοκτόνων. Εξαιτίας της επιμονής και της ψυχικής της δύναμης, η συγγραφέας αναδείχθηκε σε πρότυπο για μια υπεύθυνη περιβαλλοντική συμπεριφορά (Thomashow, 1995).

28 Rachel Carson Μετά την έκδοση της Σιωπηλής Άνοιξης τα βιοκτόνα
έγιναν θέμα δημόσιας συζήτησης καθ’ όλη τη διάρκεια του 1960. Η απήχηση που είχε το βιβλίο αυτό κίνησε το ενδιαφέρον ακόμη και του Προέδρου John F. Kennedy, ο οποίος, το 1962, ανέφερε το έργο της σε συνέντευξη Τύπου.

29 Rachel Carson Ο ίδιος σύστησε μια ομάδα ειδικών για να εξετάσει τις θέσεις της Carson, η οποία, το 1963, δημοσίευσε μια αναφορά που ασκούσε κριτική στις χημικές βιομηχανίες και στα μέτρα της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης (McCormick, 1995). Επιπλέον, ο Kennedy ξεκίνησε παγκόσμια περιοδεία, δίνοντας διαλέξεις με σκοπό την ευαισθητοποίηση σε θέματα περιβάλλοντος (Slovic, 1999).

30 Rachel Carson To DDT και δώδεκα άλλες τοξικές ουσίες απαγορεύτηκαν ή
περιορίστηκαν με νόμους σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες μέσα στη δεκαετία του ’70, ωστόσο συνέχισαν να χρησιμοποιούνται σε υπανάπτυκτες χώρες (Ακριώτης, 2000). Η Carson πέθανε το 1964 από καρκίνο, προτού προλάβει να δει τα αποτελέσματα του έργου της.

31 Περιβαλλοντικά ατυχήματα
1956: Κόλπος Μιναμάτα (Ιαπωνία), μεταλλική δηλητηρίαση από υδράργυρο, προερχόμενο από θαλάσσια τροφή. Νευρολογικές διαταραχές και 2000 κρούσματα. 1967: Κορνουάλη Βρετανίας, δεξαμενόπλοιο «Torrey Canyon», τόνοι πετρελαίου, θάνατος πουλιών και παράκτιων οργανισμών.

32 1976: Σεβέζο Ιταλίας, έσκασε ασφαλιστικός δίσκος αντιδραστήρα, 2 κιλά διοξίνης διέφυγαν στην ατμόσφαιρα. Η περιοχή ρυπάνθηκε και εκκενώθηκε. 1978: Love Canal Νέα Υόρκη, 80 τοξικά θάφτηκαν στην περιοχή. Καρκίνος στους ανθρώπους, μαρασμό της βλάστησης. Εκκένωση περιοχής, υψηλές αποζημιώσεις από εταιρεία.

33 1979: Three Mile Island, Pennsylvania των Η.Π.Α.
μερική τήξη πυρηνικού αντιδραστήρα εργοστασίου πυρηνικής ενέργειας, διαρροή ραδιενέργειας. Όχι θάνατοι, αλλά σημαντικές μελλοντικές επιπτώσεις. 1984: Bhopal Ινδία, εργοστάσιο παραγωγής παρασιτοκτόνων. Νεκροί: (αναφορές ). Περισσότερα από άτομα με μόνιμες βλάβες, μεταξύ των οποίων χίλιες περιπτώσεις τύφλωσης.

34 1986: Ουκρανία, έκρηξη και λιώσιμο ενός από τους τέσσερις αντιδραστήρες του σοβιετικού πυρηνικού εργοστασίου του Chernobyl – Ukraine Εξάπλωση ραδιενεργού νέφους σε ακτίνα χιλιομέτρων. Επίσημη καταγραφή: ασθενείς με καρκίνους, θυρεοειδείς όγκους, στειρότητα και καταρράκτη στα μάτια (Αναφορές 4 εκατ.).

35 1989: ύφαλος πορθμού Prince William, Αλάσκα,
τόνοι ακατέργαστου πετρελαίου στη θάλασσα από το δεξαμενόπλοιο Exxon Valdez. Πετρέλαιο σε χλμ. παρθένας ακτογραμμής, θάνατος πτηνών. Μείωση του πληθυσμού φαλαινών και άλλων θηλαστικών και σολομών.

