Παπαδάτος Ιωάννης, Λέκτορας ΤΕΠΑΕΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου-ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ

Παρουσίαση με θέμα: "Παπαδάτος Ιωάννης, Λέκτορας ΤΕΠΑΕΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου-ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Παπαδάτος Ιωάννης, Λέκτορας ΤΕΠΑΕΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου-ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Π.Μ.Σ. «ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Της Τσαμήτρου-Λιάκου Σταυρούλας 425/ ΘΕΜΑ: «Πλοκή και χαρακτήρες στα ελληνικά εφηβικά μυθιστορήματα της περιόδου με θέμα το διαζύγιο» ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Παπαδάτος Ιωάννης, Λέκτορας ΤΕΠΑΕΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου-ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ Βιτσιλάκη Χρυσή, Καθηγήτρια ΤΕΠΑΕΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου-ΜΕΛΟΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Αναγνωστοπούλου Διαμάντη, Καθηγήτρια ΤΕΠΑΕΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου-ΜΕΛΟΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

2 Στόχοι της εργασίας Η κοινωνιολογική και λογοτεχνική προσέγγιση των ελληνικών μυθιστορημάτων που έχουν ως κεντρικό θέμα το διαζύγιο.

3 Διερευνήθηκαν α) Η συμπεριφορά των μελών μεταξύ τους και απέναντι στον έφηβο β) Η εξέλιξη της πλοκής και οι διάφορες συγκρούσεις που αποτυπώνονται γ) Τα είδη των χαρακτήρων των εφήβων που διαμορφώνονται κατά την εξέλιξη της πλοκής και η δράση τους.

4 Η σύγχρονη ελληνική εφηβική λογοτεχνία
Τις τελευταίες δεκαετίες και ειδικά μετά την περίοδο της μεταπολίτευσης, η εφηβική λογοτεχνία στην Ελλάδα αρχίζει να διαγράφει μία σημαντική πορεία εξέλιξης (Κomninou, 2006:1). Η αύξηση της ενασχόλησης των συγγραφέων με το βιβλίο, που αφορά σε εφήβους, δημιουργεί μία γέφυρα ανάμεσα στους νέους και τη λογοτεχνία.

5 Η σύγχρονη εφηβική λογοτεχνία από θεματολογική πλευρά διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες (Παπαδάτος, 2009:56-60). Κατηγορία διαπροσωπικών σχέσεων και ατομικών προβλημάτων. Εντάσσονται τα βιβλία με θέματα που αφορούν, λόγου χάρη, στις σχέσεις γονέων- παιδιών (π.χ. διαζύγιο), οι μεταφυσικές αγωνίες του ανθρώπου, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Κατηγορία ευρύτερων κοινωνικών προβλημάτων με θέματα όπως: Ναρκωτικά, Μετανάστευση, Ρατσισμός, Βία, Τηλεόραση και Διαδίκτυο. Κατηγορία οικουμενικών θεμάτων και προβλημάτων όπως: Οικολογία-Φύση, Ειρήνη, Επιστημονική Φαντασία, Τεχνολογική Εξέλιξη.

6 Οι έλληνες συγγραφείς Χαρακτηριστικό των Ελλήνων συγγραφέων είναι ότι επιλέγουν το «συναισθηματικό» ρεαλισμό, χωρίς να τονίζουν τα «σκληρά» συναισθήματα της βίας και της αυτοκαταστροφικότητας. Η ελληνική εφηβική λογοτεχνία αν και προσεγγίζει τα προβλήματα των αναγνωστών της, πολλές φορές δε προκαλεί τόσο το ενδιαφέρον τους όσο τα αντίστοιχα κείμενα της ξένης λογοτεχνίας. Αν πρέπει να αναζητήσουμε τα αίτια αυτού του διαχωρισμού, θα πρέπει να στραφούμε στο γεγονός ότι ακόμη οι Έλληνες έφηβοι δεν έχουν οικοδομήσει μία ισχυρή αναγνωστική κουλτούρα.