36 1991: Κουβέιτ, ιρακινός στρατός καταστρέφει δεξαμενόπλοια, πετρελαϊκούς σταθμούς και πηγές, βάζοντάς τους φωτιά. Περίπου 1,25 εκ. τόνοι πετρελαίου ρίχνονται στη θάλασσα. 1997: Δασικές πυρκαγιές σε όλο τον κόσμο Κάηκαν τα περισσότερα τροπικά δάση.

37 1998: Aznalcóllar Ισπανίας,
Ρήγμα σε εργοστάσιο εξόρυξης μετάλλων, διαρροή 4 εκατομμυρίων όξινων υδάτων, ρύπανση έκτασης εκταρίων γης. 1999: Penmarcth Point Βρετανίας, Ρήγμα πετρελαιοφόρο “ERIKA”, διαρροή με τόνων αργού πετρελαίου, εξάλειψη περίπου – πτηνών

38 2000: Sasar Ρουμανίας, Κατέρρευσε φράγμα στο χυτήριο Aurul, κύμα τοξικών ουσιών 30 – 40 χιλιομέτρων αφάνισε χλωρίδα και πανίδα στο κεντρικό τμήμα του ποταμού Tisza. 2002: ακτές Γαλικίας, το πετρελαιοφόρο «PRESTIGE», υπέστη σοβαρές ζημιές, απελευθερώθηκαν τόνοι αργού πετρελαίου.

39 Ερμηνεία επέκτασης του περιβαλλοντικού κινήματος
Άνθηση του κινήματος λόγω πολιτιστικών και δομικών παραγόντων και λιγότερο περιβαλλοντικών. Επιρροή από το «περιβαλλοντικό λόμπι», τα Μ.Μ.Ε. και τους επιστήμονες. Βασικό ενδιαφέρον για το περιβάλλον: η επιδείνωση των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

40 Διαφορές σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος με το αρχικό
Μαζικότερο κίνημα όχι μόνο λόγω αύξησης των συμμετεχόντων, αλλά κυρίως ενεργής συμμετοχής τους σε διαδηλώσεις ή ακόμα και με συγκεκριμένες ενέργειες (ακτιβισμός). Μεγαλύτερη αναγνώριση των αλληλεξαρτήσεων των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

41 Χαρακτηριστικό γνώρισμα του περιβαλλοντικού κινήματος:
παρά τη περιβαλλοντική ευαισθησία και τη μαζικότητα που το διέκρινε, δεν ήταν ιδεολογικά ομοιογενές. Η περιβαλλοντική κίνηση, λοιπόν, ήταν μια βαθιά διαιρεμένη κίνηση, καθώς αντιπροσώπευε ένα μωσαϊκό ομάδων με μεγάλη ποικιλία περιβαλλοντικών ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων Το περιβαλλοντικό κίνημα αναπτυσσόταν καθ’ όλη τη διάρκεια των δεκαετιών του 1970 και του 1980, ενώ κάμψη παρουσιάζεται τη δεκαετία του 1990.

42 1987, Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ:
προστασία της στιβάδας του όζοντος. Πρώτη φορά μια διεθνής συμφωνία αναφέρεται σε ένα πρόβλημα παγκόσμιας και όχι εθνικής εμβέλειας. Τέλη δεκαετίας ’80: η οικολογία επανέρχεται στο προσκήνιο και οι οικολογικές οργανώσεις κινητοποιούν εκατομμύρια πολίτες σε όλο το κόσμο

43 Εξέλιξη του σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος
Σύντομη περιγραφή, δημιουργίας, ανάπτυξης και εξέλιξης των πράσινων κομμάτων σε Ευρώπη, Η.Π.Α και στον Τρίτο Κόσμο.

44 «Πρασίνισμα» κινημάτων λόγω:
Πολιτικών δικαιωμάτων μη προνομιούχων κοινωνιών σχετικά ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος και την άνιση κατανομή πόρων μεταξύ των ομάδων. Του πολέμου του Βιετνάμ και της χρήσης σύγχρονων όπλων Εμπλοκής του Τρίτου Κόσμου σε πολέμους για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων

45 1972, Values Party, στη Νέα Ζηλανδία: το πρώτο πράσινο κόμμα (Garner, 1996).
Όλα τα πράσινα κόμματα πήραν αρκετούς ψήφους στις αρχές του Εξασθένησή τους προς το τέλος της δεκαετίας του 1980 και ιδιαίτερα στις αρχές του 1990.

46 Ευρώπη: Εμφάνιση όλων των πράσινων κομμάτων την ίδια περίπου εποχή.
Ανατολική Ευρώπη: τοπικές διαμαρτυρίες εναντίον της ελεγχόμενης από την κυβέρνηση πυρηνικής βιομηχανίας. Δυτική Ευρώπη: πολιτικό πράσινο κίνημα. Περιβαλλοντικές οργανώσεις όχι σημαντικές. Πράσινα κόμματα στα τέλη του 1970.

47 Ευρώπη: Η «επιτυχία» των πράσινων κομμάτων δε μπορεί από μόνη της να θεωρηθεί ένας καλός δείκτης της αύξησης του ενδιαφέροντος για το περιβάλλον. Μείωση των υποστηρικτών των «πράσινων» κομμάτων λόγω ένταξης περιβαλλοντικών απόψεων στα προγράμματα των πολιτικών δυνάμεων. Άρα: αποδυνάμωση των «πράσινων» κομμάτων.

48 Η.Π.Α.: Το πολιτικό σύστημα και οι απόψεις των πολιτών στις Η.Π.Α., θεωρούν ότι οι ομάδες πολιτικής πίεσης μπορούν να επηρεάσουν το πολιτικό σκηνικό. Βόρεια Αμερική: περιβαλλοντικά λόμπι. Το πράσινο κίνημα των Η.Π.Α. δεν καταστράφηκε από τον ανταγωνισμό με τα παραδοσιακά κόμματα για εξουσία.

49 Τρίτος Κόσμος: Οικονομική ανάπτυξη και πολιτική εξέλιξη
Οργανώσεις που στηρίζονται στην τοπική κοινωνία. Δίκτυο ακτιβιστών: εκδημοκρατισμός και προστασία του παραδοσιακού τρόπου ζωής από τις εξωγενείς επιρροές. Περιβαλλοντικά ζητήματα, τα οποία συνδέονται με δικαιοσύνης και ισότητα

50 Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη
Η Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη υποστηρίζει την άποψη ότι οι φτωχοί, οι μετανάστες και οι άνθρωποι των μειονοτήτων φέρουν δυσανάλογα βάρη περιβαλλοντικών κινδύνων Οι αρχές του κινήματος της Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης περιλαμβάνουν όχι μόνο ισότιμη προστασία από τους περιβαλλοντικούς κινδύνους ή από προβλήματα που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία των πολιτών, αλλά και το δικαίωμα των πολιτών να ζουν σε κοινότητες που είναι περιβαλλοντικά ασφαλείς, ασχέτως χρώματος, καταγωγής ή εισοδήματος

51 Μη ύπαρξη Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.
Αίτια: μεροληπτικά διαχειριστικά σχέδια και πρακτικές χωροθέτησης αδυναμία πρόσβασης στους μηχανισμούς διαμόρφωσης περιβαλλοντικής πολιτικής απουσία εκλεγμένων αντιπροσώπων πολιτών επιλογή χώρων εκτέλεσης μη δημοφιλών έργων με τις λιγότερες αντιδράσεις κατοίκων

52 Ιστορία και επιτυχίες του κινήματος
Τέλη δεκαετίας 1970, Η.Π.Α.: γέννηση του κινήματος της Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης μέσα από τους αγώνες για κοινωνική δικαιοσύνη 1980: συγκρότηση οργανώσεων περιβαλλοντικής δικαιοσύνης σε όλη τη χώρα Με αφορμή τους αγώνες στο Warren County στη Β. Καρολίνα 1991: Α’ Σύνοδος κορυφής των Εγχρώμων πολιτών στην Ουασινγκτον 1993: Σύσταση της Εθνικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για τη Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη (NEJAC) 1994: Έκδοση του Κανονισμού που απαγορεύει την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση προγραμμάτων που εφαρμόζουν μεροληπτικές πρακτικές και ιδιαίτερα τονίζει τη σημασία των συμμετοχικών διαδικασιών και τη πρόσβαση στη πληροφορία