7 Η σύγχρονη ελληνική οικογένεια και το διαζύγιο
Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται ένα πολύ έντονο ενδιαφέρον για τα θέματα που αφορούν στην οικογένεια. Ο σημαντικότερος λόγος του έντονου ενδιαφέροντος είναι προφανώς η επισήμανση τη «κρίσης» που περνά ο θεσμός της οικογένειας. Είναι αναμφισβήτητο ότι στη σύγχρονη εποχή επαναπροσδιορίζονται τα ζητήματα που αφορούν στο παρόν και στο μέλλον της οικογένειας και γενικότερα σε ζητήματα της οργάνωσης του ιδιωτικού βίου (Μουσούρου, 2003:9).

8 Η οικογένεια ως θεσμός Ως θεσμός η οικογένεια έχει λειτουργίες με τις οποίες θα ικανοποιήσει στόχους που είναι σημαντικοί τόσο για τα ίδια τα μέλη που την απαρτίζουν όσο και για το σύνολο. Υπάρχει καθολικότητα του θεσμού σε όλες τις κοινωνίες η οποία συνίσταται στην ύπαρξη ενός σταθερού πλέγματος σχέσεων μεταξύ των κοινωνικά προσδιορισμένων ρόλων: του συζύγου και πατέρα, της συζύγου και μητέρας και των παιδιών (Μουσούρου, 2003:14-15).

9 Σύγχρονη ελληνική οικογένεια και διαζύγιο
Οι ρόλοι του άντρα, της γυναίκας και των παιδιών αλλάζουν. Οι αλλαγές στη δομή της σύγχρονης οικογένειας μπορεί να έλυσαν προβλήματα και να οδηγούν σιγά σιγά στο ξεπέρασμα προκαταλήψεων, αυτό όμως δε σημαίνει πώς δεν υπάρχουν και δυσκολίες. Η ελληνική οικογένεια δέχεται μηνύματα μιας μεταβαλλόμενης κοινωνίας της εκβιομηχάνισης, των νέων τεχνολογιών, της ανεργίας, του υπερκαταναλωτισμού και της ψυχαγωγίας που επιδρούν καταλυτικά στη λειτουργικότητά της και οδηγούν σε αρκετές περιπτώσεις σε τεταμένες σχέσεις και βία μέσα στην οικογένεια που σε αρκετές των περιπτώσεων οδηγεί στην διάσπασή της και στη δημιουργία νέων σχημάτων οικογένειας (Κατάκη, 1998:61-87 & ).

10 Η επιρροή του διαζυγίου στα παιδιά
Τα αποτελέσματα του διαζυγίου στα παιδιά δεν είναι εύκολο να εκτιμηθούν. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι υπάρχουν οικογένειες που επιλέγουν να συνεχίσουν να ζουν μαζί ενώ δεν το επιθυμούν πλέον και συνεχίζουν να ζουν με ένταση την οποία την υπομένουν τα παιδιά, ακόμα δυσκολότερα θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε τα αποτελέσματα ενός διαζυγίου (Giddens, 2002:223). Ενώ µε το διαζύγιο οι σύζυγοι παύουν να είναι µαζί, δεν συµβαίνει το ίδιο και µε τα παιδιά, καθώς και οι δυο γονείς δεν σταματούν να είναι γονείς µε την προϋπόθεση ότι το διαζύγιο δε µεταφράζεται ως η αποµάκρυνση ή εξαφάνιση του ενός γονέα ( Νόβα-Καλτσούνη, 2003) .

11 Η επίδραση του διαζυγίου στον έφηβο
Οι έφηβοι σε σχέση με τα άλλα παιδιά τείνουν να αντιδρούν πιο έντονα με θυμό και εκνευρισμό στο γεγονός ότι οι γονείς τους δεν μπορούν να λύσουν τις διαφορές τους. Συχνά δείχνουν το μίσος τους για το πατέρα ή τη μητέρα, γι’ αυτόν που κρίνουν ως τον υπεύθυνο της τραγωδίας τους (Μάρκος, 1998: ). Βιώνουν επίσης αρκετή μοναξιά όταν υπάρχουν αδέλφια μικρότερα και δεν έχουν καταλάβει τι έχει συμβεί (Sanders & Myers, 1998:24-26).