53 Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη σημαίνει:
ποιότητα ζωής, επαρκές σύστημα δημόσιας υγείας, δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων, προσωπική αίσθηση ισχύος πολιτιστική και βιολογική ποικιλότητα, σεβαστές και υψηλά τιμώμενες και κυριαρχία της δικαιοσύνης για όλους

54 Πέντε βασικά χαρακτηριστικά Π.Δ.: (Bullard, 1994)
1) αρχή δικαιώματος όλων των ανθρώπων να προστατεύονται από την περιβαλλοντική υποβάθμιση, 2) υιοθέτηση ενός μοντέλου δημόσιας υγείας με βάση την αρχή της πρόληψης 3) μετατόπιση του καθήκοντος απόδειξης ενοχής στους ρυπαντές, 4) παραδοχή του ανόμοιου αντίκτυπου σε διαφορετικές ομάδες πληθυσμού, 5) αποκατάσταση επιπτώσεων από περιβαλλοντικούς κινδύνους.

55 Αίτια συγκρούσεων Π.Δ.: Δημιουργία περιβαλλοντικών κινδύνων λόγω περιβαλλοντικών ανισοτήτων. Ρόλος των διαφόρων φορέων και ομάδων συμφερόντων. Ρόλος της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Δυνατότητα στη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης από τα λιγότερο δυνατά κοινωνικά στρώματα.

56 Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη συνέβαλε στη δημιουργία αειφόρου και δημοκρατικής κοινωνίας:
Διευρύνοντας την ομάδας υποστηρικτών του περιβαλλοντικού κινήματος με την ενσωμάτωση πολιτών από φτωχότερες και περιθωριοποιημένες κοινότητες, σε δυνατές και ανεξάρτητες οργανωτικές δομές (κατάργηση κοινωνικών συνόρων). Δίνοντας έμφαση στην αλληλεξάρτηση ανάμεσα στα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα (τοπική κοινωνία ενωμένη). Κινητοποίηση των πολιτών να μιλούν και να δρουν για τον εαυτό τους (ανάπτυξη αισθήματος ισχύος).

57 Πιλοτικό σχέδιο συμμετοχής πολιτών: (NEJAC)
Αντιπροσώπευση από ανθρώπους- κλειδιά στους εμπλεκόμενους φορείς και ομάδες συμφερόντων. Μεγαλύτερη γνώση για το ποιοι είναι οι φορείς και ποιες οι ομάδες συμφερόντων και τα ενδιαφέροντα τους. Τηλεφωνικές και γραπτές επαφές. Τροποποιήσεις για τα μειονοτικά και φτωχά τμήματα του πληθυσμού από τις τεχνικές συλλογής πληροφοριών.

58 Εμπλοκή εκπροσώπων των ομάδων συμφερόντων από τα πρώτα στάδια διαδικασίας διαμόρφωσης πολιτικής.
Προώθηση συμμετοχής όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Εμπλοκή στις συμμετοχικές διαδικασίες υπαλλήλων της διοίκησης. Συνεργασία με μειονοτικούς φορείς π.χ. έγχρωμα κολέγια, κέντρα Ινδιάνων. Ανοιχτή διαδικασία σε όλα τα μέλη της τοπικής κοινωνίας.

59 Συμπεράσματα: Στόχος της Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης: περιβαλλοντική προστασία πιο δημοκρατική και πιο δίκαιη απάντηση στα ερωτήματα ποιος προστατεύεται, πόσο και γιατί. Το κίνημα της Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης δίνει έμφαση στη συμμετοχή των πολιτών μέσα από τις συμμετοχικές διαδικασίες.

60 Σύγχρονο περιβαλλοντικό κίνημα και η σχέση του με άλλα κινήματα
Αναφορά, χαρακτηριστικά και περιγραφή των κινημάτων της Βαθιάς Οικολογίας και του Οικοφεμινισμού.

61 Δεκαετίες 1960 – 1970: Σύγχρονο περιβαλλοντικό κίνημα και ταυτόχρονα άλλα κινήματα ενάντια σε: Ρατσισμό Φυλετικές διακρίσεις Πυρηνικά Πόλεμο (Βιετνάμ) Κυρίαρχες αξίες και θεσμούς (χίπις)

62 Περιβαλλοντικό κίνημα:
ευρύτερη αντίληψη για τη θέση του ανθρώπου στη βιόσφαιρα, για τη σχέση του με το περιβάλλον, καθώς και μια διευρυμένη αντίληψη για την έννοια του όρου "περιβάλλον" (φυσικό, κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, πολιτιστικό κ.τ.λ.).

63 Βαθιά Οικολογία Ειρηνική προσπάθεια να επιτευχθεί ένα ριζoσπαστικό ηθικοπλαστικό όραμα: η υπαγωγή του συμφέροντος των ατόμων και των ειδών στην ευημερία ολόκληρης της οικολογικής κοινότητας Κύρια φωνή της βαθιάς οικολογίας: ο Arne Naess, Νορβηγός φιλόσοφος, που το 1972, σε ένα συνέδριο στο Βουκουρέστι, έπλασε τον όρο βαθιά οικολογία, για να εκφράσει την ιδέα ότι η φύση έχει εσωτερική αξία και για να επικρίνει ανθρωποκεντρικό, ρηχό περιβαλλοντισμό για την ωφελιμιστική άποψή του προς τη φύση οι περιβαλλοντικές ανησυχίες πρέπει να υπερβούν τα καθαρώς ανθρώπινα θέματα

64 Κίνημα της Βαθιάς Οικολογίας:
Υπάρχει μια δια-πολιτισμική, μεταφυσική, αιώνια φιλοσοφία που αναγνωρίζει την ιερότητα και την αλληλεξάρτηση όλων των μορφών ζωής. Φιλοσοφικές και θρησκευτικές θέσεις (διαφορά χωρίς αλλαγή των στόχων του κινήματος). Αλλαγή της κοινωνίας έτσι ώστε να απαντά στους φυσικούς νόμους (όρια στην ελευθερία των ανθρώπινων ενεργειών). Προσωπικότητα του ατόμου και εσωτερική ισορροπία: προϋποθέσεις για την αποκατάσταση της σχέσης ισορροπίας του ανθρώπου με τη φύση

65 8 αρχές της Βαθιάς Οικολογίας
Ευημερία και άνθιση της ανθρώπινης και μη ανθρώπινης ζωής στη Γη έχουν εσωτερική αξία. Πλούτος και ποικιλία των διάφορων μορφών ζωής συνεισφέρουν στην πραγματοποίηση των παραπάνω αξιών (εσωτερικές αξίες). Μείωση του πλούτου και της ποικιλίας μόνο για την κάλυψη ζωτικών αναγκών. Ακμή της ανθρώπινης ζωής και των ανθρώπινων πολιτισμών: συμβατά με μια σημαντική μείωση της ποιότητας ζωής.

66 Σύγχρονη ανθρώπινη ανάμειξη με το μη ανθρώπινο κόσμο είναι καταχρηστική. Η κατάσταση χειροτερεύει με γοργούς ρυθμούς. Οι πολιτικές πρέπει να αλλάξουν (οικονομικές, τεχνολογικές και ιδεολογικές δομές). Ιδεολογική αλλαγή συνιστά εκτίμηση της ποιότητας ζωής, παρά εμμονή στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου (διαφορά ποσότητας- ποιότητας). Υποχρέωση άμεσης ή έμμεσης συμμετοχής στις προσπάθειες υλοποίησης αλλαγών.

67 Chamberlin, 1997: δυναμικό μοντέλο για ανάπτυξη της ενεργούς δράσης και εφαρμογής των πολιτικών δικαιωμάτων στα πλαίσια των αρχών του κινήματος της βαθιάς οικολογίας. Η κοινότητα μπορεί να οριστεί, ως όλοι εκείνοι για των οποίων την ευημερία ενδιαφερόμαστε τόσο, ώστε να αναλάβουμε δράση. Η δημοκρατική λειτουργία της κοινότητας συνίσταται σε μέλη της, που συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων που αφορούν την ευημερία της κοινότητας έτσι, ώστε η διακυβέρνηση να μοιράζεται σε όλα τα μέλη.