12 Πλοκή και χαρακτήρες Εξετάζοντας τα λογοτεχνικά βιβλία, με σκοπό να τα κρίνουμε και να τα αξιολογήσουμε, δύο από τα στοιχεία που λαμβάνουμε υπόψη είναι η πλοκή και οι χαρακτήρες. Αν και έχει αμφισβητηθεί η κατάτμηση μιας αφήγησης σε επιμέρους συστατικά, εντούτοις και ο Hunt που είναι ένας από τους αμφισβητίες, εξετάζει, κρίνει και αξιολογεί συγκεκριμένα έργα εστιάζοντας την προσοχή του στα επιμέρους συστατικά (Καρπόζηλου, 1994: ). Ανεξάρτητα από το θεωρητικό μοντέλο που ακολουθεί κανείς για να κρίνει ένα βιβλίο, τα στοιχεία, πλοκή, χαρακτήρες, το σκηνικό και το ύφος κάθε έργου, συνεχίζουν να είναι κύρια σημεία αναφοράς στην πλειονότητα των φιλολογικών και κριτικών εργασιών που αφορούν στην παιδική λογοτεχνία (Καρπόζηλου, 1994: ).

13 Η μεθοδολογία της έρευνας
Για την παρούσα εργασία επιλέχτηκε η ποιοτική έρευνα. Για την ερμηνεία του περιεχομένου των στοιχείων κειμένων, επιλέχτηκε ως εργαλείο, η ανάλυση περιεχομένου (content analysis). Αντίθετα από την απλή ανάγνωση του κειμένου, η ανάλυση περιεχομένου, επιτρέπει τη συστηματική διερεύνησή του (Φίλιας, 2001). Οδηγεί στη συστηματική κωδικοποίηση του γραπτού και του προφορικού λόγου και μετατρέπει το δευτερογενές υλικό ποιοτικής φύσης σε μορφή ποσοτικών δεδομένων ( Φίλιας, 2001). Η προσέγγιση στην πλοκή και στους χαρακτήρες έγινε με βάση τη θεωρία της R. Lukens και της R. Cline (1995).

14 Το δείγμα της έρευνας Ζαχαρένιες Πεταλούδες , της Ιωάννας Σκαρλάτου (2010) Παράξενο Καλοκαίρι της Δενεζάκη Λιάνας (2007) ΚουκΛίνα της Βούλας Μάστορη (2006) Με μισή καρδιά , της Τωμαδάκη Κωστούλας (2003) Όνειρα από μετάξι, της Λίτσας Ψαραύτη (2002) Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της, της Άλκης Ζέη (2002)

15 Μέθοδος ανάλυσης ερευνητικών εργαλείων
Το υλικό που προέκυψε από την ανάγνωση των εφηβικών μυθιστορημάτων επεξεργάστηκε με τη μέθοδο ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου των Miles και Huberman (1994). Μετά την καταγραφή των ευρημάτων και των σχετικών παρατηρήσεων, αυτά διαβάστηκαν και ξαναδιαβάστηκαν προκειμένου να κατανοηθεί πλήρως το νόημά τους και να αποκτηθεί μια ολοκληρωμένη αντίληψη ως προς το τι λένε ή τι κάνουν οι συμμετέχοντες ώστε να αποτελέσουν ουσιαστική πηγή πληροφόρησης ( Μαντζούκας, 2007).

16 Παρουσίαση των ευρημάτων
Από την ποιοτική ανάλυση των μυθιστορημάτων προέκυψαν 109 κωδικοί, οι οποίοι ομαδοποιήθηκαν σε 16 κατηγορίες και εντάχθηκαν σε 5 θεματικές ενότητες: α) Αφηγηματικές τεχνικές β) Ο έφηβος και η οικογένεια γ) Ο έφηβος και ο στενός οικογενειακός περίγυρος δ) Ο έφηβος και το σχολείο ε) Ο έφηβος και οι επιπτώσεις του διαζυγίου Οι παρακάτω κωδικοί χρησιμοποιήθηκαν στην ποιοτική ανάλυση. Τα στοιχεία της πλοκής, οι συγκρούσεις και τα είδη των χαρακτήρων είναι ενταγμένα στην παραπάνω κατηγοριοποίηση .