68 Άριστη κατάσταση όσον αφορά την εφαρμογή των δημοκρατικών πολιτικών δικαιωμάτων μπορεί να θεωρηθεί η ανάπτυξη των όλο και περισσότερο ευαισθητοποιημένων κοινοτήτων, με μέλη που δραστηριοποιούνται για την συνολική ευημερία και συμμετέχουν στην λήψη των αποφάσεων. Κριτήρια για την άριστη κατάσταση είναι: 1) Ένταση του ενδιαφέροντος μπορεί να κυμαίνεται από απάθεια των μελών της κοινότητας να επενδύσουν χρόνο, ενέργεια, χρήμα και να δράσουν υπέρ των υπολοίπων, έως τη δέσμευση για τη βελτίωση της ευημερίας όλων των μελών της κοινότητας 2) To εύρος συνυπολογισμού Όσο περισσότερο τα μέλη της κοινότητας αντιλαμβάνονται ότι η προσωπική τους ευημερία δεν είναι ξέχωρη από την ευημερία των άλλων που βρίσκονται στην ευρύτερη κοινότητα, η έννοια της προσωπικής τους ταυτότητας διευρύνεται.

69 Οικοφεμινισμός Εννοιολογικές καταβολές στο Γαλλικό φεμινιστικό κίνημα.
Το 1952, η Simone de Beauvoir υπογράμμιζε ότι μέσα στη λογική της πατριαρχίας, η γυναίκα και η φύση εμφανίζονται ως δεύτερες. Francoise d’ Eaubonne, 1974: βιβλίο: «Φεμινισμός ή θάνατος», επινόησε τον όρο «οικοφεμινισμός». Αναγκαιότητα για τις γυναίκες να επιφέρουν την οικολογική επανάσταση, η οποία θα εγγυηθεί την ανθρώπινη επιβίωση.

70 3 πρόδρομες απόψεις επηρέασαν το κίνημα :
Οι γυναίκες και η φύση καταδυναστεύονται και οι δύο από τη κυρίαρχη δομή του πατριαρχικού πολιτισμού. Οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες στη προσβολή της φύσης από τους άνδρες, οι οποίοι και την εκμεταλλεύονται. Προσανατολισμός του φεμινισμού σε θρησκείες και πνευματικές ανησυχίες: βάση τη φύση και κέντρο μια γυναικεία θεότητα. Εμπλοκή των γυναικών στο περιβαλλοντικό κίνημα και στη περιβαλλοντική πολιτική. Συνειδητοποίηση των γυναικών που εμπλέκονται στις περιβαλλοντικές οργανώσεις/ επιστήμες των αδικιών απέναντί τους σε ένα ανδροκρατούμενο έως τότε χώρο.

71 Ο οικοφεμινισμός : απορρίπτει την κυριαρχία, τον ανταγωνισμό, τον υλισμό, την τεχνολογική και επιστημονική εκμετάλλευση, έμφυτη στα σύγχρονα, ανταγωνιστικά κοινωνικά συστήματα υποθέτει ότι οι υγιείς αλληλεπιδράσεις βασίζονται στη φροντίδα και στη συμπάθεια, στη δημιουργία και στη παγιοποίηση της ζωής Συμπάθεια και φροντίδα για τη φύση είναι μέρος των οικοφεμινιστικών διαδικασιών, επειδή όλη η φύση θεωρείται στενά συνδεδεμένη με τους ανθρώπους και ότι διαθέτει εσωτερική αξία.

72 Κυριότερα και θεμελιώδη θέματα της οικοφεμινιστικής φιλοσοφία:
Διάσταση ανάμεσα στην ανθρωπότητα και τη φύση (διάσταση άνδρα- γυναίκας). Φεμινιστική θεωρία: σχέσεις ανθρώπου και φύσης και μορφές κοινωνικής επικράτησης (κριτική σε κάθε μορφή καταπίεσης). Οι άνθρωποι δεν βρίσκονται ξέχωρα από τη φύση ή πάνω από αυτή, αλλά είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι μαζί της.

73 Δεκαετία 1990: Έντονο και αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη σχέση ανάμεσα στη γυναίκα και τη φύση. Επίδραση του φύλου στη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής πολιτικής. 1991, Women’s Action Agenda 21: Πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Γυναικών Για Έναν Υγιή Πλανήτη. Συγκεντρώθηκαν γυναίκες από 83 χώρες. (η διακυβέρνηση, το περιβάλλον, ο μιλιταρισμός, η παγκόσμια οικονομία, η φτώχεια, το δικαίωμα στη γη, η ασφάλεια των τροφίμων, τα δικαιώματα των γυναικών, η υγεία, η επιστήμη, η τεχνολογία και η εκπαίδευση). Κεφάλαιο 24 της Agenda 21 Παγκόσμια Σύνοδος για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, το 2002

74 Το περιβαλλοντικό κίνημα στην Ελλάδα
Η πορεία του περιβαλλοντικού κινήματος στην Ελλάδα από το έως και σήμερα.

75 Α. Πριν από το 1970 Κατά τη βασιλεία του Όθωνα
εφαρμογή διαχειριστικών προγραμμάτων για τη δασοπονία και κτηνοτροφία 1922 – 1932: πρώτα φυσιολατρικά, εκδρομικά και ορειβατικά σωματεία, όπως ο Ορειβατικός Σύλλογος Αθηνών και ο Ορειβατικός Σύλλογος Πατρών, που σαν κύριο στόχο είχαν τη γνωριμία με τη φύση 1929: πρώτος δασικός κώδικας για την κατηγορία των "προστατευταίων δασών",

76 1937: πρώτος ειδικός νόμος για την προστασία της φύσης (ειδικός νόμος "Περί Εθνικών Δρυμών"), ο οποίος περιλαμβάνει την ίδρυση πέντε Εθνικών δρυμών. 1951: Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (Ε.Ε.Π.Φ.)., από μια ομάδα μελών του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου. Πρώτη οργάνωση για την προστασία του περιβάλλοντος στην Ελλάδα.

77 Β. Δεκαετία 1970 Μετάφραση στα ελληνικά βιβλίων και άρθρων σχετικών με τα περιβαλλοντικά θέματα (Σπανού, 1998). Σειρά περιβαλλοντικών κινητοποιήσεων, που εξέφραζαν αντίθεση σε προγραμματιζόμενες βιομηχανικές επενδύσεις.

78 Μετά τη δικτατορία: Επιδείνωση περιβαλλοντικών προβλημάτων λόγω ανάπτυξης της βιομηχανίας: άνθηση περιβαλλοντικών κινητοποιήσεων, ενίσχυσης ενδιαφέροντος για το περιβάλλον και γένεσης του ελληνικού οικολογικού κινήματος. 1974 – 1981: Περιβαλλοντικές κινητοποιήσεις. Τοπικός χαρακτήρας. Ενδιαφέρον για την περιοχή και όχι βαθιά γνώση του περιβάλλοντος.

79 Γ. Δεκαετία 1980 Θεαματική αύξηση των περιβαλλοντικών ομάδων και μέχρι το 1987 είναι περίπου 200. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το περιβάλλον. Η οικολογική δράση εντείνεται και δομείται κάτω από νέες πιο οργανωμένες φόρμες .

80 1982 Πρώτη Πανελλαδική Οικολογική Συνάντηση στη Βαγία της Αίγινας
, περιοδικό «Νέα Οικολογία»: 111 περιβαλλοντικές κινητοποιήσεις . Πολιτική οικολογία: ίδρυση πρώτων πράσινων κομμάτων. Ένταξη του περιβάλλοντος στον πολιτικό λόγο των υπόλοιπων ''παραδοσιακών" κομμάτων .

81 Δ. Δεκαετία 1990 και σήμερα Τα πράσινα κόμματα αποσύρονται από το πολιτικό προσκήνιο. Αύξηση των περιβαλλοντικών οργανώσεων. Κυρίαρχος ρόλος: παραρτήματα διεθνών μη κυβερνητικών περιβαλλοντικών οργανώσεων.

82 Δέκα περιβαλλοντικές οργανώσεις στην Ελλάδα:
Δέκα περιβαλλοντικές οργανώσεις στην Ελλάδα: WWF Ελλάς, Αρκτούρος, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς,

83 Μεσόγειος ΣΟΣ, Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας, Greenpeace Νέα Οικολογία Στις περισσότερες από αυτές τις οργανώσεις τα μέλη δε συμμετέχουν ουσιαστικά