17 Συμπεράσματα Και στα έξι μυθιστορήματα, ο ήρωας είναι κορίτσι και ο αφηγητής είναι ο πρωταγωνιστής του έργου. Η αφήγηση είναι κυρίως πρωτοπρόσωπη. Και στα έξι μυθιστορήματα καθρεπτίζεται το διαζύγιο με τις κοινωνικές του διαστάσεις όπως το να κρατά την επιμέλεια των παιδιών η μητέρα, αλλά και η προσωπική ματιά του συγγραφέα που άλλοτε οι περιγραφές είναι ανάλαφρες (Κουκλίνα, Παράξενο καλοκαίρι) και άλλοτε εγγίζουν τα όρια της τραγικότητας (Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της).

18 Οι γονείς προσπαθούν ώστε οι αρνητικές επιπτώσεις του διαζυγίου να είναι όσο γίνεται λιγότερες για τα παιδιά τους. Τα φροντίζουν, τα στηρίζουν, ενδιαφέρονται για τη συναισθηματική τους κατάσταση μολονότι βιώνουν και οι ίδιοι τα αρνητικά αποτελέσματα του διαζυγίου. Και στις έξι έφηβες εμφανίζεται ό έρωτας ο οποίος παίζει καταλυτικό ρόλο, αρνητικό στην περίπτωση της εμπλοκής με τα ναρκωτικά (Η Κωνσταντίνα κι οι αράχνες της), θετικό στις υπόλοιπες περιπτώσεις

19 Όλα τα μυθιστορήματα έχουν ενδιαφέρουσα πλοκή και μύθο
Όλα τα μυθιστορήματα έχουν ενδιαφέρουσα πλοκή και μύθο. Διαβάζονται ευχάριστα και κρατούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο μέχρι το τέλος. Την πλοκή υποστηρίζουν συγκρούσεις. Οι συγκρούσεις που βιώνουν οι έφηβοι – πρωταγωνιστές και εξελίσσουν την πλοκή με βάση την κατηγοριοποίηση των Lukens και Cline, είναι κυρίως ενδοπροσωπικές διαμάχες των ηρωίδων. Οι διαμάχες αυτές είναι γνώριμες στο αναγνωστικό κοινό που απευθύνεται το μυθιστόρημα.. Σε όλα τα μυθιστορήματα που αποτελούν το υλικό μας, οι ήρωες προσπαθούν να διαχειριστούν τις εσωτερικές τους συγκρούσεις, που προκαλούνται από την κρίσιμη ηλικιακή φάση και τις ιδιαιτερότητες του διαζυγίου.

20 Εκτός από τις ενδοπροσωπικές διαμάχες, συγκρούονται και με τον κοινωνικό τους περίγυρο στον οποίο αρνούνται να ενταχθούν. Υπάρχουν και συγκρούσεις με τους γονείς οι οποίες δεν είναι πολύ έντονες. Μέσα από αυτές τις συγκρούσεις, σηματοδοτείται η πορεία προς την ωρίμανση και τη συγκρότηση της ατομικής ταυτότητας των εφήβων πρωταγωνιστών, ενώ παράλληλα κορυφώνουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη για την εξέλιξη της ιστορίας.

21 Τέλος, μετά την κορύφωση η λύση είναι παρόμοια σε όλα τα μυθιστορήματα
Τέλος, μετά την κορύφωση η λύση είναι παρόμοια σε όλα τα μυθιστορήματα. Οι οικογένειες βρίσκουν τις ισορροπίες τους, οι ηρωίδες έχουν εξελιχθεί σε ώριμα άτομα μέσα από τις διάφορες συγκρούσεις, αποκτούν αυτογνωσία, προσαρμόζονται στις εξελίξεις και είναι έτοιμες για μια νέα αρχή

22 Γενικό συμπέρασμα Η έρευνά μας, έδειξε ότι τα κοινωνικά θέματα όπως το διαζύγιο παρουσιάζονται με αμβλύ τρόπο ενώ οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες αποτελούν τον άξονα γύρω από τον οποίο περιστρέφονται τα γεγονότα τα οποία είναι βγαλμένα από την καθημερινότητα και μέσα από τη συμπεριφορά τους, επηρεάζουν τον αναγνώστη και μπορούν να χρησιμεύσουν σαν παράδειγμα προς μίμηση.